Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 13, 29 March 1918 — Page 3

Page PDF (1.62 MB)

This text was transcribed by:  Maryann Acker
This work is dedicated to:  Jess Benson, love ya

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POALIMA, MARAKI 29, 1918.

 

MOOLELO O KA AHAHUI C. E. O NA MOKUPUNI O MAUI, MOLOKAI AME LANAI.

 

(Hoomauia mai.)

            La Mana 3, Poalima, Mar. 1, 1918.

            Halawai ka aha hora 7-10 p.m. Weheia na hana me ka himeni 163, L. H., me ka pule a ka peresidena. Kapaeia ka heluhelu ana i ka moolelo ame ke kahea inoa.

            Hapaiia na hioke elele C. E. i koe. Na Mrs. Lucy Kahoopii i ka hoike o Paia; na Mrs. Hattie Mahoney i ka homite hoeueu. Na Mrs. W. E. K. Saffery i ka hoike o Maui Komohana; na M. M. Kahiapo i ka hoike o Makawao Akau; na J. W. Kawaakoa i ka hoike o Maui Hikina; na Mrs. Annie Mitchell i ka hoike komite kiai o Makawao. Na S. K. Kaailua i noi mai e kapaeia na rula oiai ua makaukau ka hoike a ke komite o na hoike komite hoeue me komite kiai.

            Heluhelu mai ke komite he 3 hoike komite hoeueu ame 1 hoike komite kiai, a ua apono loa ia keia mau hoike.

            Na R. J. K. Nawahine i ka hoike komite o na hoike elele C. E. Sr. ame hoike elele Jr. He 12 hoike elele Sr. ame elua hoike elele Jr. Heluheluia keia mau hoike a aponoia.

            Hapaiia ke kumuhana 2, ka waihona o $10,000. Na ka peresidena i paipai mai he mea pono i na C. E. i koe e hookaa koke mai.

            Kumuhaua 3. Ka waihona kukulu hale o Bosetona. Na c. E. i hookaa mai: Wahinepee, $1; Wainee, $1; Honokohau, $1; Pelekunu, $1; Kaanapali, $1; Kaluaaha, $1; Keawalai, $1; Waikapu, $1; Kiehei, $1; Puunene Camp I, $1; Keanae, $1; Paihiihi, $1; Kaupo, $1; Wananalua, $1; Wailuku Jr. $1; Wailuku Sr., $1.

            Kumuhana 4, ke ola o ka peresidena i Amerika. He mau olelo paipai mai ka peresidena mai, he mea pono i na C. E. apau e hookaa koke mai i keia mahele.

            Kumuhaua 5, ka waihona kukulu hale o na C. E. ma Honolulu. Na kela ame keia C. E. e noonoo pakahi.

            Kumuhana 6. Ka poe i hookaa ole i ka lakou kohokoho i ka waihona o $10, 000. Hoolaha mai ka peresidena o ka poe apau i paa ka inoa i ke kakauolelo; e lilo ke kakauolelo i mea e pane aku ai ia lakou no ka hookaa koke ana mai.

            Kumuhana 7, koho ana i kakauleta i ka Ahahui Paeaina. Hooholoia o Moses M. Kahiapo, kakauolelo ame kona lilo, $20.

            Kumuhana 8, koho ana i na lunanui o keia aha. L. B. Kaumaheiwa, peresidena, ame Mrs. Annie Mitchell, hope peresidena, ame ka hookomo iho o ke kauolelo i 2 balota.

            Hapaiia ke koho ana i na komite kiai me komite hoeueu. Maui Hikina, J. W. Kawaakoa, komite hoeueu; D. K. Wailehua, komite kiai.

            Makawao Akau, Mrs. Inaina, komite kiai; Annie Kahiapo, komite hoeueu.

            Makawao Hema, D. Kapohakimohewa, komite kiai; Mrs. Haehae Kukahiko, komite hoeueu.

            Maui Waena; komite kiai, Mrs. A. Kaumeheiwa, J. N. Keola, komite hoeueu.

            Maui Komohana, komite kiai, Mrs. Chaw Wa; komite hoeueu, Mrs. W. E. K. Saffery.

            Molokai, komite kiai, J. Nakaleka; komite hoeuou, I. D. Iaea.

            No olelo hooholo i hooholoia: Na J. N. Keola he olelo hooholo e haawi aku keia Ahahui c. E. ame kona mau Ahahui C. E. pakahi i ke Aupuni Makua o Amerika i na kokua no ke kaua, heiuheluia a apono loa ia; a auhau ia na c. E. pakahi apau he $5 no ke Ke’a Ulaula. Keawalai ua kaa mai $5.

            Na R. J. K. Nawahine he olelo hooholo e hoomana ana i ke kakauolelo o keia aha; e haawi keia aha i olelo hoomaikai i ka ekalesia o Kaahumanu i apono loa ia.

            Noi mai o R. J. K. Nawahine e hoopanee keia aha a noho hou mai. Hookuu ma ka himeni 46, L. H., me ka pule a ka Ahahui.

            La Hana 4, Poaono, Mar. 2, 1918.

            Halawai ka aha hora 2-3 p.m. Weheia na hana me ka himeni aoao 82; L. H., me ka pule a ka peresidena.

            Hapana ka noonoo ana i na hana i koe. Na I. D. Iaea i ka hoike komite o na papahelu C. E. ame Alakai Jr. He  8 hoike papahelu ame 3 hoike alakai. Heluheluia keia mau hoike a apono ia.

            Kumuhana 9, ka lilo o ke kakauolelo o keia aha, Hooholoia ma ka lulu ana a piha $7.

            Kumuhana 10, ka hoike a ka puuku me ke kakauolelo. Koena dala ma ka waihona o ka banako, $89.50.

            He mau olelo paipai mai ka peresidena mai, oiai ua hiki mai kakou i ka pau pono ana o na hana o keia aha ame ka haawi ana mai i ke aloha i na lala o keia aha; e hoi aku oukou o hooikaika mau aku i na hana no mua no ke aupuni o Kristo, Hookuu keia aha ma ka himeni aoao 196, L. H., me ka pule a ka peresedena.

                                                MOSES M. KAHIAPO,

                                    K. K. O. C. E. Mokupuni o Maui, Molokai ame Lanai.

                                                Hanaia ma Pauwela, Maui, T. H.

 

            LONDON, Mar. 25.—Ua hooholo ka hui Uniona a na luina ame na kanaka kinaiahi e hoole i ka holo ana aku o kekahi o ko lakou mau lala maluna o kekahi moku e lawe ana i na elele i ka makuka a na huiahana i hoolalaia mawaena o na aupuni huiia maloko o Amerika.

 

HOOMANO NO KA PIHA ANA HOOKAHI MAKAHIKI.

 

            Mr. Solomon Hanohano, ke kapena nana e hokele ana i ka mokuluu hoolei poka topido, au hoi i hoopahaohao aku ai i ke ao holookoa, ka kaua lei hiialo, ka nupepa Kuokoa, Aloha nui me ka ulumahiehie: E oluolu mai kou ahonui i na e loaa ana he wahi keena kaawale no kela mau wahi lalani olelo e kau ae la maluna hoomanao piha makahiki.

            I ka la umi-kumamaha o keia mahiua o ia o Maraki nei, piha hookahi makahiki o keia pua au e Hawaii, a ua haawi ae na makua hanai i kekahi papa aina i luluu pono i na kohi kelekele a ka puu e momoni ai, oia o Mrs. Mele Kanoho ame Mr. Kanoho Kawelo. Ma ka home o kou kiu nei i hoomakaukauia ai keia papaaina, ua kau ia mai na meaai like ole he nui, poi kalo kaohi puu, poi palaoa, puaa kaluakele i hui pu ia me na ao luau o No-i, kulolo, limukohu, na limupeepee pili pohaku o Keawaiki, na lau lipoa aala o Neneu, na limu okioki noho lae o Maunalahilahi, na uala momona o Pahoa Home, na omole waimomona ame na meaono i hanaia me ka noeau, e ia kaikamahine maka palupalu, Mrs. Luka Kinolau.

            Nui ka ono o keia mau mea i haawiia mai imua o na hoaloha i hiki ae ma keia paina, malaila ae na kumukula o ke kula aupuni o Waianae nei, oia o Mrs. L. Nobriga, Mrs. L. Ontai, Mrs. Kalipo Kinolau, Miss Fannie Kahuhu; ua ai a lawa i ka lokomaikai o na makua, na laua keia opio nona ka inoa Poni Kiliwelio K. Kahuhu.

            O kou kiu kekahi i haupa iho i na mea i haawi ia mai e keia mau makua makee keiki nui wale, ma keia paina no hoi aole i ike aku kou kiu he mau hana kekahi e hoopioloke ai i ka noonoo; ua malamaia me ka maluhia. Ma keia paina no hoi ua hiki kino mai ka peresidena o ka Hui Oiwi o na Wahine oia o Emily Happ ame kekahi mau lala o ua hui oiwi nei, o ke noi, o kou kiu nei imua o ka Mamua mana loa ma ka lani e hooloihiia ke ola o keia opio ou e Hawaii, a kau i ka pua aneane a haumakaiole a palalauhala kau ole ka ho ia e ke Akua.

            Me neia mau anoai a me oe e ka Lunahooponopono ko’u welina ame kou mau keiki huki kaula o na peaheke omua.

            Owau iho no me ka haahaa,

                                                D. K. Limahana.

            Waianae, Oahu, Mar. 18, 1918.

 

NA MEAHOU MA KA EKALESIA O PAIA, MAUI.

 

            Solomon Hanohano, Aloha nui:--E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kau pepa o keia pule iho i na meahou o keia mau la e nee nei, oia keia:

            Ma ke Sabati iho la o ka la 17 o Maraki i malama ae ai o Rev. Moses M. Kahiapo i kaua haiolelo mua loa ma ka Ekalesia o Paia maluna o kaua kumuhana. E aloha oukou kekahi me kekahi ma Ione 15:17.

            I ka pau ana o ka halawai haipule, ia manawa pu i malamaia ai kana apap ahaaina mua loa no na hana a ko kakou Haku aloha Jesu Kristo.

            Ua hookomoia i ka hoahanau 2 hoike manaoio ame 6 keiki i bapetizoia. Oia ke komite o keia mau ekalesia i keia mau la no hookahi makahiki oia o Paia, Paihiihi ame Haiku. O kekahi meahou oia keia:

            O kekahi haiolelo i loaa kona laikini haiolelo oia o Joe Mitchell, eia oia ke haiolelo pu nei ma keia mau ekalesia i keia mau la. He hana ano hou keia, a o kekahi D. K. Kaaeamoku o Paia oia kekahi e hoomakaukau mai nei no keia hana pu ana ma keia hana haiolelo, no ka mea, oia kekahi i loaa kona laikini haiolelo i keia kau.

            Me keia mau mano poloke o keia na mea i loaa i kou kiu hanu meahou i keia mau la.

            Ke haawi nei kou kiu hanu meahou i na keiki ouiu hua metala i ka mahalo ame ke aloha nui.

                                                Me ka haahaa,

                                                            KIU MEAHOU.

            Paia, Maui.

 

KUU OPUU DAIMANA UA HALA.

 

            Ma ka la 19 o keia mahina ua haalele mai kuu lei aloha poina ole i keia ola mauleule ana, a hoi aku la i ka poli laukua o Kane, a haalele mai la ia maua, kona mau makua aloha, a hoi aku la a hoho i ka hale puanuanu, o ke kau hooilo ka hale makua ole. Aloha wale oe e ka noa pili o ka huikaulua o ke kaona nei; auwe kuu aloha, ka mea hoehaeha puuwai o maua na makua i hoonele ia. Nou e Miss mary Pooula Kanealii.

            Aole loa oe e ike hou ana i ka huikaulua o ke kaona nei, aole hoi e hoopulu hou ana na kuluwai huuehune, waipiula o Keauhou ma kou mau papalina nohea, aole hoi e ike hou ana na nalu i kaulana o Kawehewehe i ka hooipo aloha hou ana me oe, aole hoi e hui olelo pu ou kou heleheleua nohea, i na pua rose aala o Moaualua. E ka mea i hele kohana, ua ko iho la ka olelo: E hoi ka lepo i ka lepo, o ka uhane e hoi aku ma ka poli o ka makua lani; aloha no!

            Ma keia ke hoomaikai nei maua i na hoaloha ame ka ohana apau i noho pu mai me maua i ka wa o ke kupouli o ka naau. Na ke Akua e kokua mai ia kakou apau; a maluna o na keiki ulele hua metala o ka papapa i ko’u welina aloha; a nou e ka Lunahoponopono o ke Kuokoa ko’u aloha nui.

                                                            BENJAMIN K. KANEALII.

 

HALAWAI A KA HUI LOKAHI O NA HAWAII.

 

            O na lala apau i komo iloko o ka Hui Lokahi o na Hawaii, a i lawe he mau mahele iloko o ua hui nei, ua makemakeia lakou e hoea ae maloko o ke keena halawai o ka papa lunakiaa o ke Kulanakanhale a Kalana o Honolulu nei, ma ka hapalua o ka hora ehiku o keia po Poalima, ka la 29 o Maraki nei, no ka hoolohe ana i ka hoike a ka Papa Hooko o ka hui, i waeia ae ma ka la 14 0 ka mahina aku nei o Feberuari i hala.

            Ua manaoia, ma ka hoike a ka papa hooko, e waihoia mai ana he mau hoololi, a no ia kumu i makemakeia ai na lala apau e hoea ae ma kela halawai, no ke apono ana aku i na hoololi manaoia, no ka holomua o ka hui.

            Ua kaheaia na lala apau o keia hui i lawe i na mahele, ma o ke kakauolelo la, e uku ae i ka umi pakeneka o ko lakou mau mahele, i ka poe i hoamanaia, no ka ohi ana mai ia mau dala, a e haawi aku hoi i na likiki hookaa ma ka aoao o ka hui; aka o na lala i hana ole aku pela, ua makemakeia, e hale pu mai me ka makaukau ma keia po, a e uku ae i ka umi papeneka o ko lakou mau mahele.

            I kulike ai me na mea i manaoia, a i makemake nui ia hoi, aia a ukuia ae ka umi pakeneka o na mahele iloko o ka waihona o ka hui, ia wa e noiia aku ai ka puuku o ke Teritore e hoopuka mai i laikiui, no ka hoonee koke ana aku i na hana kalepa o ka hui imua, me ka hoohakalia hou ole aku.

            Oiai eia no keia i kinohi loa o ka hoalaia ana ae nei o ka hui, he mea pono i ka poe apau i kuleana i keia hui, e hiki ae a e lohe pono hoi i na mea apau e lawelaweia ana ma keia po, ke makeeia ka holomua o na hana i hoolalaia ai no ka hui.

 

NA LEKA HOAKAKA.

 

                                                                                    Maraki 22, 1918.

            Kakaikahi loa ka loaa mai o ka waiubata ame ka manu i ka mahele makeke nei, ai ka manawa e loaa mai ia ua kuai kokeia mai la no a pau loa aku la. Mai ka manawa mai o ka hoopuka ia ana o ke kanawai e hookapu loa ana i ke kuaiia o na moawahine no ka aiia ua pii hou ae ke kumukuai o ka manu. He puikaika loa ka loaa mai o na kaka Muscovy a no ka wa e loaa mai ai he 35 keneka ke kumukuai no ka paona ma ke kuai nui, ke kaupaonaia i ka wa ola. He liilii loa na waiubata e loaa mai nei mai na mokupuni mai a ua kuaiia aku ma ke 60 keneka no ka paona. No ka waiubata hoi e hookomoia mai nei i Hawaii nei mai na aina e mai he pii loa ke kumukuai a he nu na kanoha i loaa mai no na waiubata mokupuni he liilii loa nae ka mea loaa mai. Ua hiki loa i ka Mahele Makeke ke kuai i ka waiubata i paluaia aku ka nui elike me ia i loaa mai i keia manawa.

            Aneane e pau loa na papapa mai Maui mai i ke kuaiia aku no na kumukuai maikai a ke upu aku nei makou e kanu mai ana ko Maui poe mahiai a oi aku ka nui o na papapa i keia makahiki i ko ka makahiki i hala aku:

            He liilii loa ke kulina e komo mai nei i ka makeke a o ia muau kulina liilii nae i loaa mai ua loaa aku na kumukuai pii loa. O ka ai wae ame kekahi mau ai e ae a na holoholona i hookomoia mai i Hawaii nei mai na aina e mai ua pii hou ae na kumukuai a kiekie loa.

            He heluna nui o ke kapiki ame na pu ka i loaa mai nei a ua kuai kokeia aku ma ka 2 ½ keneka no ka paona ma kekuai nui. No na kapiki i loaa mai ai he maikai maoli. O na pu i loaa mai he like ole ko lakou ano komo pu me na pu uliuli elike me ke ano pu a na Kepani, i oi aku ka makemakeia e kekahi poe lehulehu o keia mau mokupuni mamua o kekahi mau ano pu e ae.

            Aohe i lawa loa na uala maoli i loaa mai i ka Makeke ma Honolulu e hiki ai ke hoopiha aku i na kauoha lehulehu. Mamuli mai keia o ka hoohanaia o ka uala e ka poe puhi palaoa ma o ka hoohuihui pu ana me ka palaoa, ame ka lilo o ka uala maoli i mea kuai nui ia e ka lehulehu iloko o na mahina kakaikahi i hala, huipu me na hoikaika ana ma ka aoao o ka mahele makeke e hookumu i kekahi kauoha no ka uala maoli maanei, he nui ke kauoha no na uala maoli, a i ka wa e loaa mai ai o kekahi mau eke ua kuai kokeia aku. Ua pii hou ae ke kumukuai mai ke dala hookahi no ka haneri paona a i ke dala ame ka hapalua.

            Eia me ka Mahele Makeke no ke kuai aku i keia la kekahi mauu maloo Sudan ame ka anoano mauu Alfalfa o ka loaa ana mai Kapalakiko mai ma kekahi mauwa i hala koke aku nei.

                                                O. B. LIGHTFOOT,

                        Hope Lunahoohana o ka Makeke Teritore.

 

E HOOMANAO.

 

            E noho mai ana ka Ahahui Kula Sabati o ka Mokupuni o Kauai nei, ke hiki aku i ka Poalima, la 19 o Aperila o keia makahiki, ma ka luakini Hawaii o Lihue, hora 1 p.m.

            E hiki kiuo mai na Kahu Kula Sabati Nui, na Kahu Kula Sabali Apana, na Elele, an Lunanui o ka Aha, a pela i na Kula Sabati o na lahui e, malalo o keia aha. E hoomanao pu i ka waihona o ka aha ame ke ola o keia aha.

            E hele mai me ka makaukau i na hoike oihana i hanaia e na Kula Sabati iloko o eono malama i hala.

                                    ABBIE K. KAAUWAI,

Kakauolelo Ahahui Kula Sabati, Mokupuni o Kauai.

            Kapaa, Maraki 26, 1918.

 

PEPEHIIA HE MAKAI NO HILO A MAKE.

 

            I kulike ai me kekahi meahou o ka hoikeia ana mai i Honolulu nei mai Hilo mai, ma ka Poalima aku nei i hala, o ke kumu o ka make ana mai nei o Manuel Cadinha, he makai no Hilo Akau, mamuli no ia o kona pepehiia ana  e Jerry de Lima, ma Hakalau, ma ka Poakahi aku, ka la 18 o keia mahina.

            No ka make ana aku la o kela kanaka o ke aupuni, i hopuia ae ai ka mea naua oia i pepehi, me ke kauia ana o ke kumu hoopii maluna ona, he pepehikanaka ma ke degere ekahi.

            Ma ka hoike a Manuel de Lima, ka hoahanau o ka mea nana i pepehi i ka makai, ma ka po o ka Poakahi, ua hoea aku la o Cadinha no kona home ma Hakalau, a hoala aku la iaia, kona hoahanau ame kana wahine, o kona hoahanau nae ka mea i ala mai, a nana i wehe aku i ka puka, me kona puka okoa ana aku iwaho, a ke lohe aku la no ka oia i ko laua kamailio mai ma ka lanai o ka hale.

            He mau sekona helu wale no kela hemo ana aku o kona hoahanau iwaho, ua komo hou mai la oia iloko o ka hale, me ke kii ana aku he pauku laau maloko o ka helekuke, a iaia i hemo hou aku ai nowaho o ka lanai o ka hale, lohe aku la oia i ke poha o ka pauku laau no eha a elima paha manawa, i hahauia aku e kona hoahanau, a he oiaio, iaia i heino aku ai iwaho, e waiho mai ana ke kino o ka makai iluna o ka papahele, a e kahe ana hoi ke koko.

            Ua hoike pu ae no hoi o Manuel de Lima i kona lohe ana i ke kamailio o kona hoahanau, mamua aku o ka hoea ana mai o Cadinha, ina ka no ka hoea aku o ke kanaka o ke aupuni, me ka palapala houa nona, e ku e mai ana oia elike me kana i manao ai.

            O ka palapala hopu ka i manaoia no Jerry de Lima, elike me na hoakaka a Manuel de Lima, o ia no ka hoohaunaele ana ma Laupahoehoe, ma ke Sabati mamua aku, a ua a’o aku no hoi ua o Manuel de Lima, i kona hoahanau, he mea pono iaia e hoolohe i ke kanawai, a o ka pane a ua hoahauau nei ona, me ka pauku laau ohi’a oia e hoolohe aku ai ia Cadinha; he olelo hoi i hooko i’o ia aku, ma o ka hahauia ana mai o ke kanaka o ke aupuni me ka laau ohi’a ke kumu hoi i make ai o ka makai.

            I ka manawa hoi i ninauia aku ai o ka wahiue a ka mea pepehikanaka, i kana mau mea i ike, e pili ana i ke kumu o kela hana i lawelaweia aku e kana kane, wahi ana, o ka waiona mai ke kumu o ka hewa, o ia ka malama ame ka’hanaia ana o ka waiona e kana kane ame ia pu, me ka maopopo no i ke kanaka o ke aupuni no kela hana.

            Imua o ka Maikaikiu Richarson, i hoike oka mai ai kela wahine i ka hoohanaia ana o ka oihana puhi waiona e laua no ka makahiki okoa ae nei i hala, a he mea okoa ka mea nana e kuai hoolilo aku i ka waiona, me ka maalahi loa.

            No kekahi manawa ka ua loaa no ka ike i kela wahine no ka maikai ole o ka noho ana mawaena o kana kane ame Cadinha, mamuli no o ka hoomauia ana o ke puhi waiona.

 

E HOEMIIA MAI KA PALAOA.

 

            O na mea e ae e hoohuihuiia ai me ka palaoa maka no ka hana ana i na popo palaoa e hoomahuahuaia ae ana mai ka 20 a i ka 25 pakeneka, a e hoomaka ana ka hauaia o ka popo palaoa pela ma ka la 14 o Aperial, mamuli keia o ke kauoha i loaa ae i ke Komisina o na Meaai J. F. Child ma Honolulu nei mai ia Herbert Hoover mai.

            Mamuli o ka loaa ana mai o keia kauoha ua hoolaha ae oia ma kona ano he komisina no na meaai i keia mau o’o ana malalo nei:

            “E oluolu ka poe puhi palaoa apau e hana i kekahi mau hoomakaukau ana e hoomahuahuaia ae ai na meaai e ae e hoohuihui ia ai me ka palaoa maka ma ka manawa a lakou e hana ai i ka palaoa popo i 25 pakeneka. Ke ole e hookoia pela e panikuia aku ana ko lakou mau hale puhi palaoa. O ka poe apau e loaa aku ana o keia hoolaha ke poe apau e ku-e ana i keia rula mahope aku o ka la 14 o Aperila.”

            He lono ka i laweia ae imua o ke komisina o na Meaai Child e kekahi poe mea kalekuai kuloko lehulehu no ka lehulehu o na kauoha a na wahine alunui kuaiia aku o ka palaoa huita wale no ia lakou me kekahi mau mea hoohuihui ole. He lehulehu ka na wahine i hoikeia ae ka lakou mau olelo i ke komisina no ko lakou kauoha ia ana aku e lawe i na mea e ae e hoohuihui ai me ka palaoa waiho wale mai no nae ia mau mea a lilo i mau mea inoino a waiwai ole.

            Ua hoopukaia aku he mau a’o ana i na ohua oloko o na home ina e loaa aku ana kekahi mau lako meaai ua hoahuia a oi aku ka lawa mamua o ke kanakolu la, no ka mea keia e pili ana i ke kopaa ame ka palaoa, e hoopiiia ae ana lakou no ka huna i na meaai, a, ina no ke ku o ka hewa ia lakou he $5000 ka hoopa i ma ke dala maoli, a i ole elua makahiki hoopaahao. Ua huliia aku ka kekahi mau home a ua ikeia lehulehu wale o lakou maloko o Hawaii nei i hoolako a oi aku mamua o ka lawa no kanakolu la, o kekahi mau home ka ua hoahuia na eke palaoa ame na meaai e ae e lawa ai no kekahi mau mahina lehulehu. He hana ku-e ia i ka rula ana a ke komisina meaai.

 

IKE KUMAKA I KE AHI HOOKALAKUPUA A KA WAHINE.

 

            Mr. Solomon Hanohano, Aloha oe:--Ma ke ahiahi Poakahi, 4 p.m. Mar. 4, i na kilihuneua e lelehune ana, i haalele aku ai kou mea kakau i ka People’s Auto Stand, a lilo aku la i na huila lio 4 o ka super 6 ka hana, no ka luapele ka ihu malalo o ke pailaka noeau ana a ke kalaiwa Sam, he auwina la ano puanuanu no keia, ua hamau hoi ka nakeke ana a na pakaua Ualanipili o na la kakaikahi mamua iho, aka e mau ana no nae ke ano kawa-u hanuea o na ea e hoopuni ana i ua kaona haheo nei o ka Ua Kanilehua; a haulani aku la no Halemaumau ka pahu hopu.

            Oiai ke Super 6 e onoonou mama ana no mua, e kiolaola liilii ana hoi i na kauhale ame na pou kelepona ma ha’i o ke alaloa i hope, e kokololio huihui mai ana hoi na pehi ana a na kehau ahiahi, ke makaau wale la no na maka o kamahele ma o a maanei o ke alaloa, me ka hialaai nui o ka manao i ka nani o ka aina, i ka uliuli lipolipo o na launahele, komo lea aku la hoi i ka nahele o Panaewa nui Mokulehua, auwe no hoi ka nani e, e ulu ana no hoi ka awa ma ha’i o ke alaloa, he loaa wale no ka lau ke hopu iho, ninau aku la i ke kalaiwa, o na awa paha keia a Ku, a ka makuakane o Keamalu i kanu ai, hoole mai la kela, eia ka na ka Mea Hanohano Wm. Keolanui, makainui mua o ke Kalana o Hawaii, ia mau awa i kanu, o Panaewa keia wahi, a nona paha keia mele i kamaaina i na Hawaii.

            O Panaewa nui moku lehua,

            O Ohia nui kupu haoeoe;

            I ka ua lehua ula,

            I wiliia e ka manu po e;

            Po Puna i ka uwahi o kuu aina,

            Ola ia kini ke a mai ke ahi;

            Aloha no ia nahele, a na manu Oo,

            Ai pua lehua i noho ai.

            Nalo no na lii nalo pu me ka nani o ia ulunahele a he onaona i lupea wale ai; ke hoomau la no ke nee mama ana a ke Super 6 nomua me ka hoomaha, a ua hoike mai la ke kalaiwakaa, he 15 mile i ka hora, o ia ke kulana neemama, o ke kaa, he nani maoli no ke alanui mai ka palena o ka apana o Hilo Hema ahiki i ka Luapele malalo o na lawelawe, noeau ana a ka Luna Alanui c. F. H. Warren, o ka Makani Kilioopu (he kamaaina hoi no Olaa i keia wa), he nanea wale no keia hele ana, o ka owe o ke alanui ame ka hihio a ka makani, o ia wale no kau e lohe ana, a ua noenoe ahiahi no hoi, selo ana no ke kalaiwa nui ino ke ahi, ke kahe nei ka pele, no ka mea he mau mile keia o ka mamao mai kahi mai o ke ahi, aka o ka punohu ahi ke ike ia aku nei aia iluna lilo ke kiekie, ke lelele wale la no kahi manao, e ake ana o ka hiki koke aku.

            O kahi lohi loa iho la hoi ia o ka holo ana o ke kaa, no ka mea e oni ana oe i o a ia nei, no ka pakaawili o ke anapuu ana o ke alanui, ke nauki wale la no oloko, i keia alanui eepa, a ua aneane no hoi i ka hora 7 p.m. akahi no a hamau ka oni ana o ke kaa, pau no hoi ka hihio ana o ka makani i na kumu pepeiao, meha pu iho la ka oni ana o na mea paahana, e hoike mai ana ua hiki mai i kapahuhopu ma ke alahele.

            Lele koke iho la no ia a holoholo ae la ma o a maanei, e halo ana me ke kiei ana, nana ae la e aa mai ana ke ahi mamu ou, a ma na aoao kekahi, he ahi maa ia o kahi hooluolu ia o na kaa i na wa i hala aku nei, ua uhi pu ia e ka pahoehoe a he mau haneri kapuai ka mamao mai kahi a kou mea kakau e ku ana ahiki ilaila, nana ae la ma na wahi apau he ahi wale no; haha aku la i na pahoehoe e mau ana no ka wela, he aneane no paha e hapalua mile mai ka waha o ka lua mai; nana aku la aia iluna ka lua ma kahi o ka haneri paha kapuai ke kiekie, aole hoi elike me mamua ka hele aku, he mau kapuai helu wale no hiki i ka’e o ka lua me kou hele papu wale ana no, aka i keia wa e pii ana oe iluna ma ke ano kamoe a aia paha ma kahi o ke 90 kapuai ke kiekie maluna ae o na kahua mua o ka lua kaiko, ina e hoohele ae oe ma kekahi aoao e ku pono ana i ka pali kapu o Uwekahuna, aole loa oe e hiki ke ike aku, no ke kiekie maoli no o ka lua i keia wa, a ina oe e hele ahiki i ka lua, aia no ke ahi ke kahe la i uka i kahi au i hele mai ai, me ka aa ae o ke ahi malalo o kou mau kapuai wawae, oiai no nae keia mau hiohiona ano hoomaka’uka’u imua o na maka, aole no ia he mea nou e noho iho ai, aka uhu ae la no ka manao e ike pono no i ke ahi o ka lua, kahi o ke kumu ahi e hookalakupua nei; hele aku la no me na manao ano hopohopo, oiai aia oe ke hele kiau la maluna o ka enaena o ke ahi, me ka hihio ae o ka wela maloko ae o ka lole wawae, me ka hoopuiwaiwa mau ana ia oe, a i kekahi wa e poholo maoli ana no oe ma kekahi wahi no ke ano lahilahi o ha pahoehoe, me ka pii o ka leua i ke kumu pepeiao.

            I ka hiki pono ana aku i ka’e o ka lua, a nana aku la i ka loko i piha i ke ahi, he mau kapuai wale no malalo iho o kou mau wawae, ma kahi o ka 10 a oi aku paha kapuai, e popoi mai ana na nalu ahi, me ka puko ana ae i kumu pai, he kamahao maoli no ka nana ana ma na ano apau, elike me ke po’i ana o keikai i kumupali, a lele ae na hunakai iluna, pela keia mau nalu kai ahi e poi aku ai i kumu pali a poha ae la na pohaha a lele aku la na pahoehoe mahope loa aku ou, pela iho la no ke ano o keia mau hunaahi pahoehoe e hoopuiwaiwa mai ai ia oe.

            Aia maloko o ka luaahi o Halemaumau, i keia wa ke ku nei he elua mau puu nunui, me he mau mokupuni la, a he ano like me ka puu o Laeahi, ke nana mai oe mai ke kaona mai o Honolulu, o keia mau puu ua hoopiiia ae laua iluna e na ale ahi a ke lana nei laua maluna o ke ahi me ka nanaina hoopahaohao o ke kupanaha.

            Ua hoohalaia he mau hora, no ka nana ana i na aka ame na kahoa hoopahaohao maloko o ka lua, he nui na ano kii like ole au e ike aku ai, e li-o ai kou mau maka, he mau kii ano hoomaka’uka’u wale no nae. O kahi a kou mea kakau e ku nei ma ha’i o ka lua, oia no ka hapalua o ka lua kahiko, a ua hoopihaia e na pahoehoe, a ua hoohou ia aku no nae ka lua hou ma ka aoao e ku pono la i Kau, a ua ano like no paha keia lua hou me ka lua mua, a i ole, ua nui ae paha.

            Ma ka nana ana i na hana kupanaha a ke ahi pele, ame na hana hoopahaohao apau, ua hiki ole i ke aiai o ke kalana ame ka eleele o ka inika ke hooakaka piha aku i na mea apau, a ma ka hora koliuliu o ka po i haalele aku ai kou mea kakau i na hiohiona hoopahaohao o ka luaahi pele me ka pau pono ole o na hoohihi ana.

            Ua lawa kaua no kahi wa hou aku.

                                                                        MAKAIKAI.

 

E Hoikeike Ana anei Oe?

 

            O kela me keia meahanalima, hanai holoholona, mahiai, lawelawe oihana—o kela me keia wahine e hookaika ana e loaa na meaai maikai ame ke kuke ana, ka humuhumu, kanu pua, a hanai moa paha e hooponopono no ka hoikeike ana ma

KA HOIKEIKE FEA MAKAHIKI TERITORE

HONOLULU JUNE 10-15

            Mamuli o ka huli pono ana i na ano maikai loa, e kokua mai ana ia i ka hoomahuahua ana ae i ko Hawaii hoohua ana, e hooi ae ana i ko Hawaii mau waiwai, he kokua ana aku ia ia Hawaii no ka manawa e hoea mai ana mahope o ke kaua, a e hiki ai no hoi iaia ke malama iaia iho iloko o ka wa o ke kaua.

            Kauoha mai i pepa pa’ihakahaka i ka P.O. Box 253, Honolulu.

He Fea Kaua Maanei, no ke Kokua Ana i ka Pono Mao

 

HE PANE IA REV. WM. KAMAU

 

            E ha’i aku ana i na hoahanau apau o ka Ekalesia Ahahuina o Ewa, Oahu, i hele a noho kaawale i kai o Polea, a e komo pu ana me Rev. S. K. Oili ma ai hoolaha ana, maloko o ka Nupepa Puuhonua o Julai 7, 1917.

            E na haipule oiaio o ka hana a ke akua apuni keia panalaau, ma ke Sabati, la 19 o Sepatemaba, 1915, ua hiki kino ae o Rev. William Kamau maloko o ka luakini o ka Ekalesia i oleloia ae nei, hoha 11:30 a.m., a na ka Rev. Solomon K. Oili i hoolauna mai imua o ke auaina haipule me na manao hoakaka pokole, a mahope iho i ku mai ai oia, a haawi mai i kana hoomaikai i na hoahanau o Polea, penei:

            Ua hauoli au i keia hoohui pu ia ana me oukou, ke ike nei au he anaina hoolaupa’i ko oukou, aole pela na hoahanau o Kahaikuonalani ia’u aku nei maloko olaila, he kakaikahi wale no lakou.

            Wahi a ua anela nei, o ko kakou manao paipai o keia kakahiaka, maluna o ka holoholona liona ame ka pipi keiki, a wehewehe mua mai oia no ke keiki pipi, penei:

            Ua hookaawaleia oia mai kona makuahine pipi mai, i mea e koe ai ka waiu, me kona uwe mau i kona makuahine, a ma ka manawa e uwiia ai kona mau omaka waiu a pau, alaila, o ke koena aku na kana keiki pipi me ka peupeu mau ae o kona ihu i ke eke waiu o kona mama, a hoopili ae la i na hoahanau o ka Ekalesia o Polea, elike oukou me ke keiki pipi hoomanawanui, nolaila e kupaa oukou apau, a e hoonee aku i ka oukou hana no ka lanakila ame ka holomua o ko ke Akua aupuni.

            E ike oukou, ma ka moolelo o keia holoholona he liona aole ana mea weliweli imua o kona alo, a pela oukou e hoohalike ai, e kupaa, a hoonee aku imua i ka haua a ke Akua, a e hoolilo aku i ka hana a ka enemi i mea lanakila ole imua o na haipule o ke Akua o Polea nei.

            Nolaila, ma kau olelo e apono ia ai oe, a ma kau olelo e ahewa ia ai oe, a oi aku i keia no ka ino mai ia.

            Kaua mau no me ke aloha,

                                    WILLIAM F. MOSSMAN,

                        Kakauolelo Elkalesia o Polea, Ewa, Oahu.

                        Pearl City, Ewa, Mar. 25, 1918.

 

HIKI KE PALEIA AKU KA PILIKIA.

 

            He mea pono e hoopau koke ia ae kela anu ou ame ka eha o ka puu, o lilo auanei ia i mea oi aku o ka pilikia. E lawe i mau kulu helu o ka Laau Kunu a Chamberlain, a e nalowale no auanei kou mau pilikia. Eia ke kuaiia nei e ka poe kuai laau lapaau apau, o Benson Smith & Co., na akona no Hawaii.—Hoolaha.

 

HAINA NANE.

 

            I ka Nupepa Kuokoa, ma o kona ka nahooponopono noeau la. Aloha nui: He ka haina o ka nane a W. E. Kapaiaa ma ke kolamu 7, aoao 2, la 15 iho: eia iho:

            O Akahi, ka inoa o ke kama hiapo Alua, ka inoa o ke kama elua: o Al lu, ka inoa o ke Kama ekolu: o Aha, inoa o ka nani.

            Maanei iho la no la pau ae la no ka i makemake ai e ka mea haawi nane na inoa no o na kama au a eha; aka wahi kapili pu aku no ka lima hau eia mai ka mahele mua, pili like, o inoa o na kama apau.

            Eia no ia, o “A,” oia hoi, o “A” Akahi, a pela no ma na inoa o na kaapau; a i mea no e holo ai ka hana e nana ae i ka papainoa o lakou o ka ae la me ka kahakeha.

            Me ke A o ka waha no o ka hoki Somesona luku kaua ana i kona pu enemi. Elua wahi i loaa ai o A. luna, A lalo. E loaa i na mea ha apau.

            Eia hou, ua manuahi, no ka lau la. Na na mahele hope inoa apau o na kama, na lakou i’o no i puana mai me hunahu-na ole iho. E awihi ae ia ka mahiapo, o “A kahi, ke puana mai la mahele hope ia kahi, he mua, hia hoomaka. Pela aku no i na mahele apo

            Ho aka no ka hoi i o na hoopakele koe na W. E. K. (mea huli ole ma e wehewehe pau aku o ka liko, o laele). Na’u iho la no lo’u hooluhi Aka, i mea no nae hoi e ua ae ai ka hololio ana, e mahele kikepa hema a kou lauoho me ke “kahi,” ka ha hope o ka inoa o ka hiapo, a hoola i a i ka holo a Leleaumoe.

            He mea mai i ko ke an kahiko pa ke a’oia i na ai a ka “lua,” kekahi na hakaka a ka Hawaii, palanehe i kiina a ka manamana ame pohaku ka la “Ikoi.”

            Ike ae la oe e W. E. K. i ka hapa ka pe inoa o ka hiapo? Eia no nae “lua” la, o ka lua pa u o ka make; pa hu’a ka hapuku makahei a ka Na’e a hakaka loa, koe ka nui; aka, o ka ke lua, e hoi no ka lepo i ka lepo (lua pau pulu; ko ka paa iluna a me ko la E wiki ae hoi me ka manao aloha no ia W. E. K.

            O Kolu, crew, alo i ke ehuehu o ino o ka moana, i ka pa a makani papawai; o moana kahi paani o ko o waapa kona lio Alapia heihei; a moku kona moho lio heihei Kaleponi kahumoku, luina ame kela, o ia ma inoa no ia la okolu.

            E waiho paha au ia “Ha” (wa) manao nonohua ae ia oe e W. E. K. kau hoopuka ku i ka olelo noeau, a ka kanaka hailiili i ke alii hoopaupilikia. He aina kahawai ole o Kona, nana no ka opiopio o ke ao opua e hai mua ma. Eia mai ka ua a haluku aku, e makakau na “Ha” (wai) o ka hale, na luhu, me na lua. He wai hanohano o haaheo, ko kuu aina.

            Nui wale na noeau i koe no ua ame ka mea hooholo hoakoakoa ia wa aka, ua lawa ae la au. Aole no o lau he nui ke koena hoakaka haina no ka mahele hope o na inoa. E waiho ka Manao no au ua lawa loa, aole hooho hala e hoea mai, ua akaaka na wa ewalu o kau puolo hana nui ole, akiona

            Owau hou no,

                        AWAPAEWAA O KAMAKA

            Hookena, Hawaii, Feb. 29, 1918.

 

            Papa’u mai la no ke kuu ana o koa lawai’a, na paa i ka piliko’a ae whai mea a mahinu o na wepa ewalu na panihao o ka lua pouli. Huli hou ka ike a nui i wi ka niho o ke kolohe! L. H.

 

            COPENHAGEN, Mar. 16.—He hanaele hahana loa ka mea i hanaia noloko o ka hale o na makaainana i ka la, elike me ka lono i hoea mai ianei ka wa a ka Lunamakaainana Souke i haiolelo ae ai e hoike ana i ka lawelawe kupono ole ia o na meaai ma Pague, Bohemia. He hakaka lawelawe ma ka i hanaia mawaena o na Czech ame na Kelemania. Lehulehu ka poe lakou i hoehala, o ka hana pono wale no oia ka hoopanee ana i ka ahaolelo mamua o ka hiki ana e hoomalu ia hanaele.