Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 23, 7 June 1918 — Page 3

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Nupepa Kuokoa, Honolulu, T.H., Poalima June 7, 1918

 

AKAHI A POHA MAI LA KA LEO O KE AKUA MAI NA PUU MAU LOA MAI O AMERICA

Mr. Lunahooponopono:--Oiaʻa akahi no a hookolo mai ka peresidena i ke ao holookoa e hoomanao ia ka la 30 o Mei i la hookeai i ke akua, o ka leo o ka lehulehu o ka leo no ia o ke Akua.

Hora 10, Poaha, la 30 o Mei, ua hoo-pihaia o Hemolele, ma ka hora 10:30 minuke ua hoopuai ia ka apahu have e na keiki ma ke ku kuea ana; himeni, pule a himeni hou. Ua puka mai la keiki cono me ka hae Amerika, elua keiki na laua i hoopaa, a hukiia ka hae ma ka himeni o Amerika; he mau keiki i haiolelo ae i ke ano o Amerika e pili ana no kela hae.

Pau ia, kaʻi aku noloko o ka lua-kini a mahope aku na makua. Ua weheia na hana, he mau haawina hoo-paanaan, na haiolelo, na himeni pili wale no no Amerika.

Ua kauoha mai ka Peresidena Apana, Brother Cole; a kauohaʻ mai i na hoahanau e hoomau ia aku no ka hoo-keai ana in a na Sabati e pili no ke kaua, a no na koa o Amerika, a hookuu-ia ke anaing me ka maikai.

Nani ka hauoli o ko"u uhane i keia leo kukala a ka peresidena i ka hapa poepoe komohan ame na mokupuni o ke kai; e hulianahi ana in a kela leo kuahaua, o ka pule ame ka hokeai ana o ka leo o ka lehulehu, o ko ke akua leo no ʻia. E kukuli like iho na hai-pule ilalo o kela ame keia hoomana o ka olelo a kahiko, e alu i ka pule ia Hakalau.

Malia paha o aloha mai ke Akua, a hopau ae i Kana olelo paa e hoopau i kuna luku ana. E@ke me nineva, he 40 la i koe e lukuia ma ka pule ame ka mihi, a hookeaim ua ae mai ke Akua, a hoihoi i Kana olelo hoopaʻi, a pela ana keia i hookolo ana mai i ka nui manu o Kaupena mai Hawaii a Niihau, apuni ka honua, a koe aku o Keiemania ma keia kuahaua.

Ke pule nei au e pio o Kelemania ia Amerika.

J.A. KAHIONA.

--------W.S.S.--------

HAINA NANE.

-------

Mr. Lunahooponoponno o ka Nupepa Kuokoa, Aloha nui kaua:---E oluolu mai hoe oe noʻu kauwabi kaawale o ke kino lahilahi o ka hiwahiwa a ka la-huie hookomo iho ma kahi kaawale, i kela mau huaolelo e kau ae la maluna, o ia ka haina o ka nane a kuu hoa-loha, Mr Kawelowai, e noho mai la i ka Ehukai o Puaena, a nau hoi ia e uwila aku ma na kihi eha o k@ kaua aina, mai ka lua puka ma Kumukahi, a ka welo ana o ka la i ka mole olu o Lehua, a penei iho na hooheno ana o ka nane a ua keiki nei.

He kama ka'u i hanauia mai e na makua o maua; he inoa koʻu ua kaula-na apuni ke ao, he mea makaikai nui ia no hoi e na malihini.

Haina: John. Ma ka olelo Berita-nia, o Ioane hoi ma ka kakou unuji ana ma ka olelo  Hawaii. O John, he inoa keia i hoopiliia aku i ka lahui Amerika, o ke Aupuni Amerika o kahi no ia o na malihini e hele nei o makaikai apuni ke ao holookoa, no ka nana ana i na wailele o Niagara, ame na wahi pana e ae o ia aina kaulana elike hoi me ka olelo a ka nane maluna ae. Ina hoi e hoololi ae ma ka inoa o Ioane e ike no kakou i na mea e pili ana i kona moolelo maloko o ka Baihala ma ke Kauoha Hou, a nona hoi keia hooheno ana.

Ike ia Kalepaoni he aina anu,

He hau hookuakea i ka ili,

Lamalama i ka ili o ke kama,

Ka wahine noho i ka iu oluna.

Mahele elua. E loaa no au i na plai hauliuli o na Koolau nei e hoekepue ana i na kakaipali o na Koolau nei.

@aina: Kuemakapali. O keia kue-makapali, e loaa no ia ma na wahi apau o na pali hauliuli o na Koolau, mai keia mau kuemakapali aku e pii aku ai ka poe kilo, ʻa o ke au i o kilo-kilo loa ma na wahi e pili ana i ke ka-hakai, he o ia mau no ia ahiki i keia la ma kekahi wahi o ko kakou mau moku-puni: i ka hoopololei aua ae, e loaa pono ka inoa pololei Kamakala.

I ka hoohui ana ae i ka mahele mua ame ka niahele elua e loaa pololei no ka inoa i makemakeia, John Kamakaia, ka mea i re@@a no ka Hoomaua Na-auao, aia no ma na pali hauliuli kahi i luakaha ai, a on a @ou hoi keia hoohe-no aua:

Mau loa no koʻu mahalo nui,

I ka nani pu no o Kahana

, O keʻ ala huihui anuhea,

 O na pali o Koolauloa.

O ka home ia o ka wahine,

Iʻuuwai aloha o Inia,

Ka home ia i Mihiani ia,

E ka malualua kiiwai.

Me keia mau wehewhe ae la malu-na, ke hooki nei au i ka hoonuu ana i kaʻu makasila maluna o ke kalana, me ke aloha a nui loa i ka Lunahoopono-pono me na keiki ulele hua metala koʻu welina pau ole.

MINE.

Keena lawe opala o ke Kalau@, hono-lulu, Mei 23, 1918

-------

Ua kapakuʻe mai la ka holo o Mine, ua lolelole i ke kuu loa i ka holo nui, ke hele la a mea ole ke alu ka ihona pali. I nui ke aho hoopapa hou ia ka huipa ma ka aoao; nialia pela a hoea pono ai i kahi wai huʻi o anahulu. Huli hou ia mai!---L.H.

MAKAUKAU NA HOIKEIKE NO KA PEA

No na mahina loihi ae nei i hala i hoomakauakauia ai na hana apau e pili ana i ka hoikeike fea teritore, a ma na mea i hoomaopopoia, ua makaukau na hana hoikeike i keia wa, pela pu hoi me na lunakanawai, na lakou e haawi mai i na olelo hooholo, no na helu ekahi, ma kela ame keia mahele like ole ma keia hikeike fea.

O kekahi o na hoikeike ano nue e malamaia aku ana, o ia no ka hoikeike i pili aku i na holoholona, a o ka Poro-peka True, ke poo o ke keena pili i na holoholona o ke Kula Kiekie o Kale-poni, ka lunakanawai ma keia mahele hoikeike, no ka haawi ana mai i ka olelo hooholo, no na helu ekahi, na la-kou e kaili ae ana i na makana.

O kekahi mea i hoolalaia, o ia no ka malama ana aku he kaihuakai o na holoholona, ma ka la o Kamehameha, a in a no ka haawiia o na makana i na holoholona ia lakou i kaa ai na helu ekahi, alaila e hoikeike okoa mai ana ia mau holoholona, i na makana lipine, i haawwia aku i na helu kiekie o kela ame keia ano holoholona.

Mawaho ae o na hoikeike pili i na ho'oholona, ua makaukau pu na mea-pili i ka hoikeike  o kekahi mau mahele e ae, e laa ka hoikeike pili i na meaai, na hanalima akeakemai, na i'a ame na pua; i hakalia wale no i ka hoea mai i ka la e wehe ai o ka fea, e unakaukau ana kela ame keia ma kona wahi iho.

No na hikeike pili i na ilio, e we-heia ana ma ka la mua loa o ha fea, o ia ka Poakahi, ka la 10 o keia mahina, pela no ma ka poalua ae, ahiki i ka Poakolu, ka la 12; a o ka lunakanawai nana e haawi i ka olelo hooholo, no na helu kiekie o keia hoike, oia o Jack Brandshaw, he haole uo keia mai Ame-rika mai.

Iloko o ka pule holookoa e malamaia ana o ka hoikeike fea, mai ka Poakahi mai, ka la 10 o i@ne nei, a hoea wale i ka la 15, e hoolako mai ana ka oihana koa ame ka oihana kaua o Amerika Huipuia, e hoomoana nei ma keia mo-kupuni, i na hana hoopihoihoi noonoo, e hiki ole iho ai i ka lehulehu ke noho mailie, aka e ake ana lakou e ike i kela mau hana apau.

Ma na mea e upuia aku nei, o ke Kakauolelo  Lane, ka malihini hanohano a Hawaii nei, ka mea nana e wehe mai ana i na hana o keia hoikeike fea, a e hoea ae ana no hoi na Kiaaina Pinkham ame McCarthy ma kela la mua loa, no ka hoohanohano a na i keia fea.

O kekahi mau hana hoopihoihoi noo-noo, oiai na la e malamaia aua o na hoikeike, o ia no ke kaulio ahiu ame kau pipi ahiu, ka hoohei me ke kulaʻi ana i ka pipi ahiu ilalo, ame ka huki-huki kaula.

Aia na hooponopono ana no keia mau hana malalo o Eben Low ame Angus McPhee, he mau keiki laeula ma ka hoohei ame kke kulaʻi ana i ka pipi, a ua loaa mai na hooia ana ia laua mai na keiki kaulana mai i ke kaulio ahiu ame ka hoohei pipi o na mokapuni like ole, e hoea mai ana lakou no Honolulu nei, no ke komo ana iloko o na hana hookuku e ahaʻi aku i na makana helu ekahi.

E malamaia ana na hana kaulio a kau pipi ahiu, ma ka auwina la o ka la mua loa e malamaia ai o ka hikeike fea, a o ka poe i komo iloko o ka helu ma keia la, o lakou no ke hookuku hou aku ana ma ka auwina la o ka lua mai o ka la.

No ka hukihuki kaula hoi, he umikumamalua ka nui o na hui, e komo ana, no ke alualu ana i ka inoa moho o Hawaii nei. Ma ke ahiahi o kela amo keia la o hoomaka ai ka hookuku ana o na hui like ole ma keia hana, e hoomaka ana ma ka hora ewalu o ka po, a lehulehu mai ka lakou mau hana mai, ua, manaoia e piha mau ana o Kapiolani Paka, i ka poe makaikai ma kela mau ahiahi.

Ma ke ano nui ke olelo ae, ua hoolalaia kela ame keia ano hana hoopihoihoi noonoo; pela hoi me na hoikeike e umeia aku ai na manao hoohihi o ka lehulehu; a oiai o keia ka hoikeike fea nui hookahi i manaoia, ke upuia aku nei, e laukanakā ana o Honolulu nei i loko o keia plae ae, i ko na kuaainapoe mai.

-----W.S.S.-----

HAINA NANE.

Mr. Lunaliooponopono o ka Hiwahiwa a ka Lahui, Aloha oe:--- E oluolu hoi oe noʻu kauwahi rumi oneki o ka hokulele o ka Pakipika, in a no nae hoi he rumi kaawale kekahi, e oluolu oe e hookipa aku iaʻu me oe o ia hoi keia poomanao e kau ne la maluna, ka haina naue a Mr. Kaelowai, i ike mai ai hoi na kini aloha o ka aina i kaʻu haina.

Owai kuu kama i ka mahele ekahi, he wahi makaikai nui ia e ka lehulehu? Hama:--- Ke ahi kaulana a ka wahine o Pele.

Owai kuu kama i ka mahele elua, e hoekepue mai la iluna o na kakai pali o koolau? Haiua:--- Ua pili no paha na ti apau, malia ilaila wale no paha loaa ai o ti la i.

Owai au i ka mahele ekolu? Haini:---Kena, Ina e hui keia mau kama i hookahi, e loaa he inoa ua reviia. Haina piha:--- Peletikena o amerika.

Me ka mahalo i ka Lunahoponopono

J. H. KAUHIWAI O WAIMAN.

Hula loa aku la oe i Amerika, eia iho no ke kama a ke keiki o waialua i ke one aialii o Kakuhihewa, e hoohewahewa ole ai ka manao ke ike aku i ke ku kilakila @@ai iluna o ka awai hai-olelo. Huli hou ia mai!---L. H.

LEKA A KE KEIKI'I NA MAKUA MAI KA AINA MAMAO MAI

Koʻu mau makua i aloha nui ia, aloha kakou a nui loa :---Ua loaa mai iaʻu ka olua leta i keia la, me ka houoli nui i ka ike ana he maikai no olua e noho mai nei. Noʻu nei ka olua keiki i aloha nui ia he maikai, me ka nui o ka hana i kela ame keia la, no ka hoomakaukau koke ana no ka hele aku i Palani iloko o kekahi o keia mau mahina ae, no ka mea he pali hou keia a ua loaa ka ike makaukau i keia manawa.

Ke noonoo pono ae au a naua imua o ke kahua kaua o Europa, he weliweli o na weliweli i ike mua ole ia, mai ka hookumu ia ana o ka honua ahiki i keia la. No ka pau koke o keia kaua, he ninau ano pohihihi loa. Ke nana aku e nee aku ana keia kaua no elua makahiki, a i ole, oi aku a emi mai paha, aka, no ka pau o ke kaua i keia makahiki, aole no e pau ana. Elike me Kelemania e nee nei iloko loa o Palani, he mea ia nona e hooi loa ae ai i kona manao anunu, haowale, pakaha i ko haʻi pono ame kona maluhia, me ka manao o kelemania oia ana ka Emepera, ka Moi o Europa holookoa, ame ke ao holookoa, elike me Napoliona i hoao ai.

Hookahi wale no aho hope o na Aupuni Huiia, ke hiki ke paa aku ia Kelemania mai ke komo loa aku iloko, aliiki i ka loaa ana aku o na kokua mai Amerika nei aku, o ia no, ka hoonui aku i na pualikoa, ka hoonui aku  i na meaai, ame ke lala. Ua lako na Aupuni Huiia i ke komo koke ana o Amerika i keia kaua. I keia la eia ke Kaiser o Kelemania ke holoholo nei ma na kahua kaua, me ka akaaka ame ka manao haakei, mamuli o na mana kaua ana i hoomakaukau ai no na makahiki loihi, malaila kona lanakila, he moeuhane palaualelo loa ia ana.

E hiki mai ana ka la e laha ae ai kona mau muka i ka lewa, a e ike ana oia i ka Manu Aeko ame HaeHoku e upoi iho ana maluna o ke kulanakauhale o Berlin, o ia Auanei ka manawa e naka haalulu ai kona mau kuli.

Kekahi mea ano nui i keia manawa, o ia no kekahi pukuniahi nui loa o Kelemania. Ua hiki ke lele aku kona poka no 76 mile, o ia ka pu nui i hoopohihihi aku i ka poe naauao o ke ao nei.

Ke hoopahu mau ia nei o Parisa, o ia ke kulanakauhale nui o Palani, a nani hoi o ke ao nei, aoie o ia wale no, ke lele mau nei na mokulele o Kelemania i Pelekaue, a he mea ano nui hou i ka wa e kiloi ia ai ka poka pahu mai ka mokulele aku, i kona wa e pa ai i kekahi mea, o ia no ka wa e pahu ai, me ka a pu o ke ahi, a ua pau kekahi mau kaona i ka a ia e ke ahi.

Ke makemake loa nei o Kelemania e lilopio mai o Parisa ame na awakumoku e pili kokoke ana i Pelekane, ma kahi o 23 mile wale no ke kowa mai Palani aku.

Ua lawa o Kelemania no ka hoomau aku i ke kaua ana no umi makahiki, o ia iho la kona hoomakaukau ana. Mamua o keia kaua ana iloko o ka makahiki 1914, ua hoomakkaukau oia no kanaha makahiki, a ua ike mua na loea kalaiana. Kelemania i ka manawa e ulu pa aku ai i ka honua holookoa oiai na Aupuni Huiia e moe ana.

O Iapana wale no kahi hoomakaukau nona iho, i ka pau ana o ke kaua me Pusia iloko o ka makahiki 1905 ua hooi ae oia i kona pualikoa ahiki i ke kaua iho la i ka makahiki 1914. Ua hiki ia Iapana ke noonee aku i ke kahua kaua no eono miliona kanaka i ka manawa pokole.

Malia e ninau mai ana paha oe, heaha ke kumu o Iapana e hoouna ole nei i kona puali koa i Europa? He nui na kumu ma kaʻu ike. Aohe pomaikai iaia ke kokua aku; aohe on a makemake e lilo ke alakai ana o kona pualikoa na na alakai a na aupuni Huiia; hiki ole ke hoolawa aku i na moku i ka lawae ana i na pualikoa; lawa ole i na meaai, loiki loa kahi e hoouna aku ai, aole hiki na koa kepani ke hakaka, aole laiki; a he nui wae aku na kumu.

No na puaikoa o Hawaii aole no lakou e lawe ia i Europa; no na keiki i waeia o Laie kuu aina hanau, aole no lakou e ike ia Europa, ahiki i ka pau ana o ke kaua. I Hawaii no lakou e hoonohoia ai.

No keia puali aʻu e noho nei o ia kekahi o puali e hoomakaukau i ke alanui no na puali apau. Aia no ka puali iloko o na kaua hahaha a@ apua. a iaia ka lanakila o na puali e ae, o ia na ano hana akeakamai like ole, o ia no ka puali hope e haalele ai i ke kahuakaua.

Mai kaumaha, na ka Makua Lani no e kiai ia kakou apau loa, ahiki i ko kakou hui hou ana i ka aina i aloha nui ia, he makua a he keiki.

O keia paha ka lawa o koʻu wahi manao me koʻu aloha nui loa ia olua e na makua i aloha nui ia. Haawi aku i koʻu aloha nui i ka ohana apau ame na hoaloha. Aloha aku ia kaina.

Owau no ka olua keiki aloha,

KAHIKINA LOGAN.

-----W.S.S.----

KEKAHI MEA HIKI KE PAULELE IA.

He mea maa ka pahola ana o ka maʻi hi iloko o keia wa. E hoomakaukau e no ia mea. He hikiwawe ka hoola ana o ka

Laau Nahu o ka Opu, ame ka Hoopaa Hi a Chamberlain. Eia ke kuaiia nei e ka poe kaui laau apau, o Venson Smith & Co., Ltd., na akena no Hawaii.---Hoolaha.

HOALOHALOHA N RE. G. L. KOPA.

I ka makuahine i aloha nui ia iloko o Kristo, Mrs G. L. Kopa, luuluu wale hoi e:---Elike me ka o ana mai o na kukuna malamalama o ka la, mai ka hikina, a pahola ae la kona olino ma ke komohana, pela iho la ka lono kaumaha, ehaeha, luuluu, paumako, lihaliha a mokumokuahua maluna o makou, na lala o na Ahahui C. E. o Waimea ame ka Ahui C. E. o Kawaihae kai, ua luna ekalesia, na hoahanau o ka Ekalesia o Kohala Hema, ame ke Kula Sabati pu, no ka waiho ana mai i keia ola honua ana, o Rev. G. L. Kopa, kau kane i aloha nui ia, a he komite hoi no keia ekalesia o Kohala Hema, no ka wa pokole loa aole i piha ka makahiki, a ma kana kauoha ana i ke kaha e noho nei, me ke apono ana o na hoakauau ma ka palapala kahea kahu, i loaa koke ai ke kahu no makou.

He aloha, hookipa, pauaho ole, ame ka hoo@nanawanui, e hike mai ana i ka olelo o ke ola uhane, me ka hopo ole, no ka pono oi aku ma o,

Nolaila, e hooholoia, o makou o na luna ekalesia, na hoahanau, na lala o na Ahahui C. E. ame na haumaua Kula Sabati, iloko o ka ekalesia i hai ia maluna, ke komo pu aku nei me oe e ka kena pu me oe, iloko o na haawina luuluu, i kau iho maluna ou, ame kakou apau no kau  kane aloha, i haalele mai i keia ola ana.

Nana no e malama a e kokua mai ia oe iloko o keia ola ana, a Nana no e lawe aku i na manao luuluu, e hooluo u i na u, a e holoi ae i na wimaka, mai ia oe ae. Me ka hoomanao ana, aia no ma o, he wahi maha i hoomakaukauia no Kona poe kanaka. Pomaikai i ka poe make ke make iloko o Kristo.

O makou iho no, me ke aloha, ma o ko makou mau komile la.

REV. W .M. KALAIWAA,

THOS. S. K. NAKANELUA,

S. K. KAMAIPELEKANE,

MOSES KAPOI

WM. HOOKUANUI,

JAMES E. LAAU

Mei 24, 1918

----w. s. s.----

NA ANOAI O KE KOOLAU.

------

Mr. Lunahooponopono, ka mea mana e paa mai nei ka haiua nane a ke kae ae a o ke Ehukai o Puaena, pae aku i Waialua i ka Ehukai olalo, o ia ka nana aua a ke keiki o ka wai puolo lau kalo ame ka wai kihene lau la i o Kawaikumuole, i ke kumu pali o kawaihapai, ka mea nana i hoopuhili aku i na kupua kilokilo huli nane o na mokupuni huiia, naua i punuku aku ka Legeona Kakelamaluikeao. Ua lele makawalu mai no na ki poka pahu aua a na Kelemania a ka poe punni nane, ahala hu wale ae la no ma kula, o ka uoho no a Puaena i ke ehu a ke kai. Pa lihi mai la ia oe e ke kai holuholu o Hookena, e aho no ia, ua kau iho maluna o kekahi haina. O ka'u puni no ia o ka ike i na meahou o ka nupepa pela no apau, hoopiha ia mai ke Kuokoa.

Na Hanau o Laie

Mrs William Didrick, bebe (w.); Mrs George Oliva, bebe (w.); Mrs. Eddie kekuku, Jr., bebe (k.); Mrs. Frank Woolley, bebe (w.); Mrs. H. Roberts, bebe (w.).

He nui no koe no keia mahina ae, kanono ka hoi ka wela o ka la, o ka oi loa ma na kua o ka aina.

Elike me ka like ole o ke kumukuai o ka poi, pela no ke kulike ole o ke kapu ana o ka ama, ke hanu aala mai nei no kekahi poe malia no i haunauna mai ai. Iulai ke kapu loa ana.

Noho a nanea maoli no a manao ole ae he pilikia, a hoi ma na kuaaina ko Honolulu poe.

Ua hiki mai ne ka lohe no ke kaua. He ulolohi maoli o Amerika.

He Aina Nani o Punaluu

Aole kaia o ke kai kauhaa a ka malihini, o ke alo keia e haliu ana i ka makani, e honi aku nei i ka hono pauda o Europa; o na kahua kaua lehulehu i kulike ai me ka wehewehe a Daniela i ka moeuhane a ke alii. No Punaluu keia, oiai ke ku nei kekahi hale nui nani a keokeo mailuna a lalo, he nani maoli no kona kulana ame koua kahua e ku nai, a nana i hapai ae o Punaluu aina a kiekie iluna loa, a na ka mahiko mai hoi ka pulumi ana mai i na lakana o na kakai pali mauka, a koe aole lakana, he hookahi ka like ke nana aku, o ia nani okoa no ia ke nana aku mauka o Punaluu, i ke alo e haliu mau ana i ka makahi a ka Ehukai e kiloi pau mai ana ialoko o ka hale; he pulakaumaka loa ia a na haole, i mea e hooi loa ia aku ai ka ikaika o ke kino ame ka oluolu o ke ola kino, a no ka nui mai o ke lala, nana makai, a mauka o Punaluu, he u i kela. Hauula, Laie, Kaewla, Kapaelau, he like wale no, mai kaena no a waialua.

Kou a mau,

J. A. LAIE

----w.s.s.----

NA LEKA KII OLE IA MAI AHIKI

I IUNE 14, 1918

Ain, Simon J Holi, Mrs Hattie Kaili, Eliza Tedro Kauakahi, Mr Nakaumano Kauwenaole, Mrs Julia Kalama, Mrs Ane Kalahile, chs kamakaala, Mrs Maria Kanekoae, Mrs Mary Kamakau, Mr Sam Kiawekaue, Kealoha Mahanalu, Mrs H. Maui, Joseph C. Kealoha Nawaa, Abner B. Paiaina, Louisa Papa, Mrs Rose Puulei, Mrs M. Poonika Albert Poi, Mrs George

HOLO KA BILA KOHO BALOKA NO NA WAHINE

----------

O ka pono koho baloka o na wahine o keia Teritore, ka mea hoi a na alakai o na aoao kalaiaina kuloke i hooikaika ae ai, e loaa ma na wa kalaiaina aku nei i hala, ua hiki mai ia i ka wa e hoea aku ai i ka hookoia ana o kela makemake, ke hooholo ka aheolelo keloko i kekahi bila, e haawi ana ia pono i na wahine ma Hawaii nei.

He bila keia i hookomoia aku e ka Elele Kuhio maloko o ka hale o na lunamakaainana o ka ahaolelo lahui, a i hooholoia hoi maloko o kela hale, a ma ka Poakahi iho nei i loaa mai ai ka lono kelekalapa mai Wakinekona mai i ka hooholo ana o ke @@@@@ i ua lila nei, nolaila he hookahi wale no hana i koe, e kakali aku ai, o ia no ke kakauinoa ana mai o Peresidena i ka bila, e lilo ai i mea mana, aka nae, mamuli o ka hoomaopopo mua ia ana, i ke apono o ka Peresidena i kela bila, aole he mau kanalua ana, no kona kakauinoa i ka bila.

He bila keia e haawi ana i ka anaolelo kuloko i ka mana o ka ahaolelo kuloko e hana aku, a e hooholo hoi i kekahi kanawai e pili ana i ua koho baloka ame na hookupono ana o ka poe i kupono no ke koho baloka. E haawi ana hoi keia bila kanawai i ke kuleana i ka ahaolelo kuloko, e hana i kekahi kanawai, no ka loaa o ka pono kono baloka i na wahine o Hawaii nei, mamuli o ka waiho ana aku ia ninau imua o na mana kolio baloka o keia Teritore, no ke koho ana mai, a mamoli hoi o ka makemake o ka hapanui, e loaa i'o ai ia pono koho i na wahine ame ka ole.

Penei iho ua kanawai la i pili i ka mana o ka ahaolelo kuloko, e pili ana i ka pono koho baloka o na wahine o Hawaii nei.

"E hooholoia e ke senate ame ka hale o na lunamakaaimama o

amerika Huipuia, ma ka ahaolelo i akoakoa ae, me keia a haawiia ka ahaolelo o ke Teritore o Hawaii me ka mana, e hoakaka ana ma na kau koho balokoa apau i hoamanaia e ke kanawai kumu o ke Teritore o Hawaii, e loaa no ke kuleana i na makaainana wahine i loaa na hookupono ana elike me ia i loaa i na makaainana kane, e koho baloka.

"Pauku 2. Ke haawi hou ia aku nei ka mana i ka ahaolelo i oleloia, e waiho aku imua o na mana koho o ke Teritore o Hawaii, i ka ninau in a paha e haawiia aku ka mana koho baloka i ka makaainana wahine o ke Teritore aole paha, e koho baloka ma na kau koho baloka e malamaia ana malalo o na kanawai o ke Teritore o Hawaii.

"Pauku 3. O na manao apau o ke kanawai kumu o ke Teritore o Hawaii, e kaupalena ana i ka pono koho i na makaainana kane wale no, e ku e ana hoi i na manao o keia kanawai, ma keia ua hoopau loa ia.

"Pauku 4. E mana o keia kanawai mahope aku o kona aponoia ana, a e pili no  ia  i na koho baloka teritore ame kulanakauhale."

Oiai he manawa kalaiaina aku keia e hoea mai ana, ke upuia aku nei, o ka ninau e haawi ana i ka ono koho baloka i na wahine o Hawaii nei, o kekahi ia p na ninau kalaiana, e hapaiia mai ana e na apao kalaiaiua kloko, ma ke ano, o na moho no ke kohoia a puka i keia kau koho baloka, he poe lakou e hele aku ana iloko o ka ahaolelo no ka hooholo ana mai kanawai no ke koho baloka o na wahine.

Me ke kanalua ole no hoi ke olelo ae, e lawe mai ana keia kau ahaolelo kuloko, e hoea mai ana a hooholo i kekahi kanawai, i kulike me ka pono ame ka mana i haawiia mai la e ka ahaolelo lahui maluna o ka pono koho baloka o na wahine, a waiho mai ia ninau imua o na makaainana, no ke koho baloka ana.

----w.s.s.----

HAINA NANE.

------

Solomon Hanohano, Lunahooponopono o ka Nupepa kuokoa, Aloha oe: --- E oluolu hou mai oe ia'u no ka lua o ka manawa e hooipo hou aku au me kawelowai, in a he rumi kaawale kekahi o ka kaua hiwahiwa, ke kui malamalama hoi o keia au naauao e nee nei, o ia hoi keia ane o hoopuhili nei i na olohe huli nane o kela mau la i hala aku la.

Eia mai ka'u haina o na kama a maua i hanau kupauaha ia, a makaikai ia e na malihini kaahele, oia hoi o John Pulu, e hakaka ana me Hanale, a o ka lua o na kama a maua e hooipo ana ia me na ku"emakapali o ke Koolau, o ia hoi o Kaliuwaa, aia keia waa i ka welau pali o Kaluanui.

I ko'u hoonee an i kaæu mau iliili, loaa iho la ia'u he mea ua reviia, o ia hoi Rev. Kalaiwaa o Kona Kai Opua i ka La'i.

Ke lana nei kou manao e hoi puo'o ana ke kaikamahine heenalu o ka lae o Kaena. Me ka mahalo; me na keiki hoonohonua kepau ko'u aloha, me oe ko'u welina pau ole.

LIMAHEI I NA MEA KANI:

1951 Colburn St.

Ua poho wale mai la kou mau manaolana no ka mea, aole ilaila ka iini me ke koiikoi a ka makemake. Huli hou ia mai! --- L.H.

----w.s.s.----

WASHINGTON, Mei 27. -- He liilii loa na koa i poino i hoikeia ae e ke keena kaua ma ka la i nehinei. Elike me ka hoike i hooloahaia ae he elima i make iloko o ke kaua ana, elua e make mamuli o na palapu, elua i make ulia, a he elima i make mai'i maoli.

UA OLELO AE KEKAHI LEDE KAMAAINA O HONOLULU NEI NA KA B. B. C. I HOOPAKELE I KONA OLA

E komo mau mai ana na olelo hoike no na hoola hou i hanaia e ka laau B.B.C. hou i kela ma keai la. O ke kakoo ikaika a ano nui loa no ka B>B.C. i keia pule o ia no ka me i hoikeia ae e Mrs. Sam Kala he lee kamaaina a i ike nui ia o Honolulu nei, e noho ana ma ke alanui St.

antonio, Puowaina, ka mea i noho nawaliwali no na makahiki loihi. o ke emi pu mai, ka nalulu, ke kuahaneenee ame ke kulana maikai ole maoli kona pilikia a ua hiki ole maoli iaia ke lawelawe aku i kekahi hana a i kekahi mea paha, no ia kumu ua poho maoli kona manaolana no kona ola maikai hou. Wahi a Mrs. Kala:  "Ua paa loa ko'u manaoio, na ka B.B C. i hoopakele i kuu ola a i hoihoi hou mai i ko'u ola kino maikai. Ua lawe au me ka pololei no kekahi mau mahina a ua hiki ia u ke hele me ka ikaika, a ke lawelawe nei i ka'u mau hana apau, a ua makemake au e ike mai kakahi poe i ka mea a ka B. B. C. i hana mai ai no'u wahi e loaa ai ia lakou ka pomaikai, mai keia laau kamahao mai." Wahi hou a Ben Bruns: "O na huaolelo maikai elike me ia maluna ae o ka moolelo iho la ia o ka B. B. C. ka mea nana e hookomo aku i na meapaahana me ka ikaika wikani o ke ola ame ka ikaika o na la opio e kukulu ana i ke kino a ikaika mamoa o ka oma'ima'i ame ka ma'i. a o kaua haua iho la ia. Ina he ikaika ke kino a e holopono ana kona mau meapaahana, a e lawelawe ana i ka lakou mau hana, aole loa he mai'i. O ka B. B. C. ka mea nana keia hana. Kukulu hou i kou kino. e haawi ana i ka ikaika mamoa o na oma'ima'i e hoopilikia ana ia mea me ka hoohiolo ana, a o ke ola kino mai a ka hopena e loaa ana. O keia iho ia ke kumu i haaeipio ai ka Kumuika ke koko ino, ka nalulu ka haalulu ka hiaa i ka po, ka nanai kea ame ke kulana @mi pu ka m@@@@ ka fiva torpid ka lepopaa na pilina o ka puupaa me ka puumimi i ka B. B. C. in a no ia he mau mai'i loihi o ke ku ana elike me ia i hooiaioia mai e na kanaka kamaaina kuloko i hoike ae no keia mea." Ke kuaiia mai ka B. B. C. e ka poe kawili laae apau na halekuai mahiko ame ka poe kuai laau lapaau. Aole i hoopuna ae he kumukaai. He $1.00 o ka omole. I keia pule, 6 no $5.00. Na @ e uka i ke ope ana ame na lilo o ka hoouna ana no na kauolia o $5.00. Na pepa hoakaka haawi wale me na heakaha ana e loaa no ma ke keena o Ben Bruns, akena no ka B. B. C. 11 Alanui Moi ma Ewa o ka Makeke Kuai I'a. Hoolaha.

HE HOALOHALOHA NO P.I. AINIU

------

Aloha na hale o makou i makamaka ole, O ke alahele mauka o huli wale la e, Huli wale; Ke huli wale ae nei no i ka makamaka ole, I ka noho ole i ka hale e ike aku ai e, E kanaenae aku ai la hoi ia oe, E pilipo Iwikauikaua e.

Ia oe no e!

E Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa kuokoa, Aloha oe: --- Ina he wahi kaawale kekahi o ka hiwahiwa a ka lahui ka Nupepa Kuokoa, ka ipikukui nana e hoomalamalama nei i ka Lahui Hawaii, alaila, e oluolu oe e hookomo iho i ka puolo a ke aloha keiki nona ke poomanao e kau ae la maluna; i ike mai ai na ohana, na hoaloha, na makamaka apau o ka maua lei hele loa e noho ana mai ai na ohana, na hoaloha, na makamaka apau o ka maua lei hele loa e noho ana mai ka la  hiki ae ma Kumukahi, a ka welona a ka la ma Lehua.

Ua hanauia ka maua lei aloha pilipo Iwikauikaua Ainiu ma Kaumakapili, i ka ua kukalahale i ka laz'i o Honolulu, Maraki 19, 1894, a ua piha iaia na makahiki he 24, a make ma ka Poaono, la 11 o mei, a i ka hora 3 a oi o ke awakea, ua laweia aku kona kino lepo ma ka pa ilina Kakolika, a na ke Kahunapule Kakolika a hoomaikai ana maluna o kona kino a nalo aku la no ka manawa mau loa. Auwe ka maua lei hele hookahi, heaha la hoi neia hala nui au i manawaino mai nei oe ia makou, a kaupale ka ike ana mai. Aohe hala, oiai, o ko ke Akua kuleana no ia: ka Moi o na Moi ame ka Haku o na Kahu e noho ana ma na lani kiekie loa.

Eia makou la e Pilipo Iwikauikaua Ainiu. E hoona ae ana i ko Aloha,

Pehea la ia e pau ui,

Ua sila a hoopaa i ka mango,

Ua eha au mamuli o ko aloha.

Ua hoonaauaoia no oia ma ke kula apana o Napoopoo nei, i ka wa ia Mr. Anaru ame Wm. Kekapa, a hoounaia i ke kula Kamehameha, i ka 1911; eha makahiki i ke kula, a o ka hupa hope loa no hoi ia, alaila hookuu loa ia, loaa no i na onawaliwali ma ke kino a ha'a wale aku la.

Nolaila, o maua kona mau makua, J. Ainiu ame Mrs. Leialoha J. Ainiu, ua ike maoli aku maua i kaua mau hanalima akamai, o ia no kona hana ana i na pil@ kika, na pila ukele, a eia no kana mau pila i hana ai nona ponoi, a he akamai ma ka hana uwila i a'oia ai ma ke kula Kamehameha.

Manao ae la ke ola o na la palupalu, eia ka o ia ke haalele e mai ana ia maua ame ka ohane.

E Kona kaiopua i ka la'i e, ka aina i ka maka o ka opua ka ua; aina kaulana no hoi i ke kaohi i ke kukuna ka la, ua pau kou ike ana ia P.J. Ainiu.

Ua hala ka puulena aia i Hilo, ua imi aku la i na kupuna; ua pau ka ike ana, ua hala, ua kuu ka luhi no ka manawa pau ole, a ua hoi aku la oia me kona Haku aloha. E hoomaikalia oia. Ua waiho iho oia mahope nei he kuku, he mau makua, kona mau hoahana@ lehu lehu na makamaka ame na hoaloha.

Ke hooki nei maua me ka manao kaumaha no ka maua lei aloha he keiki a ke haawi nei maua i ko maua hoomaikai a nui i na makamaka ame na hoaloha o ka maua lei, i lu iho i n wohi pua like ole maluna o ke kino lepo o ka maua mea i aloa ai a na ka Haku e hoopomaikai mai ia kakou apau.

Ke haawi aku nei maua i ko maua aloha i na limahei o ka papapa'i ame na keiki hoonohohun kepau o kou keena. O maua iho no me ka luuluu,

MR. & MRS. J. AINIU

ME KA OHANA.

Napoopoo, Mei 16, 1918

------------------------

PARIS, Iune 4:---U@ alaiia aku ka nee hon ana mai a na kelemania imua ma kahi kokoke i ka ululaau Neuilly o na koa Amerika i komo mai ai i ka laina kaua ma ka aoao komohana o ke ahui champague.

HOLOPONO OLE K MANAO LAWE OLA.

------

Ma ke kakahiaka o ka poakahi aku la i hala, i hoao ae ai o Mrs. Minie Miller, ke kaukama ae a Kapena Robert Waipa Parker. O lawe i kona ola ma ka inu ana i ku laaumake, aka nae mamuli o ka haaei koke ia ana aku o na mea e hoopakeleia ae ai o hoaa ola, maloko o ka halema'i o na ulia poino, i kaawale aku ai ka make mai iaia aku.

Ma ka oleloia he hookai kumu o ka hiki ana ke hoopakele i ke ola o Mrs. Minnie, o ia no ka loaa ana o ka ike i kana kaikamahine o umie makahiki, no ke kuluna kupilikii o ka makuahine, mahope o ka inu ana i ka laaumake, a na ke kaikamahine o koahea aku i ka poe e noho koke mai ana ma kela wahi, ia wa i hoike koho ia mai ai ke kauoha i ka halewai, no ka hoouna ana aku i ke kaa o ka halemai'i o na ulia poino, a iloko o ka manawa pokole loa, na hoea mai la ka mea poino no ka halema'i, a lawelawe koke ia aku la na hana e hoopakeleia ae ai kona ole.

I ka hoi pono ana mai o ka noonoo o Mrs. Miller, a auhee aku hui ka pilikia mai iaia aku, ua hoakaka ae la oia i ke kauaka lawelawe o ka halema'i o na ulia poino, o ke kumu o kona makemake ana e lawe ae i hona ola, no kona uluhun i keia ola ana, oioi e wili mau ana ka ma'i maluna on a, a o ka mako wale no ka mea e kaohi mai i kona auwe mau ana i ka pilikia.

Ma ka makahiki aku nei i hala, ua ki okoa ae o Mr. Miller, ke kane a keia wahine iaia iho me ka pu panapana, no ka lili i kekahi haole koa, mahope iho hoi o ke koi ana aku i ka wahine e hele pu me ke koa no kekahi wahi a i ka hoole anan aku o ka wahine ia manao, i lawe okoa ae ai oia i kona ola iho.

TERITORE O HAWAII.

--------

Keena o ka Puuku, Honolulu, Oahu.

Ma ka hana e hoopau ana i ka YAMANAKA & COMPANY, LIMITED OIAI, o ka YAMANAKA & COMPANY, LIMITED, he hui ia i kukuluia a e ka ana malalo a ma ka mana o na kanawai o ke Teritore o Hawaii, i kulike ai me ke kanawai i homakaukau ia ma na hana o keia ano, ua waiho ia mai iloko o keia keena he palapala noi no ka hoopau ana i ka hui i oleloi, hui pu me kekahi palapala i hooiaoia i hoohui pu ia me ia, elike me ia i hoiia ai maike kanawai.

NOLAILA, ma keia ke haawiia aku nei ka hoolaha i kekahi mea a i na kanaka apau he ma kuleana nei paha i keia manawa ma kekahi ano iloko o ka hui i oleloia, e pono e waiho mai i na ku e ana no ka ae ia aku o ka palapala noi i oleloia maloko o keia keena mamua ae a ma ka hora 12 awakea o ka la 19 o Augat@, 1918, a o kela ame keia mea e makemake ana e hooloheia aku maluna o ia mea he pono e hoea kino ae ma ke keena o ka mea nona ka inoa malalo iho maloko o ka Hule Mana Hooko, Honolulu, ma ka hora 12 awakea o ka la i oleloia, a e hoike mai i ke kumu, in a he kumu kakahi i wahi e ae ole ia aku ai ka palapala noi i oleloia.

@. J. McCARTHY

Puuka Teriroe o Hawaii.

WADE WARREN THEYER

Loio no Yamanaka & co., Ltd.

Honolulu Iune @, 1918

6298---Iune 7, 14, 21, 28; Iulai 5, 12, 19, 26; Auagt@ 2, 9.

OLELO HOOLAHA

-------

O kuu wahiae mare o Alice Kalili, ma Laie nei i haalwlw kumu ole mai ai ia'u a ke papa aku nei au aole e hoaie mai ma kuu inoa, oiai ua kaawale maua.

Owau no o

Likeke Kalili.

Laie, Iune 1, 1918.

6298---Iune 7, 14, 21, 28.