Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 28, 12 July 1918 — HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika [ARTICLE]

HE MOOLELO NO TAZANA A I OLE Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

;i-,ko o kela mau manawa lehulehu a Tazana e hele ana • <> r.a puu, a ilalō ona awawa, e ike mau ana no oia i hnloholona like ole, aol'e nae ona lalau i kana pu raifela ] (ipomo wale aku ia lakou, he hana hoomainoino ia i • a manao. ka luku wale aku no i na holoholona a ke Akua i:i,i ai, koe \vale no ina he meaai, aole oia e hoohakalia . :l i ka pepehi ana aku, aole ma ke ano paani wale no, elike < ka hana a kekahi poe hahai holoholona. iie liana hauoli loa na Tazana ka hakaka pu ana me na . m!ii il<)iia aliiu, no kona ake wale mai no e ikeia ae ka nui ikaika, a e kaa hoi ka lanakila o ka hakaka ana ma •la aoa<>; aka o ka manao ana e pepehi wale aku, oiai no mii ua meaai kupono ma kela kulanakauhale, he hana i ka manao o lazana. me he mea la, he karaima pepehi•iak;i. Nolaila i wahi e ike ole ia mai ai ka manao maoli iia mau huakai lehulehu ana no na kula oneanea o kela a. e hele hookahi mau ana oia. .me ke koi ole aku i ke]»oe e ae e hoolaukanaka i kana mau huakai hele. i kekahi la nae, e nanea ana no 'ua o'Tazana i ka hole 'ie makina o kona lio. ma kekahi ululaau, ua hoopuiwa i īa oia i ke kani ana'mai o ka pu raifela ma kahi i mao- . ole īaia, o kana wale no i ike, o ia ka hu ana ae o ka ka, a loaa pono mai la oluna loa o kona papale. Kaohi r mai la oia i ka holo ana o kona lio, me ka nana ana ae • > a maanei, aole ona ike aku i kekahi mea, a no ia nele. ■" >mau hou aku ai oia i kona holo ana ahiki iluna o kekahi u. ke nana la kona mau inaka, ma na wahi e kokoke ma' :: iaia. aole no he ike aku i kekahi mea, nolaila huli hoi ' >ki aku la oia no ke kulanakauhale, me ka-hooho hou a ae: "He keu aku ka hoi ka minamina ina kaukan' .•a he iwakalua a ke Kaunawahine 01oga o ka haawi ani- : n ia Niko'a." Ma ke ahiahi o kela la, ua konoia mai la keia e ke Kapena • ierada. e hui pu aku me ia ma kona aina ahiahi, he kon i i haawi koke aku ai o Tazana i kona ae, a oiai laua eai •ia ma ke pakaukau, i hoomaoe.mai ai ke kapena koa i ka : ana mai i keia mau olelo: "Ma ka'u mau mea e hoomaopopo nei, aole i uhaiia kau nau liuakai hahai holoholona me na haawina pomaikai, o mea oiaio anei ia?" "Ua halawai no au me kekahi mau holoholona, eia na: i >le o'u makemake e hoopoino wale aku ia lakou. O ka'u ,'im holoholona makemake loa e ike o ia na liona, na map 1 . ni:nui ame ka bea, aole o'u halawai iki me na holoholon? • kela ano tna keia wahi, nolaila ua paa kuu manao, e hoorau aku i ka hele ana 110 ka hema, malia ilaila e hooko'a ai '•>'uiini." "ina o kou manao ia ea, alaila ua pono, ma ka la apopo • haalele iho ai ka pualikoa i keia wahi, a hele aku no ka nia. nolaila, e hele pu oe me makou. Ua lpaa mai nei kt !■-.luoha ia'u e haalele iho au me ka Lukanela Genoi i keie vahi, me na koa he hookahi hanen ka nui, a nee aku no ka : ema, no ka hakilo ana i kekahi puulu o ka poe komohewa. •ia lakou e hoopilikia nui nei i na makaainana. Malia i kt. akou hoea ana no kela wahi, e loaa ana he manawa ma.ika ' i'u e hui pu aku me oe, a. i hookahi ko kaua hele like anr i ka hahai holoholona, pehea ia i kou manao e Tazana?" Ua lilo keia kono a Kapena Gerada i mea hauoli loa no Tazana. a haawi koke aku*la oia i kona apono, a ina paha i maopopo i ke ka}>ena koa ke kumu o ko Tazana hauoli tro '■ a hele pu ma kela huakai. ina ua hoopihaia aku oia me k kahah.a. aka no kona noho j)ouliuli loa. aole ana mea e at kamailio mai ai t koe wale no ka manao iho, o Tazaua ke kahi e hele pu ana me lakou no ka hema. No ka Lukanela Genoi nae, oiai oia pu no kekahi e noho ana maiuna o ke pakaukau, a hoolohe mai i na olelo e kamailioia ana mawaena Ojke Kapena Gerada ame Tazana >le l<.a he wahi hoihoi iki iloko ona, no kela Hono ana ae < • ke kaj)ena ia Tazana, ke waiho malie la no nae kona mau nianao maikai ole iloko no keia kanaka, a ke hana la ho k..na noonoo i kekahi mau hana e hoopilikia ipai ai ia Tazana.

"Aia kakou a hoea aku i ka hema, e ike ana oe. aole he v ahī hana paani wale no ka hele ana i ka h'ahai liona, o ke-l-.ahi ia o na hana i like aku ka pihoihoi me ka hele ana e wai'a i na mano niuhi o ka moana." 1 kamailio hou ma ke Kapena Gerada. "Ma ko'u manao, he like no ke pihpihoi o ka hana haha ' i'iKi nie ka hele ana i ka hahai i na holoholona laka, 110 k: : ku i kela la aku nei, me ko'u mailao la owau wale no kc '.••k' ana iloko o ka ululaau. eia ka he mea e ae kekahi ma v ah<> o'u, no ka mea ua ike au i ka olohi'o ana ae o ka poka. hala ana maluna o kuu poo," alaila kaulono pono aku la Tazana nana ana i ka Lukanela Getioi, o kana mea i ike ku ma ka helehelena o ua aliikoa nei, o ia no ka pii ana ae ka u!a ma kona mau papalina, nolaila loaa koke iho la no i ike iaia. ua huokoia kana mea i hoohuoi mua ai. nolaila 'lalau ae la kana kamailio ana aku, ma kekahi alahele <•' ne. : /a nanea wale aku la no lakou ahiki i ko lakou haalele a aku i ke pakaukau, hoi pololei aku la o Tazana no kona nii. he hookahi mea iloko o kona noonoo, o ia no ka hua- ; uo ka hema ma kekahi la mai. ke ao ana ae ma kekahi la mai, a mahope iho hoi o ka I ana o ka aina kakahiaka, ua haalele iho la ka pualikoa na aliikoa elua, a 9 Tazana hookahi l<a mea mawaho ae eia nae o ka Tazana mea i ike, o ia no ka ukali pu i mai o kekahi poe karjaka y\rabia me lakou, he eono ka X" kona iioohuoi i ka hana a kela poe kanaka. ua ninau .1 aku la ūa o Tazana i ke Kapena Gerada, a o ia ka ke o ka ana-mai: "Anle o kela i?oe kanaka kekahi i kuleana ma keia misi- : a kakou, aka he poe hele' wale mai no kela mamuli e lak-MU nianao ihd. nolaila heaha auanei ka mea e kipaku II ai i kela poe, aol|e hewa oka nui o ko kakou mau hoa- • '•"■le ma keia huaka'i.'N, Mamuli o ko hoohala nui ana i kekahi mau Ja o na kulanakauhale o na kanaka Arabia, a ua hoo- ( ':'>p<»po hoi i ko lakou ni-au ano, aole i lilo na hoakaka a kapena koa i kumu e hoopauia ae ai kona manao hooi. aka ua maopopo iaia, ano nui ka kela poe.e e nei, oiai aole loa he hoih\vi o na kanaka Arabia i na 1 'alani; nolaila o ka hana wale no ma kona aoao, 'a ka makaala ana nona iho, a'e hakilo hoi i ka hana a a j)oe kanaka. \ ' ! h' omamao mau ana kela poe "kanaka Arabia mai na! 1 aku. nia kahi o ka hookahi mile l xnahope mai, a i kai ''i no e ku iho ai na koa no ka ana, e ku like ana - me kela poe kanaka, nōlaila aole he manawa no Tazana| 1 'ke pono ai ia lakou. ' , ile iiookahi manao paa iloko o Tazana. o kela poe kanai Arabia e hele pu nei me lakou, he poe ia i hoolimalimaia j 1 ka ]>epehi ana mai iaia nei a make, a o ka mea nana lakou , i-'>olinialima, oia no o Nikola Rokofa. O ke kumu hoopi-| kia mai nae o kela kanaka iaia, mamuli mai pi}ia ia o ka

hoomauhala, no ko#a hoohoka mau ia aku ma kana mau hana, o na manawa aku i hala, a i ole he mea paha oia i hoolimalimaia aku e ka Lukanela Genoi, he ninau pohihihi loa ia. i hiki ole iaia ke kuekaa ae iloko o kela manawa. .No kela manao hope nae, no ka hoolimalimaia o kela poe e ka Lukanela Genoī, ua komo mai la ka maka'u ame ka hopohopo iloko o Tazana, no ka loaa iaia he elua mau enemi ma kekahi aoao mai, a i hookahi wale no oia ma k.ona aoao aku, no ka mea ma kona manao, ina e komo aku ana iloko o ka hihipe'a o na ululaau o Alegiria, me kela mau enemi elua, he hana maalahi loa na laua ka hookau ana mai i ka make maluna oia nei, me ka maalahi loa, eia nae aole no i lilo keia manao hope, i kumu nona e hopo iho ai. e hoao oia ma na ano apau, e hooko aku i ka hana i hookauia mai maluna ona, me ke koa ame ka maka'u ole, ina no ia he mea nona e halawai ai me ka poino. I ka hoea ana o ka pualikoa no Jefa, ua hoomoana lakou no kela wahi no na la elua, ia lakou malaila, i loaa ai ka lohe aia ka poe komohewa ma ke kukulu komohana-hema. kahi i hoopilikia ai i na makaainana malaila. Ua haawi koke ae la ke Kapena Gerada i ke kauoha i kona pualikoa, ma kekahi la ae, e nee aku ai ka lakou huakai no kahi a ka poe hoopilikia i hoomoana ai, o ka mea apiki nae, ma kela po i nalowale honua iho ai tia kanaka Arabia eono me ka maopopo ole o ko lakou wahi i hele ai. Ua lilo ka nalowale honua ana o kela poe kanaka i mea maikai ole i ko Tazana manao, ahiki i kona hele okoa ana aku e ninau iwaena o na koa, ina ua maopopo ia lakou kahi i hele aku ai o na kanaka Arabia, aole nae'he mea iwaena o lakou i hilei ke hoike mai. Ua hoopilikia loa ia mai ko Tazana noonoo, no kela poe kanaka, oiai ma ka manawa a Kapena Gerada i haawi aē ai i ke kauoha, no ka nee ana aku o ka pualikoa ma kekahi la mai, ua ike oia i ke kamailio pu o ka Lukanela Genoi me kekahi Arabia no ka hapalua hora. Aole he poe i maopopo no kahi e nee aku ai na pualikoa o ka Lukanela Genoi wale 110 me Tazana, ame ke Kap'ena Gerada no hoi, 110 na koa, ua noho pouliuli loa lakou, o ke kauoha wale no i haawiia ku, o ia ka hoomakaukau ana, no ka haalele iho i kela wahi ma ke kakahiaka o kekahi. la nai. O ka Tazan i hoohuoi ai, oia no ko ka Lukanela Genoi hoike okoa ana aku iinua o na kanaka Arabia i kahi a ka pualikoa e hele aku ana. pela i hala e ai kela poe kanaka mamua, no ka hoohalua ana mai i ke ola o ke kanaka a lakou i ake ai e pepehi iaia a make. Ma ke kakahiaka ana ae. ua haalele iho la ka pualikoa no ke a ma ka auwina la, ua hoea aku la lakou no kekahi wahi taoria uuku. Maanei i pau ai na holoholona a ka moi o na kanaka Arabia i ka aihueia me ka pepehiia ana hoi o na kanaka na lakou e kiai ana i na holoholona a pau i ka make. O ka Tazana noi i ka hoea ana ma kela wahi, o ia no ka ninaninau hele ana iwaena o ka kamaaina, ina ua ike lakou i kekahi poe kanaka Arabia he eono ka nui i hoea mai no kela wahi, maluna o na lio. ua hoole mai nae kela poe iaia. 0 ka lakou wale no i olelo mai ai, he nui na wahi liilii e ae, malia aia kela poe kanaka malaila, a hoakaka pu mai la no hoi na kamaaina, i ka nui o ka poe komohewa, a hoepoino 1 na makaainana, aia lakou ma na kuahiwi, aka e kaahele mau ana lakou mai kekahi wahi a i kekahi, me ka nui o ka lakou mau hoopoino ana i na holoholona ,a i na makaainana pu kekahi.

Ma ke kakahiaka ana ae o kekahi la, «a mahele iho la ke '<.apena Gerada~i ka pualikoa iloko o na mahele iho la ke waīho ana aku i kekahi mahele malalo o ke alakai ana a ka Lukanela Gen'oi, a o kekahi mahele hoi, malalo o kana alakai ana. O keia hoonohonoho ana a ke Kapena Gerada, io ka hele ana no ia iuka o ke kuahiwi. e huli ai i ka pot komohewa, a e hopu aku ia lakou a paa ; a i ole, ki aku paha ia lakou a make. ina e hoao mai ana e ku-e i na koa. "U.a makemake anei o Tazana e hele pu me kekahi o na t\3ahele koa, i kuahiwi e huli ai i ka poe kolohe, a i ole. e noho ana no anei oe ma ka hana hahai liona?" i ninau mai ai ke kapena ia Tazana, mamua o ka haalele ana iho o na koa i ko lakou kahua hoomoana. "Ina e loaa ka ae ia mai e kou hanohano, ke hauoli loa nei au e hele pu me oukou i keia la." wahi a Tazana. me ka nalu nui ana iho nae iloko ona. no kona makemake e hele pu me na koa malalo o ke alakai ana a ka Lukanela Genoi aole nae ona makemake e hoike okoa aku'ia mea, o loaa aku auanei <na hoohuoi ana i ka lukanela, no ko ia nei kumu i makemake ai e hele pu me ia. - "Jna o Tazana kekahi e hele pu ana ma keia huakai e kuu kapena maikai, alaila ke manao nei e lilo owau kona mea nana e alakai aku no na wahi kupono i ka uhai holoholona iloko o ka hihipe'a o ka ululaau," i pane mai ai ka Luka nela Genoi, me ka hookahahaia aku.nae o ko Tazana manao. uo kela mau hoakaka a ka lukanela, eia nae ma kekahi ano, ua hoohauoli loa ia aku oia, no ke kaa ana ma ka aoao o ka lukanela ka makemake mai iaia e hele pu aku me kona mahelē o na koa. Ua maikai keia i ka manao o ke Kapena Gerada, nolaila i ka wa i haalele iho ai o na mahele koa, aia ka Lukanela Genoi me Tazana ke holo like la me he mau hoaloha maikai loa la, oiai nae o ka mea oiaio loa, he mau enemi ino loa laua, e hakilo pono ana kekahi 110 ke ano o kekahi. I kinohi o kela hele ana aku a lakou. e hoikeike mau mai ana ka Lukanela Genoi i kona ano hoihoi a piha paa rula ia Tazana, aka nae i ka wa i nalowale aku ai ke Kapena Ge rada. ia wa i hoi hou niai ai kela ano kahiko o ua aliikoa | nei, pau mai la ke kamailio ana ia Tazana, he noho mumulel wale uo kana hana, aia 110 a kamailio aku o Tazana, ia wa J e pane mai ai ua lukanela nei. Ke pii la ko lakou alahele nouka o ke kuahiwi, he nui ka inoino o ke alanui, a hele no hoi ahiki i ka hora umi-kuma-malua o ke awakea, hoea aku la ka puali malalo o ke alaka: ana a ka Lukanela Genoi no kekahi wahi kahawai uuku malaila i hoolulu iho ai na koa, no ka ai ana i ko lakou aina awakeā, a hoopiha hou i ko lakou mau eke me na meaai, a i na kini hoi me ka wai. He hookahi hora ko lakou, hoomaha ana. ia wa i hoomau aku ai ko.lakou pii aha noloko o ka hihipe'a o ka ululaau ahiki i ka haule ana ilalo o kekahi awawa, e kahe ana hoi ke kahawai i o, a ia nei, ua kahea aku la ka Lukanela Genoi, e ku mai na koa, me kona nana pono ana iho ilalo o ka honua, i ka meheu o ka poe komohewa, me ka pane ana mai i kona poe kanaka: . .. . "Maanei nei, e hookaawale ai ko kakou hele ana, i elua e hele ma ka laua wahi," alaila huli mai la oia a i mai la ia Tazana: "Ke manao nei au e oluolu oe e noho mahope nei, a mai haalele oe i keia wahi a.hiki i ko makou huli hoi ana mai." Ua hoopiha loa ia o Tazana me ka hoonaukiuki, me kona 'ioike okoa aku i kona ku-e. aohe nae he wahi mea a hooloheia mai, me ka pane okoa ana mai hoi o ka Lukanela Genoi iaia: "Aole loa he mea maikai nou ka hele pu ana me makou ma keia huaka'i, no ka mea. ina e halawai aku ana na koa me na enemi. a i hooukaia kekahi kaūa, aole e lilo kou hele pu ana, i kumu e ake'āke'aia! mai ai ka holopono o ka makou.hana." "Auhea oe e kuu lukanela maikai, ua makaukau au i na manawa apau e waiho aku ia'u iho malalo o na kauoha a kou mau alii, malalo iho ou, no ka rtjea, ina e halawai aku ana kakou me na enemi. ua hiki loa ia'u ke haawi aku i ka'u mau kokua ana ma ka aoao o na koa, a o ka mea oiaio no ea, i hele pu mai nei au me oukou no ka hakaka ana aku me ka poe kolohe." "He mea makehewa wale no kou paakiki mai, e hele pu' me makou, no ka mea ua paa loa kuu manao e hoonoho ia

oe mahope nei, a oiai owau ka mana maluna o keia puali holookoa. o kau wale no ka hoolohe mai i ko'u leo,'' me ka minoaka ana iho o ua lukanela nei, no ka hiki ana iaia ke hoohoka aku ia Tazana. Hakalia no a pau kela mau olelo i ke kamailioia mai e ka Lukanela Genoi, o ka hoohuli aku la 110 ia i ke poo o kona lio, a holo ae la ma ke poo o ka huaka'i, me ka nana hou ole mai ia Tazana. Ua hele o Tazana a piha maoli me ke kuaki, eia nae aohe mea hiki iaia ke hana aku, oiai he hookahi wāle no oia, nolaila o ka hana pono wale no, o ia ka noho malie, a kakali aku i na mea maikai ole e hoea mai ana. O kela wahi i haaleleia iho ai o Tazana mahope, h'e wahi" oneanea ia, a he nui hoi ka wela o ka la, nolaila alakai aku la oia i kona lio, malalo o kekahi kumulaau nui, me ka nikii ana aku i ke kaula a paa, alaila noho iho la malalo o ke kumulaau hoomaha. Iloko o ka noonoo o Tazana, ke ahewa loa la oia i ka Lukanela Genoi no ka hoao ana mai e hana iaia i kekahi hana ku i ka lokoino, alaila ala koke mai Ia kekahi manao iloko ona, aia kekahi mau kumu ano nui, o ka haaleleia ana iho o ua o Tazana ma kela wahi, malia ua haawi mua ia aku ke kauoha i na kanaka Arabia, e hookolo pololei inai lakou ahiki i ka loaa ana o ua o Tazana ma kela wahi, o ka pepehi mai no ia iaia nei a make me ka maalahi loa, e kau ole aku ai na ahewa ana maluna o ke aliikoa lokoino. Me kela manao iloko ona, wehe ae la oia i kana pu raifela mailoko ae o kona kamaa buti, a nana iho la ua piha i ka poka, pela no hoi me kana pu panapana, ua piha no, a no kona molowa i ka noho malie, hele wale aku la 110 oia e holoholo, no ka nana ana i ke ano o ka aina. Ina oia e liiamoe ana, malia o ka manawa ia e hoea mai ai o ka poe i hoolimalimaia, o kona poino no ia. Keiho aku la ka la ma kekahi aoao o ka aina, aole nae he wahi hoailona iki 110 ka huli hoi mai o ; ka Lukanela Genoi me na koa. Ke kakali malie Ia ua o Tazana ahiki ika poeleele maoli ana, pau loa ae la kona manaolana no ka noi mai o na koa, a ke noonoo la oia e huli hoi aku no kahi a lakou i hoomoana ai, o ka mea wale no nana i kaohi aku i kona hooko ana mai i kela manao, o ia no kona noonoo ana iho, malia i kona wa e hala aku ai, o ka manawa ia a ka Lukanela Genoi e hoi mai ai me na koa, a lilo hoi ia i mea maikai ole i kona manab, no-ka loaa ole mai o Tazana ma kela wahi. Oiai nae ua uhi mai la ka po maluna o ka aina, ua hoailhee loa ia aku Ja ka manao maka'u a hopohopo iloko o ua o' Tazana no kona halawai mai me na poino. no ka mea ua maa oia i ka noho ana oloko o ka ululaau, a ua hiki loa ho; i kona mau pepeiao ke lohe i na nakeke* o ka poe e hoohaiua ana i kona ola, a o kekahi no hoi, ua hiki loa iaia ke ike me ka moakaka loa i ka wa poeleele, ina he holoholona ahiu kekahi e hele mai ana, a i ole he poe kanaka paha. Hoi mai la ua o Tazana a.ma kahi o ke kumulaau ana i hoopaa aku ai i kona lio, wehe ae la he mau meaai mailoko ae o kana eke ili, a hoomaka iho la e ai i kona aina ahiahi, a i kona maona ana, hilinai aku la iiiope o ke kumulaau, 0 ka haule aku la no ia hiamoe, me kona manao, ua palekana oia mai kona poe enemi mai. ' Ua hala paha he mau hora o ka hiamoe ana o Ta/.ana me ka nanea maoli, ua hoohikilele ia aku oia, i ka wa i iohe iku ai i ke kani o ka ihu o kona lio, a e lele wale ana no hoi laa ia nei. Ua kiekie loa ka mahina i kela manawa, e hiki pono ai iaia ke ike aku i na wahi e hoopuni ana iaia, a uiai oia e nana aku ana i ke kumu pienaena o kona'lio, aia hoi, na kahi he umi wale no kapuai ka mamao mai iaia aku, e ku mai ana he liona eleele, a e haka pono mai ana hoi kona mau maka maluna oia nei, me ka makaukau e lele mai maluna ona. Aole i lilo kela ike ana aku o Tazana i ke ku mai o ka liona, i kumu nona e maka'u ai, aka ua hoopiha koke ia mai oia me ka hauoli, no ka ike hou ana i kona enemi kahiko; 110 ka mea o ka makamua no keia o kona halauai hou ana-me ka liona, mahope iho o konp haalele ana aku i kona home ululaau ma Aferika. Ke hoomakaukau mai la ka liona no ka lele ana mai maluna o kana pio, ia manawa i wehe malie ae ai o Tazana i kana pu raifela, a paa iloko o kona lima, me ka hoopololei ana'aku i kahi a ka liona e ku mai ana me ka anehe ana niai e lele maluna oia nei. Aole loa o Tazana i pepehi aku i kekahi holoholona ahiu me ka pu raifela, o kana mau meākaua wale no, ana e pepehi ai i na hploholona, i maa maloko o na ululaau o Aferika, o ia no ka pua, ame ka ihe, ke kaula hoi me ka pahi, a o ia kana i mihi iho ai, ina ua lako oia me kela mau meakaua i kela wa, aohe ana hopohopo ana, o kana mau mea ia i hele a makauku loa, mamua o ka pu.

! Mahope o ke ku ana o ka liona iluna no kekahi manawa, I ua noho iho la ke kino ilalo, o ke poo wale no ke kiei mai, | ;iike me ke ano o ka hoiohslona i makaukau loa e lele 1 mai maluna o kana pio. Ke hoomaopopo la o Tazana, ina e ki aku ana oia i ka liona, a make ole, he mea oiaio, e-lele pololei loa mai ana kela liona ma kona wahi i noho ai, nolaila ku ae la oia iluna, a hele aku la he mau kaina wawae ma kona aoao akau, aia no ka liona ke haka pono mai la maluna ona, a i ua o Tazana no ka ike, o ka wa kupono ia ana e ki mai ai i kana pu raifela, o kona hookuu mai la no ia i ka huaale, he poha ana, aia hoi hoomaka mai la ka liona e lele ma kahi ana i ike mai ai ia Tazana, a oiai ua makaukau mua o Tazana nona iho; ua holo aku la oia a ku ma kahi kaawale, a i ka wa i lele mai ai ka liona, ua hooku'i mai la kona kino i ke kuinulaau, a kaanini ana ke alo iluna. ia manawa i ki hou mai ai o Tazana i kana pu raifela no ekolu manawa, a o kana mea i ike mai, o ia no ka waiho oni ole aku o ka liona, no ka mea ua ku kela mau poka apau iioko o ke kino o kona enemi. Elike me ka Tazana hana mau, i ka manawa e kaa ai ka lanakila ma kona aoao, ma kekahi paio ikaika ana me kona mau enemi, pela iho la oia i hele pololei mai ai a keehi iho la i kekahi wawae maluna ke-kino o ka enemi, leha aku la hoi kana nana ana iluna o ka mahina, a kahea ae la oia ma ka olelo a na mapu, e hoike ana i na holoholona apau oloko o ka ululaau, oia hookahi ka mea i piha i ka ikaika mamua o na holoholona apau, ( a e kahea aku ana hoi 'ia lakou e hele mai e paio me ia, ina i aa kekahi o lakou e ku mai imua o kona alo. Ua loheia mai keia leo nui o Tazana e kalahea la. e na kanaka o ke kulanakauhale a na koa i kipa aku ai, a ua hōopihaia aku lakou me ka maka'u, no ka mea aole lakou i lohe i kekahi leo ano e o kela ano inamua. O na kanaka keia e kiai anā i ka lakou mau holoholona, ua puka ae la iakou iwaho me ka lakou mau pu raife!a, ke nana la ma o a maanei, aohe he ikeia aku o kekahi mea. Aia hoi ma kahi he hapalua mile, mai kela wahi a Tazana e ku ana he poe kanaka Arabia, i kahikoia me ko lakou mau loie keokeo, a ma ko lakou mau lima, e paa ana ka lakou mau pu raifela. I ko lakou wa i lohe aku ai i ka leo ku i ka hoomaka'uka'u o Tazana, ua ku honua iho la ua poe 1 nei, me ka nana ana aku o kekahi i kekahi. Ua hookahaha loa ia aku lakou no kela leo' ano e. a mahope iho o ko lakou hoolohe ana no kekahi'manawa, me ■ ka lohe hou ole aku i ua leo nei, o ko lakou hoomau aku la no, ia i ka hele ana nomua, ma ke awawa e moe pololei I ana nouka o ke kuahiwi. Aole i hoohewahewa o Tazana i ka manao iloko o ka Genoi. aka ua haalele maoli ia iho no o:'a. me ka manao ole o kela aliikoa. e huli hoi hou mai e kii iaia, nolaila dole he hana pono ma ko Tazana aoao e hana aku ai, o kona huli hoi pololei wale aku no i kahi mua i hoomoana ai o na koa. • O ka mea apiki nae, ma kela manawa ana i ki mua aku ai i kana pu raifela i.ka liona, ua puiwa ae la kona lio, a

moku ke kaula mai ke kumulaau aku. a huli hoi aku la uo kahi i noho ai na kanaka. uolaila hooholo iho la ua o Tazana, he hana naaupo loa nana, ka 'noho wale ana aku no iloko o ka uAulaau ma kela po. Me na kainawawae malie, ua haalele aku la o Tazana i kela wahi. a iho niai la ma ka moali alanui, e hoea aku ai no kahi i noho ai o na kamaaina, me kona manao mua ole nae aia mamua o kona alahele. ke hoohalua mai la ka poino i oi ae i ka poino mai ka liona mai. C) keia konio ana aku no ia o Tazana iloko o kahi panpu i na kumulaau, ia wa i hoea mai ai na, kanaka me ko' lakou mau iole keokeo, ma kekahi wahi ponaha, me ka alaalawa mua ana mai nae o ka lakou nana ana, ina he mea kekahi ma kela wahi, a i ka ike ana, he meha pu wale no, ia wa i hoomau mai ai ka lakou hele ana a hoea no ke kumulaau a Tazana i liiamoe ai, o ka mea nana i hookahaha aku i ko lakou noonoo, o ia no ka ike ana aku e waiho mai ana ke kino make o ka liona a Tazana i ki ai i ka pu. Ke alaalawa la ka lakou nana ana ma o a maauei, aole he ike kanaka ia aku, a aole no hoi he loheia aku o ka nakeke mai o kekahi mea, aka mahope o ka nana ana iho ilu«,n o ka honua a ike i ka moali e moe ana noloko o ka nehelehele, ia wa i haalele awiwi aku ai ua poe kanaka nei i kela wahi, hookolo pololei mai la no kahi a Tazana e 'iele la, ma ke alahele e hoea aku ai no kalii i noho ai o na kanaka kamaaina. | MOKUNA X. | Paapio o Tazana Malalo o Nikola. I • Aia o Tazana ke hele la, me ka hoi hou ana mai o kona ano kaliiko i maa aia maloko o na ululaau waoakua o Aferika, aole ka maka'u ame ka hopohopo iloko ona, no ka mea ua hiki loa iaia ke lohe i na ano nakeke a})au, a ke hoihoi i ke ea o na holoholona ame na kanaka. Ke lohe la no oia ike kuwa mai o ka liona, i ka nakeke ae no hoi ona holoholona ahiu. Oiai no nae oia e nanea ana i ka hele malie, ua hoopuiwaia aku oia i ka lohe ana aku i ke kamumu mai o kekahi mea i ano malihini i ka lohe a kona mau pepeiao, mahope iho nae o kona hoolono malie ana, akahi no a maopopo mai 1a iaia, he pahupahu kela no na wawae o kekahi poe kanaka, e hookolo pololei aku ana mahope o kona meheu. Akahi.no iloko o kela manawa a loaa mai ka ike ia Tazana i ke kumu oiaio loa o kona haaleleia ana \iho e ka Lukanela Genoi, e noho heokahi ma kela wahi, ua hoolala mua kela aliikoa me na kanaka Arabia. malaila keia e loaa mai ai i kela poe, a pepehi mai iaia nei a make me ka loaa ole-o ka hoohuoi. no ke kumu oiaio i make ai oia. Kakali malie iho la o Tazana ahiki i ka oili ana mai o kela poe kanaka Arabia, hemo ae la hoi kana pu raifela a paa ana iloko o kona lima, a i ka manawa i oili aku ai ke kanaka mua loa, kahea mai la ua o Tazana i ka ninau aua mai: ku aku oukou e keia poe, heaha ka oukou mea i makemake ai ?" Ma kahi o ka paneia mai o ka ia nei ninau, ua ike aku la oia i ka holo ana ae o kekahi mea maloko o ka nahelehele, a he kani ana no ka pu raifcla. ua pahi'a mai la ka puka, ma ke poo o Tazana, a hina aku la oia imua iluna o ka lepo. Aole i {)uptlahulu mai kela poe. ma ka hele ana mai e nana ina paha ua make, ke kanaka a lakou e huli nei, aka ua kakali lakou no kekahi mau minuke, a i ke ala ole ana mai o Tazana iluna, ia wa i holo nui mai ai a ike iho la, e leamau ana no ka hanu ola iloko o kona kino.. Ue hookahi o kela poe kanaka i hoopili iho i kana pu raifela mahope 0 ke poo o Tazana. me ka manao e ki hoit iho i hookahi poka i koe. ua papaleia aku la nae oia e kona mau hoa, a ku ana i kahi e, me ka i ana mai o kekahi o lakou: ','Aole he o ko kaieou pepehi ana iaia a make, no ka mea ma ko'u mauaoio, ina kakou e hoihoi aku ana iaia me ke ola, e oi loa mai ana ka uku makana e loaa ia kakou. mmua hoi o kona make ana." Ua maikai keiā hoakaka i ka manao o ua j>ne kanaka nei, nolaila nakiikii iho la lakou i na lima ame na wawae o Tazana, a na kekahi mau kanaka eha. i auamo maoli aku iaia [ maluna o ko lakou mau kua, no ka hoihoi ana i ke kulana- ! kauhale. [ Ma kahi nae o ka-hoi ana aku no kahi ona kamaaina. ma I loko no o ka ululaau ka lakou wahi o ka hele ana ahiki i ka loaa ana o na lio o lakou, i ke ao ana ae nia kekahi la mai. Ua hoi pono mai ka 11001100 maikai iloko o Tazana, uolaila nookauia aku la oia maluna-o kekahi lio kailaka ole, a maluna o na lio kela poe kanaka Arabia i hoihoi aku ai i ka lakou pio. 110 kahi e loaa mai ai ka uku makana kiekie ia lakou. mai ke kanaka mai nana i hoolimalima mai ia lakou e hooko i. kela hana. O ka mea laki, ma kela ku ana o Tazana i ka j)oka ua pahi'a wale no ia ma kona lae, nolaila aole he poino niaoli 1 loaa ia Tazana, aka.uae.ua hele kona heleheleua a hauka'e i ke koko, a pela hoi me kona lole, aka ua maloo nae. Aole o Tazana kanlailio wale aku i kela poe kanaka na lakou i hopupio iaia, aka ua noho mumule wale no oia. a pela no hoi me kela poe kanaka, aole no o lakou kamailio wale mai, koe wale no ke kauoha mai iaia nei. e pekupeku ae i kona lio, i hikiwawe ai ka lakou hele ana ahiki aku i kahi i makemakeia ai i ka wa pono loa. No na hora eono kela hoi malie ana a na kanaka Arabia me ka lakou pio, hoea nui aku la no kekahi wahi, e ku ana na halelole he iwakalua ka nui, a i kekahi o na Arabia e wehewehe ana i na kaula i hauhoaia ai o Tazana iluna o ka noho, ua hele mai la na wahine ame na kamalii e nana i keia kaiiaka, no ka mea he malihini loa ko lakou ike ana i kekahi pio elike me kela ke ano. Me he mea la, he hana hauoli loa na na wahine. ka h<><>puka ana mai i na huaolelo hailiili maluna o Tazana. o ke kumu no, aole o lakou makemake iki i na haole, a e uou okoa mai ana kekahi poe o lakou i ka pohaku ia Tazana, me ka hahāu ana mai hoi o kekahi poe i ka laau, aole no nae ia he mea no Tazana e ku-e aku ai. no kona ike iho 110, aohe mea loaa mai iaia ma ia ku-e ana aku, ua oi aku ka pono o lea noho malie loa ana. Mai loihi paha ka hoopilikia ana mai a kela poe iaia nei. ina aole e hele okoa mai kekahi kanaka elemakule. a kipaku ia lakou, akahi no a loaa ka maha ia Tazana, aia nae iloko o ua keiki nei a ka mapu ka noonoo, ina aole i paa kona mau lima i ke kaula, ua hiki iaia ke pepehi i kela poe apau i ka eha. "Ua hoike mai nei kekahi o keia poe kanaka ia'u." i hoomaka ae ai ua elemakule nei e kamailio, "na keia kanaka liookahi wale no i pepehi i ka liona eleele a make. O ka hana i hoolimalimaia mai ai oukou e kekahi kanaka malihini loa ia kakou, e hookolo aku mahope o keia kanaka koa loa, aole au i maopopo iki ia mea, a pela hoi kana mea e hana mai ai, i ka wa e waihoia aku ai kei% kanaka malalo o kona malu. O keia kekahi ona kanaka koa loa i loaa ole aku i ko kakou poe ikaika. a oiai oia mālalo o ko makou malu, e hookauia. aku na hana maikai apau maluna ona, ka hana.hoi i pili wale no i kekahi kanaka koa a maka'u ole, ka mea nana i pepehi aku i ke alii o na holoholona a make." Ke lohe aku la no o Tazana i-na olelo i kamailioia mai e kela elemakule, e mahalo ana iaia. a ua lilo hoi ia i mea hoohuoli mai i kona manao, no kona hoea ana i kela wahi ma ke ano he pio, eia ka e hookauia mai ana he inoa hoohanohano maluna ona: a e hoopakeleia ae ana hoi oia. mai ka hoomainoinoia % mai e kela lahui kanaka, elike me na mea maa i ka hanaia i na kanaka ili keokeo, e kaa aku ana iloko o ko lakou mau lima. (Aolt i pau)