Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 30, 26 July 1918 — E HOLO HOU ANA O KALANIANAOLE I ELELE LAHUI Hoike Akea Oia i Kona Manao e Lilo i Moho Elele ma ka Aoao Repubalika PAA KONA MANAO E KOKUA NO KA PONO O HAWAII NEI Iloko o Keia wa Kaua ua Manao Oia he oi Aku ke Koho Ana i Mea Kamaaina [ARTICLE]

E HOLO HOU ANA O KALANIANAOLE I ELELE LAHUI

Hoike Akea Oia i Kona Manao e Lilo i Moho Elele ma ka Aoao Repubalika

PAA KONA MANAO E KOKUA NO KA PONO O HAWAII NEI

Iloko o Keia wa Kaua ua Manao Oia he oi Aku ke Koho Ana i Mea Kamaaina

ilu) o ka noho hnniau ?ina, , :i ].ujiu.'ihulu ole i kn oili aua nini i iw.ilio iloko o k«' 1 kahua hoouka : i.iiim e hooa niai ana, ua hoike okoa :.i k:i K'k'h' Kuhio, e holo hou ana !n- iiki}h> eli'lo lalmi, ma ka aoao Revi!ika, nia ko koho hnloka wae moho :t«" iiei o ka īnaiiina o Okaloha, a ! :i !i<n'a aua mai lioi koia- i ka hoo- , ; lua ia ana o na nune o «a la aku ; liala, iwaena o ki'kahi jiop 110 kov. :i Il:ii i ka hanohano o kela kulana, .!iiiiia <i ka |ioe o kupaka mai noi e .. i cU4:« lahui inai Hawaii aku nei. oiai nao ua ulolohi iki ka hoike ana k:i Klole Kuhio i koua manao holo . h<» rl«-le lahui. i ke akea, ua paa mua ... n:i«' ka iiihiiuo o keknhi mnholo .nui n-i imkaainnnn, aolohenianawa ana •a:iili«> mai :ii i kola lian'ohiuio, 110 ka ■u nia malnna onn ko. kan mau nna u .. ko lakou inau inaka, no ka paa i : hi kulaua, oUk-ē^*4<»rh«--mo ia nna i : 1:1 kouiuko ai. j Mii ko Salwti aku nei i. Mla i hooiimu aku ai ka Klole Kuhio i kana lokn hoakaka nnn uo koun kulana holo •nd]i«> «'U'lo lahui, i ka Lunnhoomalu K. \. Horiult, o ke kon»ite 'reritoro o ka . ..an Rt»pul»alika, a nia ka ahaololo hoi ;i ki-la aoao kalaiaina o ka mulama ana ma ka Poaknhi nei, i heluhelnia ao :i: ua loka noi imua o ke nkoa, me ka . !i:i uhohia o uu lioa o kela aha, no ko K:i hi»u akn o ka Klelo Kuhio iniua o : . .->iiua hakoko kalaiainn, mo ha paa ■ !<«• lakou mauao, o aha'i hou ana no i:i i ka lanakila, mo ka maalahi, o lihi : iina olo aku ai koua mau hoa paio ■ ;t Olia. «) koia nialalo iho nei ke ano nui o . i:i l«'ka a ka Elele Kuhio, a o kona : ;anao hoakaka hoi, e. pili ana i kona i,->;i:in:i holo moho eleie lahui, ma ke .11 koho l»aloka e hoea mai nna: l a loaa iuai ia'u kau leka o ka la 7 n lulai, 1918, maloko olaila e noi niai : :i «u', iua kou ano he luuahoomalu no Koinite Kuwaenp Repubalikai e hoi«- an i ko'n rfianāo no kA holo mo- . .'li-li» lahui, e kohoia i elele i ka alia- ■ io lahui kanaono-kuiHamaono. TTa ■ .•:«:! ia o«' niu kou ano he lunalioonialii , < ka aoao Ro])ul)alika, kn mea nana i .'i.uiohano mai iu'u no na niakahiki' 'iiii. n'ia ko ano owau kana moho, a i j . makaainana hoi 0 Hawaii «ei, ka , ■ i koho mai ia'u no na kau neepapa ] a!ii, ua like hoi ia me umi-kumama-4 - i iiakahiki, ke kuleana -c noi mai ai ' .. iioike maopopo ae \ Uo'u kulaoa Ma ko kau koho wae moho e hoea na. o holo hou ana au he moho no .a.'ia mni e ka aoao Repuhalika i > k:i ahaololo lahui, a it»a e waeia : 'i 1 a ko koho haloka Avae moho, e . au i molio na kela aoao kalai- 1 :. 'na ko kau koho nui e hoen mai > )iai ko hookokoke mai nei ka aha- ■ i.' «• nolio ma Houolulu nei i ka la I.o ahaolele i kahpaia no ka hoo- ■ a iuknu ana i kahunhana» ua kanalua . i ka hoakaka neopapa āna i ko'u mniino, maluna o kekahi mau ni- . i hiki pono paha i ka poe na lakou koho mai, i lilo he maii hoa noloko • ia ahaolele, ke hoakaka me ka na!oa. K'' makemake nei iiae ftu e olelo i apono loa au i kekahi mau keemaluna o ke ano home rulft. no ko : Toritore. Ua hoeueu ikaika aku 'ok» o ka ahaololo lahui no keia Ko hilinai uei au, a ke manaoio 'uK'a mai ana no ka la, e hiki ana ■ .kou īnau ninau nina e kuekaaia e kou ahaololo kuloko, me ka ui ole i ka ahaololo lahui. Ua haawiia a kakou kela maua nialuna o ka : poiio koho haloka o na wahiue. ■ ;m aku nei ko'u &ole • lii o ka manawa i koe, e hooholoia a.. ko kaunwai, maloko olaila, e 1 " aku ana na pauku o na kahua•i lalmi o pili ana; i ka hooponopono vula nm na hookohu oihana fe«le- ■ • i inoa oi aku, mamua o ua apana i; : i \\a!o iho no. Mahope o ka pau F ;i: i u ko kaua. ua'wnihoia mai ka ninau

hookapu waiona me kakou. Me ka malie loa aku mē ka nee mau nae ame ka oiaio loa, ua haawiia niai ia kakou na man elike īne ia i loaa i na mokuaina i hoonialuia e na moi. Ma ka mea oiapau loa iiiai ana ia mau inea i ka ]oaa ia kakou. "Ua makemake au e hoomau i ka hana ana maīoko o ka ahaolelo lahni, no ke kokua ana aku no ka hoopalalui laha ana aku i keia mau inana i haawiiu mai i ko kakou poe makaainana. Ina no ke kolio hou ia a kolio ole ia paha, e hoohana no. au i kekahi mana ume i Joaa ia ! u i wahi e hookoia ai ka m< a a'u i hoike mua ae nei. "O ka iini nui nae no ko'u koho hon ia, ua oi!i niai no ia mamilli o ka manaoio ana, iloko o keia manawa kupilikii, e lilo no au i inea kokua alm i kuu mau hoa makaainana o Ilawaii nei. Aole ka haano'u ,a kaena wale, i lilo i inea nana e kono mai ia'u, e hoakaka ae, ua kauiaaina loa au me na hana maainnu o «a l.eena ma'Wakinekona, a pe!a hoi me na ano e hana aku ai i wahi e oili mai ai "a hopena j .īuakeniakeia. Ua hoea muoli mai 110 keia mau niea, nia ka ike i lojia iaia, ma ko'u anu he elele lahui. O ka ike i loaa uiai ia'u, he waiwai ia no, ka poe na lakou au i koho inai, a he kuleana ko lakou e koi niai ai ia'u no ia inea. Ma kekahi kulnna pili oihana, ua oi loa ae kela ike o ka waiwai i na kanaka o 11-a---waii nei, inainua o ka mea loaa ia'u, ma ko'u ola ana he inakaainana. Ma ke ano pili oihana, ua hiki ia'u ke koi aku; ina ko'u ola uiakaainana ana nae, Jie noi wale aku no ka'u. Ma ke ola pili oiliana ana, he maliuia mai ke kfi, a ma ke ola n\akaainana ana, he komikouii wale ia i.ho no ke noi.

"E a!;i niai ana he imiu ninau lehu-| lolui, iloko o keia manawa e hoomauia j ak« ana o ke kaua. O kekahi nnUu ni j nuu, «aa pili 110 ia nie ka pua,likoa kiai | lainii; o kekalii ine ke kulana o kekahi ' jioe koa mai Hawaii aku nei; o kekahi j iiie na uku lioonia,u, kekalii no ka mn- j lielehele ana; ko.kahi ma na. mea e piii ana i na koa, e hōi hou inal- ana; kekahi 110 na aliaolelo ma iia Tiinau aina no ka nialama ana i na koa. Me keia niau mea aine na iupa liou ae lie haneri me ekahi a ka elele i i ka ahaolalo lahui e hana aku ai. Oi kc kanaka hou i kaniaaina ole nie na j liana nia Wakinekona, a i maa ole i ka hana, ina 110 i loaa iaia kā makaukau uoaa iho, e puikaika.ana 110 ka hiki uūa iaia kc hooko aku ia nuiu hana. "He wahi mea liilii ka. u c olelo ae ai no ke kahuahana e aponoia aku ana, maniuli o ka loaa ana o ka mahao, he lmua ia na na elele i ka ahaelele e lawelpwe aku ana me ka naauao T6a a i ku hoi i ke aloha aina. E loaa i ka aoao Repubalika uona ilio, he wahi l"owa nuku no ka hoike ana ae i k-ona kupaa. IMaloko o ka ahaolelo lahui i kela ame keia manawa, ua ikeia koua ku ana mai a lilo i mea kokua i ke alakai nui, ina 110 i kona inanawa i ku-e ia mai ai e na hoa o kona aoao ponoi iho. Ma ka olelo pokole ana ae, ua oi ae ka haike ana a ko kakou moolelo ma keia mea, inumua o kekahi mau huaolelo a mau hoohiki paha a kakou e hoohana ai. I koī kakou "wa e nema aku ai, lie mau nema ana ia maluna o ke kahua kupono, a ua loaā i'o inai he mau hooponoponp ana. 0 keia wal c "0 ka'u mea e kamailio ae ai i pili i keia, ke manaoio nei au, e apono ae ana ka ahaelele e akoakoa mai ana i kekahi pauku e hoopaa ana i kela anie keia hoa o ka ahaolelo kuloko, e kakoo aku me ka piha oholiia i. kekahi mau bila e wailioia ae ana, iloko o ka ahaolelo. e nana aku and no ka holo,;nua o keia kaua. Aole loa o'u kaualua no'u iho e maliu mai ana na o llawaii nei ma A,a hana molia e koiia aku ai lakou e kekahi o na kanāwai o kela ano. O ko kakou moolelo ahiki i keia la, ka mea uana e hooiaio mai ia raea. No na Aina Aupuni "No ka hookuonoono ana, aole o'u wahi kanalua iki, ma ke kau ahaolelo e hoea. mai ana, e pau ai na.ninau i ke

kuekaaia, a e waiho ni{ii ana i, .na hooīr\io ana i kulike nie ke kuahaua hou > mai nei a ka Peresi«lena, no ka hana ana aku i na kanawai 110 kekahi n>au hoololiloli i manaoia ke kupono ma īia kauawai e ku nei i keia. nianawa. 'O ka maliolehele ana aku i na iloko o na iliaina liilii aole e emi iho malalo o ka haneri eka, aole hoi e oL aku i ka hookahi kaukani eka, no ka hana hanai lioloholona, malaU) o ka noho ona ana a ka inakaainana, he mea pouo koia e hoeueuia. Ke hilinai pu nei no hoi au e hookonioia he pauku nialoko o ko kakou kahua liana, maloko olaila e waihoi<i aku na ana i ka ahaolelo lahui, no kn īiaawi mua ia 0 ka pono kolio i na e huli hoi mai anrt, mahope ilio oke kaua. L r a noonoo nui ke KakauoMlo Lane me ke akahele 1 keia niuau, me ke kanalua ole ke olelo ae e lilo ana oia i mea kokua mai ma ka hooholo aua i kekahi kanawai o keia ano, nie ka naua ole ia, owai la ka elelo lahui e kohoia ana. "I ka hoopau ana ae e Mr. Lunalioomalu, e ae mai ia'u e olelo ae, o keia hoakaka ana ae i ko'u kulana holo moho, aole ia he ano ma-ua. Aole 1 maopopo ia'u ka'u niea e ha.ua aku ai, ina aole i komo kuhohonu loa kakou iloko 0. k e kaua. E ae liou mai ia'u e qlelo ae,, ina uo ua miinap ka na lakou au i koho, ua oi ae ke kupono a kekahi mēa niawaho ae o 'u, no ke ku aiia ma ka aoao o na kanaka o Hawaii pei, maloko o ka ahaolelo lahui, aole e lilo wale ana no i mea no'u e hauoli ai, ke j apouo aua aku ia olelo hooholo. aka aole e hoemiia iho ana ka'u : mau hobikaika aua no ke kokua ana Q.Xu i ko kakou lahui kanaka iloko o keia.wa kupilikii. I'a komo aku kakou iloko o kekahi hakoko ana no ka Ina no paha aia au ma Waikiki, a ma Wakinekona pafca, o ka'u mau hpoikaika ana 110 keia hakoko 'iiui, e ku Aui.u aua. ia i na wa apau no ke kauohaia mai. "I ka hpopau hou ana, me ka waiho malie ana aku i ka ninau kahuahana, a no ko'u kulana holo moho paha, ke makemake nei au e hoike iko 'ū maiiaolann, i ka wae ana ae i na hoa o ke. komite teritore e noho mai ana, e noonoo pu ia ka ninau liupaa, a aole kekahi mea e kohoia i hoa uo kela komite, ina ua kanaluaia. kona aloha ; aina. E hoolianaia ko kakou hakoko kalaiaina e ka poe he haokahi taneri pakeneka Amerika." ——*W« S» 8» -■ Mamuli o ke kuahaua a ka Peresiaena Wilson e hoomau hou aku na mahiko i ka mahi ana i na aink aupuni i pau na hoolimalima ua hpopaneeja ku liuki ana i na aina o Papaaloa Hīilo, Akau, a hoike hou ia ak\i ka lohe i ka lehuJebu. -