Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 38, 20 September 1918 — HE MOOLELO NO KA Makaikiu Nikola KA WELI IWAENA O KA POE HAKIHAKI KANAWAI O NU IOKA, A O KA ILIO HANU MEHEU O KE KULUAUMOE. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KA Makaikiu Nikola

KA WELI IWAENA O KA POE HAKIHAKI KANAWAI O NU IOKA, A O KA ILIO HANU MEHEU O KE KULUAUMOE.

IJa maopopo 110 i ka makaikiu kana mea e hana aku ai, no ka iHea' ua ike oia. e ukali mai ana na makai mah ope ona, ahiki i ke komo ana iloko o ka hale, a no ka haawi ana aku i wahi nui kupono no na kanaka o ke aupuni e komo mai ai maloko o kela keena, pela oia i ai a kaawale ma kekahi aoao. "Heaha ho'i kou kumu e noho ole nei ilalo e Mr. Nikola?" ; ninau aku ai o Kapena Loi me ka maikai ole o kona noonpp. lJa loihi ko'u manawa i noho mai nei maluna o ke kaa, nolaila e ku au iluna i ole ai e opili na wawaea o kekahi k(jmu ea, he hana maikai ole na'u ka hoohēmahema wale ar J. a ,,i a u iho, ' wa e k ama ilio pu ai me kekahi kanaka ino elike me oe e Kapena Loi." Ua like pu kela mau oleio a ka makaikiu i kamailio mai ai me ka aila i nininiia aku iluna o kekahi alii lapalapa, ua uhipuni koke ae la o Loi me ka huhu, a iluko o ka nanea o Nikola, unuhi ae la ua kanaka nei i kana pu panapana, a h»x»maka aku la e ki, o kahi nae o ka laki, aole i ku aku ka poka i ka makaikiu mamuli o ka pupuahulu loa, me ka piha pu i ka inaina, a ua haalulu maoli kona kino, he pomaikai nae ia no Nikola, pela iho la oia i pakele ai mai ka make mai. 0 kela pu a Kapena ].oi i ki aku ai. he hoailona ia, no ka lele aluka mai o kona poe kanaka e pepehi i ka makaikiu iloko nae o ia manawa hookahi, lie lioailona ia 110 ka hoea aha mai p na kokua no Nikola. J ka manawa i kani aku ai ka pu panapana a Loi, o ka wa, no ia i weheia mai ai na panipuka elua ma kela ame keia| aōao o ka rumi a Nikola e ku ana, a ia manawa hookah. no hoi, i wawahiia mai ai ka puka a Loi ma i komo aku ai, e na makai, a komo ana 110 na kanaka o ke aupuni iloko. malalo o ke alakai ana a ke poo o ka' oihana makaikiu. Ma kela manawa a na kanaka oki puu i holo mai ai m:. kela ame keia aoao.mai o ka rumi a Nikola e ku ana nu I-oi, ua holo pololei mai la elua mau kanaka imua o ka rriikaikiu me ka laua mau pauku hao, aole nad,he manawi, e; fcbc?hanaia ai ko laua ikaika, oiai e kau pono aku ana na iliei bulu elua a Nikola imua o laua, me ke komo ana aku he hookahi poka pakahi ma ko laua poo, a waih'o ana iluna o ka papahele make loa, a mamua o ka liiki ana i kekahi o ua poe kanaka nei ke hoopilikia hou mai, ua pa'u'nui iho la lak'oū i ka paa a kupeeia ae la na lima mahope o ke kua. ,-i4'rk& wa hoi a Kapena Loi i ike mai ai ua poino oia, a e kar aku ana ka hewa ko'iko'i loa maluna ona, no ka hoolala ana i kekaiii hāna pepeliikanaka, ua hoohuli mai la oia i kana pu f)ā!na(pana, 110 ke ki ana ma kona poo, ua pa'i ,e ia aku la nae leonā lima, e ke poo o ka oihana makaikiu, a lele ana ka pi panapana i kahi e. o ka paa iho la no ia o na lima i ka hao '■ Aole loa e hiki i ka aha hookolokolo ke ahewa ma ia'u |io kekahi mea a'u i liana ole ai," i huii mai ai ua e Kap'ena Lpi me na maka hulili i ka huhu ia Nikola. "Ua ■ oīu hoi pahā kou manao, Ua lanakila oe maiuna o'u e kanaka ino, aka i kekahi la nae e hoea mai anā, e ike no pe I e toāa nuanei ia'u ka manawa kupono, no Rā uku ana akt, J i ko'u āie ia oe." Aohe a Nikola pane ia Loi, koe wale no kā noke aua ihe i ; ka ākaaka, a malalo o ke kauoha a ke poo o ka oihana makaikiu, hoihoiia aku la na paahao no ka halewai. e hoo paaia- ai, a waiho malie ia aku no na kino make, ahiki i ki āo āha ae ma kekahi Ia mai, no ka nana pono āna o ke kiun komnelo. la lakou nei i hoea aku ai no ka halewai, e waihe ; mai ana he palapala- na ke kiu o ka hoounaia ana e uana ka hale i noho ai, o Kale Peka, a peftei na manao maloke | 0 kela leka: ! "Ua haalele iho oia no Kalikk i keia po, no ke ake e loa? ka mokuahi e haālele iho ana i keia kakahiaka. E loaa n( j ia oe kekahi leka mai ia'u aku ma ka malu o ke kapena ma kai ma Kalika, a o kekahi me ke kanaka malama uwea kele | kaiapa ma Dova. mahope aku o ia wahi, aole he mea i mao | popo i k'eia wa." . ! "Aole a'u hana i koe maanei nei, e hookuu mai oe ia u e kuu hoaloha," i pane aku ai o NiMa i'ke noo o kn oihan; makaikiu o Parisa. "E hana aku elike me kau mea i manao ai no keia poe lawehala, a mai au'a oe ia'u e noho ma ke aiu hoike, no ka mea ua lele e ka manu mai ka punana aku, t pōno 'au e'lihi launa aku mahope o kona meheu." -Ua ike no oe e Nikola. he mea pohihihi loa ka loaa o k( <ahēwaia no keiā poe lawehala, ke ole oe e lilo i hoike m; j ka aoao o ke aupum", a o ia ka'u e minamina loa nei i koi : haalele koke nlai." i Ua maopopo no ia'u kau mea e kamailio mai nei._aka nai e hana aku elike me ka mea liiki ia oe, aole e hiki ia'u ke noho> hou ma Parisa nei. aka no kau mau kokua 1 haaw mai ai ia'u' i keia po, ke haawi aku nei au i na mahalo 1 u j nui, a ina e loaa ana he manawa kaavvale ia'u ma keia mu: I aku. i lioi hou mai no au i Parisa nei. "E makaala aWu oe i kp'u mau paiki maloko o ka liokele a e Uku aku hoi' i 'u hila aie apau o ka noho ana malaila he pōno e loaa ke kaaahi hope loa e haal.ele iho ana i kr liāle hoolulu i keia po no Kalika." • "He umi-kumamalima wale 110* minuke 1 koe, alaila haa fele iho kela kaaahi, nolaila, o ke aloha no kou, e wiki < haule āuanei oe," o ke kau aku la no ia o ka makaikiu m< kona kokoolua maluna o kela kaapio mua no ana 1 hoolima lima ai, a he mau sekona wale no koe, kani ka hapaha hora : kati j ana laua 'nei maluna o ke kaaahi, akahi no a maha ka I noonoo. ua hiki ke hoea no Kalika i ka wa e loaa aku ai k? , meikūahi, a Kale Peka e kau ai, a holo ma ke ano ma I huka, i wahi nona e pakele-ai--1 ka hoea ana aku o ke kaaahi no Kalika, loaa aku la ke kiu malaila me ka maalahi loa, a niai ia:a i loaa mai ai ke lohe ia ua kau o Kale Peka maluna o ka rhokualr me elua mau waliiue mawaho ae ona, a mahope o ka uku āna aku iaia i kekahi huina dala mahuahua, kau aku la e Nikola me kona kokoolua maluna o ka moleuahi, a huh hoi mai la no hoi ke kiu no Parisa. ... ... XT Ma ka haalele ana iho o ka mokuahi ja Kalika no Nu. loka aia ka Makaikiu Nikola me kona kokoolua īwaena o na oht)a Q ta papa elua, aole no ka uuku o ka laua dala, aka no lea makemake olē o Nikola e huikau aku iwaena o na ohua ō ka papa ekahi, o ikeia mai auanei o?a e Kale Peka. āka e hoomamao mau oia iaia iho. a hoea i Nu loka, a ilaila a!:» hookolo ai mahope o kana lawehala. I ke k'u ana aku o ka mokuahi i Nu loka, kauoha aku la' 1-a Makaikiu Nikola ia Kena, e hookolo mahope o ka meheu o K<o's Peka, a e noho mau ma kahi e hiki ai iaia ke ike 1 jja hajva a J<ela kanaka, a h,ele pololei aku la hoi o Nikola i ke keena p ka oihana makai. no ka hui pu ana me ke komi- ? v a waiho ākn i kana hoike no kana huakai i Parisa. loāa ia'u ke kānaka au i makemake ai. ma ka hihia o T'huY-^nna'e kp kpmisina," wahi a.ka makaikiu i hoakaka nl n a ; i ke ano o kana huakai. mahope iho o ko laua kamaana no kekahi mau minuke pokole, "Eia oia ma

Nu loka nei i keia.manawa, he hookahi o makou mokuahi o ke kau ana mai nei." IJe keu i o aku hoi ka holopono o kau huakai, a owai kona inoa, a eia oia ihea e noho nei?" "Ina oe e koho mai ana i kona inoa, aole no e loaa, piai nae he kamaaina no oia no keia kulanakauhale, a ua kamaaina no oe iaia." 'He keu aku hoi ha kena aka mea ano nui. E hoike mai hoi ha oe i kona inoa!' . | O ua kanaka la e ke komisina o:ia no o Kale Peka." Ke kanaiua loa nei au no kona pili i kekahi hewa, a ua aneane au e olelo okoa ae, aole.o'u hilinai. he walii lihi launa aku kekahi ona, ma ka hana a kauā e ake nei e ike pono.'' kV ]ilo.āna ,b ; JCaVe,Pe'ka, oia ke kanaka naaia i hookau aku i poiho maluna o Kodikona, aole o'u kanalua iki 0 k.o'u kanālua wale no, o ia ka loaa o na ike maopopo loa e noho aku ai oia iloko oka hafepaa.hao, l~ie mea nae ka'u 1 hoolalā ai, a ina no ka holopono ,a|aila e ike ana oe i kona hei i ka upena. o lea wi no ia o ka niho o ke kolohe." "Heaha' kau mea i hoolala ai e Nikolar" "Kia.ua hana la, e hoouna oe he elua ou mau makai no ka hale o Kale Peka e noho nei, a e. h.ppu aku iaia, malalo o ke kumu hoohuoi, a i kona vva ē hoea mai ai no ka halewai nei, e la\ve ]oa āku eie'iaia 110 ke keena niāluna. no ke Pa'i kōna āku pē' i ka"poe kakau nupepa e hele māi, ma 'ka 'manawa e pa'iia aiia kona kii, e.hoopaa maloko o ka lakou mau moolelo.' "lia, aole loa au i noonoo i kekahi mea o kena ano. aka ; ia oe i hoaleaka mai la, ike koke aku la a.u, ia o.na hana pookela loa, i oi aku niamua o ka ana aku :aia» noloko o ka halepaahao i keia manawa." "Aohe mau ike ma ko kaua aoao i keia wa, e hiki ai ke hahao aku iaia noloko o ka halePaahao. o ka mea hiki wale. no, o ia ka hoomaka'uka'u ana aku iaia. I ka manawa e 'naa aku ai ka ike ia Kale Peka, ua ahuvvale kana maii hana hewa apau, a oia kekahi o.na kanaka lapuwale loa, e anaiia aku auanei oia a- pili i ka paia, e noke mai ai na 'iiho i ke keke me he popoki la. "O keia ka hana nana e kono aku iaia. ua pau ka wa no' '\*a hooponopono āna, aka e hoomāka koke aku ana oia e lawelaw.e i kekahi mau liana lehulehu a kona noonoo e liana mau ana i ke ao ame ka po, a.me ke kanalua ole, ua hiki 'a'u ke olelf) ae, ē loaa pono ana oia ia Nikola, aole e halāUa paa kuu hoohiki, o ka'u hookolo iho 1 . la no ia mahope p Ueia kanaka ahiki i kona paa ana maloko o ka halepāahao, !io ka pono o Kodikona, ā no na kanaka opio hoopono,.ma '<eia hope aku, a keia kanāka i mauao ai e lilo i niau pio nalalo o kana mau hana o ke aloha ole." Ma kela wahi o na kamailio ana mawaena o ka Makaikiū Mikola m.e ke komisina makai, i huli hoi aku ai 6 Nikpla no eona hale hoolimalima, a mahope ! iho 6ka holoi ana, iaiā' ho, me ke komo ana mai lie pāālole hou, helē aku la oiā ] \o ka halewai no ke kakali ana, o ka hoea akū o Kale | :>eka me na kanaka o ke aupuni. ! He ofaio, ma kela haalele ana aku a ka makaikiu i ka 'ialewai, ua hoounaia aku la he eliia mau makai, no ka liele la e hopu ia Kale Peka, a iloko o na hdra elūa, aia. hoi iloko ] > ke kukahala-ke, ka inaina ame ka huhu, ku ana ua kanaka; īei imua b ke lcotnisiha makai ame Nikola, a hoea pu ak.u. a no hoi o Kena r ka halewāi, no ka hōpko ana i kana kau>ha. aole e hoohemahema i ke kiai makaala ana i kela eanaka. Mamuli o na mea i hoike mua ia aku i na kanaka kakau j īupepa, ua kaomi malie aku la o Nikola he maū pihi ma'J Va aoāo o k,e : keena makai, a iloko o na minuke elima ma-.j hope mai, ai ahoi ua piha ae la oloko o kela keēnā i nai <anaka kākāU meahou o na nupē'pa li'kē ole, mē ka hpokuene )ono ana iho ma na wahi e hiki āi, ia lakou k,e kakau i naj neahou, no ka mēa Ua hoikeia aku ka lohe e loaa ana hei mhou maikai loa no na^iiuPepa. . fi - | Aia ka ; Makaikiu Nikpla ke noho malie aku la ilii/nā e I '<ona noho, me ka wehewehe an'ā'i kona māu mea h'oano-e i ipau mai i'aia āku, a koe kona ano oia'io maoli, a i "kon'a ike aole he mea i koe e kakali aku ai, ku ae Ja oia iluna. lele aku la no kāhi a Kale e noho mai ana. a i aku la : "E lohe oe e Kale Peka. ua hopuia oe maJalo o ke kumu; loohuoi, o oe kekahi o na kanaka i helu pu ia me ka poe. kanawai, a i hoea mai nei! keia poe keonimaha no ee kakau ana i na meāhou e pHi ' ana i kou niau. ano oiaio. i ime kau mau hana. 0 kou ano e Kale Pieka, ina aole i ritao)opo ia oe, a i kela mau keonimana pa'ha, alaila owau ka nea nana e hoike ae imua o lakou, a poe apau e helujelu ana i na nupepa, e hookaakaaia ana kp lakoū mau maka -iou. He kanaka apuhi oe, he mea aihue, he kanaka hoo<ohukohu me he onamiliona la, o na ano ino no apau, o ia ho la kou mau ano, a ma o aku olaila, h'e piko pajiiole. "He hookahi pule i neh'inei aku la. ūa haawi aku oe i ke :auoha i kekahi o kou puulu, e hele mai e pepehi ia'u nake, a e hoolimalima aku i poe kanaka okipuu, .no ke ko-, ua ana aku i ka holopono o kana hana. O kā poe apau ī 'oolimalimaia no ia hana au, aia lakou maloko o ka māl'u o -a oihana makaikiu o Parisa. Ia oe ame Kapenā Loi, a i keia hoi ma ka inoa o Kekila Loi, p kamailio ana ma}.oko > ka halekeaka ma Parisa; e hoomanao nae oukou e na eoniinana o keia inoa hope, o ia no ke keonimana i lohe j īui ia ma na mea i pili i ka liihia o Kodikpna," alaila hoa aka piha aku la oia imua o na kanaka kakau nupepa,.? mua hoi o kē komisina'rnakai, i ka moolelo piha o ka hihia ; Kodikonā, pela kana huakai no Parisa ame ka ] oaa anaīia o Mr. Koloka ame Loi, a ia Kale Peka e hoolohe itia; a'i ka makaikiu, aole loa he meahuna aku i koe .apa i hana ii ame kona puulu, i nele ole ka ikeia e Nikola, me he mea 'i, o ka makaikiu pu kekahi ma na wahi apau i lawelaweia ii na hana he.wa, ana i manao iho ai .able he mea e ae i iki I nawaho ona aine kona puulu pouoi, eia ka auanei, ua ahū vale ka no'ahuna. ' 0 ka nok.e hoi ia o Nikola i.ke kamailio ahiki i ka ho- ■ <ena, huli hou aku la oia imua o Kale Peka, a.i aku la: \ "Auhea ae e Kale Peka, ua laweia mai oe maloko nei e I eia keena, ma ke ano he kanaka i hoohuoiia, elike me ks j nakemake oke komisina! Ua ahuwale kou ano, lie kanaka ! ipuka, a o ka hana wāle no i koe, o ia ke pā'iia aku o koi <ii, i ole ai oe e poina i ka oihana makai, a i ka pau ana o ia j īana, alaila i hookahi po au e hoaumoe ai iloko o ke'keene* apu o ka halepaahao o Uwahipouli. i "He hookahi ka 'hoi mēa i koe, e hele aku ana au e hu 1 ukakuka pu me na loio kaulana o Nu loka nei, ina he ala i ie!e kekahi e hoi hou mai.ai na da|a au o ka aihue ana ma < kanaka opid i'hoopaaiā maloko o ka halepaahao nialalo ) kau hana. īna e loaa māi ana ka pane a na loio, he hanai 'iiki wale no iā, alaila e lilo ana oe' i kanaka maki'lo, a kej maliuia mai ka'u mau uwalo ana aku imua o na īuna oihanr '<iekie o ke aupuni, alaila e hookuuia mai ana o Daniela Codikona mailoko mai o ka halepaaJtao, a o oe auanei ke )ani aku ma kona wahi. E lawe koke aku iaia eka makai lo ke pa'i āna i kona kii, ā mai hookuu koke i keia kanāka ihiki i kona ai ana i ka palenā paakiki, me ka i'pPipi uaua, ā' ? iioonioe aku iaia i'una o ka papahele pohaku, me ka haaw: ole aku i uluna rto kōna pop!", ■■ • • .*• i; :',A i;' .• : ; " V 'MOKUNA X. 1 ka noho kokoolua ana iho o ke koTnisina makai me Nikola. pane mai la ke komisjna i ka i ana mai: "Ua hiki ia oe e Nikola ke kamailio i nā niea h.e nui e pili ana ia Kale Peka, o ka hiki ana nae ke ahēwa. aku iai'a, ma na moolelo lehulehu au i hoakaka mai nei, he hana pohihihi loa ia. O ko'u mānao ea. e hookuii hou iaia, alāila hoomakakiu ajv'ū i kana mau hana. o Tbāa Pono oia. me ia mau il<e, e hiki ai ke hoopāa aku iaia inaloko o kā halepaahao 110 kekahi mau makahiki loihi."

"O ka hana no ia a'u i manao ai ,e hoonoho aku i kiu -mahope o koiia-meheu," i kahamaha koke aku ai o Nikpla. "Ua maopopo 110 ia oe e Nikola ka mea e oili mai ana. j ke hookuu lanakila hou aku i keia kanaka" I Kunou aku la ke poo o Nikola, a i aku la: "Aia kekahi jtnad mea i oi aku ke ino mamua o ka hoopaahao, o ka oi loa aku, no na kanaka elike me ko Kale Peka ano. Ma ka manawa e oili ae ai na nupepa me na rfieahou e pili ana i na I ano o keia kanaka, e hooman>ao koke aku ana kona poe e ■pili' mau ann, iwaena o ka pohai o ka poe hanohano a waiwai. ' 11 nanakee mai ana lakou iaia, me he kanaka la i huowāhawahaia. O kona inoa inalpko o na ahahui a mau kalapu paha, e ia; a.. ( i; l i«a'na.q oia e kipa aku e ike i ka poe i 'niaa īaia i.ka ana o ke ahiahi, o ka pane e hoikeia'mai ana, aohe poe o kauhale. I kona wa e kikaha iho ai Tne kona kaa otomobile. a kunou aku imua o ka poe

ana i kamaaina ai niamua, e huli ana ko lakou niau poo nana i kahi e, a ma ke ano nui ke o]elo ae, ua oi aku ka

ehelia, i'kau aku malūna o keia kanaka mamua o ka mea hiki iaia ke hoomanawanui. a aole he hookahi kanaka hoihoi iaia, koe wale no kona puulu ,kakaikahi." "Pēhea la e&Nikola, aole anei ou wahi manao hopohopo ■ mai, mamuli o kau mau olelo. apau i aku ai imua ohiiii keia la. ; a i paa kku ;hoi i kē kakauia e na kanaka kakau nūpepa, e inaina loa ana oia ia oe, me ka hoao mai e hoo poino i kou ola?" > , "Mal.ia paha aia he noonoo iloko ona o kena ano, aole nae ia he mea no'u e hopo iho ai. O ka noonoo nui wale no iloko ona i keia manawa, e hooko koke aku i kekahi mau hana i. hpolala ai, me ka manao no keia mua aku e hooko ai. aka i kona ike ana nae. ua ahuwale. oia ma na ano apau, e jioao ana oia e hooikaika i wahi e ohi nui mai ai ī na. pomaikai, alaila haalele iho ia Nu loka nei, no kekah mati aina niamao, he hana nae ia e noho koke aku ai oia , iloko o ke'pūhi me ka hakalia ole. . I ... "He mea oiaio, aole he mau ike maopopo ma k<i kaua | aoao. e hiki ai ke ahewaia keia kanaka, no kana inea ij hana ak.u ai' no Kodikona, ua lawa nae ka hoopa'i i kauia | aku lā niahlna ona, i, wahi e lioehaeliāia ai kona noonoo, ka mea ana i moeuhane mua ole ai, pela iho la ka maal'ahi loa oka hoomoeia ana aku oka umii imua ona. Ua pakele oia mai'na aha hoōkolokolo kanavyai ae, aka ma.ka aha hoo , kolokolo o ka noonoo o na leanakā, ua ahewaia oia, a ke kan j la ke alina o kona hoopa'i maluna b kona lunaikehala, -e okipki ana iloko koiia i'o, me he pahi ūmiumi !a. O keia mau j ano e kait aku: %na inaluna ona, ka mea naiia e hoolilo aku iaia i kanaka, e *tiāna ole ae ana i ka pilikia ame ka poin.o, a e hapa māi ana- koi)a makaala me ka maalea, o 'kona paa aku no ia ia kaua i ka hopuia, a holoi na lima, pau ka hana : ma'keia hiliia ; nui loa, ma ka mnolelo oka oihana niakai o keia kulanakauhale." "Owāi ke kanaka au i hoonoho aku ai mahope o ka mehei 0 keiā'kanāka?" i hooninau aku ai ke komisina makai, oia 'āua e noho ana maloko o ke keena o ka mal<aikiu, he ma nawa Pokole ipahope mai o ka hoikeia ana ae o na hana • hewa a Kale Peka imua o na kauaka kakau nu])epa." "O kq'ū kok]iia no o Kena ka'u i hoonoho aku ai e hakilo 1 ka 'kai.a lawehala." '•O kela makaikiu Pelekane anei aj.i o ka lawe pu ana ma i kokua nou?" "Ae, o ua kanaka nei no ia." ; ■> "Pehea he hilina'i no anei kou nialuna ona. no ka ho'o pono o keia hana nui iaia?" ' "Ma kekalii- mahele oka hana. he manao paa ko'u, ua kiip.oiio īoa o Kena, a,o ke koena aku no hoi o ka hana, na'u ia e hooko. Ua hooiiaua au iaia, iioko oka mauawa pokole 0 kona kaa aha mai malalo o'u, a ua ike au, oia kekahi < na kāiiaka makaukau loa, ma kana apana liana, i lihi launa .ole aku ko kakou mau makaikiu. ■ . "O'ka'u mea ano nui loa i ike iaia, o ia no kona li<iok< porjo, i na kaugha apau e haawiia aku ana, ina no i hoakaka ote ia aku iaia kekahi maū.mea, ke haawi nae oe i ke kau >ha, ua. hiki loa iaia ke ike mai, i kou manao o ka hoonolu ūna-aku iaia ma kekahi hana ano nui. Ke maopopo pom ; a ia kau mea i'inakemake ai, e hoea mai .ana'no i kou wa e ike pono ai, ua lawelaweia na mea apau me ka pololei, a 01 aku no paha i ka mea au i noon.oo mua ai. . ,; 0 ka waiho ana aku i kekahi liana ano hou iloko o kona .ima, he hana paakiki loa iaia, ka hooko ana aku, aka ina lu mau kuhikuhi., a he mau kauoha kau e haawi aku ana iaia f hana. in.a no paha ia he mea paakiki a pohihihi loa, aoht au hopohopo ana, elike loa ana ia m.e kau i makemake ai. \ o ka mea oi loa aku o keia kanaka. aole ona kakau malun; •> na huke hoomanao i na kauoha, me he mea la, ua pala pala ia a paa maloko o kona pou." "He hiki no nae paha iaia ke hoomakakiu i kekahi kanak;, .'ea?" , . . . . • ' . "Aole loa he hana hiki o:e iaia ke hoōko, ke kauohai; iku iaia, koe wale no, ka waiho ana aku i kekahi hihi; ;k>ko o kona lima, ma ia ano he keu oi.i a ka 1010. aole <jn;' iho, o kā hooko kauoha wale 110 kana kalena ma 'eaukau loa." "Ina oia kekahi o na makaikiu o Laelana, pehea iho la liiki ai iaia kē noho pu me oe e hana ai ma kau mau hihia?' "ī ko'u hoolimalima ana iaia no ka'u hana, ua waiho ma 'eona poo iaia inalalo o'u no kekahi manawa loihi, a ina n< ko'u liuli hoi maj no Nu loka nei ,e lawe pu inai au iaia, < ' <a makemake o ke poo o ka oihana makaikiu, o ka loaa hoi iku o kekahi mau ike i keia makaikiu-, he mea .kokua nu :»ku ia no kana oihana, ke huli hoi hou aku i Laelana■'Alaila ua paa loa no anei kōu manao e malama i kei; eanaka me ōe ma keia hihia?" "O ke kuniu wale no ia o ko'u lawe ana mai iaia no N; Foka nei, aole no kekahi hana e ae." "Pehea ka hoi o Cika ame Peke,-kela mau kiu e hana mai ina me oe mamua?" "No keia manawa, eia o Cika ke hana mai nei ma kekah liihia ano nui, e hala ai na mahiiia eono iaia ma, kela hihia iuo Peke, aole ana liihia i keia wa, oia ka lua o ka'u mai e hoohana mau. ai i na wa apau mā keia hihia o Kal . Peka." ' "Eia ānei o Peke ma ka hihia o Kale Peka e hana ma lei ?" • "Ae. he mahele hana okoa no kana, a pela no hoi k; Kena hana. O ka'u kauoha. ia Kena, hakilo <oa oia ma ka makaala pono ia Kale Peka. inā kanā mau mea apau-i hana ai, o ka hoike hope loa i Nyaihoia mai imua o u, lu <u no i ke kahaha. "Ō ka hale noho keia o ua Kale Peka, ira weheweheia n; • mea hoonani apau, me na wahi pono hale kakaikahi i ko< 3loko, a ua waiho aku nei i ua.hale la ona. iloko ō'ka lima 3 kekahi o na kanaka kuai aina, nō ke kuai hoolilo ana aku : ka poe e makemake mai' ana, a i ole e hoolimalima aki i jaha no kekalii mau makahiki. "He hana kela a aku ai, aia ka noonoo iloke o Kale Peka, e haalele iho'ia Nu Tq&£.na\ .a.h01.0 aku. no na ilna mamao, ao'e nae pela ka manao o keia kānaka; ua ho aku oia no ke alanui Amakema, me ka hoolimalima ana lu rūmi, ma ka papahele elua o kekahi hale kaupoku ole." "Alaila he hoike ana mai kela, ua ku a hilahila ke ; a kanaka. i ka puulu i.kamaaina iaia, pela oia i hoi aku ai a nolio ma kela wahi kuaainā loa, aole anei pelā kou manao e ' Nikola? 1 ' . , » /'Ae. o ko'u manao mao'i no ia, āka he hana hou ae w ■ kekahi aha i makemake ai e hooko aku, oiai oia e noho . āna ma kela wahi." . ' "Heaha ia hana e Nikola?" . "Kia oia ke hpomakaukau mai nei no ke'kiiu ana i ka upeua, e*hei nui mai ai ka i'a iaia."

"O keia hana. heaha kona ano?" "Aole i niaopopo U»a ia'u i keia nianawa, aka na<\ ua * hoomaoe wale mai no o Kena n)a kana hoike. :k»lc nai in»i ' I he maopopo." "Ileaha ia mea ana oka hooniaoe ana mhi ia <>e Ni-_ .. kola ?" '' , . . > "() kana wale no oka olelo ana mai, he mea nni kekahi " ana i ike, a i wahi nona e kuhihewa ole ai. he mea potio e : kakali au. ahiki i ka hoihoi hou ana mai i kana hoike." . "1 ka wa hea oia e waiho tioirmai ai i kana hoike iniua ona?" * t "Aole 110 i maopopo ia'u, oka maua i hooholo ai. il<>ko o - • ka manawa maikai inua foa ana i ike ai, i kekahi liana h<>u a * kela kanaka. e holke koke mai olh ia'u, me he mea la, [ • no ka ulolohi loa o ka oili koke ana ua hana nei. pela j ' 110 oia e ulolohi mai nei i kana hoike. ; "I kekalii manawa, he elua ona wa e waiho niai ai i kana hoike. a i kekahi manawa no hoi, ilokt» o na la ekolu. he t hookahi no ana hoike e hoihoi mai ai: aka nae ina nianawa ' • 4pau.ua maopopo'loa ia'u, aole e hiki ia Kale l'eka. ke hana i kekahi mea, me ka loaa .ole oka ike ia Kena, «• keia iho la j ' ke kumu o ko'u ninau ole ana aku nei ia oe. i ka mea i K>aa i kou poe kanaka. aia 110 ko'u hilinai nui maluua ko'u \ 1 kanaka ponoi. -- | "fna lie nui kau mau hana o keia alaila e kauoha aku oe i kou kanaka ay i hoonoho ai e liakilo ia Kale l'eka. e hoi mai. a e haalele aku i kela liihia na ko'u mau i kanaka wale no e liana. he oi aku ,ia oka maalahi. nui loa \ auanei ka poe e hana nia keia hihia hoo|<ahi, i ka manawa o oaa ai ka ike ika lawehala, oka lele k«>l<e no ia oka mami, a ku iho la kaua i ka hoka, me ka hoaa." | "Ke ike aku la au ika polo'ei o'kena mau hoakaka au e ? Nikola, aua nui 110 hoi ka'u -mau hana o keia manawa. e 1 kauoha i'o aku au i ko'u kanaka e haalele kona hoomakakiu g »na ia Kale l'eka." | ] ke komisina nae ikuae ai iluna, no ka hoomakaukau t ank e haalele iho i ke keena o ka inakaikiu. kikeke mai la 'eekahi mea mawaho mai oka puka. ia wa i pane kuke mai ' \i ka Maka'kiu Nikola : j "K noho hou iho ilalo kuu komisina, <> Kena aku kena i hoi mai la. i hookahi ko kaua lohe like ana i kanii lioike, j lole hoi oe e kakali wale a hala he mau la ma keia liope i ■'ku." r '' 1 Kahea aku la ka makaikiu ia Kena e koMo mai. poholo . ana ka makaikin Pelekane iloko, ai ka ike ana inai i kona , ■na.ii poo ma ka oihana, liaawi pakahi mal la i kona aloha, i' ma ka hapai ana ae i koita l.ima akau mamua o'kmia lae. a ika hoi ana ae a noho ma kahi e iu Nikula. ia J vva i polia aku ai ka leo n Nikola i ka i| ana aku : » "I leaha kau hoike e Kena e waiho mai ( ai)a iinua o'u i keia Vakahiaka ?" "lle wahi mea uuku wale no, aka manao no nae au. maia aia uo he ano nui iloko olaila." . * "E hoike mai i ke ano o ka mea au i ike ai e Kena?" "Ke hoomanao nei oe i ko'u wailio mua ana mai i kekahi i 'ioike no ka hoi ana aku <> Kale l'eka a noho ma kekahi hale 4<aupoku ole. Ma ka po nei aku la, ua jke.au iaia me kekahi * poe kanaka ekolu ko lakou nui, e hana ana i ka uwea kele>ona nialuna/) kela hale, a nia ko'u manao koho wale no, la hoolinialimaia k.ela noe kanaka e liana i ke keleponn, '' lie.ka ike ole o ka hui kelepona; o ke kujpu ; o ko'u k<»ho uia pela, no ko lakou liana ika po, a o kekalii no lioi, he ' .vahi jx>kole wale no kahi i holo aku ai o kela uwea. aole i >i aku mamua o na kuea eha. "Ua hoao au e pii'noluna <> kela ha'e, n<> ka hookolo ana ' aku i kahi i moe ai o ka uwea nae he hiki, >ela au i hoi mai la a hoike aku i'a i keia mea, malia o 'iiki ia Gavatia ke hooko aku i J<eia mahele o ka hana." Lelia mai la ka nana ana aka Makaikiu Nikola ikr ko- ; nisina makai. me ka. minoaka ana iho, a ninau liou mai 1a ; : a Kena? "Kia o Kale Peka iliea i keia manawa?" t "Aia oia ke liiamoe mai la. oka hoi koke ana aku nei no | 'a e hiqnioe, he ala wale no kaua hana ika po nei me kela } )oe kanaka h.ana kelepona." , "Aole anei,.ua kuhihewa oe. lie han.i hoomoemoe wale iho io kela a Peka. a i kou -kaawak» ana mai nei; e lawelawe aku ina oia i ; kekahi hana hou ae?" ( "Aole loa.au i klihihewa. ua hakilo pono loa au iaia ma ka po nei, aole oia i, hoi iki e hiqn}o r e, akahi wale aku nei 10. mamua o ko'u haalele ana aku i kona hale." "Auhea oe e kuu komisina. ma ko'u nwiao koho. he uwea eelepona kela i hanaia mai la e Kale Peka. mai kona keena iku, a hoea i kekahi wahi i noho ai o kona mau hoa hui, a na ke kelepona lakou e kamailio pu ai, me ka lohe <)le ia nai e ka.poe mawalio ae o lakou. 1 hana o Kale Peka i keia :nea, i ole ai oia e hoohuoiia no ka hui pu kona puulu. ! >iai ua loaa ka ike iaia, eia na makaileiu ke hoomakakiu nei na kana mau wahi apau e liele ai. a e liana ai paha." "1 ka nana aku, ke ano maoli ia oka hana a kela kana:a. a ua kulike ko'u inanao. me kau mea e hoakaka mai la e Nikola," i pane aku ai ke komisina makai. t "Aole a'u mea e ae e noonoo nei. maliope o ka loaa ana nai la o ke : a hoike ano.nui. oka hele wale aku no e ike * )ono no'u iho i na mea'i hanaia. a i ole e hoouna aku ana au . 'a Pele ilaila. Ina no ka maopopo nei o kahi i moe ai o kela īwea kelepona, alaila e hoolimalima aku ana au i kekahi umi leaawale ma kela mau kuea. a hooku'i aku i uwea kele>ona, i ka uwea o Kale Peka. iTiiki ai ia'u ke lolie poti<) i na nea apau e kamailioia ana e ka piiulu o ka poe hakihaki 'anawai." MOKUNA XI. lle hapaha maliope mai o kela waiho ana ae a Kena i kana hoike imua o ka Makaikiu Nikola, huli hoi aku )a ee komisina makai no kona keena oihana, ia wa i kelepona iku ai o Nikola ia Peke, kona kokua ma ka oiliana e hele nai no kona keena, a iloko o ka hapali'ra liora lioea ana <> 'eke. a o ia ka Nikola o ka i ana aku imua ona: "I knlike ai me na mea e hoomaopopoia aku nei, me he nea la eia o Kale Peka ke hoomakankau mai nei i kekahi īana aihue hou, a ina o ka mea oiaio ia ea, alaila e paa oia ka hopuia e pono ai." "He oiaio kena mau mea au e kamailio mai 1a e Nikola. i ma ka'u ike, ua puni oia ia kakou, e hiki ole ai ke pakele keia manawa, ina nei no kona hoao i leana mau haua ka'iiko," i pane aku ai 110 hoi o Peke. "Ua waiho mai nei o Keua he hoike ia'u i keia kakahiaka, i o ke kumu nui iho la ia o ko'u kelepoiia ana aku nei ia oe : hele mai. b T a hakilo pono oia ia Kale Peka, aua loaa kona vahi e noho nei. aia ma kekahi hale kaupoku ole ina ke ilanui Amakema, ma ka papahele maluna loa. Ma ka po īei. o ka h'ana nui a kanaka me kekahi poe e ae. o ia io ka hookomo ana he kelepona maloko o kona rumi, a hooTioe aku la i kela uwea no kekahi mau kuea, me ka inaopopo ole nae oka loihi i moe aku āi; a ke mak,emake nei au e hele koke oe ilaHa i keia manawa, a huli pono aku i ka oiaio, a waiho mai i kau hoike elike me ka hikiwawe e loaa i ana ia oe." "Elike me kau i makemake ai, pela no au e hele aku ai e hooko," i hooia aku ai o Peke imua o kona poo ma ka oihana. "Ma ka manao o Kena, ua I>olo aku kela mvea kelcj)ona. no kekahi mau kuea ekolu, a eba paha, a nau ia e huli pono ak.u, inā paha ua moe aku a hoea ma kekahi 'aoan o ke alanui, a i ole ua moe pololei ae palia malum o kaupoku, a komo iloko o kekahi o na hale e ku kokoke ana ma kela aianiu hookahi iio. k i .(Aole i pau.)