Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVI, Number 44, 1 November 1918 — Page 6

Page PDF (1.68 MB)

This text was transcribed by:  Tracie Bap
This work is dedicated to:  Disney Aulani

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POALIMA, NOVEMABA 1, 1918

 

HE MOOLELO NO TAZANA

A I OLE 

Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika

 

Aole i hoi hou mai ka noonoo maikai iloko o Jene Pota ahiki i ke ahiahi o kela la, eia nae, aole i pupuahulu oia i ke kaakaa ana ae i kona mau maka, aka ke noonoo la oia i kana mau mea hope loa i ike ai, mamua o kona maule ana.  Ke hoomanao la oia i ke kuahu, kona wahi i hoomoeia aku ai me ka paa o na lima ame na wawae i ke kaula, ke hoomanao la oia i ka wahine kahuna i ke ku ma kona aoao, plea hoi kana pahi i ka hele iho a kokoke ma kona puuwai, me ka haha ana ae o kona lima ma kona umauma, alaila kaakaa okoa ae la kona mau maka, a iaia i ike ae ai i kekahi hiona i kaokoa loa mai kela hiona iloko o kona noonoo, ia wa i namunamu ae ai kona mau lehelehe i keia mau huaolelo:

 

 

“O keia anei ka make i loaa ia’u? e hoomaikaiia ke Akua, no ke kikoo ana mai o ka make maluna o’u. “ Nani ka hauoli o ka lohe hou ana i kou leo e Jene,” i pane iho ai o Tazana me ka leo oluolu loa. “ Ua hoohauoli mai oe i kuu manao, mamuli o ka hoi hou ana mai o ka noonoo maikai iloko ou.”

 

“ Ae, ua hoi hou mai-ko’u noonoo maikai e Tazana,” wahi a Jene Pota, a no ka manawa mua loa iloko o na mahina lehulehu i kaahope aku, akahi no a ikeia aku ka minoaka ma kona papalina; he minoaka o ka maha ame ka olioli, ka mea i loaa ole iaia no kekahi manawa loihi loa.

 

 

“ E hoomaikaiia ke Akua, no kona ae ana mai ia’u e hoea aku i ka wa kupono loa.”

 

“ Heaha ka manao o kau mau huaolelo i kamailio mai nei e Tazana? E oluolu oe e hoakaka pono mai i hoopauia ae ai ko’u pohihihi.”

 

“ Ua ae mai ke Akua e hoea aku au no ka hoopakalele ana ae ia oe. Mai ka make mai, maluna  o ke kuahu. “ Aole anei ua make pu kaua a elua e Tazana?”

 

Ua hoonoho aku o Tazana ia Jene Pota ma ke kumu o kekahi laau nui, a i wahi no kela kaikamahine e hoohewa-hewa ole mai ai iaia, nee mai la oia ihope he mau kapuai a i aku la:

 

“ E nana mai ia’u e kuu aloha. Iia make anei au?” me kona noke okoa ana ae i ka akaaka. “ Eia no au ke ola aku nei me ka pilikia oke ma kekahi ano, pela no hoi oe a’u e ike aku nei; a ina e hoi hou ana oe i ke kulanakauhale o Opa. A ninau aku i kela poe kanaka, na lakou oe i lawepio hoike mai no auanei lakou i ka mea oiaio, aole e hiki i ko lakou mana ke hookau mai i ka make maluna o’u, aole hoi e hiki i ko lakou ikaika ke paa aku ia oe, he pio na lakou.”

 

“ Ke hoomanao nei au, ua hoike mai o Miss Ikaika ame Mr. Kolu, ua haule oe iloko o ke kai mailuna aku o ka moku a make. He mau mile lehulehu ka mamoa mai ka aina aku; nolaila ke manao mau aku nei au i na manawa apau, ua make oe. A o kou lilo ana i mea nana au e hoopakele mai ka make mai. Ua aneane e hiki ole ia’u ke maopopo.”

 

“ Me ka nana ole i na mea i hoikeia aku ia oe no’u o oe ponoi no ka hoike nui loa, e nana mai no hoi oe la, he uhane anei au e ku aku la imua o kou alo,” alaila hoomaka hou ae la ua o Tazana e akaaka. “ He mea oiaio loa, owau ka i kiolaia iloko o ke kai e Mr. Kolu ame kona kokoolua. Mailuna mai o ka mokuahi, iloko o ko’u wa a nanea loa ana i ke ku ma ka aoao o ka moku, eia nae aole au i make ua hoopakele mai no ke Akua i ko’u ola. E lilo i mea hoopakele aku ia oe iloko o kou mau hora o ka poino.

 

“ He moolelo loihi loa ka’u e hoahaka aku ana ia oe e piliana no ko’u pakele ana. Aia nae a he wa okoa aku, e nana hou mai e kuu aloha, owau no keia o Tazana, he kanaka ahiu, elike me ia au i ike mua loa ai  ia’u ma ka hihipe’a o na uluiaau o Aferika nei; a o-oe no hoi kena o Jene Pota. Ke kaikamahine mua loa nana i a’o maia ia’u ia mea he aloha.”

 

“ Me kena mau olelo no au e kamailio mai nei ia’u e Tazana. Ua aneane hiki ole no ia’u ke hilinai aku,” i namunamu liilii iho ai o Jene Pota. “ He oiaio anei, ua hoi hou mai ka hauoli o ko’u ola ana, mahope iho o ko’u komo ana iloko o na pilikia ame na poino he nui iloko o na mahina i hala aku la mahope iho o ke piholo ana o ka Lede Alika i ka moana? Alaila hele malie mai la oia no kahi a Tazani e ku aku au. A hoopa mai la ma na lima o ke kanaloa aha e ku aku au. A hoopa mai la ma na lima o ke kanaka aha i aloha ai. A hooho ae la:

 

“ Eia anei au ke moeuhane nei, a i ko’u wa e puoho ae ai. Ua auhee aku oe e ke aloha mai ia’ u aku no ka wa mau loa? E hoopili mai i kou mau lehelehe ma kuu waha. Mamua oka iho ana iho o ka pahi a ka mea lokoino e hou i kuu puuwai.”

 

Aohe he mea hou aku a Tazana e kakali ai. Aka lalau aku la oia ia Jene Pota. Hapai mai la a hoonoho iho la mamua o kona alo. A honi aku la ma kona mau lehelehe. Aole no ka manawa hookahi. Aka no na manawa lehulehu, aole no nae ia he mea no Jene e kaili ae ai i kona ihu. Ke waiho laa oia iaia iho. E honiia mai e ka mea ana i aloha ai, a ia hook ana iho o ka Tazana honi ana. Kaakaa ae la na maka o Jene. Me ka lalau ana ae i ka a-io Tazana, a huki hou iho la ilalo no ka honi aua no iaia.

 

“ Pehea iho la keia e kuu aloha, ua make anei au i ka moana. A he uhane kau mea e ike mai nei. A i ole, eia no paha au ke ola aku nei?” i ninau hou iho ai ua o Tazana ia Jene…

 

“ Ina aole oe me kou kino ola maoli , he i’o a he koko e kuu Tazana. Ke pule nei au. Ekikoo e mai ka make ia’u mamua o kuu puoho ama ae, eia ka he akaku wale no.”

 

Aole o Tazana pane aku no kela mau olelo a Jene, aka ke noho malie wale aku la no oia nana ia Jene. Pela no hoi ke kaikamahine opio e nana mai la iaia, aia hoi iloko o laua pakahi na haawina o ka hauoli e hana la, e hoopoina ana i na mea maikai ole i halawai aku me laua i na mahina i hala, e noonoo pu ana hoi aole no o laua kuleana no ia nee ana aku o ka laua ola ana o ko laua kuleana wale no, no kela manawa pokole, o ka laua halawai hou ana he alo a he alo. a`i ka hala ana o kekahi mau minuke loihi o kela noho hamau ana o laua, o Jene Pota ka mea mua o ka pane ana mai:

 

“ Ihea hou aku oe e hele ai e kuu aloha? Heaha kau mea i puanao ai e hana ma keia hope aku?”

“ Ke waiho aku nei au nau e koho mai i na mea apau. Ma i au awahi i makemake ai e hele aku, malaila wale no au e lahai aku ai a ma kau mau mea i makemake ai na’u e hana aku. He hooko wale aku no ka’u.”

 

“ Ma kau wahi e kuu aloha e hele ai. Owau pu kekahi me oe. A ma kau mau mea apau e hana ai, o kaua like ma ia hana hookahi.”  I pane mai ai o Jene Pota. Me ka nana ole ina no e noho laua maloko o kela ululaau. He hookahi mea nui iloko o kona noonoo, o ia no ka loaa he nohona hauoli ana iaia.

 

“ Pehea ka lioi o Kelekona? Ua poina loa kaua no kau Iane. A ke ike nei au i ke ko’iko’i o ko’u hewa, o ka lawe ana mai i ka wahine a kekahi kanaka a hookohukohu iho, me ko’u ike no aole o’u kuleana maluna ou.”


“ Aole au i mare e Tazana, a aole loa au i paa malalo o ka hoohiki hoopalau me Kelekona. Ma ka la mamua aku o ko’u lawe aihueia ana e kela lahua kanaka ahui, ua hoike okoa aku au imua o Mr. Kelekona i ka nui o ko’u aloha nou, a ua maopopo’iaia ia mea, a ua hoike okoa aku au imua ona, me ka hookamani ole, aole loa ali e mare ime ia, aole hoi me kekahi kanaka e ae, me oe wale no, ina ke ola nei oe, oiai nae o ka’u e noonoo mau ana, ua make oe i ka moana.

 

“Ua kuhiewa loa kela haawi ana aku a’u i ka ae i ka wa, a Kelekona i noi mai ai e lilo aku au i wahine nana, aka nae aole e hiki ia’u ke kahi i ka’u hoohiki, aka nae i kela la, i aneane loa ai maua e make i kekahi liona, a ia’u i nana ma ai a ike, i ka waiho mai o ke kino o ka liona, ua make, ua hoole au i kela hoohiki a’u me Kelekona,” alaila leha ae la ka nana ana a Jene Pota i na maka o Tazana, a hoomau hou mai la: “ O oe no anei ka mea nana i pepehi i kela liona a make, a i hoopakele ae i kuu ola mai ka make mai?”

 

Kunou mai la ke poo o Tazana me ka pane leao ole, oiai komo mai la ka manao hilahila iloko ona, no kona hoike ole ana aku iaia iho imua o keia kaikamahine, a o ia ka Jene o ka i hou ana mai:

 

“ He keu no hoi kou piha i ka lokoino e Tazana o kou haalele ana ae ia’u, me kou kii ole mai e hoihoi aku malalo o kau mau hoopakele ana Ina paha oe i hana mai pela, ina aole au e lilo i kela poe kanaka huluhulu i ka aihueia.”

 

“ E hoao oe e Jene, e hoopoina i ka mea a’u i hana aku ai, no ka mea aole oe i ike i ka nui o ka ehaeha ame ke kaumaha iloko o’u, no ka hana au e hoala mai nei;aole oe i maopopo i ka nui o ka manao lili iloko o’u kela mau minuke a’u i ike aku ai ia oe me Kelekona. Ina paha i maopopo mua ia’u, aole olua i mareia, a aole he hoohiki hoopalau i koe mawaena o olua, nawai hoi e kaohi iho ia’u, mai ka hele ana aku a pili ma kou aoao. Ia’u i ike aku ai i ko Kelekona hele ana aku a honi ma kou lae, ua ulupuni loa au me ka manoa lili, a ua aneane no au e pana aku i ka’u pua a ku ka puuwai o kela kanaka, aka me ka hoomainawanui wale no au i hana ai, ahiki i ka wehe hou ana ae i ka pua mai ka pana mai, o ko’u haalele aku la no ia ia olua, a holo mai la noloko o ka ululaau, no ka pee ana ia’u iho mai ka ikeia ana mai e na kanaka.”

 

Ma kela wahi i hoomaka aku ai oia e hoike i kona moolelo, mai ka haule ana mailuna mai o ka mokuahi a i ka moana, kona pae hou ana iuka o ka aina, kona hui pu ana me ka lahui Wazari, pela me kona hoea mua ana i ke kulanakauhale o Opa, kona hoi hou ana e noho iwaena o na mapu, me kona manao, aole oia e ike hou ana i ka kanaka, eia ka auanei, he okoa loa ka ke Akua mea i hoomakaukau mua ai nona.

 

He nui ka Jene mau mea i noke aku ai i ka niele ia Tazana, no ka mea ua noke mai o Nikola i ka hoike i na olelo hoopunipuni he nui, e hoinoino ana ia Taana, no na mea e pili ana i ke Kaunawahine Ologa, alaila hoakaka piha aku la o Tazana i na mea apau me ka oiaio loa, a i ka hooki ana iho o kana mau olelo, nana aku la oia ma na maka o Jene, ina paha aia he mau manao lili iloko ona, ua pane mai la nae o Jene i ka i ana mai:

 

“Ua maopopo no ia’u, aole he oiaio iki o kana mau olelo e kamailio mai ana ia’u, a iloko o na la o ko’u noho pu ana me ia, ua ike au, oia kekahi o na kanaka lapuwale maoli,” wahi a Jene Pota, e pili ana no Nikola.

“ I kou lohe ana i na olelo hoopunipuni mai kela kanaka mai, pehea ua komohia aku anei ka manao lili iloko ou no’u?”

 

Nana mai la o Jene ia Tazana no kekahi mau sekona, alaila ninau mai la: “ Pehea ke Kaunawahine Ologa, oia anei kekahi o ua wahine huapala?”

 

Mamua o ko Tazana pane ana aku, noke mua ae la oia i ka akaaka,  me ka lele hou ana aku e honi i Jene, alaila i aku la: “ He wahine u’i no ke Kaunawahine Ologa, eia nae o ka hapa umi wale no o kou u’i, o ka mea ia i loaa iaia, he helu ekahi oe iwaena o na wahine apau a’u i ike ai,” a i pane ma ko Jene aoao, nui iho la kona hanu, me ka hoopili ana mai i kona poo iloko o ka umauma o Tazana, a manao iho la ua kanaka mapu nei, ua huikala mai o Jene iaia.

 

Oiai ke iho aku la ka la i ka ilikai, aole he wa hou aku e hoololohi ai, no ka hoomakaukau ana i wahi kupono no aua e hiamoe ai ma kela po, kii aku la o Tazana e hakihaki i na laau. A e okioki no hoi i na lala laau nunui me kana ahi, a hana ae la i wahi kupono no Jene e hiamoe ai, mavaena o na lala laau elua. Me ka uhi ana a manoanoa i ka au laau, kii pu aku la oia i ka lau o ka nahelehele, a hana mai la a ku ke ahua. I kapa no Jene e uhi iho ai maluna a mahope o kona hele ana aku e huli i mau meaai na laua. Hoi aku la o Jene ma kona wahi i hoomakaukauia ai e hiamoe ai. A notto iho la no hoi o tazana malalo o ke kumulaau hiamoe. Me ka hakilo ana o ka hoea mai o na holoholona ahiu o ka po, ua makaukau oia e hoopakele i ke ola o kana mea i aloha ai.

 

Ma kekahi la ae. Haalele aku la laua i kela wahi, a kanoe pololei aku la ma ke alahele e hoea ai no ka aekai, kahi Kelekona e noho mai la, aole nae ia he alahele pokole. Ma kahi malaelae e hele wawae like ana laua me ke kuikuilima ana a ina e komo aku iloko o kahi hihipe’a o ka ululaau, e hapai ana o Tazana ia Jene iluna o kona mau lima, a mauna o na kumulaau laua e hele ai.

 

Ke hele no a ahiahi, o ka tazana hana mau no ke kukulu i wahi no Jene e hiamoe ai, a ao ae no ma kekani la, o ko aua hele no ia, a o ka laua mau meaai ma kela alahele, o ia no ka hua o na laau, aole o Tazana i makemake e hele e hahai holoholona, no kona makemake ole e ike mai o Jene kona aimaka i ka i ka i’o o ka holoholona, he hiki no iaia ke hoomanawanui i ka ono i ka i’o holoholona, ua lawa no oia na huaai, he hookahi mea nui o ka lilo ole o kana mau nea e hana aku ai, i mea hoehaeha aku i ka manao o ka mea a kona puuwai i aloha ai.

 

Ua lilo maoli kela mau la lehulehu a Jene Pota ame Tazana e hele pu la, i mau la hauoli loa o ka laua ola ana, a ina nole ko laua noonoo nui ia Mr. Kelekona, ina no aole laua e pupuahulu e hoea koke i ka aekai.

 

Ma ka la hope loa nae a hoea aku laua nei i ka aekai, honi aku la o Tazana i ke ea kanaka, a olelo mai la ia Jene, e noho hamau ko laua hele ana, o kana mea i hoomaopopo aku, he ea kela no na kanaka Paele, a o ia kana o ka olelo ana mai ia Jene: “ Maloko nei o ka ululaau, he kakaikahi loa na hoaloha, o ka nui he enemi wale no.”

 

Me ia nanea no nae o laua nei i ka hele, hoea aku la ma kekahi wahi malaelae, a ike aku la o tazana i kekahi poe kanaka Paele e hele ana no ke komohana, a iaia i ike aku ni, o kela no na Paele, na lakou i hoolilo mai iaia nei i alii no lakou, o ia hoi ka lahui wazari, ua hoopiha loa ia mai oia me ka hauoli, a kahea oka aku la ia lakou, no ka mea ua ike aku oia ia Busuli iwaena o lakou, ame kela poe no i hele pu ai me ia i ke kulanakauhale Opa.

 

I ka ike ana mai o ua poe kanaka nei iaia nei, ua holo okoa mai la lakou, me ka noke ana i ka haa, e hoopokakaa ana ma ka aoao o ko lakou alii, a hoike hui mai la,  he mau pule ko lakou noke ana i ka huli iaia me ka loaa ole, a e hele ana no lakou e huli, halawai e iho la ma ke ano ulia iloko o ka ululaau.

 

Oiai ua kokoke loa lakou e hoea aku no kela wahi i noho ai o Jene Pota me Kelekona ma, koi okoa aku la o Tazana i na kanaka Paele e hele like a hoea i kahakai, he mea hauoli loa ia no kela poe Paele. A ia lakou nei i hoea aku ai, he meha pu wale no na wahi apau, aole he wahi hoailona no kekahi mea ola malaila. Pii okoa aku la nae o Tazana iluna a loao aku la o Kelekona iaia e waiho mai ana ma ka’e o ka make, he kini piula ke waiho ana aohe wai oloko, kauoha mai la ia Busuli. E holo e ukuhi i wai i ke kahawai, me ke kii ana mai no hoi ia Jene Pota e hele like aku me ia e nana

 


 

i ka mea e moe ana iloko o kahi papaihale, a ia Jane Pota i ike aku ai i ke kulana nawaliwali maoli i loaa ia Kelekona, ua hiki ole iaia ke kaohi aku i koona mau waimaka, aole no ke aloha iaia ma ke ano he kane hoopalau nana. Aka he aloha no, ma ke ano o na hoa ia o ka alo like ana i na inea o kela auna waoakua kanaka ole.

 

“Aole i haalele mai ke ola i ko kaua makamaka,” i pane mai ai o Tazana ia Jane. “ E hoao kaua e hana i na mea apau e hoihoi hou ia mai ai ka ikaika iloko o kona kino, aka nae ke hopohopo loa nei au, ua lohi loa ko kaua hoea ana nan la, e noopakee aku ai i kona ola, a ma ke aloha wale no o ke Akua, e pakele ai oia niai ka make mai, oiai aole ona wahi i koe.

 

I ka hoi ana mai o Busuli me ka wai, hookulu iho la o Tazana i kekahi mau kulu wai ma na lehelehe i hee a mahoohaha. Hamohamo iho la no hoi i na maka me ka wai, a i a hala ana o kekahi mau minuke, alaila kaakaa ae ia na maka o Kelekona, a i ka ike ana mai ia Jene, pahola ae la ka minoaka ma kona mau papalina, aka nae i kona wa i ike ma: ai ia Tazana, ua hoike okoa mai la kona helehelena i ka piha kahaha, a o ia ka Tazana i kamailio iho ai:

 

“Ua ikaika maoli no keia ma i loaa ia oe e Mr. Kelekona, a ua laki no maua hoea ana mai la i ka wa pono, me ka lana o kuu manao e hiki ana ia maua ke lawelawe aku i na mea e hoauheeia aku ai ka poino mai ia oe aku.”

 

Luliuli ae la ke poo o Mr. Kelekona, a pane mai la:” Aole e hiki ia olua ke hoopakele ae i kuu ola, ua loihi loa, no ka mea he wa wale no no’u e make ai, a malia o ka mea oi loa aku ia o ka pono.”

 

“ Eia o Mr. Kolu ihea e Mr. Kelekona. I ninau aku ai o Jene Pota.

 

Aole au i ike i kona wahi i hele ai, o ka’u wale no i hoomaopopo, ua haalele mai oia ia’u e make ma keia wahi. I ka wa i ikaika loa mai ai ka fivamaluna o’u, e hiki ole ai ke hele aku i ke kahawai, a lawe mai i wai no’u< o kona manawa ia i hele ai mai keia wahi aku, me ko’u ike hou ole iaia, a hoea wale mai nei no olua.

 

“Ua kauoha aku hoi au iaia e lawe mai i wai no’u, ma kahi nae o kona haawi mai i ka wa: hele mai la kela a ku iho la mamua o ko’u alo< inu ae la i ka wai, a o kekoena kiloi aku la i kahi e, a noke mai la i ka akaaka pahenehene, ke ano o ke kanaka aloha ole. O, ua oi aku kona ino imua o ke diabolo!” alaila hooikaika wale ma: la no oia e ala iluna, me ka hooho ana mai: “E hoao no au e ola aku, ahiki i kuu ki okoa ana aku i kela kanaka a make elike me ka holoholona,” alaila haule hou iho la oia ilalo moe malie, no ka mea ua nawaliwali maoli no kona kino.

 

“Mai hoopilikia i kou noonoo no Mr. Kolu, e waiho mai oe iaia, na’u e uku aku i kona aie, ia oe ame kana i hana mai ai ia’u, e hoopoina loa oe i ka noonoo ana no kela ka naka, ua kamaaina au i kona mau ano ino apau, ua hala nae na la o kona lanakila, ua kokoke loa mai ka hoopa’i maluna ona.”

 

Mahope aku o kela manawa. He moe malie wale no ka Mr. Kelekona hana, me ka hiki ole ke kamailio mai, aia mau no o Tazana ina kona aoao kahi i noho ai, me ka hookomo mau ana he mau kulu wai ma kona waha, aka i na hora o ke ahiahi, akahi no a pohala hou mai, a i ka wa i ike mai ai i ka noho aku o Jene Pota mamua o kona alo, kamailio mai la me ka leo hawanawana:

 

“ Auhea oe e Jene Pota, ua itana hewa loa akku ua ia oe, a iaia pu<” me ka leha ana mai o kana nana ana ma kahi e noho aku ana o Tazana. “Aole he kumu e ae o ko’u hana ana pela, mamuli no ia o ka nui o ko’u aloha ia oe, eia nae he wahi kumu ano ole loa ia, no ka mea a’u i hana aku ai ia oe, pehea hoi e hiki ai ia’u ke hoomanawanui iho, kau a mea o ka hele o ke aloha a kupouli iloko o’u noi. Aole o’u makemake i kau mau huikala ana mai e Jene, o ka mea wale no a’u i makemake ai, o ia na ko’u hana ana i ka mea a’u i lawelawe ai he hookahi ae nei makahiki i hala,” alaila haha iho la kona lima iloko o kekahi kuka loihi ana e komo ana, a unuhi ae la kona lima mailoko mai o ka pakeke o ke kuka he palapala, a haawi mai la ia Jene, a haule iho la hoi kona lima maluna o ka umauma, ele ae la kona aho hope loa, pau ka ike hou ana i oa ehaeha o keia ao inea.

 

I kela ike ana iho o Tazana, aole he ola i koe iloko o Kelekona, hopu iho la i kekahi aoao o ke kuka loihi, a hoouhi iku la maluna o ka helehelena, a mahope a ko noho hamau ana no kekahi mau minuke, halo’ilo’i mai la na kulu waimaka mai kona mau lihilihi mai, he hookahi ko laua uwe like ana me Jene. Pehea hoi e nele ai ka hookaheia o na waimaka o ke aloha, ua pili ia ka hoi na wahi apau i heleia ni e lakou no kekahi manawa loihi loa.

 

O ka uwe hoi ia o Jene ahiki i kona ho’o ana ae i na kulu waimaka mai kona mau lihilihi ae, akahi uo oia a heluhelu iho i ka palapala a Kelekona i haawi mai a iaia, i ka manawa mua loa, aole no he maopopo iki ia a ka manao o kela palapala, a heluhelu hou iho la no oia no ka lua o ka manawa, a penei na manao maloko o kela palapala:

 

“Ua hooiaioia na kaha o na manamanali o oe no ka Haku Kelekona? Me na mahalo he nui ia D. Anola. I ka pau ana iho o ka Jene heluhelu ana ka e ua o ka manawa. Haawi mai la i ka apana pepa ia Tazana me ka pane pu ana mai. “He keu aku maoli keia o ka nea kupainaha loa. Eia ka hoi la, ua maopopo kahiko keia mea ia Mr. Kelekona. Aole nae ona hoike mai ia oe!”

 

“He mea makehewa wale no kona hoike ana mai ia’u no ka mea owau ka mea mua loa i ike i kena palapala Aole i maopopo ia’u, ua loaa aku ka ike iaia no mea eia ka ua loaa kena palapala iaia. Me he inea la haule mailoko aku o kuu kuka, maloko o ke keena o ke kaahi oiai kakou e kakali ana no ka huli hoi kau i Bolatimoa. Nc ka mea ilaila i loaa mua mai ai keia kelekalapa ia’u niai ka Lukanela Anola mai.”

 

“Me ia ike no ou, o oe maoli ke kuleana i na waiwai a Kelekona e hookohukohu ana, a pela me kela inoa ka Haku Kelekona, e noke mau mai ana no nae oe i ke kamailio, he makuahine mapu kou, a aole oe i maopopo iki i kou mauakane, eia ka hoi la, aole loa he wahi kuleana o ka mapu maluna ou. He keu aku no paha oe e Tazana, a ke kanaka kupaianaha nui wale.”

 

“Heaha auanei ia mea he inoa ame ka waiwai ia’u. ina ole oe e loaa mai ia’u? Ina au e kaili mai ana i ka inoa me ka waiwai.  Na pili ka hewa ko’iko’i loa ia’u, o ka hoohele ana aku i ka wahine hookahi a’u i aloha ai me na mea e hauoli ai kona ola ana. Aole anei ou hoomaopopo mai i ke kumu o ko’u hana ana pela?”

 

Oiai aia o Jene ma kekahi aoao mai o ke kino make o Kelekona, a aia hoi o Tazana ma kekahi aoao, lalau mai la o jene i ka lima o tazana, a i mai la: “Owau o kaua ka i hana hewa loa, me ko’u ike no i ka nui o ko’u aloha ia oe, eia nae, kiola aku la au ia aloha, a ae aku la i ke koi mai a ke kanaka, i nele ko;u aloha ana iaia.”

 

                                                   MOKUNA XXVI.

 

Ua hoaumoe no o Tazana ma ahiki i ke ao ana ae ma kekahi la mai, alaila kamoe pololei aku la ko lakou alahele no kahi i ku ai o kona hale, me ka hapaiia ana o ke kino make o Kelekona, e kekahi poe kanaka Paele eha, oiai ua makemake oia e kanuia aku ke kino o Kelekona, ma kela lua hookahi i kanuia aku ai na iwi o ka Haku Kelekona. O keia noonoo iloko o Tazana e hana aku pela, ua hoopiha loa ia aku o jene Pota me ka ilihia, ana no i olelo okoa iho ai aole loa oia i ike i kekahi kanaka elike me keia ke kilakila o kona noonoo ma kana mau mea apau e hana ai, oiai uae iwaena wale no oia o na lahui ame na holoholona ahiu kahi i noho ai, eia nae, ua oi loa aku ka oiaia ame ka maemae o kona mau manao ame ka noonoo imua o ka poe e


noho ana i ke ao malamalama, a i loaa hoi na hoonaau kiekieia ana i na ano o ke kanaka.

 

He ekolu mile o kela hele ana aku a Tazana ma, a he elua aku mile i koe. Hoea i kahi i ku ai o kona hale, huli la ka Paele mamua loa. A kuhikuhi aku la i kekahi kanaka e hele mai ana. me ka papale fiva ma kona poo, wale no kona poo ilalo kahi i kulou ai, a e pe’a ana na lima mahope o kona kua.

 

I ka wa, a Jene Pota i ike aku ai i ke kuhikuhi o ke naka Paele i kahi o ka mea e hele mai ana, aole oia hewahewa aku. O kona makuakane no ia, nolaila kakali hou ole iho, hoomaka aku la oia e holo, a i ke koko ana aku i kahi o kona makuakane. kahea aku la i kona a he puiwa ia o ka Poropeka Pota i ka lohe ana mai i leo o kana kaikamahine, me ka holo ana mai imua, a aku la iloko o kona poli, me ka hoomaka koke aua iwe, a he mau minuke okoa mahope mai, akahi no a aia he aea ae iluna, e nana hou mai ai i na maka kaikamahine.

 

I ka ike ana mai hoi o ka Poropeka Pota ia Tazana, aneane e hiki ole iaia ke manaoao. He kino ola keia e ku aku nei. O ka mea wale no nana i kono aku iaia e manaoio mai o ia no ka ike ana mai i na kanaka Paele e hele pu ana ia. I kona lohe ana. ua make o kelekona, ua hoomahuahuaia ae na manao, kaumaha iloko ona, me ke kamailio ana mai:

 

“He keu aku keia a ka mea pohihihi, aole e hiki ia’u hoomaopopo, no ka mea ua hoike ae o Kolu ia makou, make kahiko o kelekona, he mau la i hala aku nei, mamua kona haalele ana aku iaia.”

“Alaila eia anei o Mr. Kolu me oukou e noho mai nei i keia manawa?”

 

“Ae, o kona hoea ana ae nei no ia. he mau la lehulehu aku la i hala, a nana i alakai mai ia makou ahiki i kahi i ku ai o ko hale. Aia ko makou wahi i noho ai. Ma kahi he mau mile helu wale no ke kaawale ma ka akau aku o ko hale, a e hoohauole loa ia aku ana ka manao o Mr. Kolu. Ke ike mai ia olua a elua.”

 

“Aole paha o ka hauoli ke loaa ana iaia, manao au, o ke kahaha, ke hookomo ia aku ana iloko o kona noonoo”. i pane aku ai o Tazana.

 

Mahope iho o kekahi manawa pokole o ko lakou hoomaha iki ana, ua hoomau aku la no ko lakou hele ana imua, a i ke kokoke loa ana aku i kahi i ku ai o ka hale o Tazana. Ike aku la lakou. He nui ka poe e holoholo mai ana, a o ka mea mua loa i halawai aku me ka ike a Tazana, o kona hoaloha no ia o ka Lukanela Anola, a i kahi e loa no, kahea mai la o Tazana i ka i ana mai.

 

“O oe anei keia e kuu hoaloha, ka Lukanela Anola? Ma ka inoa o na mea kupaianaha apau, heaha ka hana nana i kono aku ia oe e hehi hou na wawae maluna o keia aina? Ua opulepuleia anei kakou apau?”

 

La hui ana ae o Tazana me kona hoaloha, ua hoopiha like ia laua a elua ine na haawina pookela loa o ke aloha ame ka hauoli, a hoakaka mai la ka Lukanela Anola ma ke ano nui, no kona hoounaia ana maluna o kekahi o na moku kaua o ke aupuni, e holo hoomakakiu ma ka moana, a mamuli o kana kauoha, i kipa mai ai kona moku ma kela wahi, me ka lele ana mai o na aliimoku iuka o ka aina, no ke kilohi hope ana i ka aina i lukuia ai kekahi mau aliikoa a pau i ka make, he elua makahiki aku i hala.

 

Ma ko lakou lele ana mai iuka, a hele mai no kahi i ku ai o ka hale, loaa aku la ka Haku Tenikona ia lakou, me kona mau hoa, a ua hoolala lakou. Ma kekahi kakahiaka mai, e kau aku ai na mea apau maluna o kona moku, a huli hoi aku no Palani, eia ka auanei e halawai hou ana lakou uia kela aina, a ua hoea mai hoi ua o Anola, no ka hoopakele ana i keia poe uo’u poino.

 

No Miss Ikaika, kona makuahine, ame ka wahine Paele kauwa, i ko lakou ike ana mai ia Jene Pota, ua ku, a pupule maoli kela poe, i kau a mea o ka nui o ka lakou hauoli, a i ka wa i hoikeia ae ai, ka lilo ana o Tazana i mea hoopakele i kona ola, ua noke mai lakou i ka haawi i na hoomaikai ame na mahalo he nui, me ke ku a uluhua maoli o Tazana, me ka noonoo ana iho, he oi aku kona pono, e holp iloko o ka ululaau e pee ai, i ole e hoouluhua holi ia aku oia me na olelo ana i makemake ole ai.

 

Ma ko Tazana aoao hoi, ua hoolauna aku oia i kona mau hoaloha, na Paele Wazari, a i ko lakou lohe ana i na hana hoopakele a kela lahui kanaka iaia, ua nui na makana i haawiia aku ia lakou, aka nae, i ka maopopo ana i ua poe kanaka nei, e kau ana ko lakou moi maluna o ka moku, a huli hoi aku no kona aina, ua nui ko lakou minamina, me ke kaumaha pu, eia nae aole he mana hiki ia lakou ke kaohi hou aku iaia, molaila ua oi aku no ka pono, hookuu mai iaia e hoi pu me kona mau hoaloha.

 

Aole he ike aku o Tazana ia Mr. Kolu. O kekumu, ua hala oia me ka Haku Tenikona, i ka hahai holoholona ma kela kakahiaka, aole laua i huli hoi mai, aka uae e hoea mai ana no i ka manawa e halawai hou ai o tazana me kona enenii ino loa, a o ia ka Jene Pota o ka i ana nai i kana aloha:

 

“Ina no ka ike mai o Mr. Kolu ia oe, ke kanaka au iamailio mai ai ia’u o Nikola Rokofa kona inoa oiaio, e hoopiha loa ia aku ana oia me na manao kahaha.”

 

“He okoa paha ke kahaha, he okoa ka mea e hanaia aku ana iaia.” Wahi a Tazana me ka hulili o kona mau naka. Alaila nana ae la o Jene Pota iluna o na maka o Tazana. Me ka paa pu ana mai hoi ma na lima, a i mai a “E waiho malie aku i kela kanaka, na na kanawai Palani e ahewa mai iaia, a mai hoao oe e hoopoino aku kona ola.

 

“He oiaio loa maloko nei o ka ululaau, kahi i kau ole a he mau kanawai paa, koe wale no ka ikaika, ua hiki ile e pili ka hewa ia oe, ina e hookauia aku he hoopa’i ko’iko’i loa maluna ona, elike me kana i hana mai ai. Aka nae me kekahi aupuni ikaika, nona na kanawai kakauha, i makaukau loa e hana mai nou. He karaima ka hoao ana o kekahi mea e pepehi aku i kona hoa kanaka ikeia manawa.

 

“No ia hana auanei au e Tazana, ua hiki ole i kou mau hoaloha ponoi ke kunana wale aku. Me ka hopu ole mai ia oe, he pio a he lawehala na ke kanawai, a ina no kou hoala aku i na kue ana, e hookomo hou ia aku ana kakou iloko o ka poino.

 

“E maliu mai oe e Tazana i keia leo uwalo imua ou, aole au i makemake, e kaawale. Hou oe mai ia’u aku, ua hala na la o ko kaua ehaeha, e komo aku kaua iloko o ko kaua mau la o ke ola hauoli ana. E hoohiki mai oe e Tazana, aole e hookau aku i ka make malunia o keia kanaka, aka e waiho aku iaia malalo o ka malu o ke kapena o ka moku manuwa, a e waiho aku iaia na ke kanawai o Palani, e hookau mai i ka hoopa’i i kupono no kekahi holoholona.”

 

He oiaio, ua paa maoli ko Tazana manao, ina no kona ike hou i kela kanaka ino, aole e waiho ana kona mau lima, aka e hookau koke aku ana oia i ka make maluna ona, a iaia nae e hoolohe mai la i na hoakaka a Jene imua ona, ke ike mai la oia, he mau hoakaka naauao loa ia aole nae oia i haawi mai i kane pane, aia nae iloko ona ka noonoo, e hooko aku. Elike me ka Jene mau olelo iaia, ina nae aole kela mau aliikoa, i hoea mai, e hookau olelo aku ana no oia i ka make maluna o kona enemi me ka hoohakalia ole.

 

He hapalua hora mahope iho o kela hoea ana aku o tazana ma, ua huli hoi mai la ka Haku Tenikona, i kona home me Nikola, e u hele malie ana no, a ua ha oha’o ka Haku Tenikona, i kona ike ana mai i kekahi poe kanaka Paele, a hoomanao iho la oia, he mau malihini hou kekahi o ko lakou hale.

                                                                  (Aole i pau.)