Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 1, 3 January 1919 — Page 1

Page PDF (1.53 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU

@@@@@@@@@ Helu 1   Nupepa Kuokoa. Honolulu. T. H. Poalima. January 3. 1919  NA HELU APAU 6329@

 

ILI KA MOKUAHI KALAUDINA MA MAUI A HEMO HOU

Hoea na Mokuahi Kokua Iloko o ka wa Pono no ka Hoopakele Ana i Kela Moku

HEMO NAE I KA WA I PIHA MAI AI KE KAI I KA PO

Huli Hoi Mai ka Moku Poino no Honolulu Nei Malalo o Kona Enekini Ponoi

            @@@@@@ iho o ka paa ana iluna o ka @@@@ @@ ba ho@a he iwakalua-kuma@@@@ @awaho ae o Kaauapali, Maui, i @@@@ @@ai ka mokuahi Kalaudina ma @@@@@@ra 11:30 o ka po o ka Poaono aku @@@@@hala, a huli hoi mai no Honolulu @@@@@@ ke ku ana mai no keia awa, ma @@ @@@@ 1:20 o ka auwina la Sabati ae. @alaio o kona enekini mahu ponoi.

            O ke kumu i ili ai ke Kalaudina, ua @anaoia, mamuli no ia o ke kapeke ana @@ o ka mokuahi, mai kona alahele po@@@ i ae, ma o ka ikaika paha kela o na k@@@pa a ke Kalandina i halawai ai me @@ ino.

            I ka mauawa i ili ai ka mokuahi Ka@@@@@@a, ua hoouna koke ia mai ka lohe @@@a on a n@a Honolulu nei, ia wa i @@@@@a awiwi ia aku ai na moluahi Mauna Kea ame Mauna Loa, no ka @a-@@i a@a i na kokua i ka mokuahi poino, @@ʻa hoi me ka mokukolo Navajo, me @a kauoha i na kapena o kela mau moku @ ho@ma@lo wale no lakou i na kaula, aole e huki, o poino auanei olalo o ka @@ku.

            Ua hoea iʻo na moku kokua uo kahi o ke Kalaudina i ili ai, a hoopaaia hoi na kau@a, no ka hooma-lo aua, i ole ai e kau pono e Kalaudina iluna o ka pu@@@a, a i ka wa i pii mai ai ke kai ma ka po o kela Poaono, ua loaa mai la ua maaaolana no ka palekana o ka moku @@ino@ @e oiaio, ma ka hapalua o ka @@@a umi-kumamakahi ma kela po, ua hemo mai la ke Kalaudina me ka uuku ioa o na poino.

            Maluna o ke Kalaudina ka Lunanui M@Kay o ka hui mokuahi kahi i hooko @@@ ai i na kauoha apau no ka hoopakele ana i kela mokuahi, a maluna no @@ o kela moku ahiki wale no i ka hoea aua inai no Honolulu nei.

Noho ka Aha Kukakuka

            Mahope koke iho o ke ku ana mai o @@ Kalaudina no ka uwapo, ma ka auwina la Sabati nei, ua noho he ahu kukakuka a na lunanui o ka hui mokuahi @@ ka @@@@oo ana i na hoike a ke kape@@ o ke Kalaudina i waiho ae ai imua @ ka Lunanui Mm. MeKay, a hooholo @@ la lakou e huki i kela mokuahi ilu@@ o @e alahukimoku. uo ka nana pono @@a i kona mau wahi i poino; no ka hooponopono hou ana i wahi e hiki ai ke hoomau aku ma kona mau awa kumau @a keia Poalima.

            Ma ia kukakuka aua no hoi i hoo-@@loia ae ai o ka Mauna Loa ke holo @@ ke pani ana ma kahi o ke Kalau-@@na ma ka Poakahi nei, a huli hoi mai @@ ka I'oakolu, a ma keia la e holo aku @@ ia ma koua mau awa kumau.

            Mamua nae o ka haawi ana aku i @ikahi olelo hooholo maopopo loa, no @@ kumu o ke ili ana o ke Kalaudina @@a ka po o ka Poalima i hala, ua kakali na lunanui o ka hui ahiki i ka waiho a@a imua o na lunanana o na enekini a@ne na ipuhao mahu o na mokuahi.

He Kapena Kamaaina

            O Kapena Bennett o ka mokuahi Kalaudina kekahi kapena loihi loa o kona noho hana ana me ka Hui Mokuahi H@lo Piii Aina, a i kamaaina loa hoi i ua kai o Maui, a ua hookahaha loa ia @ a manao o na lunauui o ka hui moku@ai i ka ili ana o ke Kalaudina, malalo @@@a hookele ana a keia kapena i bili@aiia o ka hui.

            Mahope iho o ka hemo ana o ke Kalaudina. ua hoi pololei loa mai la na mokuahi Mauna Kea me ka Mauna Loa @@ Honolulu nei, a ku mai ma ke kaka@@aka Sabati, ua ulolohi ka hoea aua mai o keia mau mokuahi mamuli o kela @@ ana o ke Kalaudina.

HOOKIPAIA MAI KE KEIKIALII O IAPANA MAANEI

Apoia Aku Oia Ame Kona Mau Hoa e Koonei Poe me na Hoohanohano he Nui

HOOMAKAIKAIIA LAKOU MA NA WAHI LIKE OLE

Hoike na Kepani Maanei Nei i na Manao Ohohia no ko lakou Keikialii

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Siberia Maru no keia awa, ma ka Poalima aku la i hala, i hookipaia mai ai ke Keikialii Higashi Fushiminomiya, me kona mau ulaki pilikino he umi-kumamakahi ka nui, e koonei poe, me ka hoohalaia ana o na minuke apau mauka nei o keia kulanakauhale, ma ka hele makaikai aua. a ma ka hooko ana aku i na aha ike a hoonei poe i haawi ae ai no ko lakou hanohano.

            I ka wa i pili mai ai o ka mokuahi Siberia Maru no ka uwapo Helu 7, ma ke kakahiaka o kela Poalima, ua apoia aku ke Keikialii Higashi, me kona mau uka@, e ka Mekia Jamos D. Dougherty, ma ka aoao o ka Oihana Kaua o Amerika maanei nei, pela hoi e ka Mekia L. G. Blackman o ka Pualikoa Kiai Lahui o Hawaii nei, a ukali pilikino hoi o ke Kiaaina, pela me G. P. Wilder, ma ka aoao o ke Ke'a Ulaula, ke Kanikela Kapani R. Moroi, ke Kapena Furukawa o ka mokukaua Kepani Asama, pela me kekahi poe o ka ahahui kalepa o na Kepani, ka Makai Nui Rose, ame ka Makaikiu MeDuflie, ma ke ano he mau kiai, no ua malihini, oiai e hoohala ana i ko lakou manawa maenei nei, ma ka hele makaikai ana.

            Mahope o ka malamaia ana o kekahi aha ike a hoolauna maluna o ka mokuahi, mawaena o na malihini ame na ka-maaina, no kekahi m@awa, ua iho mai la ke Keikialii Higashi uoluna o ka uwapo, me ka makaukau o ke kanaka paʻikii, me kana mikini kii onioni, e wili aku ana, no ke paʻi ana i ke kii o kela mau malihini hanohano loa i kipa mai i keia kulanakauhale.

Piha ka Uwapo i na Kepani

            Oiai ua maopopo mua ka hoea mai o ke Keikialii Higashi me kona mau hoa ma kela kakahiaka, ua hele ka uwapo a piha i na Kepani o Honolulu nei, uo ke ake e ike aku i ko lakou keikialii, a e haawi aku hoi i na hana hoohanohano apau i kupono no kona kulana.

            I ka haalele ana aku i ka uwapo, ua hele mai la na malihiui uo kahi o na kaa otomobile e kuku aku ana ma haʻi o ke alanui, a oiai lakou e kau ana maluna o na kaa, a mamua hoi o ka holo ana aku, ua akoakoa ae la na Kepani he nui, e hoopuni ana i na kaa otomobile ,a hoomaka ae la e haawi i na leo huro o ka piha ohohia, he mau leo huro hoi i panaiia aku e ke Keikialii Higashi me ke ohohia, ma ke kunou ana imua o kela aha kanaka nui.

            Ua lawe pololei ia aku na malihini hanohano no ka home noho o ke Kanikela Moroi, malaila i malamaia ai he aha ike, me ka akoakoa ana ae o na Kepani kuonoono a lawelawe oihana o keia kulanakauhale, pela hoi na aliikoa o ka oihana koa o Amerika.       Ua maʻu maoli ka malamaia aua o kela anaina ike, a oiai ua hoea ae la i ka paina awakea, ua hookipaia aku la na mea apau maluna o na pakaukau i hoomakaukauia no ka ai ana i kekahi mau meaai mama.

Laweia e Hoomakaikai

            Mahope o ka paina awakea, ua lawe hoomakaikaiia aku la ua malihini ma-luna o na kaa otomobile, nowaho o Waikiki, nouka no hoi o ka Pali o Nuuanu, a hala loa aku nolalo o Aiea ame Waipahu.

            He la ano nui kela no na Kepaui e hana ana ma na mahiko o Aiea me Waipahu, no ka mea ua waiho aku lakou i na hana o ka mahiko, ua hao mai hoi ia lakou a paihi, me ka hoakoakoa ana ma na aoao o ke alanui, e pili aku ana i ke keena o ka hui mahiko.

(E nana ma ka Aoao 2)

            KE KEIKIALII YORIHITO ME KONA MAU HOAHELE MA KA HOME O KE KANIKELA KAPANI MO-ROI MA KE ALANUI NU'UANU, IA LAKOU O KE KIPA ANA MAI NO KEIA KULANAKAUHALE MA KA POA-LIMA I HALA. O KE KEIKIALII, KA MEA E PAA ANA I KA PAPALE. MA KA HEMA AE KE KOKUA ADIMARALA K. OGURI ME KA MAKUIKA T. MAEDA. MA KA AKAU O KE KEIKIALII, NA LUKANELA KENERALA G. SHIBA, YAMAGATA, KA MAKUIKA K. INOUYE AME KAPENA FURUKAWA O KA MOKU-KUA ASAMA. KA MEA MAMUA LOA E NOHO ANA ILALO OIA O KAPENA J. NANGO, KA UKALI PILI KINO O KE KEIKIALII.

            NA HUNAHUNA LIKE OLE O NA AINA E

            Hookahi Haneri Poe i Make Iloko o ka Hakaka Ana

            LADANA, Dec. 26.--Aneane e piha ka haneri poe i make iloko o ka hakaka ana maluna o na alanui maloko o Berlina ma ka Poalua, elike me ka lono kelekalapa mai Berlina ae a i Kopenahegen. Ua hoao na koa Repubalika e lawe i na halelio o ka emepera i pau ka hale o na luina hoohaunaele aka nae ua hoauheeia mai .

            Lehulehu na regimana o na koa i hui pa aku me na luina hoohaunaele maloko o Berlina a aneane no hoi e pau loa na koa oloko o na papu i ke kokua ae ia lakou a haalele iho la i ke aupuni me ka nele i ka mea hoomalu.

            ʻE hoakaka ana kekahi mau lono hou mai Berlina mai he haneri mau luina e hele mai la ma ke alahele no Berlina no ka hui pu ana mai me ko lakou mau hoa luina. O na luina kipi e paa ana i ka halealii malalo o ka have ulaula ka i kuji ae he have keokeo iluna a ua hookuuia aku lakou e haalele mai ia hale malalo o na koa kiai e alakai ana ia lakou, wahi a ka lono mai Amsterdam mai. Ke paa ia mai la e na puali-koa o ke aupuni i keia wa ka halealii ame na haleʻio o ka emepera i pau, wahi o ka hoakaka a nei lono kelekalapa.

Hookahi Miliona Koa Palani i Make i ke Kaua

            @PARISA, Dec. 27.--O ka heluna o na koa Palani i poino iloko o ke kaua ana ahiki i ka la 1 o Novemaba penei: Make 31,500 mau aliikoa; 1,040,000 koa, nalowale,, 3000 aliikoa: 311,000 koa; paahao 8300 mau aliikoa, 438,000 koa.

He 12 i Kiia a Make ma Omsk

            WAKINEKONA, Dec. 27.-- Ua hoolahaia ae e ke kuhina Rukini i keia la ka hookoloia ana o umi-kumama-lua mau kanaka kipi a kiia a make mahope o kekahi haunaeʻe i hoalaia ae e na Bolshevikis maloko o Omsk, ke kapitala o ke aupuni ku e Soviet, ma ka la 22 o Dekemaba.

Hapa o na Paahao Palani kai i Hoi mai

            PARISA, Dec. 25.--He elua haneri ame kanahiku-kumamalima kaukani paahao Palani i hoi mai i ko lakou mau home maloko o Palani a he 200,000 i koe aku iloko o Kelemania, a he nui hou aku ka poe e hoi mai nei no ka home, oia ka mea i hoikeia ae i keia la e ke keena o ka oihana kaua.

Hoopaaia ko Kanikela Amerika e na Bolshevikis

            ODESSA, Dec. 20.--Ua hoopaahaoia e na koa Bolshevikis maloko o Turkes-tan Rusia, ke Kanikela Amerika Treadwel@, e like me ka hoike a ka lono kelekalapa uweaole i loaa mai ianei.

Ka Aha Kuhina Hou o Potugala

            LISBON, Dec. 25.--He aha kuhina Pukiki hou ka i kohoia me Tamagini Barbosa ke kuhina nui, elike me ka hoolaha maanei i keia la.

Makemakeia i Pualikoa Nui ae a na Aupuni Hui Noloko o Rusia

            PARISA, Dec.--O ke keikialii Lvoff, ke kuhina nui Rukini mua malalo o ke au hooponopono aupuni a Kerensky ka i olelo aku i na kanaka kakau nupepa o ka Associated Press i keia la ua makemakeia kekahi mau pualikoa pakui hou a na Aupuni Hui naloko o Rusia. He elua haneri kaukani koa hou ka heluna kupono i makemakeia pela kona manao a wahi ana, ke loaa ole ia he-luna he hana hiki ole ia Rusia ke hoo-ponopono nona iho.

Makemake o Sepania i ka Papu Gibereleta

            PARISA, Dec. 27.--O ka hooliloia ana aku o Moro@o Sepania ia Palani no 1,000,000,000 francs, ka haalele loa ia ana aku o Ceuta Moroco ia Enelani ame ka hoihoi hou ana ae i ka Papu Giberaleta is Sepania, ma ka oleloia, ka i waihoia aku imua o ka Peresidena Wilson ame ke Kuhina Nui Clemen@au e ke Kuhina Romannones o Sepania ma ka ahakuka i malamaia maanei ma kekahi manawa koke aku nei i hala.

            Ua hoole na luna aupuui o ke aupuni Palani ame Pelekaue e noho nei maanei a pela me na Elele Amerika i keia la i ka hoakaka ana ae i ko lakou mau manao maluna o keia lono.

Hoehaia ke Kenerala Seminoff

            HAOBIN, Dec.26.--Ua hoehaia ke Kenerala Rukini Semenoff, ke alakai ku e Boshevikis ma na wawae me kekahi poe e ae, i ka manawa a kekahi kanaka me ka aahu koa i kiola mai ai i kekahi halekeaka ma CHita, ke kikowaena o kahi o na hana hoohaunaele ku-e Bolshevikis.

Ua Maikai Loa ke Ola Kino o ka Emepera

            AMRONGEN, Dec. 25.--Ua maikai loa ke ola kino o ka emepera Kelemania mua i nei manawa. Ke hoolilo nui mai nei oia i kona manawa ma ka heluhelu ana he mau haneri palapala mai na kihi mai a pau o ke ao. Ma kela ame keia manawa he mau kelelalapa ka i loaa mai iaia he kakaikahiloa nae kona pane aku ia mau kelekalapa.

            He oia mau ka hooholo ole o ka emepera mua i kona manao no ka hoopuka ole aku paha i kekahi kukala akea, a ke mau nei no kona hoole aku i ka hookipa ana mai i ka poe kakau mea hou no na nupepa.

Nalowale ka Peresidena Wilson Maloko o Parisa

            PARISA, Dec. 25.--Ua nalowale ka Peresidena ame Mrs. Wilson me ka maopopo ole i ke alanui e hiki hou aku ai i ko laua hale, ma ka manawa a laua o ka hele aua iloko o na halekuai ne ke kuai ana i kekahi mau mea a laua i makemake ai, a no ia nalowale ua ninau okoa aku la i kekahi mau keiki uuku elua e kuhikuhi mai i ke alanui, e like me ka hoakaka a kekahi nupepa o nei. Na kekahi o na keiki i kuhikuhi aku i ke ala ia laua me ke kunou ana mai a ua hookahahaia ka Peresidena i kona manawa i ninau mai. "He hiki no anei i kekahi mea ke lulu lima pu me ka Monseur Le Persident?"

Hookapu ke Kenerala Pershing i ka Inu ana o na Koa i ka Waiona

            PARISA, Dec.26.--He kauoha ka i hoopukaia aku e ke Kenerala Pershing ma keia la i na kenerala Amerika a pau e hui pu aku me ke aupuni Palani ma ke ku-e ana aku i ka hoohanaia o ka waiona a oi aku mamua o ka mea kupono. O na rula a ka pualikoa Palani e hoomalu ana no ka hoohanaia o ka waiona e na koa e malamaia ana.

Haunaele Maloko o Sepania

            BARCELONA, Dec. 25.--Iloko o kekahi haunaele i ala ae maluna o na alanui o ke kulanakauhale maanei i keia la he lutanela makai ka me@ i kiia mai a make.

Ka Huina nui o ka Italia mau Koa i Poino

            NU IOKA, Dec. 26.-- Ua hiki aku ka huina nui o ka Italia mau koa i @oino i ka 2,800,000, elike me ka @oike a Coloniala Pizzarello, kekahi hoa o ka Misiona Italia, i hoea mai ai ianei no ka maikaikai ana ia Amerika.

Ekolu Mokuahi i Noiia no na Koa Amerika e Holo Lealea ai

            PARISA, Dec 26.--Ua pau i ka hooponoponoia no ke noiia ana aku o ekolu mau mokuahi holo lealea no na koa Amerika i hookuuia maluna o ka Muliwai Rine.

            Ma ka ke Kenerala Mangin @lelo, ke alakai o ka pualikoa Palani, ma kana haiolelo ma kekahi papaaina awakea mamua o ke kalikimaka no na kanaka kakau nupepa Amerika ma kekahi hapa aku o ke kahua kaua, he mea kanalua loa in a na Kelemania e hoomaopopo iho ana i keia manawa i ka mahele hana a na Amerika e hana ai iloko o ke kaua in a lakou e hoike mai i ko lakou makaukau.

Ke Ola mai la no ke Czar Mua o Rusia

            WARSAW, Dec. 28.--Aohe kanalua ana i koe ke ola mai la no ke Czar mua o Rusia me kona ohana, elike me ka Michael Dechhiatchef hoakaka, ke keikikane hanauna a ke Kenerala Skoropadiks, ke kauaka i holo mahuka ai a pakele mai ka mokuaina aku o Ukraine. Wahi ana ua maopopo no i na aupuni Hui kahi o ke Czar e noho mai nei aia oia maloko o kekahi o na aupuni kaua ole.

E Hookaawaleia ana Kekahi Hapa o na Koa Kepani mai Seberia mai

            TOKIO, Dec. 27.--Ma ke kau kuikawa a ka ahakuka ma lu a na luna aupuni imeperiala i malamaia ai ma ka Poaono i hala, ua hooholoia e ia halawai e hookaawaleia mai Seberia mai ka hapalua o na pualikoa Kepani malalo o ka hoomalu ana a ke Kenerala Kikuzo Otani.

            O ke kumu no keia hookaawaleia mai o na pualikoa mai Siberia, oia keia o ka hoomau ana aku i kela pualikoa nui maloko o Siberia ke hoala ana aku ia i na manao kuhihewa waiwai ole mawaena o na Aupuni Hui.

K@ Pualikoa a na Aupuni Hui e Kiai mai la ma Kelemania

            MUNICH, Dec. 28.--Ua hoonohoia aku e ka Ilamuku Foch kekahi bataliona o na koa helewawae ma Bannheim no ke kiai a hoomalu ana i ka halepaahao o na koa malaila kahi e paaia mai la he 10,000 koa e kali ana no ka hookuuia mai. Ma ka oleloia lehulehu wale na paahao i pepehiia a make maloko o ia halepaho ma kekahi manawa kokoke aku nei i hala, a ua manaoia keia hana a ka Ilamuku he mea hoomalu i ole e hana hou ia kekahi karaima.

Elua mau moku Hahai Topido i hopuia e na Pelekane

            LADANA, Dec. 28.-- Elua mau moku wawahi topido a na Bolshevikis i paa i ka hopuia e ka mokukaua Pelekane Calypso maloko o ke Kai Bolatika hikina, e like me ia i hoolahaia ae ai e ka aha hookolokolo moana.

            O kekahi o na moku wawahi topido ke ki aku ana i na helipukukui me na polo pa-hu ma kahi kokoke i Reval ma ka manawa i paa ai laua i ka hopuia.

            MAULE A MAKE LOA MA KA'E O KA LUA KUPAPAU

            No ke Kino Make o ke Kane ka Hele Ana e Kanu Make Nae ka Wahine ma ka Lua

            UA MAKEMAKE NO KELA WAHINE E MAKE PU LAUA

            Hookoia Nae Kona Manao Imua Ponoi o ke Alo o na Keiki me na Moopuna Lehulehu

            Ma kaʻe o ka lua kupapaʻu o ke kino make o kana kane, e hookuuia ana ilalo no ke kanuia aku, i maule ai he wahine Pukiki o Mrs. Jaeintha Faria ka inoa. ma ka hora eha o ka auwina la o ka Poalima aku nei i hala, he maule hoi i hiki hou ole ke hoi mai kona noonoo maikai, aka i kaili ae i kona aho hope loa, a he hookahi ka hele like ana aku me kana kane, ma kela ao, imua ponoi o kana mau keiki ane na moopuna lehulehu, e kupohai ana ma ka'e o ka lua kupapa'u.

            Ua hookoia ka makemake ame ka iini o kela wahiue Pukiki, no kona ukali pu aku mahope o ka meheu o kana kaue, i hookahi no ko laua hui pu ana ma kela ao, elike me ko laua pili ana ma keia ao, no na makahiki loihi, no ka mea, ua hoea mai ia hopena, i ka manawa i noonoo ole ia, pela iho a ka haawina e kau mai ana maluna on a, ma kela auwina la.

            Ma ka Poaha aku ka make ana o ke kane a keia wahine Pukiki nona ka inoa o Manuel Macedo Faria, Sr., ma kona home ma ke Alanui Ehiku, Palolo, a ua laweia mai hoi kona kino, no ke kanuia aku, ma ka ilina Kakolika ma Koula ae nei. Malaila ae ka wahine kane make, ka laua mau @@@@@ me na moopuna ame na hoalohu @@@@@@@@ no ke komo pu ana aku iloko @@@@@@@@@nikau ana nona, a oiai ma ka lua@@@@@ailio ae ai kana wahine i keia ma@@@@@lo:

            "O, e hookuu @@@@'u e hele pu no au me Manuela, e @@@@@ai e pili pu aku au me ia iloko o ka make, elike me ko maua pili pu ana i ka wa ola, " me ko na uwe kumakena ana ae, i ka wa e hookuuia iho ana ka pahu kupapa'u ilalo o ka lua. Hookoia Kona Makemake

            Hakalia no a pau kela mau huaolelo i ke kamailioia ae e ka wahine kane make, o kona hehee iho la no ia ilalo, oiai hoi kana mau keiki e paa ana i koua mau lima ma ka'e o ka lua.

            Ua lawelaweia kekahi mau hana e pohala mai ai oia iloko o kela manawa, aohe nae he wahi mea a ikeia iho o ka hoailona no ka hoi hou mai o ke ola, nolaila ua hoihoi awiwiia aku oia no ke keena o na Kauka Herbert, na haawi ae la oia i kana olelo hooholo, aole he ola i koe iloko o ke kino o kela wahine, aka ua make loa oia; a ua haalele kahiko mai kona uhane i ke kino, ma kela manawa no on a i maule ai, a hele aku la e hui pu me kaua kane, elike me kana i makemake loa ai, pela kona hopena.

            Ua lilo ka make ana o keia wahine Pukiki ma ka'e o ka lua kupapa'u i mea hookahaha a heokaumaha pu i ka manao o ka poe apau e hoopuni ana i ka lua, no ka mea aole keia he mea kamaaina, aka me he mea la, o ka mua loa i ikeia ma keia kulanalauhale.

            Wahi a Mr. William Borthwiek, kekahi o na kanaka iloko o ka oihana i ka makahiki 1888, ahiki wale i kela auwina la, o kela iho la ka makamua loa o kana make i ike, ma ka'e o ka lua.

Ko Laua Ola Ana

            Ua hoea mai keia mau Pukiki me ka puulu mua loa o na Pukiki i haalele aku ia Madeira no Hawaii nei. A oiai he mau makahiki mamua aku o ka haalele ana i ko laua aina hanau, ko laua mareia ana, nolaila ua hoea pu mai laua me ka laua keiki mua loa o ka hanau ana.

            Ua noho hana o Faria ma kekahi o na mahiko o Hawaii nei, a i ka pau ana o kona manawa, ua hoi mai no Honolulu nei, a mai ia manawa mai ko laua noho ana ahiki i ka hoi like ana aku la i ka opu o ka honua.

(E nana ma ka Aoao 2)

            MAI PAU EKOLU OLA I LUAHI NA KA MANAO LILI

            Okiia he Kaikamahine i ka Pahi a Mo'a Hoi ke Kino i ke Ahi ma Hauula ae Nei

            NO KA AE OLE E MARE KE KUMU O KELA POINO ANA

            He Pake ka Mea Nana Kela Hana Hoopoino a Poino ke Kaiko-eke me Keia Pake pu

            Ma Hanula, Koolau ae nei, ma ke kakahiaka o ke Sabati aku la i hala, i lawelaweia ai kekahi hana ku i ka menemene ole, e kekahi Pake, mamuli mai o ka manao lili no ka ae ole o ke kaikamahine ana i makemake ai e mare me ia; o ka hopena o kana hana, o ia no ke kau ana aku o ka poino maluna o elua mau kaikamahine Pake, me ke kau pu ana mai no hoi o ka poino @@luna ona.

            O ke kaikamahine Pake a keia Pake i makemake ai i wahine nana, a i ma naoia hoi, e mare aku me ka mea okoa ma ka Poalua nei. o Doris Leong Yuen kona inoa, ua aneane e lele kona lima, a ua loaa hoi he @@@@ nui ma kona poo, m@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@ kona @@@@.

            O ka lua o na kaikamahine, a k@ikoeke hoi no ke kaikamahine mua, o Ella Ayung kona inoa, he nui na palapu i loaa i kona kino, me ka eha ma ke eha ma ke poo.

Ka Moolelo o Keia Hana

            O ka inoa o ka Pake nana kela hana hoopoino i na kaikamahine oia o My Sung, he Pake kanu laiki na ka makuakane o ke kaikamahine opio, ma Hauula, a ma Punaluu, a i kulike ai me na mea i hoikeia ae i ka oihaua makai, ua hoopalauia kela kaikamahine no ka ma @e aku i ke kane ma ka Poalua aku la i hala, eia nae, e hoohune ana keia Pake, me ke koi ana i ka makuakane, oia ke kane a kana kaikamahine e mare ai; no ka hoomano loa o kela Pake, ua kauoha okoa ka makuakane o kela kaikamahine i ka oihana makai e komo mai a ku-e i ka hana a kela Pake.

            Ua hoonohoia na makai no ke kiai aua no ka hoea hou ae o kela Pake, a elike me ke ano mau o ka poe kolohe, i ka wa e ike mai ai e kiaiia ana ka hale, ka pee aku ma kuono, pela iho la keia Pake i holo aku ai e pee, aka nae, i ka wa i pau ai ke kiai ana a na makai, ua hoea hou ae la oia i ka hale ma kela kakahiaka, a komo aku la maloko o ka rumi e noho ana na kaikamahine a oki aku la i ka pahi i ke kaikamahine ana i koi mau ai i wahine nana.

            Me ka pahi oki ko i hahau aku ai keia Pake i ka lima o ke kaikamahine opio me kona kokoolua, alaila ho a aku la i ka pauda maloko o kekahi kini me ka manao e kola aku maluna o na kaikamahine, ua holapu e ae la no ke ahi i kona lole, a mahope ke kiola ana aku maluna o na kaikamahine.

            Ua kukonukonu maoli na palapu i loaa i kela Pake, ma ka nanaia ana ma loko o ka halema'i i ka wa i laweia mai ai no Honolulu nei, no ua kaikamahine nae, e palekana ae ana no ko laua ola, koe uae ka hookoia o ka mare elike me ia i hoolala mua ia ai.

HUIKALA KE KIAAINA I KEKAHI MAU PAAHAO.

            I kulike ai me kekahi hana maa ma ka aoao o na Kiaaina o Hawaii nei, ma na la kulaia aupuni, ka huikala ana ame ka hoemi ana mai i ka hoopa'i o kekahi mau paahao, pela iho la o Kiaaina MeCarthy i huikala aku ai he umi-kumamakahi mau paahao ma ka La Karisimaka iho nei, a he ewalu hoi mau paahao i hoemiia mai ko lakou mau hoopa'i.

            O na paahao i huikalaia, oia o Antonio Carvalho, Libert Nakai, Albert Lee, J. H. K. Leslie, John Henriques, Lui Pahana, Benjamin Kamakani, Hang Kui, Yu Dai Yen, Harry A. Wilson ame K. Takamoto.

            Na paahao hoi i hoemiia mai ko lakou mau hoopai o Louis Rodriques, Hee Park, Ghung Nung, Y. Gunzo, Chin Fan, Kaapana, N. Iochi ame A. K. Rohert@.