Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 1, 3 January 1919 — EHA MAKAHIKI AKAHI NO A IKEHOU IA MAUI I KA HALE O KA LA. [ARTICLE]

EHA MAKAHIKI AKAHI NO A IKEHOU IA MAUI I KA HALE O KA LA.

E Solomon Hanohano, Aloha kaua ame ua keiki lawe laiwale o ka hua metala:—Ma ke t ahiahi o ka Poakahi, la 2 o keia anahina iho la i hala, ,i kau aku ai au me 'ko 'u hoahele pu, he kokoolua no ka hele ana ma na kuahiwi 0 Maui, no keka'hi misiona ano iiui, no ka huli ana e loaa pono ai ke kino o na laau Hawaii e ulu nei apuni ka aina, he mau laau kupono o na laau like ole me ko lakou mau inoa pakahi, palua, pakolu, elike no me 'ko kakou mau inoa kino kanaka lehulehu, peia uo na laau 1 kaheaia ai na inoa penei: Naenae, lumahai, hanupaoa. Oiai no nae keia laau hookahi no ona kiino, aia kona aina hanau o Kaupo, Kahikinui ame Kula, aole ona -uolio ma na aina Koolau elike rae Keanae, oiai, he maka'u oia o puīu kona wawke i 'ka wai a pii mai"ka peliu rumatika, a peia no hoi au.hookahi no o'u kino, eha na'e iuoa; a elike'me ia ano, na laau a'u i liele aku nei e 'huii. Eia nae, iloko. waie no o Maui o ke oehuehu, a hoi mai 'la no au, a e hoike ae nei au i na meahou o ka'u hele ana. Maikai makou i hele ai, me ko'u ike nae i na maiiele o ke au o ka moana i kela po Poakahi, eha anuu ana o ka S. Claū(]ine. a lola ka moku i o a ia nei, oiie ka olokaaia o na pahu me na paiki lole, o keia n)au anuu eha a komo o ia ma'heie ana o ke au 0 ua aiua eha, Oaliu, he anuu kona; Molokai, he anuu kona; Lanai, 'he aiiuu kona; o Maui komo aku no Lahaina, a ike au he ino oi ae e lioea mai ana, a ha'i aku au i ko'u kokoolua, e hoopaa i 'ko maua mau ukana ma kahi paa, a e maikaala pono. Pau ka ukana o ke kai holuholu o Kahului; a hee aku tio Keanae awa e lele ai ,oiai nae ke hoomalea mai aiei ke kuakea t) ka moana, i keia liēle ana mai a ua lio hao nei, iluna, ilalo, oiai ua awaawaa mai la ke alanui, lie mau oawa mai la omua, a oiai ua pau na tona ukana o ka liolo t»waena, a koe no o mua, a lana o hope, ke ike nei au 1 ka nakeke mai o na huila -o na kepapele o ua lio nei o makou; oiai ua kua,lama o hope, e ninau wi, ke nui ino mai ! nei na keiki pipi bulu owālioe e o 'e anai ! nei i ka lio 'hao, a 'ke ike nei au i ka owala o .ua lio nei, o ka hui moku, ke pii mai nei ke kai ma na aoao elua, a ke loaa nei na poe hololio' i ka ma'i he ok-uu. O ke ano o keia ma'i he helelei wale ka lauoho, a peia na ohua pala me na ohua oaka, e hikaka nei, a. ma ko'u-ano. he kauka au'ua -ka ahaoielo hanohano. p ka 1917, ua loaa koke iho ila tio ka laau o, keia ma'i e ola ai, ?io o-i, he puliki, oiai o ka Poalua, kela, la i 3, huli mai nei 'kela makani ma ka hikiua'akau, he onooiiou, oiai ke onouia I a-ku nei makou apau loa imua e ka mikini, a oiai.ua 'liao mai la keleuini, pukukuilua i ka'palekai na oliua, oiai piena nei ka lio. Mawaho ae makou o Kuau, ua hiki ole ka Hq e nee hou nomua, i kela Poalua hoi hou inakou no Lahaina, oiai ke kukulju mai la kauhale a Limaloa na ale ahiu o Pailolo. Hao mai la ke kauaula, poulii ka u,wahi o ke ehukai ane lie alii la. . Poakolu ae, mee mai la ma keia aoao o Olowalu a lee hao mai nei ka papa wai i ka nee ana mai no Makena, ua like 'ka moana mē kekahi 'kula laula e lalapaia ana e 'ke ahi, 'ke naua aku oe, oiai keia makani taifuna e puhi nei, ua lilo mai la na wai keokeo apau o ka ale kuakea mai o a o o ka moana uui akea, he uwalii, a e pi'o mau ana ke anueaiue i v na hunakai apau, ua 'liui ae ia 'ke anuenue me ke ehukai, a lie ular ahi lapalapa -maoli no oe ke ike aku, a-ia ua S. S. Olaueline nei ia Poakolu ;ke wawahi ia kona ihu liao i na ale nuuni kawahawaha; ke uhi mai nei ke £ai ilur na, o ka lio. O 'keia ka helu a'u i.ike ai i n.ei ano makani ino, a ua'kolio au he taifuna, a anamuli o ka ike o na aliimoku kiekie i ka pii ino loa o ke aua ilio, ua kali hou niakou no Makena he mau hora, a nee hou no Kaupo, ine Kipahulu ame Hana; i ka lioea ana no Hana'aohe awa e komo ai, aia mua ka mea hanohano o Wailuku ilaila ikahi i laiwale ai e kakele ania ilaila, A. N. Kepoikai, oiai G puikoko ana iluna o ka iiwapo he kuakea wale no. ( Poaha keia, la 5, pau ka pono a Kakina, i noonoo ae ai e huli hou ka moku no Lahaina, ma ia aoao no, oiai he kuahiwi hao kau.iwaena. Ua ha'o mai la ka ai maunu, o Hana Pua-o Lihue me Malamanui, Kipaliulu, 'ka ihu. Na eke leta malaila apau, o ko makou eleu no ia a kau ma ke kapu, a ike pono i 'ka ■oi o Maui, *a , u no e lei anau nei i ko'u inoa aloha aina inau loa.

Hoea i na hale kamaaina puuwai 'hamama, paina, pau no ka paina ana, hoolale koke no i -na kamaaina, ina ke ulu nei na laau Hawaii malaila hele e huli me kamaaina a loaa kahi. He nui ka ua me kā wai o ma •ka'hawai, aolie hiki e hela, moe a ao ae Poalima, oiai ua kauoha mua au i kaa no maua, hoea na, kau, hele iio iloko o ia ino, nui lea wai, nui ka ua, aka, aole o'u nana ia ino, oiai aia au i ka aina paa. Kauoha au i 'ke kalaiwa e hooholo malie ia ka mikini me ko'u makemake no ko'u uana pouo ana no ia i ka lau o ka laau a'u e ike ai, a ku 'kela- kaa, a kii aku e lawe mai i kona kino, Jau, lala, pua, hua, a 'komo i na pepa i makaukau a komo i ka pahu, me ka paa o kona inoa, a me kona ain i ku ai, peia ilio la inakou i hele ai a Hana, 'hoomaha iki, hoohainu wai aila gasoline keia lio

holo pupule o niaua, a lawa pouo hui alo.ra mc na hoaloha; auwe, nui ka mahalo! Hui aloha me ka maua keiki aloha, Jno. Halemano, hope luna auhau o Hana, ua lani haahaa, a hele mai la ia la Poalima, la 6, no Kapiliua, pau kahi maikai hiki ka mikini e 'hoo, aohe wa'hi e malu ai e kupono ai ko maua hale lewa e kukulu, he nui ka ua, hoi hou a na hale hana o ka hui auw;ai o W. F. Pogue, "waiho na puolo, a moe me na kamaaina. Poaono ae, huli a pau, Poakahi hele no Keanae, liuli hou a ike i ka'u ohana La 17 makaukau e kau ae ma Keanae 'kakali, a lioea ae ka lio, ua hoea mua no ilaila ka mea hanohano o Wailuku Kepoikai, e kuehu mai ana no i kona kapa keokeo, i ke kokoke ana ae o ua Moana Hokēle nei, i ke awa o Keanae, e haulani aip'a t iluna a jlalo me 'ka ahiu, a pieiia launa oie," oiai *ke kai e pii ana ma na aoao elua, pukoko ana ke ehukai iluna, ē auku ana ka ihu o Kaula i ke kai, e liaulani ana i ka Halauaola, a hoohuli aku la, ua lio 'ahiu nei ime ka haaheo nui ke ike aku i kona kulaua huapala, me kona oiwi kino nani e lawe lilo la i k'ona mau iiamoku kiekie, a ma ia wahi a, ua pale ka pono, ua puka i ke ao; a ku nana iho la ka le, imua a ihope, a hooholo iho la imua. Konio koke no i ka 'halekuai i.mau meaai mama, aolie loaa, ua nele loa, a eha kelepa keia aole komo o ka mo'kn, huli au a ike no he kini apala me ke kini halakahiki, ua lawa ltela no maua elua e hele ai no ewalu mile. Haawi ke alolia i ka'u mau keiki, me na hoaloha a hele mauka no Hana, aole nana ia loa, o ka hooko kauolia ka mea nui ia oe. Ahiahi, hoea no Kopiliu'la e ku ana he kaa, a haawi ke kauoha e lawe koke no 'ahiahi hoea no ke awa, e haulni mai ana ua waapa iluua, ilalo, moe a ao ae Poakolu, la 18, auwe! me ka nui maoli o ka hana i kau ai na otua e owala man ana na waapa, me ae mea la e hakaka ana na kolu me na laina, nia. hoe i ka hakihakiia no ka ahiu, la 'iielena mai; ahiahi 110 Kahului, ia po no Lahaina, a huli hoi mai no Honolulu nei, me ia ano mau no o ke kai- o Pailolo, ka hanupanupa e hooku'i mau ii\āi ana ke poo ona pipi pulu ahiu i ; ka aoao akau o 'ka/mo-ku e kula'i ,piai ana a waiho aoao, kapakahi ua lip nei, e holua ana na ohua mailuna aku o ke pani o ka puka waena o ka holo a. nouoho ana ilalo aku o na o ke pani puka o ka palekai aoao hema o ka moku, e hula ku'i anau ana. mal4>u ia po kuloa, a uniki anai la ka. pa hula puili a ka S. S. Olauēline i ka uwapo Helu 12. I nana mai ka hana, ua mala:elae o Honolulu nei, ua 'kula'iia na ululaau e nei makaiii taiftina,'a ōneanea. I hoonalioa mai n'o i na kumu kiawe liao o Olaiuline, o ia mau no ke ku a ke aalii

ku makaui. Mahalo no nae i ika lokomaikai o ka Haku maua ioa i Kona 'hoopakele ana i na ino be nui, me ke alolia nui ia kakou apau. Nolnila, ua hoomanao ae la au i na hunakai aloha o Maui ka hale o ka la i nolio i. Kaapuni au apuni o Maui, aohe lua elike me oe. Akahi 110 au a ike hou i na pali aloha o na Koolau, kuu honie eluikai alopali; na inapunawai koieie i hui aloha me 'kuu ohana, 1111 kini makamaka o ka aina. la'u i haalele hope aku ai i ka wai auau o Punahoa, oiai u maluna o ka lio, ke C']audina o ka 'hui mokuahi, e aha'i ana i ke kai hohonu, i >ka lawe a ke au 110 .huli a/ku nana i ka aina, haloi ae ke aloha nie ka waimaka, e ole na hana sl ke aupuni, hehi hou ai i ke one o Maui, i ke kai hoi au o ke Awaiki; pau ka paleua aina o Maui. :Īle aloha na kūahiwi o Maui, he aloha na nalu kai hu'akea. I na ale mai au a o Pailolo, ike i ka holu a" ke Claudine. Na keiki pipi Imlu ahiu, i hoaano mai i ka lio hao, lawe haaheo mai o CJau<line, i kana mau iniHmili punahele, ke kakela hao o ka hui mokuahi, ka Moana Hokele oi o Maui. Ilaawi aku nei ko'u alolia Karisimaka me ka Hapenuia. E ola na pua lei Hawaii i nei makahiki laki mamua. Haina ia mai ana 'ka puaua, huaka'i o Maui oehuehu owau no ke aloha aina o Maui. T. K. K. KAPUNĪHANA. Makiki, J[onolulu, Dee. 23, 1918.