Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 3, 17 January 1919 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T.H., POALIMA, IANUARI 17, 1919

 

NUPEPA KUOKOA

SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO HOOPUKAIA I NA KAKAHIAKA POALIMA APAU

IANUARI 17, 1919

 

POALIMA

 

UWOKI KA PILIWAIWAI

AME KE KI-PA!

 

Aole keia o ka manawa mua loa a ke Kuokoa i awalo aku ai imua o kona poe heluhelu, e waiho @u @ na hana piliwaiwai ame ke ki-pa, aole no hoi @e@a o ka manawa hope loa, no ka mea ma ko ma-@a manao@, ua ili iho ke ko'iko'i maluna o keia nupepa, ke a'@ ana aku i na Hawaii, i na alahele apau e palekana ai lako@ mailoko mai o ka hune @ me ka noho @ele ana. ka ma'i ahulau e pahola nei aluna @ keia lahui kanaka, a i konoia mai ai hoi kekahi heluna nui o na Hawaii e noho aku ma na wahi i kupono ole no lakou. a e ola aku hoi. ma @ a@ e h@opokoleia mai ai ko lakou mau la ma ka h@m@a nei.

 

Ma na @ea oiaio maoli e ikeia nei@iloko o keia mau la. eia ka piliwaiwai ma na wahi apau o keia @ulanakauhale. mai ka poe i ike maoli i ke ino o kela hana. ahiki aku i na keiki liilii loa, e kuai nei @ na nupepa ma na alanui, a in a aole e laweia ae na @eehina wikani, no ke kinai ana aku i keia hana. he mea maopopo loa e pii ae ana na keiki liilii a @ak@e a lilo aku i poe makaukau a akamai ma ka @waiwai. kekahi o na hana e ala mai ai na @raima lehulehu.

 

@la ke komite o ke Kalapu Makaainana Hawaii @e komo nei ma na whai i lawelaweia ai na hapa piliwaiwai: pela hoi ke komite o ke kiure kiekie i aa pu aku ai ke kauoha e huli pono aku i ke kula A o keia hana ma keia kulanakauhale: a no ka pono ka palekana ame ke ola o na Hawaii, ke makemake nei ke Kurokoa, e hoopau loa ka poe e hoo@hu@ nei i keia hana. mai ko lakou hoomau ana aku. me ka ike no i na hopena poino a pilikia maoli @ ka piliwaiwai.

 

O kekahi o na hana piliwaiwai a na Hawaii, mai na kupe a @ wahine, i hoolilo nui aku ai i ka la@u ma@a'a. o ia no ke ki-pa, o na kane kino nu@ui @ aika i ka hana. na wahine kupono, a Hawaii e @aaheo ai,. he mau makuahine e hoopulapula ana i na keikikane ame na kaikamahine, e kau aku ai @ ka manaolana o keia lahui kanaka; he mea ehaeha @ ka manao ke olelo ae. ua lilo ka hana ki-pa i @ me ano nui loa iloko o ko lakou noonoo; e ikeia a@a lakou, e hele ana mai kekahi wahi a i kekahi. me kela iini iloko o lakou e puka pololei mai ka @kou mau hua i kiko aku ai. a manao ae ka laki @me ka pomaikai no no dala i hooliloia aku no ke k@pa: i ka puka ole ana mai nae, me ka puehu ana uku o na dala i manaoia. he mea kokua mai i ka noho ana, he keu aku a ka pilikia, me ke ku i ka @oaa. no ka mea ua nele ka home i ka ai. ka i'a ame na mea e ponoai. a kauka'i aku ka pono i na hoaloha ame na makamaka.

 

Malia peha, aole i halawai ka hapanui o na Hawaii me keia hopena poino, me ke kanalua ole nae i keia pepa ke olelo ae, ua nui na ohana i halawai me keia hopena. a i hoolilo i ko lakou noho lako ana i nohona hoopiliwale. a i hoolilo i ka hou o ko kakou mau lae o ka hooikaika ana i mea waiwai ole.

 

O ka põe na lakoa i kukulu i na banako ki-pa. @a hookahua lakou i kela hana no ka pomaikai. aole no ko lakou poho: ua ike lakou i na meahuna apau i pili i kela hana. me ke kukulu ana mai i na kumu hoohoihoi apau imua o na kanaka. e puni@ei aku ai; o ka mea oiaio loa nae, he mau hana @oohoihoi wale no ia. o ke ano wailiu-la, ua makemake mai na banako ki-pa i kau dala e ke kanaka Hawaii. e ka wahine Hawaii, e hoopu'ipu'i aku i na poakeke o na on a no lakou kela mau banako ki-pa. ma ka lawelawe ana i na hana apuhi epa o ke kolohe. me ka maalea loa; o ia no ka hana like ana o na on a no lakou na banako ki-pa. me na hina lawehua. ma ka nana mua ana i na pepa hua, a ike i na hua haahaa loa o ke dala, malaila iho la e @oopuka mai ai. nolaila he hapa uuku wale no o na dala i komo aku la iloko o ka banako ke ukuia mai i ka poe i puaa, a o ka nui aku o na dala, no na pakeke ia o ka poe i kuleana i kela hana.

 

Ehia põe kanaka Hawaii i loaa ka pomaikai ma keia hana he ki-pa. Ke manaoio nei keia pepa, aole loa hookahi! Ina i kiko kehai mea i keia la i na hua o ka banako. i hiki aku ka waiwaii'o i ka hookahi dala. a puka oia he hapaumi. ua loaa mai iaia he hookahi dala me ka haplua. a kiko hou oia i ka la apopo he hookahi dala. me ka puka ole o kekahi hua. ua lilo loa aku la kela dala i ka banako, a iaia i manao ai e hoomahuahua ae i kana kiko ana. i wahi e hoi hou mai ai kana dala i lilo, me ka puka ole mai o kana mau hua i kiko ai, ke pii mahuahua mau aku la kona pho iluna, a ke hele oia a puka. ma kahi o ke kenikeni a hapaha paha. e kekahi hapa wale no o kana mau dala mua i lilo ai ka i hoi hou mai. a i kono hoomau loa ana aku ma kela hana, e pii mahuahua aku auanei kona poho. me ke kuaki maoli ana iho. a hoolilo aku i kona mau waiwai, me ka manao kuhihewa e loaa mai ka pemaikai. o ka poino nae ame ka pilikia, ka mea maopopo loa e oili mai ana.

 

Pehea nae e lanakila nei keia hana ki-pa ma keia kualanakauhale. a e hiki nei i na Hawaii ke hoomau ma kela hana? O ke kumu oiaio no. o ia ka hopuhope ole ia e ka oihana makai. na makaikiu i ukuia aku me na uku mahina e ka lehulehu. no ka hooko ana i ke kanawai. a no ke kinai ana i na hana o keia ano.

 

Eia @oko o ka oihana makai o keia kulankauhale @e poe kanaka Hawaii, he Hawaii, ke poo o ka oihana makai, in a he makee i'o ko kakou, e hoopakele ae i na Hawaii mai ka lilo ana i pio, a i luahi no na hana piliwaiwai, a i poe hoowaiwai aku i ka poe i hoolilo i ka piliwaiwai, i oihana na lakou. alaila, ua hoea mai ka manawa e hoike ai ia aloha. ma ka hana aole hoi ma ke ku wale ana aku no e nana i ka maalo ae o ke kolohe, a nalo aku ma kekahi aoao.

 

E KUKULU ME KE KUI'O AME KE KANAKA MAKUA

 

Me he mea la ma ka hana kukulu hui, a ahahui paha, o na kanaka Hawaii kekahi lahui hikimua loa ma keia hana. I ka wa e hoalaia ae ai kekahi manao no ka hui, o ke ohohia ka mea hikimua loa iloko o ko lakou noono; o ka hoea ana aku nae i kahi o ka nnee ana imua. me ka hoomua, aole loa i ikeia kekahi hui Hawaii, ma ka oihana kalepa e ku ana. ma ke kulana kanaka makua a onipaa, koe wale no kekahi mau ahahui kokua kakaikahi e ku nei i keia manawa.

 

No kekahi o na hui a na kanaka Hawaii e hoohana nei ma ka makeke kuai i'a. olelo mai la kekahi hoaloha o na kanaka Hawaii ia makou, i kona hele ana e makaikai i ke ano o ka lawelaweia ana o na hana o kela hui. i loaa ai iaia ka ike, in a paha ua kukuluia ua hui nei ma ke kulana e holomua ai. aole paha.

 

O kana mea mua i ike. i kona hoea ana aku ma ke pakaukau o na meakuai e waiho ana. o ia no kekahi elemakule. e komo ana me kona lolewawae i unuunuia a kau iluna, aole he kamaa ma na wawae, a e puhi ana i kona ipupaka nui; o ka lua o kana mau mea i ike aku, he elua mau wahine Hawaii maloko o kahi kuai. me he mea la, o ke ala ana mai no ia mai ka hiamoe mai, me ke kahi ole ia o ka lauoho; e ahu ana na eke poi maluna o ke pakaukau, a e mokaki ana no hoi na i'a maloo; i kela mau hiohiona no, ua lawa ia no ke kipaku ana aku i ka poe e makemake ana e hele mai malaila e kuai ai.

 

Whai ana, a o ka mea oiaio maoli no hoi ia, in a pela iho la ke kukana o ka hui kalepa a na Hawaii e hoala ae ai, ua ahona no ke kukulu ole ana, no ka mea, aole ia o ke alahele e holomua ai, a e pomaikai ai.

 

Ma na oihana hoopukapuka akea o kela ano ma ka makeke. he pono e loaa na whatine opio u'i a maemae o ko lakou mau ano ame ko lakou mau kulana. o ke ano lede maoli, i ike i na rula o ka hoolauna ana, ame ke kamilio ana, ma ka olelo Beritania ame ka olelo makuahine. e waihoia na meakuai ma na wahi kupono a maemae; e hoolako pono ia no hoi ke pakaukau me na meakuai o na ano like ole. me ke kanalua ole ke olelo ae e nui ana ka poe e kuai ma kela pakaukau. a e nui pu ana ka holomua me ka pomaikai.

 

O ke kulana maemae a paa rula o ka poe na lakou e kuai ana. a hui pu iho me ka lako i na meakuai; me ka oluolu kupono o na kumukuai o na mea ano nui iho la no ia, e umeia aku ai ka manao o ka lehulehu. e hele ma kela whai e, kuai ai; a i loaa ole kela mau ano apau, he mea maopopo loa e nee ana kela ahahui ihope. ahiki i ke ku malie ana i kahi hookahi.

 

E lilo keia i mea e hookaakaaia ai ko kakou maka, ko ka poe e kukulu ana i na hui imi pomaikai. a kalepa waiwai paha, aole he mea paani wale no ka hoala ana ae i na hui, me ka manao, na ka pomaikai no e pii wale mai, he manao kuhihewa loa kela, aka e waiho aku i na mea maikai apau imua o ka lehulehu. na mea e hiki ole ae ai ke alo, mai ko lakou kuai ana mai, i kela ame keia manawa, elike me ia a lakou i ike maoli ai no ike kupono o na meakuai i loaa aku ia lakou.

 

Malia paha he huipa keia e hahau aku ana i ka poe i kuleana i na hui o keia ano, pela nae e pono ai. aia a loaa he mau nema ana i ke ano o ko kakou kukulu a hoohana ana i na hui, e loaa auanei ka ike i ka kakou mau mea e hana aku ai. e hooi ae ana i ke kulana kupono a maikai o ka kakou mau hana.

 

E PULAMAIA KA OLELO HAWAII

 

He mea na kakou na na kanaka Hawaii e hauoli ai, ke kukulu ame ka hoalaia ana ae o ke Kalapu Makaainana Hawaii. ma ke ano he kalapu ia e imi ana a e huli ana i na alahele apau e hoopakeleia ae ai keia lahui kanaka mai na poino ame na pilikia maopopo loa a kakou e ike nei i keia lahui i keia la: aka nae, aole loa he mea i kamailioia ae a i hanaia ae no ka pulama pu ana aku i ka olelo makuahine a keia lahui.

 

Ke lawelaweia nei na hana apau maloko o kela kalapu. ma ka olelo Beritania. ka olelo malihini i ka lahui Hawaii, a i ko kakou makee ana i ka pono o na Hawaii, me ka loaa ole o na manao makee. no ke ku mau aku o ka kakou olelo makuahine. ua aneane e kulike ole ka kakou olelo makuahine. ua aneane e kulike ole ka kakou mau hana. me ko kakou manao; a ma kekahi olelo ana ae hoie. e pani ana kakou i na ipuka. no na Hawaii makaukau ole i ka olelo Beritania, mai ko lakou komo pu ana mai me kakou iloko o keia kalapu a hana like no ka pono o ka lahui.

 

Heaha ke kohu o ko kakou kapa ana iho ia kakou he poe kananka Hawaiii. in a aole o kakou ike i ke kamailio ana i ka kakou olelo makuahine? O ko kakou hoohemahema ana i ka olelo Hawaii ma ka manaoio o ke Kuo koa; o kekahi ia o na hana a kakou i hoike okoa ae ai i ko kakou hoowahawaha i a kakou iho. a keia pepa e manao nei, ua hoea mai i ka manawa o na kanaka opio e hoomaa ai i ke kamailio ana i ka lakou olelo makuahine. i wahi e loaa ai ka ike ame ka makaukau i ke kamailio ana me ka pololei. aole o ka noho naaupo a @emahema maoli. me he poe la kakou no ka lahui okoa loa.

 

He põe hemahema maoli no na kanaka Hawaii ma ke kakau ana i ka lakou olelo me ka pololei, pela no me ke kamilio ana; nolaila o keia kekahi o na hana kupono loa a keia Kalapu Makaainana Hawaii e lawe ae ai a noonoo, me ke apono ana, e hoomaa aku i kona maulala ponoi, ma ke kamailio ana ma ka lakou olelo makuahine.

 

Nuhou Kuwaho

 

COBLENSE, Jan. 10-- He 17 mau kanaka Amerika, he poe i hoike i ko lakou maka'u ole a i hana hoi i kekahi mau hana kaulana iloko o ka wa kaua, i hoohanhanoia aku e ke Kenerala Palani i keia la.

 

WASHINGTON, Jan. 12-- Ua kukuluia mai la e ka Ahahui Ke'a Ulaula kekahi halemai'i ma Archangel a maloko olaila he 100 mau moe, He 80 poe ma'i aneane e pau loa he mau Amerika wale no e lapaauia mai la malaila.

 

PARIS, Jan. 12-- E hoakaka aua ka lono i loaa mai ianei i keia la mai Pekina mai ua loaa he aelike no ka hookuikahi ana mawaena o na aoao hakaka elua ka Akau ame ka Hema, a o ke komisina maluhia i hoounaia mai ianei ua elele a Kina i hoohuiia.

 

CHICAGO, Jan. 12--Mahope o ka ma'i ana me ka hoehaeha mau ia o ka lunaikehala no na makahiki eha ua hoike ae la o Millard H. Cuter i kona hewa ma ke akea i keia la uo kona apuka ana he $500,000 ma na bona i ka 1914, a ua haawipio aku la iaia iho i ka oihana maka'i.

 

WASHINGTON, Jan. 12--Ma keia la i hoikeia mai ai e ka oihana mahiai he 39,000,000,000 kikalika i hanaia maloko o Amerika Huipuia. Ahiki mai i keia mauawa ua ikeia he kakaikahi loa ka mea i hoopukaia aku iwaho. Ke hoomaemaeia a hoohuihuiia na pooo e uhiia ana ke kowa o 1632 mile ka loa.

 

MINEOLA, Jan. 12.-- O ka waiwaii'o o ka waiwai o Theodore Rusavela i kau ia ua oi aku mamua o ka hapa miliona dala, o keia ka mea i ikeia maloko o kana palapala kauoha. i hookomoia ae ai i ka aha maanei i keia la.

 

SOFIA, Jan. 12.--O ka heluna o na koa a Bulegaria i poino iloko o ke kaua ana, elike me ka hoike a ke aupuni o ka hoolahaia ana ae i keia la, make, 121,234; hoehaia, 1, 153,399; paahao, 10,825.

 

WASHINGTON, Jan,12.--Ua hoolahaia ae e ke keena kaua i keia la ka haalele ana aku la a eono mau moku lawekoa i na awkumoku o Palani me 2000 mau aliikoa ame na koa Amerika i la weia ai no ke kaua.

 

LONDON, Jan.15--He lono uweaolelo uweaole mai Lisbon mai ke hoakaka ana no ke kinaiia ana no ka haunaele a na luina iala ae ai ma ka hale hoolako o na makukaua. O ka moku wawahi topido Giralda a na luina kipi e kau ana ua paa i ka hopuia e na koa kupaa ma ka aoao o ke aupuni.

 

LIMA, Peru, Jan. 15.--Ua lele kaua aku ka poe olohani i keia la i ka hale hoahu lako kaua o ke aupuni, a ua hoao pu e puhi i ka hale kaaahi o Callao. Ua hoopuheeia aku nae lakou e na koa o ke aupuni.

 

ODESSA, Jan, 15.-- I kulike me ka hoakaka a kekahi lono i loaamai ianei o na pualikoa e alakaiia ana e ke Kenerala Denekine, he alakai ku-e i ka aoao Bolshviki ma ka hapa hema o Rusia i hoauhee aku i kekahi pualikoa Bolsheviki ma ka muliwai Kuma maloko o ke Caueasus a hookahi kaukani koa i paaia ma ke ano he mau paahao.

 

O KA AVERIKA O NA MAKE I KA MA'I "FLU" I KEIA MAHINA HE HOOKAHI O KA LA.

 

Maloko o na palena o ke kulanakauhale @e umi-kumamaha ka nui o ka poe i make i ka ma'i Spanish Influenza ame na ano like ole o ka ma'i numonia i keia mahina, he averika o hookahi make i ka la, e hoomaka aua mai ka la ekahi mai ahiki i ka Poalua nei.

 

O ka make hope loa i hoikeia mai he Kepani o Tatsu Agasaki ka ion no Waipahu, ua make oia maloko o kekahi halemai'i oloko nei o ke kulaakauhale ma ka Poakahi nei. O ke kumu o ka make, elike me ka hoakaaka a Kauka K. Kawano, ka mea nana i lapaau iaia, he numonia kona ma'i i make ai mahope o ka loan ana i ka influenza. Ma ia la hookahi no he Kepani ohua noluna o ka mokuahi Kepani Tenyo Maru o Yokiehi Fujita ka inoa kekahi i make maloko o kekahi o na halema'i o ke kulanakauhale. O ke Kanaka J. Uchida ka mea nana oia i lapaau, a ma kana hoakaaka he ma'i influenza ke kumu i make ai. Ma ka la 11 o Ianuari, oia ka Poaono i hala aku la, he keiki puhi ohe noluna o ka makuahi Tenyo Maru o Tangizo Aikawa ka inoa, maloko o kekahi o na halemai'i o keia kulana kauhale, oia i make ai, ma ka hoakaka a ke kauka nana oia i lapaau he ma'i influenza ke kumu o ka make ana.

 

Ma ka Poalua nei he ekolu mau ma'i hou i hoikia ae i ka papa ola a ua hele aku o Miss Alice Arnold i Kapalama no ka nana ana i kekahi poe mai'i lehulehu malaila, hookahi ana ma'i i kanalua ai aohe he influenza, a ua hoihoiia ae ia mea ma'i i ka halemai'i. Oiai he manawa anu keia a he hikiwawe loa ka loaa ana o kekahi mea i keia ano ma'i iloko o keia mau la, ke malama pono ole i ke ola kino, e pono i na makua e makaala loa i ka pulama ana i na kieki a ia lakou pu iho.

 

Ma ka mokuahi Ventura- o ka Poakolu nei i hala aku ai ka Elele Kuhio Kalanianaole ma kona alahelo no Wakinekona.

 

E malamaia ana he halawai ma ka hora 5 p.m. o keia Sabati iho ma kahi o James Auld, ma ke alauui Halekaowila, a ua makemakeia na Repubalika apau o ka Mahele Koho Ehiku o akoakoa ae ma ia halawai.

 

Eholo moho aku ana o Gabriel Keawehaku no ke kulana Meia ma ka aoao Demokarata, pela kana i hoike mai ai i keia keena.

 

Ma ka Poakolu aku nei i kohoia ae ai o Walter F. Dillingham i peresidena no ka Ahahui Kalepa o Honolulu nei, no keia nee ana aku o kela ahahui i keia makahiki.

 

O na helu ekahi ame elua o ke Kuo koa nei up keia mahina, aole he kope hookahi i koe maloko nei o ke keena, i kau a mea o ka nui loa o ka poe lawe Kuokoa i keia makahiki.

 

Eia ke hoikeike hou ia nei ke kii o Tazana maloko o ka Halekeaka Bijon i keia mau po, ka mea nona ka moolelo e puka mau aku nei ma ke Kuokoa, a o ka hiena hoi o na waoakua o Aferika.

 

Ma ka Poaha aku nei o ka pule i hala i hoopuka ae ai ka Luaakanawai Ashford i kana olelo hooholo, e hoole ana i ka lilo ana o Mrs Fanny Leleo Kunewa he wahine na William C. Parke i make.

 

Ma na hoike i loaa mai nei i ka ohana ma Honolulu nei, aia no o Mr. Geo. Healii Kahea ke ola mai la ma Preston Pelekane, aole hoi i make elike me na mea i manno wale ia uona, i na wa ae nei i hala.

 

Ke hoolala mai nei ko Kakaako mau makaainana e hoala i kekahi hui hoahu no lakou iho, a ma keia ahiahi Poaono e malama ae ai lakou i ka halawai maloko o ka halehalawai o Kakaako ma ka hora ehiku o kela ahiahi.

 

Mai poina e na Hawaii i ka hoea ana oe ma ka paina awakea a ke Kalapu Makaainana, maluua o ka Hokele lana, m@ka hora umi-kumamalua o keia la, no ka hoolohe ana i na hoonee ana a kela kalapu, no na mea e pono ai na Hawaii.

 

Ma ka Mauna Kea mai o ka Poaono aku la i hala i hoea mai ai ka Lunakiai Joseph N. Uahinui o Mau uo ke kulanakauhale nei, a ma ka Mikahala o ka Poalua aku la i huli hoi aku ai oia no kona aina kaulana i na la'i elna a ka Mauu.

 

A hoea wale mai i keia manawa, aole i makaukau ka hoike a ke komite ao ka Ahahui Kalepa maluna o na kumu hoohalahala a Mrs. Maefarlane, e pili ana i ke ano o ka malamaia ana o na ma'i lepera, ma Kalaupapap, a mauka ae nei o Kalihi.

 

Ua loaa mai ka lohe i ka hui kaa uwila e hoea mai ana ke alahao no ka palua ana aku i na alahao kaa uwila ma ke alanui Moi, ma keia mua aku, nolaila e hoomaka aku ana ka hoomoe ana i kela alahao, iloko o ka manawa pokole mai keia wa aku.

 

Ma ka Poalua ne i malama ae ai ka Ahahui Outdoor Circle i ka hana kanu laau maloko o ka pa'lii, no ke pani ana aku ma kahi o ke kumulaau Karikima ka i hoohinaia e ka makani ikaika, ma ke ano he kumulaau ia no ka hoohiwahiwa ana aku ma ka makahiki e hoea mai ana.

 

Maloko o ka aa a ka Lunakauawai Poindexter, ma ka Poalua aku la i hala, i kauia mai ai ka hoopa'i maluna o ke kahi mau Korea elua no ka hana suaipoa, he kanakolu la pakahi e noho ai maloko o ka halepaahao, me ka uku pu i na koina o ka aha, ma kahi o ka umi kumamawalu dala.

 

Ma ka Poakolu aku la i hala, i kakau aku ai o Kakauolelo David Kalauokalni he leka ia Henry Van Gieson, e hoike aku ana iaia no knona hoopuia ana mai ka noho hana ana he kakauolelo Kalana.

 

Mauka ae nei o Kalihi, mahope aku o ka hale paumawai, e malama ae ana ka Bana Hawaii, he bana huki have, me kanu laau, no ka hoau ana i ko lakou home hou, ma ka hapalua o ka hora ekahi o ka auwina la o ka la apopo, a ua kono ia ka lehulehu apau e hoea ae no ka ike maka ana i na hana e lawelaweia ana ma kela auwina la.

 

HOOLAHA LULU MANAWALEA

 

Ke hoikeia aku nei ma keia i na lala apau o ka Ahahui Makua ame na Ahahui Lala o ka Ahahui Kokua a Hookuonoono o na Wahine Oiwi Hawaii, e lulu mai i ka lakou manawalea o Hookahi Dala no ko kakou hoahanau i make, Mrs. Maryan Lee Richards a e haawi ae ia lulu ma ka lima o ke kakau olelo ohi dala, Mrss Allen, ma Kapalama, Oahu.

MRS. MAIKAI KALEO

Kakauolelo Moolelo o ka Ahahui Oiwi Wahine.

6331--Jan. 17, 24, 31, Feb. 7.

KUU WAHINE ALOHA UA HALA KAKI INO IA NA KOA PALANI E NA KALAIWA KAA OTO.

 

MRS. LUCY KAHAINA KEOHOHI-NAOKALANI KEKOA

 

Mr. Solomon Hanohano, kapeaa o ke Kilohana; Aloha oe:- E oluolu mai kou ahonui ame kou mau keiki o ka papapa'i, e hookomo iho ma kou mau keena kaawale i ka'u puolo waimaka opua hiki kakahiaka i hiki iho nei, a nau hoi ia e aha'i aku ma na home o na kini makamaka o kuu wahine aloha.

 

O Ane Kealoho Kawaihoa Nauakelua na hala. Ua haalele mai oia ia'u kana kane mare ma ka hara 12 o ke awakea o ka la 7 o Ianuari, 1919, ma ka home o ko maua mau makua-hanai, Laika Kekuewa ame Mrs. Hiku Kekuewa, ma ka Morris Lane, Kapalama, Honolulu, a moe aku la kona kino lepo ma ka iliua o Puea i ka moe kau moe hooilo, elike me ka mea i palapalaia, he lepo uo oe a e hoi hou aku oe i ka lepo.

 

Ua hanauia mai kuu wahine mai ka puhaka mai o Gapa (k) ame Kahalewai (w) ma Heeia, Koolau, Oahu, ka home o kona mau makua, i ka la 25 o Dekemaba, 1892, nolaila ua piha iaia na makahiki he 27 ame na la he 12 ma keia ola ana, a haalele mai la ia'u ame ka maua hanai ame ka ohana hoi apau e paiauma aku ma keia ao.

 

Mamuli o na haawina ma'i i loaa iaia maluna o kona kino, ua imiia hoi ke ola iloko o na kauka no na mahina eono a oi, a ua hiki ole no nae i ke akamai o na keiki a kanaka ke kaohi mai. Pela i ko ai ka ka Buke Nui: O ke kanaka i hanauia e ka wahine, ua piha i na popilikia, a he pokole kona mau la.

 

Ua hoonaauao ia kuu wahine ma ke kula aupuni ma Kahuku a mareia mana ma ka la 18 o Mei, 1908, e ka Makua Abraham Fernandez, o ka Hoomana o Iesu Kristo o ka Poe Hoano o na La Hope nei, a ua piha ia maua na makahiki he 10 ame 6 mahina a oi o ko maua noho mare ana.

 

O Ane Namakelua, he wahine aloha. heahea, hookipa, a he nui aku kona mau ano maikai a'u e haaheo ai kana kane ke hoomanao ae.

 

He wahine haipule oia, a ua hoolilo nui no oia i ka hapanui o kona manawa iloko o na hana o ka ekalesia e malama ana i na kanawai o ka ekalesia elike me kana i hoomaopopo ai. He iini nui oia i na hana o ka hale laa, a ua hoomakaukau no hoi oia no ka hiki mai ia manawa, eia nae, mamuli o ka hoomailo ana a ka ma'i maluna on a, pela i hooko ole ia ai kona iini.

 

He wahine oia e paa ana i na kulana oihana iloko o ka ekalesia; he kumu oia no ka hui kamalii; he komite iloko o ka hui manawalea; he lala no ke Kula Sabati; he lala no ka Hui Opio: he lala no ka papa himeni; he lala no ka ekalesia.

 

Ua hana oia i keia mau hana apau me ke a'o nui aku i na hoahanau e hoopololei ia lakou maluna o ke a'o ana a ka ekalesia.

 

Nolaila, ua lilo kapa mau hana apau i mau mea na'u e poina ole ai iaia.

 

Ke hoomaikai aku pei au i ka poe apau i haawi mai i ko lakou aloha ma na makana pua ame na lei: Ka HUi Kamalii, ka Hui Opio, ke Kula Sabati, ka Papa Himeni, ka Hui Manawalea, na hoahanau ame ka poe e ae apau i haawi mai i mau mea hoowehiwehi no kona he.

 

Ke hoomaikai pu aku nie au i ka poe apau i kiai pu me a'u no ka'u wahine, a i hele pu aku hoi me a'u no kona huaka'i hope loa no ka ilina o Guea.

 

Ke haawi pu aku nie au i ka'u mau hoomaikai ana ia oe e Mr. M. E. Silva no kau mau haua noeau e pili ana i ke kino make o ka'u wahine, kou malama ana me oe no na la eha me ka maikai ame kau lawe ana ma ka ilina o Puea.

 

Ke hoomaikai pu aku nei hoi au ia oe e ka Lunahooponopono o ke Kilohaua, ame kou mau keiki hoonoho hua mekala ko'u welina pau ole.

 

E hoomaikaiia ke Akua ka Makua mana loa. Nana no i haawi mai a Nana no i lawe aku.

 

Na'u iho no me ka luuluu.

 

SOLOMON NAMAKELUA.

 

Ua kaki ino ia na aliikoa ame ua koa Palani i kipa mai ai i Honolulu nei ma ko lakou alahele e holo ana no Vladivostok ma ka Poalua iho nei e na kalaiwa kaa otomobile hoolimalima, a na paa ia kekahi mau aliikoa lehulehu me ke koiia mai e uku aku i na uku no ka holo ana maluna o na kaa i oi loa aku maluna o ka mea i kuleana e loaa aku ia lakou, o keia ka ka Brig-Kenerala J.W. Heard, ke alii koa kiekie nana e hoomalu mai nei i ka oihana koa ma Hawaii nei, o ka hoakaka aua ae ma ka auwina la Poakahi uei. O ke kalaiwa o ke kaa oto helu 2397 kana o ka hoike ana ae he $15 kana o ke koi ana ae i ua aliikoa a mahope ua hoemiia mai i ka $10.

 

I ke keena mai o ka Adveriser ke Kenerala Heard ma ka auwina la Poalua nei a hoike ae lu i keia mea, a ma kana hoakaka ua lawa na ike e hooiaio mai ai ma kona aoao o ke kalaiwa o ke kaa otomobile i hoikeia ae la maluna, o kahi o ka Paka Bihopa, ua laweia eia kekahi mau aliikoa Palani e hoomaka'i ka'i ma na wahi ano nui o Oahu nei no ka manawa aueane ekolu hora, a i ka pau ana o ka makemake maka'ika'i o na aliikoa ua kakiia mai laua he $15. Ua hoohalahala na aliikoa no ka pii loa o kela kakiia ana mai o laua a mahope ua hoemi mai la ua kalaiwa kaa la i ka $10 a ua ukuia aku ia huina.

 

Ua piha ke kenerala i ka ukiuki no keia kakiia ana aku o na malihini a ka oihana koa o Honolulu nei o ke kipa ana mai, he mau kanaka i hookuuia mai na kahua kaua mai o Palanai a e holo ana ma ko lakou alahele e komo hou aku ai iloko o kekahi mau kahua kaua hou e na kalaiwa kaa otomobile a oi loa aku ke kiekie mamaua o ka mea kupono, a ma ke ano ana i hoakaka ao ai he hoike ikemaka oia no ia mea i he. naia a he hana kupono ole no hoi ana o ka lohe ana mai kehkahi poe aku.

 

Wahi hou a ke kenerala o ka hapanui o keia poe he liilii loa ka lakou mau wahi dala, a o ka huina ko 'iko'i i koiia mai ia lakou e uku aku, he hana hoopilikia maoli aku ia ia lakou. Ma ka manao o ke kenerala he hana hoohila hila maoli keia i keia kulanakauhale ka oili ana ae o keia ano hana i ka manawa a ko Honolulu ne poe e hoao ana e haawi aku i na hookipa ohaoha ana i na kanaka Palani ame ko lakou mau hoahanau o na Aupuni Huiia, oia na alii koa Pele kane ame na koa.

 

Wahi hou ana, ua makankau ka oibana kaua maanei e hoopakele i kana mao malihini oia na aliikoa ame na koa o ua Aupuni Hui; mai Amerika mai lako@ a e holo ana no Siberia, malalo o ka hoomalu ana a ka oihana kaua Amerika, a ma ka po o ka Poakahi iho nei he heluna nui o nei poe koa i hookipaia ae a hoa@moe maloko o ka Papu De Russy, i hiki ai ia lakou ke hoohauoli ia lakou iho.

 

Ma ka manao o ke kenerala e lawe ana oia i kekahi mau keehinahana no ka hoopakele ana i na koa mai ka hoao ana a na kalaiwa kaa otomobile e kaki i na uku kaa a oi aku mamua o ka mea kupono.

 

Ma ka huli pono ia ana aku o ka oiaio o keia moolelo ae la maluna, ma ka olelo a ke kalaiwa o ke kaa oto heia 2397 i onaia e Eddie Lam, he $10 wale no kana o ke kaki ana, aole he $15 no kela lawe ana ana e hoomaka'ika'i i Kaimana Hikla a i ka Pali o Nuuanu. He $10 wale no ka i kakiia a ua loaa mai ia huina.

 

Aole no ka "La Wale No."

 

O ka põe i loaa ke kuahaneenee i kela me keia la, ka nalulu, ke poniuniu me ka pilikia o ka puupaa, he mea maa ko lakou imi ana i laau e haawi mai ana i ka oluolu mau loa mai keia mau pilikia mai, aole no ka "oluolu wale no i ka la hookahi." No na makahiki i oi aku i ke kanakolu i ku aku ai ua Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan i na auiui o ka manawa--ka hana kilakila loa mamua o na mea apau. He mau kaukani o na olelo hoike i loaa mai, mai ka poe i loaa na pomaikai e hoike aua i na pomaikai mau loa--no ka wa pau ole, ua hoike mai ka manawa i na hopena maikai. Eia he hoike na kekahi o kou poe kanaka ponoi:

 

Ke lolo mai kou kua--E hoomanao i ka inoa. (Mai pono noi wale aku no i na laau no ka puupaa)--E noi maopopo aku no na Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan, a mai lawe i laau e ae. Eia ke kuaiia nei na Huaale Kuahaneenee Puupaa a Doan e ka poe kuai laau apau ame ka poe malama halekuai, a i ole, e hoounaia aku no ma ke ekeleka ke loaa mua mai ke kumukuai e ka Hollister Drug Co., a i ole e Benson Smith & Co., na akena no ka Paeaina Hawaii. --Hoolaha.