Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 16, 18 April 1919 — Page 5

Page PDF (1.67 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MALAMAIA HE KAIHUAKAI MA KAPOANON NEI

Hoeueu Hoi ia Mai ko Hawaii Nei Poe e Hooikaika ma ke Kuai Ana i na Bona

NUI KA POE I KOMO MA KELA KAIHUAKAI ANA

Lohela na Haiolelo Hoeueu e na Kaukani Mawaho ae Nei o ka Paka o Kamoiliili

@ @@ @@@@@@ ana i ka manao o ka @@ e kaai i na bona aie lanakila, @@@ ana aku i ke aupuni o @ @@ @ Huipuia, i malamai ae ai he @@@'i ma keia kulana kauhale, ma @ @@ la o ka Poaono nei, me ke @@ @ na koa o ka oihana kaua @ @@ kaua moana, na luna oihana @ @@@ @@ ke Teritore me ko ke kula@@@@ pela hoi me ka lehulehu o @@@@@@@@. e hoikeike ana i na @ @ @@@hia. no keia hana kokua i @@@@@. @ @ ae me na kaʻihuakaʻi o na wa @ i hala, no na hana hoeueu e @ ana i ke aupuni, ka hele o ka @@ a ohuohu, me ka nui pu hoi o kanaka e ku mai ana ma kela ame @ @@@@ o ke alanui e naua ai, pela @ a ao ke ano o ke kaʻihuakaʻi ma @ @ @@ ke ku no nae i ka uʻi ame @@@ o kekahi kumu paha hoi, no @ @@ pu ana mai o kekahi mau kaa @ @@@ na kaa i laweia mai ua ka@@@ mai, i ikeia na alina o na poe a kelemania ma kona kino. @@ keia kaʻihuakaʻi i ikeia ai ka @ pahiohe hou, o ka pualikoa kaua  @@ hoounaia ana mai no Oahu @ a @@ ku i ka nani ke ano o ka la-@@@ ana, e lilo ai i mea na ko @@@ nei poe, e hoomaikai ai, no ka @@ ana mai he laua puhiohe o kela @@ ma Hawaii nei.

 

KA HUAKA'I

Ma @@ poo o ka huakaʻi na makai @@@ a aila ukali aku ka bana puhiohe @@ ka puali kaualio; mahope mai o @@ @@@@, na kaikamahine o Kaiulani, ko lakou kaʻi ana, ma ke ano huapalapala V. e hoike ana keia wo ka lana @@ a ke nanaia ka lakou kaʻi ana @@@@ nai o na hale kiekie, ua like @ @@ ka V. me ke ku no hoi i ka @@. @@ @@@ pono aku ana mahope o kela @ @@ ae la o ka huakaʻi na aliikoa @ @ @ ka oihana koa me ka oihana  @@ hoa aku o ka aha senate ame @@@ @ na lunamakaainana, ka meia @ @@ na hoa o ka papa lunakiai. @@@@ aku o kela mahele o ka @@@ na pualikoa e komo pu ana me @@ Hawaii, ke koeua o na koa e @@@@ mai nei i keia manawa. He @ @@ keia i ike ole i ke kaua, akaaka lakou makaukau me ka koa ka_@@. @ laina okoa mai o na koa, me ke @@@ pa o ka hana o na koa marina, @ @ komo mai na kaa me na pukuni_@@ wawalo hele ana ka leo nakolo_@@@ @@@@@, o ia no oe o kela hioua e @ @@ maoli ia ana ke kaua hahana @@@@ o na koa Amerika ame na @@@@. O ka panina hope loa o ka huakaʻi, @ @@ puali o na hui kinipopo, iloko @@ kahiko kinipopo, iloko o na manao @@@.

 

HE MOHO LOIO KALANA O AKEPOKA

@ @@ alualu ana i ke kulana oihana @ Kaiana, no ke Kulanakauhale a @ @@ @ Honolulu nei, m ka aoao, Demokarata. Akepoka, a hoike ae i kona @@@, e holo moho ana oia i keia kau @ moho. He mau la mamua aku o ka lohe ma-@ a ana o kona manao, ua hoea aku @ ahi komite o na Demokarata a koi @@@ lilo oia i moho na ka aoao, a ma_@@ i kona ae, elike me ia ana i oili @@ ae ai iwaho, a ku ma ke kahua @@@@. @ @@ Lunakanawai Kaapuni Heen @@@ moho a na Demokarata i make-@@@ ai e alualu i kela kulana, eia nae nanaoia, e hoomau aku ana no oia a paa ana i kona kulana oihana. He Demokarata ko ka Lunakanawai @@poka kulana, mai ka manawa mai i @@@@ ai kela aoao, a ma-@@@ o kona noonoo ana, ua haawi aku @@ i kona ae, elike me ia ana i oili @@ ae ai iwaho, a ku ma ke kahua @@@@@@.

O ka Lunakanawai Kaapuni Heen@@@ moho a na Demokarata i makemake ai e alualu i kela kulana, eia nae @ anaoia, e hoomau aku ana no oia @ paa ana i kona kulana oihana.

He Demokarata ko ka Lunakanawai @@@@@ kulana, mai ka manawa mai i @@@@ ai kela aoao kalaiaina ma

 

AOHE KONO ANA NO KA PONO KOHO O NA WAHINE

Pepehi ke Senate i ka Bila no ke Koho Ame ke Koho Baloka Ole o na Wahine

Ma ke koho ana a ka ewalu e kueana i ka hooholoia o ka bila, i ka chiku ma ka aoao e hooholoia ka bila, i hoea mai ai i ka pau loa ana o na manaolana, no ke koho baloka aku o na mana koho baloka o keia Teritore, maluna o ka ninau mana koho baloka o na wahine; a ma kekahi olelo ana ae hoi, o ka ila aka hale o na lunamakaainana o ka hoouna ana ae i ke senate, no ka waiho ana aku na na mana koho baloka e hooholo mai no ke koho baloka o na wahine ame ka ole, ua waihoia ma ka papa a ka Poaono aku nei i hala e ka aha senate.

Ua loihi no ka hoopaneeneeia ana o kela bila no kekahi mau la lehulehu aka nae ma ka Poana nei i hapaiia mai ai no ka noonoo ana i kela bila, maka manawa i hoihoi mai ai ke komite hookolokolo i kana hoike.

Moloko o ka hoike ake komite hookolokolo, e hoakaka ana ia, no ke kuikahi ole ana o ke komite maluna o ka bila, he elua mau hoa o ke komite i makemake e waiho loa ia ka bila maluna o ka papa, he elua hoi mau hoa apono ana e waihoia aku ka hooholoia ana o ka ninau mana koho baloka a na wahine, ma kekahi kau kuikawa, a he hookai hoi, eapono ana i ka waiho koke ia aku o ka ninau, i na mana koho ma ke koho baloka o Iune ae nei.

Mamuli o ke kuikahi ole o na hoa o kela komite, ua hoakaka mai ka lunahoomalu o ke komite, oia o Senatoa Russel, e kaa ka hale holookoa i komite no ka noonoo ana i ka mea pono e hana aku ai maluna o kela bila, a e kauia hoi kekahi manawa maopopo loa no ke koho baloka ana o na mana koho. O Senatoa Rice ka i waiho ae he noi, a i kokuaia e Senatoa Wise, e waihoia.

 

NA HUNAHUNA LIKE OLE O NA AINA E

HOahewa na Kepani i na Mikanele no ka Hoalaala Kipi

NEW YORK, Apr 18-He hookahi a elua mau mikanele Amerika a ke aupuni Kepani i hoohuoi ai no ke komo pu ana me na hana hoalaala kipi i nei manawa maloko o Korea, aka nae ua hahaiia ke ano hana oi aku o ka pono e noonooia ana ma ka lawelawe ana ia hana. Aʻole i hopuia na kumu mikanele, eia nae o ka laua mau hana ke hakilo loa ia mai la. O keia ka hoakaka maloko o kekahi lono a kekahi luna aupuni o ka loaa ana ae i ke kanikela maanei.

Hooholo o Iapana e Hoouna Aku i Mau Puallikoa Hoi

SanFrancisco, Apr. 18-Ua hoakakaia ma kekahi lono i loaa ae i kekahi nupepa Kepani maanei i keia la ko Iapana hooholo ana e hoouna aku i elua mau pualikoa hou i Korea. Ua oleloia hoi maloko o kekahi lono mai. Fusan mai he 600 koa Kepani ame 400 mau makai i lako me na mean kaua i hoopaeia aku i Fusa.

Ua Auhee Aku ka Poe Kipi Wahi a ka Lono Mai Tokio Mai Tokio, Apr. 18-I kulike me ka lono i loaa mai ianei mai ke kiaaina kenerala la mai o Korea, ke hoauheo mau ia aku la ka poe kipi Korea e na luna aupuni Kepani. O na haunaele i ikeia ma ka hapa akau me komohana ua nanaia aku ma kekahi manawa he hana hiki ole ke kinaiia, aka nae, ua hoopiuia aku lakou a pau e na luna aupuni.

E Hoomau Aku Ana o Iapana i ka Hoonoho Ana i na Koa ma Siberia

Toko, Apre. 19.-Ua hoolahaia ae e ke aupuni Kepani i keia la e hoonoho mau ia aku ana na pualikoa Kepani ma loko o Siberia no kekahi manawa oiai na koa ma ka aoao o ka enemi ke hoomaka hou mai la e hoehu kaua.

Ua loaa hou ka i ka pualiko Bolsheviki kona ikaika mua a ke hoopoino hou mai la i na waiwai o na aupuni hui ia. I mea e hiki ai ke kinai loa ia aku na Bolsheviki, na hooholo ke aupuni Kepani e hoomau aku i ka hana ana a na pualikoa malaila.

He Mau Ola ka i Hoopoinoia Iloko o Kekahi Haunaele ma Inia

London, Apr. 11.-Elua haneri poe i hoopoinoia mamuli o kekahi mau haunaele i ala ae ma Inia, ma ka la 13 o Aperila, i ka manawa a kekahi ahakanaka piha inaina i kue mai ai i na luna aupuni, ka poe na lakou na kauoha i hoopukaia aku e hookapu loa ana i ka hoakoakoa ana a na kanaka ma na wahi akea.

Ma ka lono i hoikeia mai ianei mai Calcutta mai na nohoalii hou ka maluhia elike me mamua  a ua meha loa na haunaele maloko o Bonbay.

He aakanaka o ka poe hoohaunaele ka i hoikeia mai ke hao wale ia ialoko o na kaaahi ma na wahi kokoke aku i Punjab. he hoike na kekahi luna aupuni i hookahuaia maluna o na lono hope loa a i hoopukaia mai e ke keena kaua i keia la, ua oleloia ma kia lono o na haunaele maloko o Inia ke aneane aku ia e meha loa.

Lilopio o Libau i na Koa Kelemania

Copenhagen, apr. 19.-Ua lilopio i na pualikoa Kelemania maluna o ke kahua kaua o ka Bolatika ke kulanakauhale o LIhau, a ua hoohioloia ke aupuni o ka lahui Lettish.

Nanaia e Daniels ka Pualikoa Amerika i Komo Aku i Kelemania

Coblence, Apre 18.-Ua nanai e ke kakauolelo o ka oihana kaua moana ei keia la, oiai oia maloko o Palani nei i nei manawa, ka maheie elua o ka pualiko Amerika e noho nei maloko Kelemania mailuna mai o ka puu, kahi hookahi no a ke Kaiser i nana mai ai i na pualiko Kelemania iloko o ka 1914, oiai na koa Kelemania e kaʻi ana noloko o Palani. O ke kakauolelo Daniels kekahi i haiolelo pu aku imua o na koa America mailuna mai o ia puu.

Paris, Apr. 18.-He 15 kaukani wahine Palani i kakauinoa i kekahi palapala hoopii no ka waihoia aku imua o ka ahakuka maluhia e noi ana e kauia aku ka hoopaʻi maluna o na kelemania apau e ahewaia ana no ke kipaku ana i na wahine mailoko mai o Lille, Robax me Tourcoix iloko o ke kupulau o ka 1916.

 

MAKAUKAU KE KAHUANAHANA A NA REPUBALIKA

Noho Ka Ahaelele Hana Kahuahana Maloko o ka Bijou ma ka Poalua i Hala

No ka hoomakakau ana a hooholo ana i kahuahana, na ka aoao kalaiaina no keia kau koho o na luna oihana o na kalana ieiaieia, i noho ae ai ka ahaelele Repubalika maloko o ka Halekeaka Bijou, maka Poalua nei, a hookuu no ma kela la, me ke aponoia ana o kekahi kahuahana, no ka hoonee ana aku i na hana kalaiaina imua.

Ma ka hora eiwa o ke kakahiaka o kela Poalua i lawe ae ai o Mr. E. P. Fogarty i ka hoomalu ana i ka ahaelele me Mr. M. J. Serpa ma ke ano kakauolelo.

mahope iho o ka heluheluia ana mai o ke kahea, no ka noho ana o kela ahaelele, i kaheaia ai na inoa o na elele mai ke la ame keia mahele koho mai, a o ka nui o ka poe i hoea kine ae, he 113, a he 57 ma na hookohu hope.

Ua kohoia o John Fleming i lunahoomalu no ka manawa a nana i koho mai i na fala o ke komite nana i na palapala hookoku; a no ka haawi ana i manawa no ke komite e lawelawe ai ka lakou hana, a waiho mai i ka hoike, na hoopanee ke la ahaelele a noho hou mai ma ka hora ekahi o ka auwina la.

I ka noho hou ana maka hora ekahi o ka auwina la, i waiho mai ai ke komite o na palapala hookohu i ka hoike e apono ana i ka hookohu o na elele apau, a e hoike pu mai ana no hoi, o ka hoolilo ana aku i luna nui i kohoia no ka manawa, e lilo i mau luna nui paamau.

Ua hoole loa o M. John Fleming i ka lawe ana aku i kela kulana, nolaila, ua kohoia o Charles Arnold i lunahoomalu paamau, a o Eli Crawford i kakauolelo a o M. J. Serpa i kokua kakauolelo.

Ma hope o ke kohoia ana o kekahi komite, no ka hoomakaukau ana i ke…

 

HULI PONO IA KE KEENA O KE KAKAUOLELO

Ikeia Kekahi Mau Hana APiki Ma ke Keena o ke Kakauolelo Kulanakauhale

Hopuia o Mr. Freitas Me D. Kalauokalani

Mamuli o ka noii Ana a ke Kiure Kiekie i Ikiea ai ka hemahema ma ka Hana

Mahope iho o ka huli ame ka noii pono ana i kekahi mau hana i lawelaweia e ke keena o ke kakauolelo kalana, o ke Kulanakauhale a kalana o Honolulu nei, i waiho ae ai ke kiure kiekie o ke Teritore, i ka hoike ma ka auwina la o ka Poaha aku nei o ka pule i hala, he mau hoopii hoahewa e ku e ana i ke Kakauolelo David Kalauokalani awe Henry Freitas, ka luuanua hale mua o ke kalana.

Oiai nae, he la kulaia ka Poalima nei, na waihoia na hoopii hoapewa, ma kahi o na palapala, a ma ka Poaono mai i hoea ae ai o Kakauolelo Kalauokalani ame Henry Freitas imua o ka aha a ka Lunakanawai Kaapuni Franklin, a waiho ae la i ka laua pane, e hoole ana no ko laua pili i ka hewa.

O kahi i komo aku ai ke Kakauolelo Kalauokalani ame Henry Freitas i ka pilikia, elike me ia i hoomaopopoia e ke kiure kiekie, o ia no na hana i pili aku i ke kukuluia ana o na hale koho baloka, no na koa, ma ka wa o k a malamaia ana o ke koho baloka iloko aku nei o ka mahina o Novemaba, o ka makahiki i hala.

Mawaho ae o na mea i loaa aku i ke komite o ke kiure kiekie, e pili ana i na hana i lawelaweia, ma ke kukulu ana i na wahi koho baloka o na koa, na loaa pu aku i ke komite a ke kiure kiekie, he mau hoike oiaio, no ka laweia ana o na dala mailoko aku o ka waihona o ke kakau olelo kalana, a waihoia iho he mau pepa aie, me ka uku hou ia ana aku o kela mau dala.

No na mea hoi i pili aku i na hoolilo o ke kukuluia ana o na hale koho baloka o na koa ma Leilehua, Wahiawa ame Kahauiki, ka hana ana i na pakaukau, pela me na noho, na loaa i ke komite o ke kiure kiekie na ike apau, o na hoolilo o ka halihaliia ana ame ka hoihoi hou ia ana mai, aia ma kahi o ka eono haneri dala ke kiekie, a in a no ka waihoia ma ke koho, e emi loa iho ana na hoolilo malalo o ka eono haneri dala.

He Eono Kaukahi na Hoolilo

No ka hana ame ka hoolako ana i na hale koho baloka, no na koa mai ke Kalana mai o hawaii, na hiki aku na hoolilo ma kahi o ka elua kaukani dala.

No ke Kalana o Maui, he hookahi kaukani dala; no ke Kalana o Kauai he hookahi kaukani dala, a no ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei he elua kaukani dala; na like pu me eono kaukani dala na hoolilo no kela mau wahi koho baloka apau.

Oiai na ukuia ke kumukuai no na noho apau, maka manawa nae o ka hoihoiia ana mai o na papa, ame kekahi mau mea e ae, aole i ikeia kahi i nalowale ai o na noho.

O na papa no hoi i kukuluia ai kela mau hale apau, i kulike ai me na mea a ke komite i ike ai, he mau papa kahiko, me ke emi loa i kuaiia ai e ka mea lawe aelike.

Mamuli o keia mau hana i lawelaweia, na kuhikuhi mai na kiure kiekie no ke kue ia ana o na kanawai.

Kekahi mau Hemahema i Ikeia

Mamuli no hoi o ka hule ame ka noii pono ana a ke komite o ke kiure kiekie i ke ano o na hana o na keena oihana apau maloko o ke Kulanakauhale a Kalana o HOnolulu nei, na ikei ke kue ia ana o ke kanwai, e na poo o na keena oihana lehulehu, elike me na mea oiaio i loaa aku maloko o na buke a ka lunahooia.

No ke keena o ka Meia, he umikumamahiku mau manawa i kue ia ai o ke kanawai, ma o ka laweia ana o ka huina o $269.81. Ka Bana hawaii, he eono manawa; ke keena o ke kauka kulana, he umikumamakolu manawa; ka halema'i o na ulia poino, he 46 manawa; keena o ke kakauolelo kalana, he 231 manawa, a ma ka olelo pokole ana ae, ua pau loa na keena oihana i ke kue i ke kanawai, aka nae, ma ka manao o ke kiure kiekie, oiai ua lawelawe mau ia kela ano hana no na makahiki