Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 37, 12 September 1919 — He Moolelo no OLIVA ESEKOTA Mai ke Kulana Haahaa mai Ahiki i ke Kulana Kiekie-He Moolelo i Owili Pu Ia Iloko o ka Ehaeha ame ka Hauoli. [ARTICLE]

He Moolelo no OLIVA ESEKOTA

Mai ke Kulana Haahaa mai Ahiki i ke Kulana Kiekie-He Moolelo i Owili Pu Ia Iloko o ka Ehaeha ame ka Hauoli.

\<»le au i hehena i keia manawa, akahi no a hoi pono ,r;u kou noonoo maikai," walū a ka Haku Kale, me ka i,u ?i aka ma na papalina, he minoaka o ka hauoli no ka ua hoea mai i ka hookoia ana o kona iini. "Ua aneane naoli au e hehena, aka ua lilo nae kou kaikaina nei, i hoo-1 : ikele no'u. i ka manawa i kokoke loa aku ai au. e kaa 1 ;r,;i kela aoao o ka pali kuhoho, e hiki ole ai i ka ike ame j kr akamai o ke kanaka. ke hoopakele ae. K Kakalina, oj k ni kaikaina-nei aku ana ka'u wahine mare!" i kulou iho la ka Haku Kale a honi iho la ma ka lae o * >liva, iaia i hooki iho ai i kana kamailio ana mai, me ka h<>"pili loa ana aku i ke poo o 01va iloko o kona umauma, i ku mea nana i hoopuiwa hikilele loa aku i ko Kakalina māna<». a noho okoa aku la oia ilalo, e hiki ole ai iaia ke ka-; mailio hou mai. MOKUNA XXI. - | Me ka naau i hoopihaia me ka hauoli, i luili hoi aku ai ka Haku Kale no kona hokele. mahope iho o ka hoihoi ana aku i na leele opio no ko laua home. a o ka hana mua loa t na kekahi la ae, o ia no kona hoouna ana aku he leka na koiki makua'kaiie, e hpike aku ana, ua hoopalau oia me OHva, me ka nonoi ana aku i kona makuakane, e ae mai oia e honkipa aku .i kana wahine, ma ke ano he kaikamahine rana. 1 ka wa i loaa aku *ai o ka leka i kona makuakane. he keu aku o kona huhu, a hui pu iho, me ka hoike a na nu{)epa, e haawi ana i na hoomaikai ana i ka haku opio,' n»> kona laki. i kā mare aku me kana wahine u'i. ua hooi I<>a ia aku ka piena o ua nei, ahiki i kona hoohiki. ?.na, aole loa oia e nana hou mai ana i ka Haku Kale. ma ke ano he keiki ponoi nana. Ile mea oiaio, mai kinohi mai o ka ohana o ka Haku Kale, ao!e he hookahi iwaena o lakou i hoohaahaa ma ka nare ana ine kekahi kaikamahine, a kanaka opio palia. aka ua mare wale no 'lakou, me ka poe i kulike me ko lakou kulana kiekie, nolaila ua lawa kela mare aku'o ka haku opio me kekahi wahine, haahaa, i kumu e piena loa ai kona makuakane. elike 110 hoi me ka poe i nana mau i ko lakou j kulana. he mea ano nui loa ia iloko o ko lakou ola ana. Mamuli o ke kukahala-ke loa o ka makuakane o ka Haku Kale. ua hoi hou mai 1a kona ma'i kau, ahiki i ka hoouna « kv>a ia ana o na kauka e hele mai e nana i kona pilikia, j a elike me kekahi pipi bulu i kupeeia na wawae, pela iho 1a ke kaukā i hoomalielie aku ai i kana ma'i. ahiki i ka j:ialiu ana mai i kana mau a'o ana. I ka hala ana o na mahina o kela noh'o ana o ka makuakane, me ka piha huhu no kana keiki, ua halihaliia mai la ka lono iaia. e kona mau hoaloha, e hoike mai ana no j ka hauoli o kā haku opio. a ua kupono maoli no hoi kona koho ana ia 01iva i wahine nana, akahi 110 a akakuu mai ka manao huhu o ua makuakane nei, he hoomalolq wale 110 nae 110 ka manawa, no kaAnea i ka hala hou ana o kekahi mau mahina, i kā wa i loaa mai ai o ka leka a ka Haku Kale, e hoike mai ana. no kona mare ana i kaita wahine, a e hoihoi mai ana oia 110 kona home, ua liooi loa ia aku kona piena, me ka pane okoa ana aku i ke kauka, i ka wa i hele mai ai e nana i kona ma'i. "Manao iho la pāha keia keiki. he hoihoi au ke ike akii i kana wahine, a e hoolilo mai ia'u me he kamalii la." wahi ana me ka noke okoa ana iho i ke ku'iku'i i ke pakaukau. "E waiho ia paha e kela keiki a hala aku au ma kela ao. alaila hoihoi mai oia i kana whine, nolaila.o ka'u kauoha wale no ia oe e kuu kauka, e laWelawe mai oe i kau mau liana maluna o'u, aia ka pono, o ko'u halā e aku, ma kela ao, e ike ole aku au i wahine hanakeaka. " v "Ina aole'e hiki ana ia oe ke hoopokole mai i ko'u mau la, alaila e puhi okoa ia aku ana keia hale e a'u 1 ke ahi, he oi aku ko'u ike ana aku i ka puulehu, mamua o ka hoolilo ana mai o kela wahine hana keaka. i keia home. i wahi nona e hoikeike ai i kana niau hana keaka, ku ole i ka hoihoi." * "Mai hooj)ilikia i kou noonoo e kuu haku," i pane iho ai ke kauka me ka hoomalielie ana i ua haku aoo nei. "Ma ka'u mau mea i lohe mai ai mai ka nui mai o na kanaka, he hookahi wale 110 a lakou mea e akena nei, o ia 110 ka akena ana i*ka lāki o ka Haku Kale i kela wahine, a aia na manao lili no kau keiki, no ka laki o-ka loaa ana iaia he wahine o kela ano. a o ia ka'u e olelo ak unei ia oe. e hoopau kou manao luihu no kau keiki. ame kana waliine. aka e hookipa mai oe ia laua me ka īnaikai." Aole i'o paha ko'u hookipa mai i kela wahine!" i pikanana ae ai ua haku aoo nei. "O ke keiki i aa e hoohaahaa i ka inoa o ua kumakaia oia iaia iho. a ua paa na puka o keia home iaia, ame kana wahine. Ua hiki no i kela keiki ke hoihoi aku i kana wahine, no kokahi o kona mau hale e noho ai. me ka hoikeike ole mai i kona helehelena imua o'u." % "Malia paha no kou ike ole i ka wahine a kau keiki, pela oe i hoopaakiki loa ai aole e law'e mai iaia i hunona nana," i hoolalau aku ai ke kauka ma ke kamailio ana. "He oiaio. aole au i ike i kona helehelena, aka nou. ke ole au e kftltirtev?a% Ua % aku oe i kau mau da]a, ma ka helē mau ana malokō o ka haiekeakā, e nana ai iaia, o ke kumu no ia o kou mahalo i kela Avahine. 1 ko makou mau la opio, ina poe wahine u'i kekahi, e haawi aku ana no makou i ka nlaha'o. aole nae makou e aā ana e hoohaahaa ia makou iho- ma ka mare ana aku i kekahi o lakou i wahine»*' alaila hilinai mai la ua kanaka nei ihope» me ka hele o na maka a huliii i ka liuhu. "Ke manao nei au e kuu haku, ua kuhihewa loa oe. 110 ka mea, ua loli ke au o ka manawa. he okoa loa ka noonoo 0 na kanaka o ko oukou au, a lie okoa ka noonoo c5 na kanaka o keia manawa. aole a lakou īiana ma ke' kulana o kekahi wahine. aka ma ko Lakou helehelena ame na kalena 1 loaa ia lakou." I "Aole loa e hiki ia oe ke hoohulihuli mai i ko'u noonoo ahiki i ka manaoio. ana aku he pololei kena manao O ka Ce9e Polena ka'u wahine i manāo ai na ka Haku Kale, a ua makaukau loa kela wahine e haawi māi iaia iho, i na manawa aj>au. o ka pilikia wāte no. aole kuu keiki i nonoi aku iaia." "Ma ia wahi e kuu haku." ua mare ia ka I.ede Polena me ka Makuika o EĪikona a mahope aku ka liaku Kale i mare aku ai i kana wahine." "Healia auanei ke kumu i mare aku ai ka Lede Polena me ka makuika. mamuli wale mai 110 0 ke opuleoul,e o kuu keiki, a ua oomaikai maoli kela ledē» i kona lilo ole ana i wahine na kekahi kanaka. pupuīe» a no kela kaikāmahine hana keaka ka'u minamina» i kona lilo i mea pauaka wale

ia c kuu keiki paakiki," "L'a heluhelu nae paha oe i ka haiolela-a ka Haku Kale o ka haawi ana ae ma ka aha ike ake kuhina Italia ea? O* kela kekahi o na haiolelo maikai loa." j ' Aole o'u makemake e heluhelu i ka haiolelo a kekahi kanaka pupule, a ina e noke mai.ana oe i ka pai i ka Haku Kale, alaila e hoopaula aku ana kou lapaau ana mai ia'u, nolaila e pau ko<u lohe ana i kou kamailio no kela keiki laouwale," o ka noho hamau no hoi ia o ke kauka, aole he: kamailio hou aku no ka Haku Kale, no kona ike'he hoo j mahuahua wale ana aku no ia i ka piena ame ka inaina o ka haku aoo. I lloko no-nae o kela h.uhu me ka hoowahawaha o ka makuakane i kana keiki. no ka«māre ana i ka wahing. i hoihoi ole ia eia, ata no iloko ona ka manao a!"oha a hoomanao no ka Haku Kale. no ka mea. i ka wa e loaa ole mai ai he leka mai kana keiki mai, e heluhelu ana no oia maloko o na nupepa. no ha mea e hoakakaia ana no ua kejki nei anaj ma kana mau wahi, apau e kaahele ai me kana wahine» me ko laua komo pu ana iloko o ka pohai o ka poe hanohano a lalawai o ke kulana kiekie. a e ike mau ana tlo hoi oia i | ka noke ia o ka wahine a kana keiki i ka pai i kela ame keia manawa. ?Ja kekahi manawa nae a ke kauka o ka hele hou ana. mai e ike i kana ma'i uA hoohele hou aku la k,a laua kama j ilio ana ahiki i ka hoala hou ia ana'mai o kela kumuhana; kahiko» e pili ana i ka Haku Kale ame OHva. a ia wa i piena | hou mai ai ua haku aoo nei. me ka i ana mai: ... j ."Ua like pu keia wahine a kuu keiki, rne kekahi kii ma ! hala. a o na wahine nloko o na halekeaka. iia noke wale i| ka hamo i ko lakou heMielena a keokeo i ka pauda. o na I wahine o kela ano. ua like lakou me na pua hoou'iii'i wale iho 110. aole nae he ala onaona iloko o lakou." - | "No kou hele mau ole maloko o na halekeaka, o ke kumu iho 1a ia o kou noho nouHnli i ka loli loa o na wahine hanakeaka o kei.a manawa. i ko na wahine i maa i kela hana o ke au kahiko. no ka liiea aole o ka Haku Kale wale no ka niea i hoohihi ia Gliva, aka aia pu he lehulehu o n.a kanaka f)pio hanohano e kau aku nei na' maka maluna o Kakalina, kon.a kaikliaana.'' "Ke ike nei au. aia oe ma ka aoao e kokua ana i ka Haku Kale. nolaila o oe no kekahi e hoomakaleho nei i na w.ahiue h?na keaka. mai noho oe a kamailio hou mai i "a walrnc 0 keia ano« me ka pai ana i ko lakou maii ano maikai. no ka mea ua kamaaina au i ko lakou mau ano- he ake wale no : ka "-aiwai. ka hnroJiano me k.q inoa o ka poe kiekie. e kr»u aku maluna o lakou. F. unho malie oe. āole e noke ma? 1 ka pai ia'u i ka wahino n kuu keiki. o kauoha ?ku a'innei au ia o°,*e haawi mai i laamnake ia'u. ua o ; aku ia. mamu i 0 lou4hoehaeha mau nni i kuu noonoo.'' Aole no hoi he hoouluhua <vale aku'o ke kauka. aka na noho hamau loa oia. ahiki i kona hoi ana 110 kona wahi: aka he mau la kakaikahi wale 110 nae ma 'a ho">e mai, ua ioohia iho 1a ua haku nei i kekahi ma'i ikaika. ahiki i kona hoouna ana aku i ke kauka, e hele'koke mai e ike iaia. a me k'a leo oluolu, o ka mea i piha i ke kaumaha, i aku 1a: "Auhea oe c kuu kauk.a, iloko ae nei o na manawa i hala, aole loa he lihi hoihoi iki iloko o'u e ike i kuu keiki, aka nae. mamuli o ka ikaika ame ke ko'iko'i o keia ma i i loaa ia u. ūa konoia m.ai au e hoike aku ia oe, ua makemake au .e ike i ka Ilaku Kale.'' . Me ka hoohakalia hou ole iho. hoouna koke aku la ke kauka he kelekalapa i ka .Haku Kale. e hoike aku ana 110 ka makemake o kona makuakane e ike iaia. a iloko o kā hapah.a hora wale 00 kona kakali ana, loaa mai la ka 1 pane, mai ka haku opio mai. e ninau mai ana ina paha ua ma'i loa ia kona makuakane, iua aole alaila he hana paakiki nana ka haalele ana aku i kana wahine mahope, a oia hookahi w.ale no ke huli hoi mai no ka ike ana i koiia makuakane. I ka lolie ana o ka liaku aoo i ka pane a kana kēiki, kulou iho la kona poo ilalo. m.e ka namunamu liilii ana, aohe nae he hoike ae e kauoha aku i kana keiki, ame kana wahine o laua like no ke holo mai e ike iaia, aka noke wale iho la no oia i ka wili i o a ia nei, a oiai he hoa kula no keia kauka no ka Haku Kale, a o keia 110 hoi ke kauka hookahi o kela ohana, me ka ike i na ano apau i pili aku i ka makuakaue 0 Kale, nolaila'kelekalapa ma-lu aku la oia i ka Haku Kale, e kauoha aku ana e holo pu mai no oia ine kana wahinē, no ka mea ua manaoio loa kela kanaka, i ku no ka huhu o ka makuakane i ke keiki, i ko laua noho kaawale, aka ina no e ike aku ana i na maka o kana keiki, o ka hoi mai no ; a o na manao aloha, a auhee wāle aku no ka inaina ame kā huhu mai iaia .aku. MOKUNA XXII. I ka manawa i loaa aku ai ke kelekalapa i ka Hāku Kale, ā ke kauka i hoouna aku ai iaia, ua holo awiwi mai me ka piha hoihoi, no kahi a OHva e moe ana iluna, o ka ahamaka, ma ko laua home ma ke Kuea Gorova; e hooluolu wale ana 110 o 01iva, oiai he aha hulahula 110 ko kela po, a e hele aku ana laua no kela aha hulahula. I ka hoea ana aku o'ka Haku Kale imua o kana wahine, hooho ae la oia an.a aku: "I lawe mai la au e hoike aku ia oe i kekahi nuhou hoohauoli i ko kaua noonoo.*' wahi ana, me k'e kulou ana mai iniua, a honi aku-la 1 kana wahine. aka nae i ka manawa a 01iva i ike mai ai i ke kelekalaoa i ka lima o ka Haku Kale, maopopo e mai la no iaia, mai ka makuakane mai kela kelekalapa, ua pii koke ae la ka ula ma kona mau papalina, no kona hopohopo n'o, aia kekahi mea maikai ole a ka haku aoo i mākemake ole ai i kana keiki. "He kelekalapa .mai nei keia na kuu makuakane." wahi ana me ka hoikeike ana mai imua o 01iva, no ka heluhelu maoli ana iho i na mea i kakauia maloko. 0 ka eono keia o na mahina o ka noho mare ana o ka Haku Kale, me kana wahine. me ko laua ike maoli iho 110 i ko laua hauoli, aka i ka ike ana aku 0 OHva i kela kelekalapa, aole ona makemake iki e lilo ia i kuinu e hookomoia aku ai laua iloko o ke kaumaha. Ua lehulehu wāle na manawa a ka Haku Kale o ka noke ana aku i ke kamailio imua o 01iva. no na anp o kona' maku.akane, ā ua pipili paa maoli no ke aloha o ka makua no kana keiki. a pela hoi ke keiki no ka mak.ua, me ka hoikeike ole nae o ua hau opio nei. i kela leka uahoa a kona makuak.ane,o ka hoouna ana mai iaia, no kona ike, oia hookahi wale no ke kuleana e auamo ai i na haawina ehaeha aoau, aole hoi o.kana wahine kekahi e ike i ke ku-e ikaika loa o ka makuakane o kana kane, nona; oiai no nafc, ua kamailio aku no ka Haku Kale ma ke ano hoomama i kona manao, .1 he mau manawa no hoi ka Kakalina i a'o mai ai iaia e i hoomanawanui. n<| ieA 'mea e hoea mai ana rio ka wa, e hookina aku ai ka *aku aoo iaia me ke aloha. 1 ka heluhelu nae o ua p 01iva i ke kelel alana a maopopo ka makemake aua o ka Haku aoo. ia laua e Jiuli hoi aku ii o kona alo. a i ka llome aloha hoi o kāna kane, ua hoomama loa ia mai kona manao, me ka hopohopo n6 nae. aole e loaa ana iava na hookipa ohaoh£ ana. | elike me ka mea. ina he kulaila kiekie kona. *Ma kela ahiahi iho. ua hoea aku la laua nei noloko o ke keena o na hana hulahula e malamaia āna. ai.a wale no na j maka o ka lehulehu maluna o laua nei, i kau a mea o ke kunono maoli no o ka wahine me kela kane. he ma.u mea n'i like uo. a he opiopio like no hoi. ka mea aro e wale 110 kulan i haahaa ko 01iva. a he kulana kiekie hoi ko ka Haku Kale, eia nae. aole i nana ia mai laua ma ke kulanā aka ma ko laua mau kulāna hiehie.

Ma kela ame keia la, e hoea mau aku ana na palapala kono no ko laua nei hoine, a ua lilo no hoi i hana ika noho malie ana i ka hale. i hookahi po, e hele-.mau ana huia nei e hopko i kela mau kono, aole keiamamuli o Kekahi kumu e ae, aka mamuli no ia o ka makemake o ka poe hanohano e hoolauna aku ia OHva iloko o ko lakou pohai, no ka mea, he wahine mare oia na ke kauna aku jana o Livamoa, ame ka Makuika o Pilika; aole nae malaila wale iho lan o lakou i hoop-oi mai ai ia Ōliva, aka m ke ano, oia ka helu ekahi a lakou i ike iwaena o na waliine hana keaka apau. | Aole nae malaiki wale iho la no pau na mea nana i ume aku i na manao hoohihi o na mea apau ia Ohva, aka o kekahi mau ano lehulehu e ae i pili aku iaia, kekahi mau mea nana i kono niai ia lakou e olelo ae. e hoea mai ana he la e lilo .ai o 01iva, i wahine hanohan&loa, a i wahine kaulana hookahi maloko o Ladana. ' • la laua i hoi'aku ko laua home ma kela ahiahi, pkahi no ka H.aku Kale a ninau maoli aku i ko OHva manao, ma ka pane ana ae: ! "Manap anei oe e kuu aloha e loaa ana ke koa iloko ou, 110 k.a hele pu ana me a'u e ike i kuu makuakane?' wahi nna me ka honi ana mai i kana wahine, a puili aku la iloko 0 kona umauma. ' "Ma kau waht e hele ai e kuu liaku, owau pu no kekahi," wahi a 01iva. me ka minoaka ma kona iiiau panalina. | "Aole au i haupu, ua lo.na ka manao hoihoi loa ia oe, no ko kaua hele koke ana aku e ike i kuu makuakane, a ke haawi aku nei au i ko'u mahalo kiekie loa ia oe, mailoko ak;» o kuu nmiwai." | "Ae, ua makaukau au. 110 ka h.ele ana aku e ike iai.a, ma t ka la : a pehea, manao ana no anei oe. e noke mai ana oia i ka nuku ia'u?" i ninau hou aku ai o 01iva, ma ke aiio hookolohe i kana kane. t I "Aia no kaua a hoea aku. alaila maopo!>o kana mea e !iana ir.a»' ai, e hele ae au e kelek.nlapa aku i ktui makua!,ane. e hoea aku ana k;jua ma ka la ai">opo, nolaila e hoi e hooluoHi." o 171 hele mai la no ia o .ka haku opio no ke keena-'kelekalapa a houna mai la i ka lohe i kona makua-1 kane. no kona hoea mai me kana wahine. ' I l'.i loaa ana mai o kela kelekalaoa i Ua makuakane o ka f'aku Kaie, na haawi koke aku la oia i ke kauolia i na wa e 'hoomakaukau'a kekahi mau rumi oloko o kon.a home no kana keiki ame kana hunona, na rumi nani lo.a o ua home nei. no ka mea o kela aloha no me ka makee o ka makuakane no l ana keiki. pela oia i maHemake ai e hana aku i ivi mea a'\au e hoohauoliia ai ka manao o ke keiki me kana wahine. I Ma ke'a la maloko wale no ka haku aoo o kona niiiii kalii i noho ai. me kona inakemake ole e komo nu mai ke kauka, i ka manawa e hoea mai'ai kana niau keiki, o li!o auanei kela kauka i mea hoohenehene mai iaia nei. J 1 ke kokoke ana ae i ka mannwa e ku mai ai ke kaaahi i ka liale hoolulu. hoouna aku la ua haku nei i kona kaa ohana nie ke kalaiwa ame ke kauwa lawelawe. a hoi ae la oia.no'oko o ka nimi hokipa, tue ke kakali āna aku o ka lioea mai o kana mau keiki. ; Hoko o konā noonoo, he hookahi wale no ana mea e hoo- ! manao la. o ia k.a ike aku i kekahi wahine, i kahikoia me j na lole o ka poe keaka, 110 ka mea. ua kamaaina loa j ( iia i n.a waliine o kela ano a ua hoowahawaha hoi ia lakou,. 1 aka nae, aole e hiki iaia ke hoowahawaha akn i keia wahine | malihini, no ka mea, o .ka wahine i.a i mareia me kana keiki, l he' pono 110 iaia ke hookipa mai me ka maikai, a o kona | miji manij,o hoowahaw.aha apau. e numi malie 110 oia me ■ ka hoomanawanui iloko ona. ' | | E nanea ana no nae.ua elemakule nei, ku ana no ke k.aa ; mawaho o ka puka-pa, a lele mai la ka Haku K.ale. me ke ' liopu ana āku i kana wahine. a kuikuilima pu mai la, me I ke komo pololei ana mai noloko'o ke keena kahi a ' ka haku opio i noonoo mua ai. e,loaa ana 110 kona makua- ; kane iaia. maloko o kela keena. I He oiaio. ia laua i komo aku ai. e noho aku ana no ka | in.ikuakaiie. aia hoi na waimaka ke haalele la i ka lihilihi, me ka haawi ana mai i kona lima imua o kana keiki, alaila huli ae la a haawi mai la i ka lima i kana hunona me ka pane leo ole; aole mamuli o kona piha i ka hoowahawaha, a hoihoi ole i kela wahine, ak.a ua hele oia a piha me ua haawina o ke kahaha, 110 ka ike ana mai, i ke kaokoa loa o keia wahine n\'ii na mea ana i koho wale ai. H.aawi mai la no hoi o 01iva i kona lima, no ke aloha ana aku i kona makuahunowai, me ka hopu ana mai o ka haku aoo, a uana mai h ma na maka o'kana hunona, me na mauao mahalo a hoohihi iloko ona, alaila i mai la: «• * MOKUNA XXIII "Ke hauoli nei au i ka halawai ana me oe e kuu kaikamahine." wahi ana me ke kakali ana aku e lolie i ka leo 0 kana hunona. "O ka haawina hookahi i loaa ia oe e kuu makua, o ka haawina hookahi 110 ia i loaa ia'u," wahi a 01iva, me ka hoao an.a mai e minoaka, na kela pane nae ma ka aoao o 01iva, i hoop.au loa aku i na manao maikai ole mailoko aku o kona makuahunowai. "Ua hamama na ipuka o keia home ia olua e a'u lAau keiki; e kala mai oe e kuu kaikamahine, he kanaka au i ele.makuie i keia manawa. ua elemakule mai ka noonoo, aka nae aohe au mea e hopohopo ai, ua noa na mea apau 0 ko olua makua nei, e hana aku elike me kou makemke," wahi hou a ka elemakule. me ka lilo o kela mau olelo hookina i mea e halo'ilo'i mai ai na kulu waimaka, ma na lihilihi o 01iva. me ka hapai ana ae i ka lima o ka haku aoo i kona lehelehe. "E hoi e wehewehe i ko olua mau lole kaahele e a'u mau keiiei. ka manavva no ke kamailio ana." me ke "kaūoha 'ana mai i ka 'Hāku Kale, e hoihoi aku i kalia wa- | hine e hook-amaaina i ko laua mau rumi i hookaawaleia. me ka lalau 1 ana mai no hoi o ua liaku opio nei i ka lima o ! 01iva. a kaha aku la hele. o ko laua oili aku 110 hoi koe. Inoloko o ke'-keepa e-waiho mai nna o ke alapii e pii ai no ka oapahele elua, kahea hou aku la ua elemakule nei: "Mai noho loihi loa aku olua e kuu niau keiki, e kakali I aku ana no āu ia olua ma keia keena," aohe nae o laua nei 1 pane akli. ke hoomau la no laua i .ka hele aia ka pono o ka j ho r .*i aku no ko laua mau runii. , I ka hoea āna aku 110 ka rumi i hookaawaleia no 01iva, J uinati al u la ka Haku Kale iaia i ka i ana mai: "Pehea kou manao i "keia inanawa no kuu makuakane, ua pau anei kou maka ; u me ka hopohopo iaia?" • Xo ka pane 1113 ko 01ivfl aoao. kunou wale aku la 110 kona i poo. aia ;iae ilok.o o kona puuwai ka maha o ka noonoo. ■ mamūli o koua ike pono~ana, aole he inaina a he huhu iloko j o kona makuahunowai, elike me kana mau mea i lohe mua I ai. no ke ku-e iaia nei i k.a mare ana me kana keiki. | Ua hoohalaia kekahi mau hora e na keiki me ko laua makuakane ma kela ahiahi ma ke kamailio ana. me ka olu 1 olu me ka hoomahuahuaia ana e hoi o na manao hoohihi I me ka maha l o iloko o ka haku aoo no kana kaikamahine, a | m'a ke kakahiaka ana ae o kekahi la, .imua o ke alo o na kauwa aoau o kela home. i kukāla aku ai u.a liaku nei, ma- | luna o na mea'apau o 01iva ka haku o kela home; a o kona 111311 makemakē ka lakou e hooko mai ai. 1 \ : o ka pule hool-ahi keva nohō nu ana o laVou. ua auhee ' *oa na mauno māika'ī ole o ka haku aoo. no kana ! o ka niea i kanuia aku m.a kahi ,0 J<o,na mau hoowaI hā*.vāha no ka hoeihihi, ana ponoi.no e ike la, aole e loaa ia a ka hauoli/aia wale rio ārrioho kokoke aku

o 01iva ma kona aoa(j, a ma na wahi hoi pau a OHva e hele ai, e kau mau ana kana nana ana malima ona. Ma ke kakahiaka o kc kolu o na la o kela noho ana o 01iva ma ka home o kana kane. e hana ana oia i kekahi lihilihi, oiai hoi ka haku aoo e heluhelu ana i kekahi buke, iaia i ike mai ai i ka hatta o kana hunona i ka lihilihi. hooninau wale mai la no oia i ka i ana mai: "Aole anei oe i manao e kuu kaikamahine, ua kaliiko loa keia home, a ua alu'a na lako hale i kupono ole i kou kulana?'' Leha ae la ka 01iva nana ana, mai kana lihilihi mai, apane mai la: "Ke manao nei au e kmt haku. he mau. lako hoonani nani maoli ko keia home, me ka loaa ole he mau hoohalahala ana iloko o'u no kekahi o kela mau lako liale." "Ua manao au ua kahiko a apulu keia hale, me kona niau lako lioonani apau, i kupono wale no, no makou ka poe 00. aole i ku;-»ono nou e ke kaikamahine," me ka nana ana mai 0 ua haku aoo nei maluna o kana hunonawahine me ka minoaka ma na papalina. "Ua kupono keia home i\ie kona iiiau lako .hoon^niapau 1 ko'u makemake, he mau liana hoonui lilo wale aku no. ke kuai ann i mau lako hoonani Uou." wahi a OHva, nie kona panai pu ana aku no hoi i ka minoaka i kona makuahunowai. . "lna o kou manao ia ea. alaila ua pau ae la no, aka nae e hoomanao oe e kuu kaikamahine, ina he mau mea kekahi au i makemake ai e hoololiloli ma keia home nei, e kaniailio mai oe ia'u e hokoia aku no ia iloko o ka manawa pokole loa." "Aohe a'u mau hoohalahala ana ma kekahi ano i keia manawa, aka he mahalo wale no, me ksi oluolu o ka manao." "Pela no ka'u hoomaopopo aku i kou ano, a me he mea la, ua loaa mau ka nohona hauoli ana ia oe. a nawai ole no e hoohihi kuu keiki ia oe, i ka maikai maoli no ō kou mau ano anau. lle mea makemake.ole na ka'u keiki ka wahine, o ka'u nae i olelo aku ai iaia. ina e ike ana oia i kekahi wahine. i ku i koua makemake, e pupule loa ana oia, elike me i.-i a'n i ike aku ai i ke ano o kona noho ana me oe. lliea ua'haku nei o kaua i liele aku ai i keia kakahiaka?" "Aole oia i kamailio mai nei ia'u i kana wahi e hele ai. nolaila ua hiki ole ia'u ke j)ane aku i kau niuau," wahi a OHva. "U.i maopo )o mai la ia'u kana wahi i hele aku nei, no ka nana ana no ia i kela lio au i mahaio nui loa ai." "Auwe! lleaha iho la kana mea e hana ai me kela lio?" w;ihi a 01iva nie ke kahaha. "1 hele aku nei oia no ka hui pu ana me ka llaku Piapona, no ke kuai ana ' kela lio. owau no ka mea nana i kamailk; aku i ko kane d hele e kuai i kela lio nou. Ma kau mau mea apau i makemake ai. e loaa ana ia ia oe, he hookahi uo loaa o!e mai, o ka ae ole o kela haku e kuai hoolilo mai i kela lio. 0 ka mea oiaio e kuu kaikamahine, ina ua makemake oe e hoi aku a noho iloko o ka mahina. he hana hiki lo.a ia ia'u ke hooko aku/' alaila noke ae la ua haku aoo nei i ka akaaka. e hoike mai wia, aole he wahi; lihi hoowahawaha. iki 1 koe iloko ona no keia kaikamahine hana keaka o ka mare ana me kana keiki. r ka liuli hoi ana ka Haku Kale-he hora a oi niahope mai. ua lawe pu mai la oia i ka lio aO!iva i hoohihi loa ai. aole he poe i maopopo i ka nui o na elala a ua haku onio nei i uku aku ai. ma ka olelo maopopo ana ae nae, ua lilo mai kela lio me na elala mahuahua, heaha nae ia mea he dala i'ka Haku Kale me kona makuakane, he mea liilii loa ia. no ka mea ua nui hewahewa ke dala ia laua, me ka mti pu o ko laua waiwai. . t I ka lohe ana 'aku hoi o na ohana lehulehu e nollo ana m.a na kuaaina. i kamaaina i ka ohana o ka makuakane o ka 11 aku Kale, no ka luili hoi arta mai o ka haku opio me kana wahine huapala. ua nui ko lakou makemake e hele mai e ike, nolaila. hoolala iho la ka haku aoo, e haawi i kekahi aha hoohauoli a hoolaule'a no kana mau keiki, me ka i ana aku o ua haku nei ia 01iva i kekahi la: "No ko'u elemakule mai paha, pela no e elemakule ai ko'u noonoo, ua palaka maoli att, i kekahi hana nui e pono ai e hookoia liku, o ia no ke kono ana āku i ko'u mau hoaloha lehulehu, e hele mai, no ka ike ana ia olua e a'u mau keiki. Ua kulike loa keia kakela me ke kakela maloko o na moolelo kupua, i ka hiamoe o na mea apau, he oiaio loa kela, ua lioea mai nei oe e kiui kaikamahine, a hoala ae i ka poe apau e noho nei maanei, nolaiJa e haawi ana au i kekahi aha hoolaule'a nui no ko olua hanohano." O ka Haku Kale kekahi e noho pu ana nia ka manawa a kona makuakane i hoopuka ae ai i kela niau olelo, a o ia kana i pane mai ai: "Aole anei oe i manao e kuu makua, o keia kekahi o na hana nui, e hoopilikiaia aku ai oe ma keManao oe e kuu keiki ua hala ko'u mau la. aka e hoikeike aku ana au imua oko'u mau hoaloha kahiko, eia no au i ko'u mau la o ke kanaka opio," a noke okoa ae la ua haku aoo.nei i ka ak.aaka. "He mau makahiki loihi loa keia, pehea 1a ka loihi, aole e hiki ia'u ke hoomaopopo, aole he malamaia o kekahi anaina hoolaule'a mia na kuaaina nei, aole no hoi he mau aha hulahula. i keia inanawa nae, ke makemake nei au e hoea hou mai kela mau la, e malamaia ana na hana hoohauoli ma ke kakela nei. E haawi aku i ke ( kauoha e kuu keiki i ke kuene nui, ia Poka, e hoomakaukau mai oia i kekahi ahaaink nui, pela no hoi i ka wahine malama hale, e hoomakaukau i ka home nei, no na malihini, a e hoolimalima aku i mau kauwa iehulehu, i pono ai keia hana nui." Ke ike la o OHva, o keia mau hana a kona makualuino wai. no ka hoohanohano wale ana no ia i ka marcia ana o kana keiki i ka wahine, a ke lelele wale la no oloko ona, i ka olioli, me ka pihoihoi pu. no ka mea e piha mai ana ke kakela i na kanaka o na kulana like ole. a e lilo ana oia i kikowaena na lakou e nana mai ai, elike no hoi me kela manawa mua loa o kona komo ana aku iloko o ka h.ana keaka. » No ka hooko ana aku i kela manao o k.a haku aoo, ua haawi aku la oia i ke kauoha i ka Haku Kale, e kuai i kaa hou no k.ana wahine. me na paalio maikai. kuaiia aku la no hoi he ma'u lio me na kaa hou, a hoōpihaia ae la ka halelio, no ka mea aole i makemake ua haku nei, e hoeia m*ii i|g mlihini me kona hemahema. Hoounaia aku la ke kauoha i na kanaka pena ame na kamana e hele mai e hooponopono hou i kekahi, mau wahi o ke kakela, a i ka wa keia i aku ai o na palapala kono, ua piha loa o 01iva, i ke kaliaha, me kona hooho okoa aiia ae: ''Ina penei iho 1a ka nui o na kono e hoounaia aku aua i ka lehulehu, alaila e akoakoa mai ana na kanaka apau o ka hoiii'H nei ma keia kakela." "O ka nui o ka poe e hoea mai ana, o ka mea ia e nui ai ko kakou >iauoli. Ua noho malie loa au iloko o keia mau makahiki loihi. a ia oe auanei e ke kaikamahine, akahi a pau kuu noho malie ana. a e ike mai ana no oe. aole au he kanaka elemakule, aka he kanaka. opiopio i like aku me ke oukou mau ano, a he mea hoi i piha ine na hana hoohauoh he nui. ; "Ina he poe kekahi au i makemake ai e kono e kitu kaikamahine, e hoouna aku i mau palapala kono no lakou '' wahi a ka makuakane ia 01iva, me ka hana ana aku h<»i m OHva i kana kane. oiai e heluhelu ana i kekahi nupepa me ka hooluliluli ana i kona noho imua a ihooe. "Hp hookaJiī wal#» nn q'tt mea i niakemake ai e kono aku iaia, oia no o Kakalina Hadin.a. he hoaloha no'u. ka Ynea tr'e a'u e o'elo ae. ai f ua <n aku oia mamua o ko'u kaiikunana ponoi," -. . (Aole i pau.) 1