Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 45, 7 November 1919 — Page 2
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ke Kula Kumu Ka Kilauea Camp.
(Hoomauia)
Ua malamaia na la kula mai ka Poakahi a ka Poalima me na kuhikuhi i hoakakaia ma na programs. Iloko o na halawai ana, ma na kakahiaha o na la kula, ua haawiia he manawa e ke kahu kala nui i na kumu no ka wehe ana i ko lakou manao e pili ana i na hana o ke kala kumu a lakou i maopopo ole, a in a he mau ninau ka kekahi, e ha ʻ i ae lakou, a pela wale aku.
Mahope o ka ha ʻ i ana o kela ame keia kumu i kona manao, a i ole he ninau paha kana, ua pane maikai mai ke kahukula me ke kuhikuhi pono ana i ke alahele a ke kumu e hana ai. I kekahi manawa ua hoololi ia ka haua o ka ninau ana penei:
Kakau na kumu i ko lakou manao ma na pepa me ke kakauinoa ole a hookome iloko o kekahi pahu i kakauia owaho, "Question box." O ke kahukula ke kuleana e wehe i keia pahu a nana e heluhelu mai i na manao me ka pane ana i na ninau. O kekahi o keia mau pinau he mau ninau hoomakeaka. He he he hoi kau o ka aka o ka poe apau.
Mahope o keia manawa ua haawiia he manawa no na kumu e hoolohe ai i na olelo noeau a naauao mai na haole i piha i ke akamai haiolelo; maikai na manao. He mau manao kekahi e a ʻ o mai ana i na kumukula i na makua no hoi, i na keiki liilii no hoi, a pela wale aku.
Ma na hora ai o ke awakea i na kumukula e akoakoa ana ma na pakakau ai, ku mai o L. de Vis Norton a ha ʻ i mai, ma ka hora 4 o na kumukula e makemake ana e iho i ka makaikai i Halemaumau, me ka hele wawae keia, o kakau lakou i ko lakou inoa ma ka pepa i kakiaia iluna o ka puka o keia rumi aina, i maopopo i ka wahine kuke ka heluna e hele ana i hoomakaukauia i me@@i na lakou.
O ko lakou alakai o Mr. Wm. Meine@ke, a o na kumukula e makemake ana o hele ma na kaa, e kau i ko lakou lima iluna: kau ae la he 10 a 12 paha lima; maopopo i ka lunanui. O kana hana wale no o ka hookani i na kaa o ke Mana Stables, a i ka hora 4:30 p.m., hoea mai la na kaa. He 7 mile ka mamao o keia wahi a he $1.50 ka uku o k@ ohua hookahi no ka hele ana a hoi. O ka poe hele wawae@ haalele lakou i ka hora 4, a malalo o ke alakai a ko lakou alakai, maki aku la lakou me ka hauoli nui me na huluhulu i owiliia a mio@@io, elike me na koa no hoi la, ame kahi @ iai wai maluna o na kua, ke iho la la @ u, he ekolu mile ka loa o keia ala
Na ka põe e kau nei ma na kaa @a @ alihali ana i na pahu meaai, a hui a@u na mea apau ma ka ʻ e o ka lua @ Uale-@aumau.
I ka hui ana ua noho iho la makou ma na pohaku palahalaha, halii na ha@ malalo; he mehana keia wahi a @a@u e nonoho nei, a he 25 kapuai m@ keia wahi a makou e nonoho nei ike aku oe i ka aa mai o ke ahi. He ku i ka nani na hiona a ke ahi e hoike mai a@a. Himeni makou i na himeni o Kalakaua, o na alii no hoi, Hawaii. P@a@i, Aloha Oe, a hoomaikai ae makou i ke Akua no Kana hana kupaianaha ma nei aina.
Ua ike maka i ka nani o ke ahi o Kilauea; he ekolu keia mau lua a ke ahi e a nei, he hiona okoa wale no kau e ike aku ana. Kekahi lua e ika ana oe i ke ahi e a malie ana me ka hana ana mai i na kii o na mokupuni, na kalaunu a pela wale aku. Ina oe e ike aku i kekahi lua, he pipii hei ke ahi e ia lua, mai ka liihi ahiki i ka nui ana, a hana mai la elike me ka ale o ke kai ka nee malie mai ahiki i ka hooku ʻ i ana i na aoao o ka lua, alaila poha ne la iluna.
He nani okoa no hoi ia. O kekahi lua, he lohe aku oe i ka nakolo mai @lalo, e pu@i ana ma kekahi wahi; o ka makou hana, he noho me ka nana ana me ka manao hookamahao. Ike maka na mea apau, na haole, na Kepani, na Hawaii no hoi. Wehe ae la no hoi i @@ @@@@i a makou, ai iho la no hoi apau, inu kahi kope @ hoomehanaia ma ha'i o kekahi o na pohaku e a ia ana e ke ahi.
Mahope o ka hora 10, a i ule, o ka hora 11 o ia ka wa e aa loa ai o ke ahi, E moho ana no makou malaila e nana ai na hiona nani, ma kekahi aono mai, kahi a makou e nonoho nei, ka halepe ʻ a o Prof. Jaggar, ka haole nana e kakau nei i na mea pili i ka luapele Maloko @ kona halepe ʻ a na mikini ana i ka pele, a pela wale aku. He akamai loa keia haole i ka nana ana i ke @@o o ke kahe ana o ka pohaku pele, a na ia nei i hoike ia makou ka ike e hoea mai ana iloko o keia makahiki no, o keia mua koke ihe, ka hu ana o ka pele ma kahi e pili kokoke ana i Puu Keokeo, pela ka hoike a kana mau mikini, aole no @@@ i maopopo loa iaia, ka la hea la e hu ai keia pele, aka e hoea mai ana no he la.
Mahope o ka hora 12, hoomaka na kumu e hoi no ke Camp. O ka poe helewawae hoi no @i lakou me na kuikui hele po, a he @@@shlights no hoi ka ke kahi, o ka poe no hoi ma na kaa, ke hoi la mo hoi lakou e hui aku na mea apau ma ke camp.
Ma na ahiahi Poalima apau, o ka mea haiolelo ia makou, oia no keia Prof. Jaggar, me na kii palapala aina oia e kamailio mai ai ia makou e pili ana i na luapele iloko o ke ao holookoa. Wahi ana, aole i like ko kakou luapele me ko na aina okoa. He maikai loa ko
Na Meahou O Waiakea Homestead
Mr. Lunahooponopono o ke Kuokoa, Aloha nui loa: --E oluolu e haawi mai i kekahi wahi kaawale o kau uupepa Kuokoa, no na meahou o Waiakea Homestead nei.
Ma ka la 12 o Okatoba i noho ai maloko o ka hale kula o Waiakea waena nei ka halawai hookohu lunanui C. E.
Ma keia halawai i akoakoa mai ai na hoahanau o ka Ekalesia o Haili na peresidena ame na hope peresidena o na C. E. o na Ekalesia o Hilo nei.
Ua weheia keia halawai me ka noho hoomaluia e Rev. S. L. Desha, me ke mele ana ma ka aoao 27, Leo Hoonaui me ka pule a ka iunahoomalu.
Olelo heluhelu mai ka Buke mai o Tosua, mokuna 1. Hoomaopopoia ke kukulu ana i ke C. E. hou o Waiakea nei.
Na S. Kaaumoana i waiho mai i ka inoa o Moses Kauimahu i peresidena, kokuaia. Na Moses Kauimahu i ka inoa o Eddie Kealoha a ku mai oia a wehewehe mai i kona kulana, waiho ia mawaho.
Na Wm. Laa i waiho mai i ka inoa o Z. Jeremiah a ku mai oia a hoakaka i kona manao no kona lilo ana i pere idena no Hakalau, nolaila ua hooholo lokahi ia ka inoa o Moses Kauimahu i peresidena.
Na Alfred G. Mia i ka inoa o Wm. Laa i hope peresidena, hooholo lokahiia.
Na Mrs. Alice Cockett i ka inoa o S. Kaaumoana i puuku hooholoia.
Na Wm. Laa i ka inoa o Alfred K. Mia i kakauolelo ame kakauleka, hooholoia.
Na moses kauimahu i ka inoa o Jos. Kalima i alakai himeni hooholoia.
Hoakuka, Rev. S. L. Desha.
Ua haawi mai ke kula o ka Hilo Boarding he himeni hoohauoli. Mahope o keia himeni i hoolaaia ai na lunanui o keia Ahahui C.E. hou.
He mau olelo paipai mai na peresidena o na C. E. like ole i akoakoa mai oia hoi na inoa a'u i hoomaopopo ai:
Mr. Lee i ko ke Kula Hilo Boarding: Mrs. M. Paikala i ko Waiakea-kai; Mrs Susie Naope i ka Haili; Mrs. Brown i ko Kauakauilehua; Miss E. Naope i ko ka Ahahui Pokii o Haili.
Huina lulu i loaa, he $11.20. O ka nui o ka poe i akoakoa mai, ma kahi o 60. Ua piha maoli na uhane i na olelo waiwai mai ka lunahoomalu mai.
Ua hookuuia ka halawai me ke mele ana ma ka aoao 196 ame ka pule a ka ahahui.
Hoomaikai nui i ka Lunahooponopono no kou haawi ana mai he wahi kaawale o kau pepa.
Hahana Ka Wi Ma Ke Kulana-Kauhale O Petrograd.
LONDON, Nov. 3.-- No elua pule ka nele ana o ke kulanakauhale o Petrograd i ka ai, a he 1000 poe i make no ka nele i ka ai, ka ma ʻ i ahulau ame na ma ʻ i lehulehu like, ole no ka malama pono ole ia o ke ola ame na ano maemae o ke ola ana elike me ka hoakaka a kekahi paahao kue Bolsheviki o ka mahuka ana mai Makao mai, a holo aku i Helsingfors, Finland, no kona palekana. He mea kamailio nui ia ke kulana kupilikii o ke ola ana me ka loaa ole o ka manaolana maloko o ke kapitala o ke aupuni kuikawa, wahi a ua paahao la.
Oai na Bolsheviki e olelo ana ua lilo ia lakou ke kulanakauhale o Luga, eia nae ma ka lono i loaa mai i ke keena kaua ma La@ana nei e hoike ana ia i ka halawai ana a hooukaia he kaua me ka hoolopono loa e ke Kenerala Yudenitch, o ke aupuni kuikawa o ke komohana akau o Rusia, me na pualikoa Bolsheviki i ohi hou ia. Ma ka lono i loaa mai i Ladana nei mai ke keneralu mai ua lilo aku ke kulanakauhale o Ropeha i na pualikoa o Yudenitch.
E hoakaka pu ana kekahi lono kelekalapa mai Reval mai o ka Poaono i ka lilo pio ana aku i ke Kenerala Yudenitch o ka Papu Krasnaia Gorka, he papu ikaika ma ke komohana ae o ka Papu Kronstadt. Ua hoikeia mai iloko o na lima o na koa Bolsheviki ka napu Krasnaia mamua o ka lilo ana aku la i na pualikoa o ka hapa akau o Rusia.
Ma ka lono hole loa i loaa mai i Ladana, aia ke Kenerala Yudenitch ke "nee mua loa aku la, aia oia ke ka ʻ i mai la imua maluna o na kahua kaua apau mamoa aku o Petrograd a ma ka h@ma, kahi o kekahi pualikoa kaawale a na Bolsheviki e kaua mai la i kekahi hapa o kona mau pualikoa."
He Hoomaikai
O ka mea nona ka inoa malalo iho nei, ke haawi aku nei i na hoomaikai he nui i na hoaloha apau i haawi mai i ka lakou mau kokua i ka aha mele o ka Ahahui C. E. o ka Ekalesia o Kawaiahao, i weheia iho nei ma ke Club House o ka Ekalesia o Kawaiahao.
Ke hoomaikai pu aku nei no hoi i na pa@a himeni i hele mai e kokua.
Na ke Akua e hoomaikai nui mai ia oukou apau.
Owau iho no me ka haahaa.
ALICE L. KAHOKUOLUNA,
Peresidena C.E. o Kawaiahao
Honolulu, T. H., Nov. 4, 1919.
kakou luapele, he maikai no hoi ka pele, aole he kiloi iluna a hoopilikia wale i ke ola o na kanaka elike me ka luapele o Jamaica, Matinique, Iapana, etc. Ma k@na hale hana e kokoke ana i ka hokele o ka Luapele he maikai na mea apau.
(Aole i pau.)
He Hoalohaloha No Mrs. Limaloa Makea
Oiai aloe o kaki home e mau loa ana maanei. Pela iho la ka pahola ana ae o ka lono i ke kakahiaka Poakolu poniponi wale, o Mrs. Limaloa Makea, eia ka ua hala iho la.
Mawaena o koonei mau mea luuluu, ua kuu iho la i na luhi o keia ola ana ma ka po Poalua, Oct. 14, 1919, ma ko laua home, imua o kana mau mea aloha he kane, he kaukamahine ame na lei moopuna, a hele hookahi aku la i kela Edena nani, mala maikai, home e malu a oli mau ai, mai keia home honua, he mea kaumaha no, ke kau ana mai o ka lima mana o ko kakou Haku, a hookoo ae la i ka pili aloha ana me ke kane o na la opiopio, a pela hoi ke kaikamahine ame na lei moopuna, ka manaolana o na la hapauea.
E ka makuakane, mai maka ʻ u a mai kaumaha, na haumana a Iesu, kali me ka hooikaika, a mamuli maha no. O keia haawina iloko o kou home, nou makou e komo pu nei e kumakena, a oiai, ma ka aoao o ka Ekalesia, Kula Sabati ame ka ahahui C. E. o Hanapepe, a ma o ko makou mau komite la, ke kumakena pu nei kakou no kau mea aloha, ano ka mea, ua hala ka malamalama o ka home, ua kau mai la ke ko ʻ iko ʻ i maluna o kou hokua, o na hoomanao ana o na la ame na makahiki i hala, ke hoihoi hou mai la ke au o ka manawa i na hoomanao ana o na la opio, na la o ka hauoli, aka, ke pa e mai la ka leo aloha o ko kakou Haku mai o lolo loa mai. E ka mea luhi, hoi mai, ke kali a ke kiai nei Oia nou, a no ʻ u nei. E ka mea huli hoi mai, e hoole anei i na pomaikai lani, pomaikai uou a no ʻ u nei?
E leha aku kou mau maka in a mauna, mailaila auanei ke kokua e hoea mai ai, nou, a no kau mau lei, aloha nui oe e Mr. Makea, ko makou hoahanau iloko o Kristo, a pela hoi me oe e ke kaikamahina makuahine ole, Mrs. R. Kaneheokalani Kaohi, me au lei keiki a no ka mea o ka makuahine i hala he hoahanau oia no makou, he hoa paahana pu iloko o keia ekalesia, Kula Sabati ame ka Ahahui C. E. o na Makua, a maluna ae o na mea apau, na ka Haku no nona keia kino ame ka uhane e lawe aku i na luuluu ame na kaumaha, mai o oukou ae.
Me ka mahalo nui i ka Lunahooponopono. O makou no na komite.
FANNY SABO,
LIZIE PAUOLE,
SAM MALIEKAI,
Hauapepe, Oct. 26, 1919.
Lawe I Ke Ola Me Ka Laau Make
Ma Lahaina Maui, i kulike ai me ka hoakala a kekahi meahou maloko o kekahi o na nupepa Kepani o keia kulanakauhale, ua lawe okoa ae he kaikamahine Kepani, o @ni-kumamaiwa makahiki i kona ola, ma ka Poalima i hala, mamuli o ka inu ana i ka laaumake.
Me ka mahou e pili ana i ka make ana o kela kaikamahine Kepani, e hoakaka ana ia, ua haulehia kela kaikamahine i ke aloha me kekahi Kepani opio, aka nae ua hoole kona mau makua, i kona mare ana aku i ka mea ana i aloha ai, no ia kumu i lawe okoa ae ai i kona ola iho, ma ka ai ana i ka la@umake, elike me ka hana mau a na Kepani, i ka manawa e hooleia ai ko lakou makemake.
Ua hele ka kela kaikamahine i ka nana kiionioni, ma kela po poalima, a iaia i huli hoi aku ai noloko o kona rumi, ua kii aku la oia i ka laaumake, a ai ae la, a iloko o na minuke he kanaha mahope mai, ua make loa aku la oia.
O Joseph Makanani Ua Hala
E ka Lunahooponopono, Aloha oe: Elike me ka uwila e anapu ana ma na paia lani e nakeke hele ana, pela iho la ka hiki ana mai o ka anela o ka make i ko ʻ u hoa kauwa, Mr. Joseph Makanani, nolaila e oluolu mai kou ahonui i keia lono kaumaha e hookomo iho ma kahi kaawale o kekahi rumi o ka kaua milimili a na ka lau makani e kukini aku, i ike mai na kini mano a lehu o Kauai.
Ua kiiia mai au e hele ilaila a malaila au a pauaho mai, ahiki i kona @anu hope loa, a mahope hiki mai ke Kauka Cooper. Ma ka umauma wale no ka eha, no eono wale no hora i hoomaka ai ka eha, a pilikia loa, pili loa keia eha ma ka puuwai, a make ma ka hora 5@45. Ua nui na makamaka ame ua hoaloha i hiki mai e puili pu i ke kaumaha me ka wahine i hooneleia i ke kane.
O makou iho no ke hoomaikai a komo pu aku nei makou, kou mau hoahanau e noho ana ma Kalauo, i kou kaumaha e hoomama mai, a ke pule nei makou nou e Mrs. Julia Makanani, mai kanalua i ka oiaio o ka euanelio e nee imula e nee imua, a o makou iho no ke hoonani aku nei i na Lani e kokua mai ia oe e hoomama mai kou noonoo.
O kou mau hoa iho no iloko o ka Euanelio hookahi.
MRS. PONI KEOLA,
GEO. KEOLA,
MRS. ANNIE P. KEOLA,
MISS HIHINA KEOLA,
PETER KEOLA
MRS. ANNIE APUA.
W. K. APUAKEHAU.
MANUEL PILIPI,
MRS. KAUMAI.
Kalauao, Ewa, Oct. 29, 1919.
Mai Hoahu Oukou I Ka Waiwai Ma Ka Honua
Aole no he kanaha ʻ i wai ka aihue moa ma Kahuku nei, maiwaena ae uo paha o na limahana, a oiai no paha aole i lawa kahi uku hana, a no ka mea, he o ia mau no ka hoopipii mau ia o na meakuai i kela ame keia mahina, ahea la ka hoi na komite a ke kiaaiua o kakou ke kakali aku nei, ahea la ka hoi?
Pele paha na halawai hoopii ukuhana a na Kepani, $5 no ka la, 8 hora hana, ame ka ohi pu i ka uku bonus. E kakoo pu aku ana na Pilipino, a oiai aoia na limahana e hoolawa mai nei i na mahiko elike mai la me Makaweli, o ko lakou kuleana no ia, a pela no hoi me ko na mahiko kuleana, aia uo i ua hana ana.
E pa-hupa-hu mau mai ana na pu panapana i na po apau, na ilio kiai moa, he mea ole ia i ka aihue, a komo aihue pu ia oloko o ka hale, ma ke dala ka nana, a wehe aku la ka papale.
Ua hoholo ar la he lono hoolahaia ae, no kela huaka ʻ i mai Lokopaakai mai, e haalele aku ana ia Kapalakiko, Poakahi, Nov. 10, a e ku mai ana ma Honolulu i ka Poalima ame Poaono, la 16. E hoomaha aku anu ma Honolulu ma na hokele, e paaia ana malalo o na komite hookipa a makaikai ame paina he mau la, a pau ia, no Laie i ka eheu manu mai ia lakou, a na mokupuni, ame Honolulu, ame na malihini hui mawaho ae.
Aole no paha ia he ninau ano nui: o keia paha ka ninau ano nui a pahaohao, no keia halelaa i kukuluia ma Hawaii nei, kon@ ano ame na oihana lawelawe iloko on a, i hana ole ia e na hoomana e ae i ko ke au mua i hanaia ai.
Nolaila i hiki mai ke kanaka i waeia a kohoia, i mau panihakahaka no ke Kaula Joseph Smith Jr., nana i kukulu i keia hoomana i kona wa opiopio, a nolaila i kohoia ai o Laie i aina houluulu, pela i pii mai ai ua pomaikai a hu maluna o ka aina, a pii pu na wai aniani maluna o na puu, a hoomalamalama ia ke kulanakauhale e na apahu pou uwila, a e pit pu mai na i ʻ a nunui a liilii i ke one maloo. E iho mai na pipi noho mauna ma na pa. E holo mai na puaa, a e lele pu me na moa, ma ke kapuahi kuke.
E haninini na paloa haua meaono, ma ke kapuahi hoomo ʻ a. E kuehuehu na manu i na eheu e lelele mai. E pio ia aku no, me ka wikiwiki, e hele mai ai na pomaikai ma na puu mau loa.
I kuu lahui, ka lahui Akua o ka hale o Iseraela, malalo o ka ili honua, Mr. Lunahouponopono ame kou mau lima paahana, ka nani paredaiso o ka home a Kulanakauhale Kalana Oahu Teritore o Hawaii, kuu aina hanau e, a nona mau loa kakou e olelo ae ai, ka paredaiso o ka Moana Pakipika. Aloha kakou.
J.K. APUAKEHAU.
Laie o ke Koolau
Kuu Uncle Aloha Mr. Kahiona Ka Ua Hala.
M@ Solomon Hanohano, Aloha oe: Eoluolu mai kou ahonui no ka ʻ u puolo luuluu he aloha, no kuu uncle Mr. Kahiona Ka, i hala aku la ma kela ao mau loa, a nau hoi ia e aha ʻ i mama aku ma na ipuka hale o kela ame keia home i ike mai ai na makamaka, na hoaloha ame ka ohana o kuu uncle aloha.
Ua haawe oia i na haawina ehaeha no na mahina ekolu i kaahope aku nei ma kona home aloha ma Kainaliu, Kona, Hawaii, a ua hoaoia no hoi ma na ano apau no ka huli ana i mea nona e pono ai, a ua hiki ole i ka ike o kolaila mau kauka e joopakele ai iaia.
Nolaila ua manao ae ka ohana ame kana wahine e hele mai no Honolulu nei i kahi nui o ka ike, a ua hana iho la ke kauka i ko lakou ike, a ua hiki ole.
Ua lawe aku la no ka Makua mana loa i kona kuleana o ka uhane, a waiho iho la i kona kino wailua na kana wahine ame ka ohana e auamo aku i na luuluu kaumaha.
Ma ka home oia o Carrie Robinson kahi i noho ai, a mailaila aku oia i law loa ia ai no ka Haukapila Moiwahine, no na la pokole wale no he elima, a ua pauaho mai oia i keia ola ana ma ka po Poakolu nei, hora 3:15, Oct. 30.
He hoahanau oia no ka ekalesia o Lanakila, Kona, Hawaii, a iloko oia o ka hana maikai a ka Haku a pauaho wale aku la no oia.
E ka ekalesia o Lanakila e, ua pau ko oukou lohe hou ana i kona leo, ua hala oia no ka wa mau loa.
Ua hanauia o Mr. Kahiona Ka ma Kawainui, Kona, Hawaii, ma ka la 19 o Iulai, 1864, mai ka puhaka mai o Mrs. Kaliakaele Ulii A. Ka, nolaila ua piha iaia na makahiki he 55 o kona hanu ana i na ea oluolu ma keia aoe a ma ke ahonui o ko makou makua Carrie Robinson, i hoihoiia aku ai kona kino wailua ma kona home aloha ma Kainaliu, Hawaii.
Nolaila, ke haawi aku nei au ame ka ohana ame kana wahine aloha i ko makou hoomaikai palena ole ia oe e Mrs. Carrie Robinson, no kau mau hana maikai, a he mea ia na makou e poina o@@ ai no ka wa mau loa; a na ke Akua e kokua mai ia kakou apau loa ma ka inoa o Iesu Kristo, amene.
MRS. KAHIONA KA,
MRS. LIZZIE K. AIU,
CHAS. K. AIU,
Honolulu, Oct. 31, 1919.
Heluheluia Me Ka Leo Pahee E Haku'i Nakolo Ai O Loko Hana Nui.
(Na G. K. Keawehaku, Esq.)
E Kuokoa o Kuauli,
E ke koae-kau-pali
O Hawaii-ai-alii.
Welina: Eia la he alana, he ao-pe-u nau na ka ohia-ko ame ka palaoa-pae @ na wai o Malu-ihi.
E puaoni e--e hono ia'u:
Ua Lei No.
He lei no ka lehua o Hilo, ua lei no;
He lei no ka hinano o Puna, ua lei no;
He lei no ka oo o Kona, ua lei no;
He lei no ke kukui o Molokai ,ua lei no;
He lei no ka mokihana o Kauai, ua lei no:
He @@@@ ka pupu o Niihau, ua lei no;
Ei@@ ilima la no Oahu, he lei haaheo, on i ka onohi;
O ka maoli lei aku la ia, ka heke o ke kukalahale;
Mai Nuuanu pali a Mamala i ka nuku auwae. He lei no.
Ua Kai No.
He kai no ko Kona,
He kai malino;
He kai no ko Kona,
He kai ma-oki-oki;
He kai no ko Kona,
He kai pohu;
He kai no ko Kona,
He kai no Ehunuikaimalino;
He kai no ko Kona,
He kai alania;
No Honolulu o Kou ke kai,
O Mamala ke nuku,
O Haiki ke awa e komo ai. Ua kai no.
Pii I Ka Makani.
Ku ka ihu o Kaula,
Pii i ka makani;
Muimuia ka n@i'a,
Hooha-ke Nihoa;
O ua hoa puhene nei o ka aina,
O ka la iloilo o Apuakalamaula;
He ula leo ka hoi Na ke aheahe malie,
O ke kahua ia la. Elieli.
Pii i ka makani.
Oia Hoi Ha!
Ina kaua ilaila,
I ka unuunu pua-mai-hala,
Oia hoi ha-----
Ina Kaua ilaila,
I na olohu-ikoi a ka manao,
Oia hoi ha------
Ina kaua ilalia,
I na hakina ai a ke aloha,
Oia hoi ha-----
Ina kaua ilaila,
I ka hoolale a ka mikioi,
Oia hoi ha------
Ina kaua ilaila,
I na aha-kaa-kolu a ka iini,
Oia hoi ha-------
Ina kaua ilaila,
I na pani-umoki a Kaumu,
Oia hoi ha-----
No Hanamaulu.
No Hanamaulu
Ke ehu a ke kai,
No Hanamaulu
Ka papale o-oma,
No Hanamaulu
Na wai o Namolokama,
No Hanamaulu
Ke anu i Waialeale,
No Hanamaulu
Na a keokeo liilii kani o Nohili,
No Hanamaulu
Ka limu kepa kanaka,
No Hanamaulu
Ka pua roke one o Ma@aoku,
No Hanamaulu
Ka wai ku-au hoe i ka pali,
No Hanamaulu
O maikai Kauai,
No Hanamaulu
O hemolele i ka malie.
Aia la! No Hanamaulu wale no!
He hakina ai no koe?
Ae. O ka noe o Koloa ua ike iho nei au. Sweet. No Hanamaulu.
No Maui.
No Mahamenui ka eleele,
O-o manu o poopoo,
No Kula ka ulei
He kowali uwala ko Honuaula;
No Keanae ka wai-kau,
Na Ka'uiki puu e in a;
No Lahaina ka maa-a,
Me ka iki-ulu o Lele.
No Hilo.
Ike au ia Hilo
I ka ua kaniki@a,
Ike au ia Hilo
I ka pua o Kina;
Ike au ia Hilo
I kela ano pele liilii;
Ike au ia Hilo
I ka ual@ o eono moku;
Ike au ia Hilo
I ka pua lehua o ka uka;
Ike au ia Hilo
I ka wai-pi'o anuenue;
Ike au ia Hilo
I ka puulena hali ala o ka wao;
Ike au ia Hilo
Ia Naha Pohaku I mamao;
Hookumu alii o Kaouli. No Hilo.
Ke Kupuna-Wahine No Kana Moopuna Kane.
He Inoa.
O oe mai la ka ia
E pua-ehu-mahinu-o Malino, e-a-----
O oe mai la ka ia
E no'eno'e ,e hilu, Alapai-nui-a-Maalo, e-a------
O oe mai la ka ia
E hulu-uohu-moomooa la ia, e-a-----
O oe mai la ka ia
E wohi kupu, pa i ka lani Ahu-I, e-a------
O oe mai la ka ia
E ha'ehale makani wekiu kapu, e-a----
O oe mai la ka ia
E ka liko i likoliko i liko ai ,e-a------
O oe mai la ka ia
E kaa-kua, kaa-alo, kaa-kahua, e-a-----
O ka'u no oe he kupuna
O Holaniku-Kahikilauakea-o-Keawehaku, e-a------
E o----hoi. "E-----o------"
Na Alapai (w) no James H. K. Keawehaku.
Owai Au? Owai.
O Alia au he Naha,
O Puela au he Pi'o,
O I au he I-mamao.
No'u na I, na mahiole,
N@ ahu âme na hili:
No'u na ka-poi, na palena,
No'u na noanoa, na hu;
Na'u i paa ka alihi o ka lau Pikele aina ame lahui o Kuauli.
A waikakuu kaua la!
E Aha Wale Mai Ana Oe.
E ka ua onini-pua-ia-puai ka moana,
E aha wale mai ana oe?
E hoonanea ae ana au i Kaikilani
Aliiwahine o Puna i lono wale oe e----
E ka ahaa@a-la'i-I-Niua.
E aha wale mai ana oe?
E ko-hi ae ana au i ka waa o maua
I ka moana popolo moana kele e-----
He Hoalohaloha No A'u Moopuna Hele Loa.
Aloha ka makani kaulana o ka aina, aloha ka home lauhala a ka malihini, e kipa aku ai, ua lako i na mea e oluolu ai ke kino. Hoomanao ae la ko olua papa ame na pokii o olua, i ke mele lahui o ka aina:
E aloha wale ana no au,
Ka makani kaulana o ka aina,
A'u i noho ai a kupa ka makani kailialoha,
Kuu pua kuu lei kuu milimili e,
Kuu lei kau i ka wekiu;
He milimili oe, a he hiwahiwa hoi,
He lei mau no kuu kino.
I aloha ia no ia home,
Home luakaha a ka malihini,
A'u i noho ai a kupa, ka makani kailialoha.
Aloha ka Luakini o Papalahoomau, kahi a'u moopuna e kulala ai i ka pono o ke Akua i ka po ame ke ao; kahi hoi i a'o ia ai ka olelo e ola ai ka uhane; a ua makauakau no ka hele ana o a'u moopuna i kela ao.
Kuu mau moopuna mai ka i'a a ka makani i lawe mai. mai ka i'a paa mai i ka ohu o uka. Kuu mau moopuna mai ka i'a kuhea mai i ka pali; kuu mau moopuna mai ka la piha kanaka nui o Papalahoomau ke noho ia. Aloha ia mau la ke hoomanao ae, kuu hale moopuna nui ke noho ia e.
Me keia mau wahi aloha o ko olua papa ame na pokii o olua, ke uwe nei au i ke aloha ia oukou. E hoomanao e a'u keiki, o kahi a na kaikamahina a olua i hele aku la, a makou no ilaila. Eia ka olelo, o na mea nui ame na mea liilii aia no malaila.
Me ka aloha,
D. K. Kaaiakamanu.
Me ka Ohana.
Ko Makou Papa Ua Hala.
Ia oe @ ka Nupepa Kuokoa, Aloha kaua:----E oluolu mai oe i kauwahi kaawale no'u, o ia hoi no ko makou papa aloha ua hala, Mr. Hao Kamaka, i ike mai no kini makamaka o kuu makuakane i haalele mai ia makou, me ko makou makuahine i hooneleia i ke kane.
Auwe, pau ole ko makou aloha i ko makou papa i haalele mai ia makou. He makuakane maikai oia, a he aloha no hoi ia makou, pela no hoi i ko makou mama. Aloha wale kuu papa hele loa, ua hele hookahi aku la oia, a haa lele iho la ia makoua, me ko makou makuahine.
Ua hanauia ko makou papa ma Hilo, mai ka puhaka mai o Kalui Kaaawa ame Kamaka i ka makahiki 1831, a ua piha iaia he 88 makahiki, a ua piha no hoi i ko makou makuahine he 54 makahiki i keia manawa; a ua pau ko makou hele pu ana me ko makou papa, a ua pua ka loha ana i kona leo.
Ua hele aku la oia i ke ala hoi hou ole mai me makou na keiki, ame ko makou mama aloha, Mrs. Kawaimaka Hao. I kona wa e ola ana, he makuakane oluolu oia, a he puni i na mea lealea, hoomanao ae la au i kana wahi mele e hula ai penei:
He lono olelo wale mai ko'u,
Ua hui Euelani me kahi mokuluu:
Ua kau kekaha i sauluna,
Se hiolani nei sa moena.
Ua hala aku la oia hele pu no me kana mau pono. Aloha wale, a pau ole no hoi ko makou aloha i ko makou papa hele loa.
Ke haawi ei makou i ko makou mahalo i na hoaloha, ame na makamaka @ hele mai e ike i ko mako upapa hele loa.
Me keia mau wahi laina pokole, ua lawa kakou, me ke aloha, a na ke Akua e kokua mai ia kakou. Me ka mahalo.
Owau iho no me ka luuluu,
Mrs. Violet W. K. Healani,
Me ka Ohana.
Ua Hookohuia Aku I Akena Hou.
Mamuli o ka waiho ana mai o Mr. John T. Unea, o Kalaupapa, Molokai, i kona noho akena ana no ka Nupepa Kuokoa, ka hana ana i lawelawe ai no keia pepa no na makahiki he iwakalua a oi me ka pololei; mamauli no hoi o kona hooia ana mai i keia keena me ka waiho pu ana mai i ka inoa o Mr. Abraham S. Paaniani, o Kalaupapa no i oleloia ae nei, olaila ma keia, ke hoikeia aku nei ka lohe i ka poe apau e noho ana ma Kalaupapa, ame Kalawao, Kalana o Molokai, e lawe nei i ka Nupepa Kuokoa, o na hooponopono ana apau no ke Kuokoa ma keia hope aku, me Mr. Abraham S. Paaniani, no ka mea, ke hoonoho nei makou iaia i akena no eia pepa ma Kalaupapa, Molokai i oleloia.
O ka pue apau e makemake ana e lawe i ka Nupepa Kuokoa no keia makahiki ae, ame ka poe e lawe nei no i ka nupepa i keia manawa, e pono lakou e waiho ae i ka laou mau kauoha pepa apau ia Mr. Abraham S. Paaniani i oleloia, me ka uku pu ae i na dala no ka nupepa iaia, ma ka la 10 o ka mahina o Dekemaba, 1919; a nana e hoouna mai i na kauoha pepa ame ka hookaa dala pu i ke keena nei
Advertiser Publishing Co., Ltd.
Honolulu. Nov. 7, 1919.
E ka makanoe maka lehua o Hilo Hanakapakahi e----
E aha wale mai ana oe?
E pelu ae ana au i na mawe-oho o Puulena makani e---
E aha wale mai ana oe? E aha.
Limalima (Aihue) Ka Like Ole Manao. He Kaao.
(Na G. K. Keawehaku.)
I ke au i hala e, ua hopuia iho ia he wahi Nipona no Kepani mai no @a hewa aihue i na dala he iwakalua @aloko o kekahi o na apana hookolokolo o ka Mokupuni o Kauai.
Ma ka la no ka noho ana e hoolohe @ ka hihia elike me ke kumuhoop@@ ua hoea ae imua o ka aha ka mea @ hoopiiia me kona loio pu.
Ua makaukau ka aha, a heluhelu mai ka aoao aupuni i ke kumuhoopii (ka @@no ka hewa aihue i na dala he iwakalua a Poomoa (k) oia wahi no, ma ka la o o Feberuari i hala e ,o ia makahiki no, a i ka pau ana o ke kaki i ka heluheluia, ua ninau mai la ka aha i ka meahoo piiia:
"Pehea oe limalima (me ko ka lunakanawai hoonioni ana i kona mau manamanalima imua o ka meahoopiiia) kela dala iaia!" (me ke kuhi ana ae ia Poomoa). "Pehea oe, hewa paha ole hewa paha!:
No keia ninau a ka aha, ua pane aku ka meahoopiiia: "Pehea oe aole ike! Pehea la oe hapai mai wau kolokolo maanei? Kela aole oe ike."
No keia pane a ka meahoopiiia, ua ninau hou mai ka aha: "Hewa? Ao@@ hewa?"
"Pehea wau hewa!" wahi a ka meahoopiiia me ke okalakala. "Wau kamailio oe pololei waha ,aole kapaka@@ like pu, awalu, aiwa, umi makahiki. O ea, Feberuari mahina ea, Ha! Wau no limalima kela iwakalua dala iaia ma kela hale iaia. Pehea wau hewa limalima iwakalua dala iaia?" (e kuhi p@ ana ia Poomoa).
"Oe maopopo loa kela olelo Hawaii?" wahi hou a ka aha.
"Wau, maopopo loa. Wau noho Hawaii, ike olelo Hawaii. Noho Maui, holehole kela Lahaina sugar cane, ike olelo like pu olelo Hawaii. Wau hana kumlola kela Oahu Mill, ike olelo like pu olelo Hawaii. Mamua wau pimai Kauai, noho kela Makaweli ko hanahana like pu awalu, aiwa, um imakahiki. Ooole'a kela olelo Kauai. Paakiki kela poo, like pu kela poe kii-kalai kela Lualii kahiko makule manawa mamua, kela poe Niihau akua liilii aole hiki akamai!
"Lunakanawai, wau olelo oe akahi kela mea wau nui akamai: Wau kamaaina kela 'A,' iaia pohaku no, n@i loa ma Kona, kela Kau, huipu kela Olaa sugar komapa. Kela papa iaia Kamapuaa, kela mama iaia Luahine Pele.
"Wau aikane kela 'E,' wau kahea iaia----'E'----iaia kamu mai no. Mika@@ olelo 'ariari,' (wikiwiki), ariari mai no iaia.
"Hu! Kela 'I,' wau nui loa ike iaia. Kela iaia mamua noho kela Kakaako, Noho, moemoe, kaukau, pau loa kela manawa Kakaako. Iaia kela hana pihi liilii, pihi nui. Kela makou moi Y@shuhito olelo, 'sakana hana hana.'
"Kela A, kela E, kela I, wau noho mawaena, kamaaina. Wau nuinui ka kau leka kela ohana lakou. Kela o, u, h, k, l, m, n, p, w.
"Ia lakou pau loa Bosekona hele mai maluna kela moku 'Thaddeus,' malaki @0, 1920, Hawaii, Kailua, Aperila 19, ike pu makahiki, Oahu, Honolulu.
"Wau, nana a wau loaa ike no."
"Oe lunakanawai. Wau polopeka. Kela olelo Hawaii, kela no ka olelo Isaraela. Iakoba papa aloha lakou."
"Ke hookuuia nei oe, no kou koa ana e auamo i ka oiaio," wahi a ka aha.
Mahope iho, ua koi aku ka loio i kahi Nipona no kona uku oihana; a oia ka kahi Kepani o ka olelo ana aku:
"Wau, olelo oe ea----oe hana mai waa ike lunakanawai hana mai wau."
No eia noi a kahi Nipona ua oluolu i kahi loio ka hookuu ana iaia; a no ka elua hoi o ka manawa o kona pale@ana ana.
(E hoomanao i ke kaao o Iaka (ekake) i lilo i kuhina nui ame na materia @pe ma keia olili hou ana aku.---G.K.K)
Ma Ka Poakahi Iho Ka La Hoomaemae Kulanakauhale.
Ma ke@a Poakahi ae Novemaba @@ @ hoomaka ai ka "La Hoomaemae ame @oopakele pauahi" elike me ia i hooahaia ae ma ka Poaono aku la i hala, mahope iho o kekahi ahakuka o ka in a amaia ana e na luna o ka papa ola ka ilamuku o ka oihana kinalahi. No ka hoomaalahi i ka ohi ana i na opaia a na makaainana a puni ke kulanakauhale manaoia aku e hoohuiia ae ana iloko o ka pule ua maheleia ae ke kulanaka@hale iloko o ekolu mahele.
Ma ka Poakahi nei ka hookaia ana o ka hoomaemae a ua hoomaa @@ mai ahiki i ka Poakolu maloko o ka mahele mai ke Alanui Kamehameha IV mai ehiki i ke Alanui Kalihi a na na kaa o ka oihana lawe opala @ la@@ mai ana i na opala a pau ma ia ma'@@@ no kahi e hoahu a e puhiia aku ai.
Ma ia mau la hookahi ua mana@@ @ hoomaemae pu ana na makaa@@@@@ @ na apana o Waikiki, Manoa Kainu@@@ ame Makiki i ko lakou mau pahal@ a e hoahu ae ana i na opale ma na @@@ @a no ka laweia ana mai e na @@@ lawe opala o ke Aupuni Kalana ma @@ Poalima.
Ma ka Poaono o na opala a pa@ i hoah@ia ma na apana o Kakaako, P@waina ame loko iho o ke kulanak@@hale e laweia aku ai e na kaa no ka@@ hoahu opala. Ua pau i ka hooka@@kauia na wahi e hoahu a e puhiia a @ ai na opala i ke ahi. E kaa aku @ @ malalo o ka Ilamuku Kinaiahi A. E. Carter, Sam Lehua ame kekahi ma@ kanaka o ka Papa Ola ka hana @ @ lawe ame ke puhi ana aku i @ opa@@
O Hohonu Makanani Ua Hala.
I kuu Solomon Hanohano, Welina kaua:---O ka lono ano nui i pahola @@ ma kahi kauhale o Halawa, Ewa ne@@a he lono ano nui hoi, o Joseph Hoh@@@ Makanani, ua hala, ua nalo no ka @@pena o na mea apau, i ka auwina la o nehinei, Oct. 27, 1919. Me ka ohana ame ka wahine na up@ ana, na ke Akua no e kiai mai,
Kou no,
Daniel K. Hoolapa.