Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVII, Number 46, 14 November 1919 — He Moolelo no KEAKA TAZANA Ka Weli o na Ululaau Mehameha o Aferika a o ka Hoaloha o na Holoholona Ahiu [ARTICLE]

He Moolelo no KEAKA TAZANA Ka Weli o na Ululaau Mehameha o Aferika a o ka Hoaloha o na Holoholona Ahiu

0 ka poe nae i kamaaina i kona helehelena, ina lakou 0 ike hou mai ana iala. āole no e hiki ia lakou ke hoomaopo' e ;'Ki o Paulo kela īio.ka mea ua kaokoa loa ae kona m } a;i ano apau. niai na ano a lakou i kamaaina mua ai iaia. Iloko o kela mau makahiki he umi o ka noho ana o Paulo n;a kela ailm hihiu. ua mihi loa oia i kona halāwai ole ana me ka mak'e', elike me iā i kau aku ai nialuna o Rokofa, ua . .i aku ka niaalahi o ka make ana i ka manawa pokole, aole he tnau liiamua o keia hookoeia ana mai o kona o\a e noho mau ai ik)ko o ka ehaeha ahiki i ka loaa wale ana aku i ka poe lioopakele. Ma kela manawa ;f-ua o Paulo i ike aku ai i ka lele ana .īku o na hoU)holoii{i a Tazana.a haehae ae i ke kino o Rokofa, u;n manao .oia u kona holo an.a aku e pee iloko o ka ululaau. kona.kuuiu- e p&lekana ai, a.no kona ho ohopo o alualuia oia e Taz;ana me k.ana niau holoholona, aole oia i noho koikoke .iho ma na kumulaau pili kahawai. aka ua komo loa aku oia. iloko (O ka hihipe'a ame ka naele o ka ululaau me kona. inaeuhane niua ole ae, he poino wale 110 ke.' hoopimwana i kona mau,aqao apau ma kela aina hihiu. Oiai oia e horo.ana:Ho ka pale kana o kona ola, ua hoopuniia ae la oia lahui Paele ai kanaka. ka lahui hoi' i kau aku ai na haoa hoopliikia a hoppoino a Rokofa maluna o lakou. -, . 1 ka paapio ai o Paulo i kela poe kanaka, ua laweia aku la oi-a'^nlHā'O ke alii o kela lahui, a mamuli o ka noke ana aku i ka nonoi ma na auo apau e hooj)akelcia āe kona ola. uā aeia 'mai la kana noi, eia nae, ua noke ia oia i ka hoom.'iinoino ma na ano apau e hoohauoliia aku ai ka manaoo kelā lalnil kanaka, i uku panai, nt» na hana hoopilikia i hookauia aku maluna o kekahi poe o lakou e Rokofa. Xo na luakahiki he umi, i noho ai oia he pio malalo o kela lahiii kanaka. e noke ia ana i ka hailuku i ka pohaku e na wahiiie āme na kamalii. e houhou ia mai ana i iia laau, ua lilo kana mau ana aku imua o kela poe i- meā palienehenein m.-ii, 110 ka mea, aole loa he wahi aloha 6 na Pae'e i na kanaka ili keokeo. 1 ka manawa 11'oho wale o na Paele pana pua. e hooliloia ana o : a i maka no ka lakou mau pua e lele mai ai. aole nae. no ka makemake ana e pepehi aku iaia a make, aka no ka ho«»haia aiui i ko lākou man.awa, e hoomaamaa ai i ko lākou j»:ma ana i ka pua nīe ka pololei. ! 1 a 1 au niai la 110 hoi he mau ma'i ko'iko'i loa maluna ' ona. u.a niaoli i ka ma'i kamola poki. ahiki i ka loli loa ana o k»»na d ka mea apiki nae, aole oia i make, koe wa'e no ke kaokoaloa o kona helehelena ame kona ano, e hiki «»'<» ai i kona.'makuahine ponoi, ke ike iho, o kana keikie k«'la. * ' 0 ka lau<»l'o eleele'keia maluna o kona poo. ua loli ae ia a keokeo. o kona kino pololei ke hele. ua hele ia a oohu i keia manawa. 1 tia I ona waha, aole he.niho. hookahi i koe, ua pau i e liā:ku "Paele, a he wahi noonoo uuku wale 110 ka i koe iloko o kona poo. I L'a nialama maikai ia nae oia maluna o kela moku. ho.aaliuia i ka lole'kupnno. me ka hauaiia i ka'ai nioikai, a.i ka hala ana o kekahi r inau la, ua loaa mai la ka ikaika i kona kino. a'a nāe. he o' ia niau no ka hakumakuma o helrheVria. a»Vle he mea nana e lioihoi hou niai i kela ano kahiko oūā; no ka'inea ua hala ka nani ame ka hie o ke kanaka. I Ne kauaka oniopio ; uo o Paulo i kela manawa, aia ma kahi 0 ke 1 'oiakolu makahiki. a oi. ke uauā aku nae iaia, me he mea la..aia l ona inau. makahiki ma kahi o ke kanahiku a kanawaiu pajia. ua ēlemakule maoli, a u.a palupalu lioi kona mau lala, . I Noko m ka noonoo. o I'aulo i kela manawa. aole he ma- [ nao ana. 110 ka hookau aku i ka hoopa'i, maluna o ke kanaka nana i lioohoka niai iaia. ame Rokofa, aka o ka manao hoowahawaha wale no. a hoowahawaha pu 110 hoi 110 Rokoia. 110 ke alakai aua iaia nei e komo aku iloko o na haiia,' e auamo ai o ; a i ua ehaeha he uui. < >iai maluna o kela mok'u, aole he mea hiki iaia ke hana' aku. 110 )<a mea he nawaliwali kona kiuo. aole 110 hoi he hookikina wale mai o na kanaka o ka moku iaia e hana, : aka hookuu mai la 110 iaia e noho a e liana elike me kana mau mea i ike ai he pono. ' | ( > keia moku, o k'e kipa ana aku 110 Afcrika, he moku ia 1 liooliinalimāia e kckahj poe waiwai. me ka hoounaia ana o kekahi j>oc kanaka ake.ākaniai maluna ona, 110 ka nana ana i kekahi inau ano waiwai, i loaa wale 110. ma kekahi nioku-' puni liilii uia nolaila mahope iho o kela hookauia a.na aku o Paulo maluna o kela moku, ua haalele iho la ia i ke.la awa, a .holo/aku la 110 ka mokupuui i manaoia āi. | Aole he hooieahi iwaeua o na kanaka maluna o ka moku i maopopo i ke ano o iia .waiwai a lakou e hele aku nei#c kii, o na kanaka akeakamai vvalc 110, aia hoi ka lakou mau mea, uaahana inaluna o ka moku, 110 ka hoohana ana aku, ma ka nMiiawa e. hoea ai i kela mokupuni. I 11e mau 1a kela holo āna o ka moku, ua ku aku la i kahi i makemakeia a.i, p.ka lele aku la 110.ia o na kanaka akca-| kamai nouka o ka aina, a hooinaka aku la e huli i na ano waiwai i manao nui ia ai. o na kanaka hoi i koe iho maluna ka moku,.he hookahi a. lakou hana, o ia ka lawai'a, ame ka 1 h-ik> ana no lioi iuka.o kā aina e hoohala ai ma na lae kalia ! k ;U- 1 1 1 a hala okoa he mau pnle o ke ku ana o ka moku ma kela wahi, a no ka uluhua loa o i'aulo. i ka nolio maluna o ka :':uku. ua<Hio|o,okoa ak'u la _oia iuka o ka aina. me ka nui 0 na kanaka. Aule 110 he mea hiki ia Paulo ke hana aku, n »laila hoi akii. la oia £ noho iho \a malalo kumuLau nui, a hele la 110. hoi kekahi poe kanaka i ka hahai holuholona. iiie ke ku aua okekahi liona i ka lakou pu a' • ' ake. me ka akoakoa nui ana aku o na kanaka e nana i K la liona, a haule aku la hoi o Paulp.hiamoe. Huko nae o kona hiamoe. puiwa ae la oia i ka hoopa ana nku o kek<ihi mea ma koua lima. i n.ana mai paha kona liana v ku aku ana mapu.nui imua ona. Aia ka maka'u iloko o Pau'p. np kela niapu„a leha.aku la kana nana ana »'• • kal.ii a na kanaka e akoakoa ana,| he, mau, hanen i-a 1-«» lakou inamao mai iaia akp< he hana makehewa wale no k«Mia kahea. ana ak.u i kela poe i mau kokua. i Hoopa hpu aku la ka ma'ni ma kona poohiwi 110 kekahi mar*iwa. a manao iho 1a ua kanaka nei. aole he mau hana hoppilikia a .kela manu iaia, nolaila ku okoa ae 1a o a ihina. a he "hookahi no hoi ke ku aua.o ka \\vxpu ma kona :<->ao, me Va hoonilikia ole aku. 1 wahi .e pakele ai.oia. hoomaka aku la o Paulo e hele no kahi a np o ka moJvU e akoakoa ana, he hookahi 110 ka hele uu na o ka maou me ia, me ka paa ana aku i kekahi lima o a. hele.like aku la laua me ke kuikuiliiiia ana. L'a ina u kela wahi a laua o ka hele aua aku, me ka liuli ole mai o na kanaka p ka niokū.£ eia wale no. a ua kokoke loa aku t iaua i ua ppe kanaka nei, akahi no a ike mai i ka hele aku o Pauīo me ka mapu, ,i.lpko naq o kela manawa, ua

f>au loa ko Paulo maka'u, o kana wale 110 c noonoo la, aole he manao hoopilikia o keia holoholona iaia. Iloko o keia manawa a Paulo e hele aku nei 110 kahi o na kanaka o ka moku, ke noonoo nui la oia i kona pomaikai ina o kela niapu la. ua hiki iaia ke lawe pu me ia maluna o ka īnoku, a waiho aku imua o ka lehulehu no ka hoikeike.. ana. ma i« ano e loaa mai ana laia kekahi huina dala mahuahua U'i. I keia ike ana mai hoi o na kanaka o ka moku i ko laua nei hele aku me ke kuikuilima i kahi hookahi, hoomaka mai la lakou e holo, aole 110 nae he- hoike ae o ka mapu i kona aro maka'u, aka o ke kanaka niua loa o ka lioea aiia ho >uia aku la ōia. me ka nana poiio ana o ka mapu i kona helehelena. a ho ni aku ana he kanaka okoa, *pcla no koiia nana j)akahi ana ia lakou pau, alailn hoi mai la oia a ma ka auao o Paulo. me he moa »a. aole kana mea i makemake ioa ai e ike. iwaena o kela poe kanaka. l'a ;)iha hauoli loa kela poe kanaka 110 keia manu. me ka noke.ana mai i ka niele ia ('aulo, a iloko no hoi o kelu manawa hpokahi e noke ana lakou i ka nana i keia niapu. He hookahi.nae o ke.la poe kanaka i makemake e ko'ohe i kela holonolona, nolaila hele malie ae la oia a kaa mahope o ke kua, hoomaka mai la e hou i kekahi laau oioi, o ka manawa koke 110 ia i huli aku ai ka mapu ihope, me. ka hookeke ana aku i kona niho. a 110 ka maka'u o kela kanalea. ua wehe okoa ae la i kana pahi a paa iloko o kona lima. me ka ir-mao e hoti mai i ka ma ui. ua kikoo aku ! a nae kekahi lima hulnhuHi o ua mapu nei a lo?ia ka pahi, kiolaia aku la iloko o ka n.nhelehele, me ke ku lohaloha wale iho no o kebi kanaka. aohe mea hiki hou aku iaia ke hana mai. I ka ike ana mai hoi o kekahi poe kanaka e aku i kela lele ana mai o ka ma'ni maluna o ko lakou hoa. hemo like ae la ki lakou mau pahi.iwaho, lalau aku la hoi kekahi i ka ■ uauku laau. a hoomaka mai la e lele maluna o ka mapu, ua J like ko lakou ikaika me he mea ole la. inuia o ko lakou hoa pa.ahi, aia no hoi.o Paulo ke ku mai la. me ka papa ana i-ke'a 1 poe kanaka, aole e hoouilikia aku i kana holoholona, aok; nae he hooloheia aku o kana mau. olelo. i L'a ikeia mai kela hak.aka mawaena o na kanaka o ka moku ine ka mapu. e ke kapeua ame ka nialamamoku. o ko j laua pae ana ae no ia iuka o k.:i aina, a hoomaka mai la e ho'-j. 110 ka hoopakele ana i ko laua mau kanaka, ke paa la' hoi ka l.aua mau pu panapana iloko o na lima-, a o na ka-. naka elua. na laua i hoe ae i ka \vaapa 0 ko laua mau haku, ke alualu mai 1a mahope, ai.a ka pono o ka hoea mai i kahi a ko lakou mau hoa e paio la me kela holoholona. 'A t'a ike'aku o Paulo i ka holo niai o na aliimoku, me iia pu panapana'. a ke hopohopo loa la oia, ik> ka niea o keia 1voloholou&, nolaila he'e ae 1a oia a ku. ma ka aoao o'kaj mapu, aole no hoi he hoopilikia svale aku o ka mapu iaia,' akii liuki mai 1a ma lea lima o ka holoholona, a kaa\valc ihai na kanaka mai i pau i ka eha e akoakoa ana i kahi hook&hi. 1 I ke kokoke ana mai hoi o ke kapena o ka moku, kahea' mai la oia ia Haulo e hookaawale ae. i hiki ai iaia ke ki mai, i ka mapu. aole nae he haalele o Paulo i ka holoholona, aka| ke mau la no kona paa ma ka lima, me ka pane ana aku :! ";\ole no keia hoK.'holona ka hewa, aka 110 kela poe kana- j ka. na lakoii i hooi)ilikia mua mai iaia. e uana mai 110 hoi j oe, aole. he hoooilikia wale aku o keia holoholona i kekahi ] mea," alaila noke. ae la ua 'o Paulo i ka hamohamo ma ke! '>00 a ma na wahi ap;ui o ka ma:>u. "Mai pepehi oe i kuu \ hoaloha, o keia kekahi o na holoholona noho malie loa,"j wahi ana me ka hoaō ana aku ma n.a ano apau e hoopa-;j kdeia ae ai kela mapu mai ka make iriai, 110 ka ike! ta oia i kekahi pomaikai nui, ma o ka mapu la, ina no .konai heea m'e kefa h6lbfi6T6ifa uiā l.aelāna.. ' i Xo kela mau hoakaka a Paulo, hookuu iho la ke kapena i-j kana pu paiwpana ilalo. a i hou mai |a: "Ile oiaio anei kau mea i kamailio mai la. uo ko'u poe kanaka ka hewa?" alaila huli aku la i kahi o na kanaka luina e noho inai ana, a ninau āku la: "\*o oukou anei ka hewa o ka hoopilikia mua ana aku nei i kela holoholona ?' j "Ae. na Kimona i hou mua -tku i ke kua o keia hololiolo- j na me kekahi laau oioi. me ka hoao pu ana aku C liou'iaia' i ka pahi, aka nae ua lilo oia i tnea ole i ka holoholona, a i ko makou manawa hoi i lele aku ai maluna ona.o makou pu j kekahi i pau i ka eha, nolaila aole 110 kela hok)holona ka I hewa. aka 110 makou." i pane mai ai kekahi o na kaiiaka. | "Pehea o k'eia anei ka mea oiaio?" i niii.au aku ai ke kapeiia ia Kimona, ka luina i eha e noke ana i ka lonnlomi maj kona poohiwi, a o ke kanaka mua lo,a no hoi nana i hoopilikia aku i ka mapu. "Ua |jololci na mea apau i hoikeia aku la ia oe," wahi ana, alaila nana mai la ke i ka holoholona, me ka hele ana mai a kokoke, no ka nana pono ana ina paha e huhu j aku an.a kela niapu iaia, aia no hoi.kana pu panapaha ke paa 1a iloko o kona lima. IClikc no naeme ka hana a kela mapu, i na kan.aka e ae, 0 ia ka najia pono ana ina ko lakou helelielena.'pela ilio la no ua inapu nei i noke m.ai ai i ka nana i ka helehelena o kel kapena, me ke kilohi ana tna kona īiiaii aoao apau, a elike 1 me kekahi mea i poho na manaolana, pela iho la ka mea i ikeia aku maiuna o ka mapu, alaila nana aku ana i ka inalainamoku, ame na kanaka luina o k.a hoea ana mai, aole no i\yaena o lakou apau, kana mea i makemake ai. me ka hoi ana. māi a 110110 iho la ma ka aoao o Paulo. Xo ka lawe pu aua i kela mapu me ia, ua nonoi aku la o Paulo i ke kapena. e ae mai oia e hookau pu ia ka mapu j malun.n o ka moku, aole.no he hoole aku o ke kapena, nolaila 1 ka haalele ana aku o kela poe kanaka ia wahi, o ka mapu kekahi i liuli hoi like mai me lakou, a he hookahi ke kau like an,a aku. me na kanaka e ae maluna o ka moku. Elike no me ka hana a kela mapu, i ka poe apau o ka lele ana iuka o ka aina, o ia ka noke ana i ka n.ana i ko lakou mau helehelena pakalū, pela iho la 110 oia i uaua aku ai ma ka helehelena o ka poe maluna o ka moku, eia hae. aole no he hookalu iwaena o kela poe, i loaa kana mea ii mai.emake loa ai. t 'a lilo keia nana ihau o ka mauu i ka helehelen.a o n:i mea' i ni.nau hoopohihihi aku i ka noonoo o na .kanakai akeakamai ame na aliimoku. o ka lakou mea'wale 110 1 nla { nao ai. e huli ana kela nianu i kona kahu, o ka mea kupai-! anaha nae, he holoholona keia noloko o k.i ululaau i nohoi ole iā e na kanaka, nolaila he mea pohihihi loa, kona lilo ana i holoholona hanaiahuhu n.a kekahi mea. 1 - J ī'.oko o na la mua o ka uoho ana o kela mapu n'ialuha o ka nioku, e hanuhanu mau ana oi.a ma na wahi apaii. a i kekahi manawa e nana ana kona mau maka.i ka moana. me he mea h, e noonoo ana oia. no ka hoea o ka moku i kekahi wahi, e hiki a.i iaja ke halawai hou aku me na kanaka e ae. ' 1 Aole no i lilo o Paulo i mea lioihoi nana. ua nana a.ku kela ma->u iaia elike no me ka nui ae o na kanaka/maluna 0 k{i moku. aka n.ae 1 wahi paha e hoea aku ai oia no kahi 1 noho nui ia* e na kanaka ili keokeo. pela vrale no oia i noho malie ai. o ka malu o Paulo, aole tto koua makemake m.aoli i kela kanaka. < ( lle mau la l>c ku ana o kela moku ma kela mokupiini, ua huli hoi pololei aku la ia no a iloko o na pule ekolu ku aku la ka moku i ka aina. a māmua o ka lele ana Hku'o Pau'o iuka, ua lulu ae la kanaka q.luna o ka moku i kekahi huina dala. a haawi aku la iaia, i ole ai oia e pilikia, mamuli'o kona nele a ilihune. 1 1 a haalele ana aku nae o Paulo i ka mokn mr kana manu. aole no i lilo he haua maalahi nana ka lawe ana i kela hnlohplona. tio ka .mea q .noke mau ana ka manu i ka nana i ka hēlehelena o na mea apau e maalo ae an.i mamua o ko laua alo, ā i ka ike āna 0 kela fioloholona, aole.iwaena

o lakou anau, kana inea i nianao nui ai, ua pau aku la kona j bo lioi i ka uana ana i na helehelena. a ;ic aku la e hele j uie kptta?hafcii iiie ka'niaikai . - .. .. | O kahi mua loa a Paulo o ka hele m«siopc iho o kā loan ana o kona wahi e noho ai, o ia no kekahi kanaka! i kā/hoolakalaka ana i na holoholona, a hnua ona. ii i hoakaka aku ai oia i kona nianao. no ke a'o ana i ke'a i } mapu tua kcJvalii nuui han.a akaniai. no ka hoikeikei aku o| | ana inau han'a iinua o ka lehulehn, a e mahele pu hoi laual | i'na loaa o keia hana. ,a ma ka aoao o kela kanaka', ka maiauui an e ka hanai"a"nā i Wa mapu. L'a"' hoea ma» la kaua e.Ka makamaka heluhelu. i ka mao r»'>Vo ana. no ka' liiki hou ana o Paulo i l.adana, aole oia hoo- 4 f • ahi \yale no. yka me kekahi ft\apu. nolaila ma keia nee anii I nku o k"9 moole'o. e ike aleu ana kaua i kana mau hana ma' jV:p!a l uianakai.ha'e. a ia manawa auanei e komo mai ai! |1»a mea nona keia moolelo. | ! I j MOKL'NA It. Vic umi makahiki okoa kela mai ka h.nli hni ana aku o j me kana wahine no l-a<Jana, ahiki i keia manawa 0 ka hoea hou ana aku o Paulo no f r .nelani, nolaila aia ka j laua keiki ma kahi o k.ā umi-kumamalima makahiki. Elike 1 me na makua 'waiwai, i makee e loaa na hoonaauao kiekie ia | i ka 'akou poe keiki, pela iho la o Tazana ine Jene Pota, i ! hoolima]iijia aku ai i kanaka naauao, e'noHo mai e j a'o i ka laua keiki, ma ke ano he kumukula nana. \o na . ny«hina. mua o ke a'o ana. a kela kanaka i kana haumana, ! eliko me ka iiiakemake o na makua, ua lilo no i liana paaI kiki. tio ka inea aole loa he komo aku o na niea e a'oia i an:i ilol o o kona "Ho. ma na haawina apau a na makua i | makemal e ai. a o «a ka ua kumukula nei i hoakaka aku ai j imna o ka makuahine o ke keiki i kekahi la: | | "Ma ! t'u niau mea apau i hoomaopopo no keia kciki.| oia kekahi o na keiki 'akamai loa. q ka mea ahiki nae, o ka'u mau niea a- au e n'o aku ana ia'.a. e lilo i kanaka naauao. aolfc .ia e 1-omo iloko o kona poo. Pehea ka paakiki o na i haaw"ina e waihoia aku ana imua pna, he mea liilii wale no I n*au haawina iai.a, me he mea paaui la. a o ka mea i a':i i* kaumalv?'nei. e lilo ana ka'u mati ho"ikaika ana i mea ( wa J > ii ole. 110 ka mea aole e hiki ke hoohuliliuli i kona īioonoo. ivai kana mea i paakiki a\. "Ua ike au, aole he hoo'.>aa o keia kci£i i kana mau haa wiiia. i ka niīinawa nae e hoea mai ai i na hora.kula. me he . niea la. ua'huli ikaika o ; .a i kela mau haawina. lia hiki iaia .1 ke pane mai i lia ninau aoau. tne ka maalahi loa, o keia kekahi mea aiip kupaiai\aha i kau keiki. O ka mea nui , loa iloko.o kona poo, o ia.llo na ihea e pili ana i ka ikaika ] o ke kanaka, a o kana mau huke hialaai loa ma ka heluhelu'ana. o ia no na buke e hoakaka ana i na ano o na holo I ho'ona aliiu. aine ke ola ana o na kanaka hihiu. He' mea i hialaai nui i keia keiki. ka heluhehi'ana i na moolel<j o na i kanaka ikaika a kaulana, a he elu,a po, i loaa pono ai oia j ia'u, e hel.uhēlu ana maluna o kona wahi moe. i ka buke | moolelo i kakauia e Kala liag"ena, no na kanaka ikaika ame : na (lioloholpna.'*:. \ , I ka lohe ai>a o Jo"c a o Mrs. Kelekona boi i na hoakaka | a ke kumukula ruv kana keiki. kuwakuwai iho la kona maiu { watfae iluna o ka papahele, a i mai la: ! ; :'.-I\Ja keia inea au e k.amailio mai nei no kuu keiki. ; ua hookaumahk loa mai ia i kuu noonoo." | "O ka hana pono A\ale no, o ia ke kaili ana mai i ka buke ; tr.ai ke keiki mai, aole ia he hana maalahi 110 ka mea j p uuku 0 kona : kino i keia manawa, ua oi aku kona j ikkika mamua 6 ka ikaika o nā kanaka etuk elike ka n'ui rine ko\i Jc.ino.trcr/' . "Alaila iia hoao mai anei oia e ku-e i kou tnana he kunuikula, i kou \va i makemake ole ai iaia e heHihelu i kela bukc?". •- ♦. ''Ae. he hookahia'u manawā i hoike okoa aku ai imua ona, 1 ko'u makeniake 016 e heluhelu oia i kela buke, o kana i olelo nuii ai. lia like pu oia me kekahi gorila, a o ko'u hoao aiw e kaili mai i kela buke, ua like pu ia me ke kaili ana I liiai;i kana meaai mai kona waha ae. a le'le mai la oia maj luna o'u. iloko o, ka uuku o kona kino. ua like pu au me he I wahrkeiki uukii la iloko o kona mau lima, me ka hapai ana j ae ia' iluna, a kiola aku la iluiia o kona walii moe, a mai liope iho q "kona liaiiiohamo ana i ko'u kino, me he mea la e uumi ana ia'u, keehi iho l.a kona wawae maluna o kuu umauu'ia, a kahea ae 1a nie ka leo nui ku i ka weliweli, me ka olelo ana inai, o ke ano iho la ia o ke kahea ana a ke gorila lanakila. i'ka pau aua o kela hana, hap.ai hou ae 1a oia i ia!ū ;iruha, a kiola mai la iwaho o kona rumi, me ke ki ana rr.ii i ka puka a paa. Ko kekahi mau minuke. aole he mau olelo i kamailio hou ia inawaenk o ke kumukula ame Jene Kelekona, a ma ka aoao o Jcnc ka hoomaka hou ana aku i ka laua kamailio ana, ma ka' i ana mai o ua inakuahine nei: "Uā kau akū ke ko'iko'i maluna o Mr. Mua, ka hoao ana ma na ano apau e kipaku aku i kela 11001100 uluahewa mailoko aku o Keaka kuu keiki," ia manawa hookahi uo, i lohe aku ai laua i ka uuiua o kekahi lala'o ke kiiinulaau, a kiei like aku la laua mawaho o ka puka aniani, aia lioi, e lewaīewa mai ana o Keaka iluna o kekohi lala. a e noke ana no hoi i ka akaaka. oiai oia e hana ana i kekahi m.au hana 1 hooikaika kinos j Mamua uae o ka loaa ana he manawa i ka makuahine ame ke kuihukula e kamailio mai ai, aia hoi, heah'a la ia alu ana iho o.ke kino o ua keiki nei, poholo ana iloko 0 ka puka aniani o kona rumi, oiai aia ke kumulaau ke ku la mawaho pono ae.o kona rumi moe. K n.anea ana ny nae laua nei, komo ana no o Keaka iloko. a hoomaka ae la e.kanuilio: "O, ua hoea mai nei ke kanaka ahiū mai Bonio mai," me ka lelele ana maloko o kela rumi, e kaapūni ana i kona makuahine ame kana kuniukula elike uie ke ano o ka hula aiia a na kanaka hihiu. alaila lele mai'la e pūliki i ka a-i o konamakuahine me ka honi ana aku : . ma na papalina. "O e mama,j hele mai la* au e hoike aku ia oe. aia kekahi ] īuapu-n'u.i i hOonaauaoia ke hoikeikeia mai nei maloko o ! ka hale niele, na ike pono o Wile i na liana akamai a kela ; ma.')U. Wahi ana i kamailio mai ai ia'u, ua hiki loa i ke'a i ma')u ke hanā i.na mea apau a ke kanaka e. hana ai, a koe ' w.āle no ka o 7 plo. L'a hiki, iaia ke kau maluna o ke kaa baikikā!a, ua hiki ke ai v i na nieaai me ka pahi ame ke o. ua l.iki ke helu ahiki i ka umi ame na mea eae he nui i hiki ole i na holoholona ahiu o kela ano ke hana. Nolaila i hele mai fa au e noi aku i'a oe'ē hiki ana anei ia'u ke hele e nana . i ka hana a kela mauu i keia po? O, e niama .e oluolu oe e hookuu mai ia'u!" . Puili; mai.lā o. Jenc i kana keiki iloko o kona umauma, me Wa pa'ir»a'i ana iho maluna o kona poo, alaila pane aku la me ka luli|uli ana ae o kona poo. "l"a maopopo no ia <jc e j Keaka kuu keiki, aole loa o'u apono i na hana hoikeike o kela ano/' ! i ike i-ke.kumu kupono o kou hookuu ole mai ia'u e niama e hele e nana i ka hoikeike e malamaia mai nei no kela niaou,"* wahi a ke keiki me kona kahaha loa no k.i inanao o kona nīakuahine. i '''O nā keikf apau elike'me ko'u ano, he'hookuu ko lakou mau makua ia lakou e hele, aole wale no ma kela hana hoikeike. aka ma kahi e malamaia ai o na holoholona ahiu. Ina paUa he kāikamahine au* alailā ua kupono i'o kou ae ole ana ia'u. aka bc keikikane hoi au. he mea nui na h<ilo- , holoiia i ko'u noonoo/' i kela inanawa nae i komo koke mai ai kona makuakane, a huli aku la oia iniua onā a i āku la:|

"E ac ajia anei ue ia'ij, e papa e hele e nana i na haii'i a ke j kahi mapu e hoikeikeia nei īnaloko o ka ha\c uiel? ' lhea kei.a wahi au e kuu k€ypki i ai e IiVKV uahi a ka niakuakane,nie he ntCn la. aolo oia i kihe poiui i na o!c!o a kana keikl. K 4 ' * "La niakeniako o .a e hele e nana i na hana hoikeike kahi inapu e ma?amaja ncLnvaloko*o ka hale inole.7 i j>anc aku ai o Jcn» imua o kana kane. ",\n!c 110 o'u ahewa i keia nwkeniake ou e kuu "keiki, owau no kekahi i inakemake e hc!c p nana. no ka inea'. "itoi lohe mai au, he keu aku a ke akamai o kela niapu i-na aih» hana apau-a ke kanaka ela\v£la\vc ioi akti paba inma o poe kanaka.' Pehea no hol, ina o kaleou apau ke hele e nana i ka hana a kela mapu?" ka huli ana aku 0 Tavan«i. a o ka Ilaku Kelekona hoi imua o kana wahine. l.uliluli wale ae la no ke poo o Jcnc, me kona makemake i ole nae e hoike aku i kona manao iniua o kana kane, oiai ka laua keiki e noho pu mai ana maloko o kela rnmi, a huli aku la oia imUa o Mr. Mua ke kumukula, a kauoha aku la 'ne'e oia e kula i kana hauuiana, no ka mea o ka manawa !.*c!'a no ke'kelhi inau haawina. I ka hala ana aku lioi o Mr. Mua me Keaka, akahi 110 a luili mai la o lene imua o kana kane, a i aku la: "L'a hoea mai i ka manawa a kaua e noonoo a» i kekahi mea pono e hana aku ai maluna o ka kaua keiki, i whi'e hoo ! oinaia ai kona noonoo nui ana no ke ola ana o na holoho'oiui. ame na kauaka hihiu, a'u e lu)poho}H» loa nei, ua loa.t i kela ano iaia. mai ia oe mai kona makuakane. l"a ike or nou iho. i ke ala ana mai o ka makeinake i kekahi manawa e lioi ku iloko o ke ola ana o na kanaka hihiu, a ine ka nui wale no o kau mau htKjik.aika ana, i kaohiia ae ai, kela iini ; iloko t>u. e hoi aku e noho iloko o na ululaau, kahi i kupono ole i na kanaka ke noho, aka o na holoholona ahiu wale no. "Ma kou ano he makuakane no kau keiki ponoi. a i ike hoi i na inea o kc!a noho niehameha ana, me na poino he nui e hoopuni ana ma kou mau aoao, he liana ku i ke aloha nau. ka hoopakele ana i ka kaiia keiki, inai ka hooko ana aku i '■ 'ona ir ui makemake, elike me kela ano makemake hookahi 1 loaa ia oe, i ou mau la o',)io. M "Xo kau mau mea 'e hoahewa mai nei maluna o'u, no ka ' jaa ana aku o ka makem.nke iloko o ka kaua keiki, elike I ona o!a ana me ko ua holoholona, aine na kanaka hihiu, ke kanalua loa.nei hu no ia mea, oiai aole e holo aku na anu o ' a makuakane maUma o kana keiki. Manao au, iloko ona manao pulama nou no ke keiki, ua oe m,H kekahi mau mea. a ua noonoo wale aku no oe i ka mea e haiui ole ia aku ana e keia keiki. "O ka m.akemake nui o ke keiki a kaua no na holoholoiia. <» kela iini il.oko ona. e hele aku e nana i ka hoikeikeia o kela mapu, he hana ia i loaa i na mea apau, <0 ka oi loa aku ilol o o ivi keiki elike na makahiki me ko Keaka. O ka makemake ana o keia keiki e hele akū e nana i kela mapti. aole ia he mea nou e kuu wahine e inanao aku ai, ua makemake oia e nnrc aku īhe kekahi holoholona ! ,' aka iio ke ake w ale mai 110 e ike i kana mau hana.'' alaila apo aku la ua I laku Kelekona hei ma ka a-i o kana wahine, me ka noke ana aku i ka akaaka. me ka honi pu •ana aku lioi ma na !chelchc, a!aiVi hoomair hou aku la i kana kamailio ana. "O ke kiimu. o ki pilikia a'u e ike aku nei mc,ke keikia kaua. o ia no kou ho.ike ole ana aku iaia i ka <no«»ltflo o ko'u ola ana. pela pu hoi kou papa ikaika ana mai ia'u, aole e kamailio iaia i kekahi hapa. o ko'u moolelo. - Ina i ae ipai oe e hoakaka piha aku au imu.a ona, i au. e ike mai ana.oia i ka.nui o na pilikia ame poino, o Ika lilo ana i kauaka .ahiu., Xo,ka jk»c i loaa ōle kā' ikfe i\o |k;t iloh i aMi oloko o na'ululaau', e koniohia a'iia ka make iloko o la,kou i ke ano o ia nolVo a7ia. iiia paha no loaa aku oka ike.iaia ika nui ona pono; manaō au. e akakuu mai ana kela makemake ona' no na holoholona ahiu, ame ke ake ana aku e komo iloko o ka hihipe'a 6 na ululaau;.a iua hoi i hiki ole ke kaohiia inai konā makemake. no keia ino o ke ola ana, alaila e hoopomaikaiia aku ana oia, no ka loa'a e ana iaia o ka ike. no na poino he nui." a Luliluli wale aku la 110 ko Jenc poo, elike 110 njc Kana hana mau iloko ona manawa lehulehu e hoa)a J ;i mai ai ka 11001100 ana \\o ka laua keiki, a o ia kana o ka pane ana inii; "p'like 110 me ka'u i luiike inua aku ai iaia, pela np au. e ku uci malun.i o ia kahua hookahi, aole loā o'u makemake e h'oike aku i ka kaua keiki i na mea e pili ana i ke ano o ke ola ana iloko <> na ululaau liihiu." Ma kela wahi iho la. ua hoopau ae la ka Ilaku Kelekona ame kaua wahine i k'e kamailio ana 110 na mea e pili ana i ka laua keiki. Aole lie mea i kamailio hou ia nia kela la 110 ka inapu, ahiki i na hura o ke ahiahi. oiai o Keaka Tazana e heluhelu ana i kekahi bukc. a ia'ia i ike mai ai i ke komo ana aku-o kona makuakane, waiho koke aku la oia i kana !>ukc ilalo a i mai la: . "K liiki ana anei ia'u ke hele e nana i na liaua a kela inapu i keia jx»? l'a kakali aku au i kekahi pane maopopo aole nae olua i hoike in.a.i i ka hiki ia'u ke hele ame ka ole.' "Aole he apono o kou makuahine e hele oe maloko o kela ■ w.ahi." "Ina ua paa kona manao pela, aka peliea hoi oe kuu makuakane, e ae mai ana anei oe e hele au e nan»?" "Aole i.a he ninau kupono, n«j ka mea i ka hoike ana irtai o kou makualiine i koiia manao. ua lawa ia 110 I<ou hooloiie ana aku i kona leo.'' "1 hoike aku 110 ,au ia oe e kuu makuakane me ka hookamani ole. e hele aku ana au e nana i ka hana a kela mapn, no ka mea ina i hiki i na keiki e ae ke hele, aole au i. ike iki i kekahi kumu maka ole, e hooneleia mai ai au i kelp pono. I ka loaa ole ana o kekahi mau pilikia i kela |)0c keiki. ua paa loa kuu manao, aole no he j)ilikia e loaa niiai ana ia'u ma kekahi ano. . . J " 11e h.ana hiki wale 110 ia'll ka hele ana e nana i liela niapu. me" ke kamailio mua ole aku ia oe. aka nae. ma k'e ana o oe ko'u makuakane. he hana maikai na kau.keiki, ka hoike . ana aku i kana mea e hana aku ānU: a <> v ia ka'u e. Übike hou aku nei ia oe. e kele aku ana au e nana i kela iimpu i keia ])o." - • . "Ke aku nei au i ko'u mahalo ia oe e kuw keiki 110 ka na.'i o kou manao. ame kou ui mua ana mai la ia u kuu makua nei; aka i hoike āku nae au i ka mea oiaio loa, ina oe e hele ana, me kou ike 110, i ke ku-e o kou inakuahine, alaila e kau n(3 au i kekahi Hōopa'i īnaluna oiu Hc mana nui ko ka makua)iinc nialuna 011 e kuu keiki. aka nae i hookuli oe i kanā kauoha, aole ia he mea e kau ole aku ai k'e k.ahi hoona'i ko'iko'i inaluna ou, mai a'u aku." "Ke maopo|)o n'ei ia'u kau mau mea apau'e kuu makua kane e kamailio mai la. aka e hoike hou aku ana no au .ia oe. i ka m.anawa a'u e ike ai i na hana a kela inaou," warhi a Keaka, me ka lalau hou ana akn i kana huke, a hoomaka iho la e heluhelu. Ma kela ahiahi, ua malamaia kekalu aha kukakuka ma waena o na makua ame ke kumukula a ka laua keiki. uie ka haawiia ana aku o na kauoha ia Mr. Mua, e makaala loa oia ma ua auo apau. i wahi e hiki ole ai ia Keaka ke hele e nana i ka mapti maloko o ka hale mele. He me.a maa i kela kumukula ma na po apau. ka hele ana mai e nana ia Keaka. mamua o kona hoi ana e hiameie. aiu no ko laua liiau mmi'ke pili la i kahi h(X»kalii, ma V*a hapa1113 o k? hora eiwa o kela po. hele aku la oia e wehe i ka puka o ka rumi o Keaka, a iloko o koua kahaha nui» e ku mai ann ua kpiki-nei, na paa kona lole. a e hoon»akaukau ann'e We uku ma ka |)tika auiai>i; t.: . ■) . (Aole i pau.) -