Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 33, 13 August 1920 — Page 5

Page PDF (1.64 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo No

TAZANA

A I OLE

Ka Hiena o na Ululaau Anoano o na Kapakai o Aferika.

MAHELE II.

 

            I kela komo ana aku no a ua o Alabaki Wepa iloko o ka hale e noho mai ana o Abua Muraka, ike koke aku la no oia ma ka helehelena o kela kanaka, aole he manaolana no kona hookuuia mai, no ka mea aia ka uahoa ame ke kuoo ma kona mau maka, aole no nae ia he kumu nona e kuha'u ai, aka komo loa aku la no oia ahiki i kona ku ana imua o ke alo o ka haku o kela pualikoa.

            Nana pono mai la o Abua Muraka ma na maka o Alabaki Wepa no kekahi mau sekona, alaila ninau mai la me keia leo kuoo mau on a:

            "Heaha kau i makemake ai e ike ia'u?" wahi ana me kela mau no o kona nana ana mai ma na maka o ka Lukanela Wepa.

            "I hele mai la au no ke noi ana aku i kou oluolu e hookuu mai ia'u mai ko'u nohopio ana."

            "Pela i'o ka ohi! Ua ike no oe he hana hiki ole loa ia'u ke ae aku i kau noi, o kena ano, pehea la oe i hele mai ai e hoouluhua i ko'u noonoo?"

            "Aole no au i makemake e hookuu mai oe ia'u me ke kumu maikai ole, aka e uku aku no hoi au ia oe." wahi a Alabaki Wepa, me ka manaolana iloko on a, e hoea mai ana i ka wa a kela kanaka e ae mai ai i kona makemake.

            No kela mau olelo a Alabaki Wepa, ua noke okoa ae la o Ahua Muraka i ka akaaka me ka leo nui, a i mai la:

            "Me keaha auanei oe e uku mai ai ia'u, i wahi e loaa ai kou hele lanakila ana? Me kena mau lole nahaehae anei ou, a i ole, aia paha he mau haneri paona niho elepani au e huna mai nei maloko o ko kuka. E ku koke oe a hele pela mai kuu alo aku, me ka hoouluhua hou ole mai o kauoha aku auanei au i kekahi o ko'u poe kanaka e hahau ia oe me ka huipa!"

            Aole nae i lilo kela mau olelo hoomaka'uka'u a Akua Muraka, i wahi e hopohopo iho ai ua o Alabaki Wepa, aka koi paakiki aku la no oia e hooloheia mai kana mau hoakaka, a o ia kana o ka i hou ana aku:

            "Auhea oe e Abua Muraka, in a e hiki ana ia'u ke haawi aku i ke gula, elike ka nui me ka mea hiki i na kanaka he umi ke auamo, e ae mai ana anei oe e hookuu ia'u, me ka lawe ana aku no kahi i noho ai o kekahi komisina Pelekane?"

            "Ua pupuleia paha oe e kamailio mai nei ia'u i kena mau olelo!" wahi a Abua Muraka, me kona piha me ke kahaha.

            "Maihea mei i loaa ai ia oe kekahi gula, elike me kena ka nui?"

            "Ua maopopo ia'u ka'u mea e kamailio aku nei ia oe, ua ike maka'au i kahi i hunaia ai o ke gula, a ke hoohiki aku nei au imua ou, owau ponoi ka mea nana e alakai ia oe ame kou mau kanaka, no kahi i waiho ai o ke gula, eia nae o kou kuleana ma keia aelike a kaua, he umi wale no kanaka e kaumaha i ke gula, a o ke koena aku, aole ou kuleana ia mea."

            No keia mau hoakaka a Alabaki Wepa, pau loa ae la ka akaaka ana mai a Abua Muraka, me ka ike ana mai, aole he mau olelo paani wale no ka kana pio e kamailio aku nei iaia, aka he kuio maoli no, me kona ike ana iho, in a e loaa i'o aku kela gula iaia, oia kekahi o na kanaka waiwai, me kona ninau okoa ana mai:

            "Ina au e ae aku ana i kena manao ou, pehea ka loihi e hele aku ai a hoea i kahi i hunaia ai o kela gula?"

            "He hookahi pule okoa e hele ai mai keia wahi aku, no ke kukulu hema, e hoea no kakou i kahi i waiho ai o kela gula."

            "Ina e hele i'o aku ana kakou, mamuli o kau olelo, a i loaa ole ke gula ma kahi au e kamailio mai nei, ua hoomaopopo no nei ia oe i kou hoopa'i?"

            "Ina aole e loaa ana ke gula ma kela wahi, alaila e pepehi mai no oe ia'u a make. Ke kamailio wale aku nei no au ia oe me ka oiaio loa, no ka mea ua ike pono ko'u mau maka a elua i ka hunaia ana o kela gula iloko o ka lepo, aole wale no he gula a na kanaka he umi e auamo ai me ke kaumaha, aka ua nui loa aku, e kaumaha ai na kanaka he kanalima.

E lolo kela mau gula apau i waiwai nou, in a e alakai pololei ana oe ia'u, a waiho aku amlalo o ka malu o na Pelekane."

            "Ina pela ke ae aku nei au i kou manao, o ia hoi, e loaa no ka lanakila ia oe, in a e kaa mai ana kela gula malalo o ko'u malu, ua paa anei keia aelike mawaena o kaua?"

            "Ae, aole loa au mea e hopohopo ai, no ka mea no'u ponoi keia makemake, a in a ua lilo kela gula i ka poe okoa loa, maluna iho o'u ka auamo ana i na ehaeha o ka hoopa'i au e kau mai ai."

            "Ua holo ae la keia mea mawaena o kaua, a ina no he elima poe kanaka e kaumaha ana i ke gula, e hookuu no au ia oe e hele me ka lanakila, a mai keia manawa aku, ahiki i ke kaa ana mai o kela gula malalo o kou malu, e noho ana no oe he pio malalo o ko'u mana."

            "Ua pono kela, aole a'u mea e ku-e aku ai. Ma ka ia apopo e hoomaka ai ka kakou huaka'i hele no kahi i hunaia ai o kela gula," wahi a Alabaki Wepa, me kona kanalua ole no ka loaa o ka lanakila iaia.

            Haawi mai la o Abua Muraka i kona ae, ma ke kunou ana mai o kona poo, a oiai, ua pau ae la no na mea i makemakeia ma kela kukakuka ana, kauoha ae la o Abua Muraka i ke koa kiai e hoihoi hou aku i kana paahao ma kona wahi mua.

            I ke ao ana ae ma kekahi la mai, ua hookahahaia aku na koa i ka loaa ana aku o ke kauoha ia lakou, e hoomau ma ka lakou huaka'i, eia nae, o ka mea nana i hooi ae i ko lakou kahaha, o ia no ka hoohuli ana o ko lakou alahele mai ke kukulu hikina-akau, a i ka hema; nolaila ma kela po a Tazana ame kona mau hoa mapu o ke komo ana aku iloko o ka pa o ke kulanakauhale o na kanaka Arabia, aia na koa Abesinia ke hoomoana mai la ma ka hikina aku o lakou, he mau mile wale no ka mamao.

            Oiai hoi o Alabaki Wepa e moeuhane la, ma kela po no kona hookuu lanakilaia mai e na koa Abesinia, pela hoi o Abua Muraka, e hiaa la me ka hiki ole iaia ke hiamoe, i kau a mea o ka nui o ke kuko no ke gule, he mau la kakaikahi wale no koe a lakou e hele aku ai, o ka hoea no ia i kahi o ka pomaikai, aia hoi o Amaka Zeka, ke haawi la i kana kauoha i kona mau lukanela, e hoomakaukau i kekahi puali nui o ko lakou mau pukaua, me na holoholona, no ka hele ana aku e kii i ke gula, i hunaia ma kahi o ka hale o Tazana, i lilo i puulehu.

            Ma kela manawa a Amaka Zeka e haawi la i ke kauoha i kona mau lukanela, aia o Tazana mawaho mai o ka halelole silika kahi i hoolohe ai i ka lakou mau olelo, e kakali wale ana no oia o ka hoi aku o kela poe no ko lakou mau kauhale, o kona wa ia e komo aku ai iloko, no ka huli ana i kana eke ili, me kana mau pohaku momi makamae.

            I ka pau ana nae o ke kukakuka ana o Amaka Zeka me kona niau lukanela, hemo nui aku la iwaho, me ka hoi ana aku a mamua o ka hale o kekahi lukanela noho nui iho la, me ka noke ana i ke puhipaka, a waihoia iho la ka halelole silika o Amaka Zeka me ka mea ole nana e kiai.

            I kela ike ana no o Tazana, ua mehameha oloko o ka halelole o kona hou aku la no ia i kana pahi, ma kahi o ka halelole he eono kapuai ke kiekie mai ka lepo ae, he hookahi no ia koe ana, o ka hamama ae la no ia ohope o ua halelolo nei, me ke komo koke ana aku o Tazana iloko, aia no hoi o Cuka, ke ukali aku la mahope pono on a, aka no Tagala nae, ua emi aku la oia ihope o kahi pouliuli, a hoi hou aku la no kahi i ku ai o ka hale i hoopaapio ia ai o ka wahine, no ka mea aia wale no kona noonoo nui, no kela wahine, no ka lilo mai iaia, a hoka hoi o Tazana.

            Ke nihi hele la ua mapu nei me ka makaala loa, o ikeia mai auanei oia, aia hoi mamua pono o ka puka o ka hale i hoopaaia ai o Jene Kelekona, e noho ana he elua mau Paele kiai, maluna o ko laua mau noho a e u moke ana i ke kamailio; a aia no hoi o Jene maloko o ka halelole kahi i noho ai me kona mau lima ame ua wawae, ua paa i ka hauhoaia i ke kaula.

            Oiai nae o Jene Kelekona e paa la ma ke ano he pio, ke kau aku la kona manaolana, in a aole e loaa ana iaia ka palekana, ma o ka hoea mai o kona mau kokua, alaila, mamua o kona kuai hooliloia ana aku no na hana haumia, e lawe oka ae ana no oia, i kona ola iho, ma o ka ai ana i ka laaumake, a i ole hou no iaia iho me kapahi.

            Aia o Tagala ke kokolo hele ae la no kekahi aoao o ka hale me ke kiei ana mai, a ike i na kiai e noho ana, in a paha he noonoo ko kela mapu elike me ko na kanaka, in a aohe ana hoolalau wale ana mawaho, aka, o ka hele pololei mai no kona a komo iloko, no ka mea, ua lilo kela lole ana e komo la i mea e kuhihewa mai ai na koa kiai, o kekahi no paha o na lukanela o Amaka Zaka, aole e hoopilikia wale mai ana kela mau kanaka iaia.

            I kela ike ana mai o Tagala i na koa kiai, ua emi hou aku la oia ihope, no ka maka'u, o kiia aku auanei oia i ka pu, no ka mea, ua hele a kau ka weli i na mapu, no na pu a na kanaka, o kana nae i noonoo wale iho ai no, in a he kumulaau kokoke mai kekahi, in a aole on a kanalua iki, i ka lele ana mai maluna o kela mau kanaka kiai, me ka pepehi ana aku ia laua a make, alaila lawe aihue aku ia Jene Kelekona me ka maalahi loa.

            I ka nele ana nae o ke kumulaau ma kela wahi, nolaila noonoo iho la o Tagala i kana mea e hana ai o ia no kona lele aku ai maluna 'o na kanaka kiai, ana no e manao la, he hana maalahi loa nana, ke nahu ana aku i ke kanaka mua a make me kona mau lima, a mamua o ka hiki ana i ka lua aku o na kanaka ke hoopilikia mai iaia, e lilo ana no oia he pio nana.

            He oiaio, me kela noonoo no kana mea e hana mai ai, o ka neenee aku la no ia o Tagala a kaawale ihope o ka hale, hoomaka mai la e holo, me ka lele ana mai a kau ana iluna o ka hale, eia nae aole he hiolo o ka hale, no ka mea ua paa maoli no ka hanaia ana o na paia, a hoomaka mai la oia e nee imua, a iwaenakonu o kaupoku, ua hiki iho la ia wahi, a haule ana ua mapu nei iloko a ka hale.

            I ka lohe ana aku hoi o na kiai e noho ana mawaho i kela haki ana iho o kaupoku o ka hale me ka haule pa-hu ana iho o kekahi mea nui maloko o ka hale, ua ku koke ae la laua iluna, a holo mai la iloko, a pili loa ma kekahi paia, no ka mea i ka wa i haule iho ai o Tagala, aohe wa a pepe oia, o kona lole nae ka i paa i kekahi o na wawae o ka mapu.

            No kela hooikaika o Jene i ka huki i kona lole. loaa iho la ka ike i ka mapu, o kela paha ka wahine ana e ake loa la e lilo aku iaia, nolaila kulou iho la oia, a hapai ae la ia Jene Kelekona iloko o kona mau lima puhuluhulu, a no ke kuhihewa loa o ua o Jene, o kana Tazana paha kela, ua hoohauoli loa ia mai kona manao.

            Maloko iki iho o ka puka o ka hale i ku iho ai na kiai, me ka alaalawa ana o ka laua nana ana ma o a maanei iloko o ka hale, aole nae o laua ike aku i ke kumu o ka halulu a laua i lohe aku ai, o kekahi kumu, mamuli o ka pouliuli oloko o ka hale, aole no hoi he ikeia aku o ka mapu, no ka mea aia ua holoholona la ke ku malie loa la i kahi hookahi, e kakali mai ana, o ke komo aku o kela mau kanaka iloko, no ko laua ku malie no nae i kahi hookahi, aole he hana e ae a ua mapu nei e noonoo la, o ia no kona imi ana i wahi nona e palekana ai, me kana waiwai makamae.

            Me Jene Kelekona, e hii la iloko o kona mau lima, o kona hoomaka mai la no ia e holo imua, ia hooku'i ana aku me na kiai, ua hina aku la ua mau kanaka nei ilalo, a oili ana keia iwaho, a mamua o ke ala ana ae o ua mau kanaka nei iluna, aohe wahi mea a ikeia aku o ka mea nana laua i hooku'i mai, no ka mea aia o Tagala, ke holo la me ka puahia, mahope o na kauhale lehulehu, no kahi o ka pa, a iloko o ka manawa pokole loa ua haule aku la ua mapu nei nowaho o ka pa, me ka paa no ia Jene Kelekona.

            No kela mama o kona hoopakele i ka holo a hui pu iho me ka nui o kona ikaika, e hapai la iaia, ua manaoio loa ua o Jene Kelekona, aole kela he mea e aku, aka o Tazana no ia, ka mea ana i kuhihewa loa ia, ua make, i ka poka i kiia aku iaia e na kanaka Arabia. Aole on a manao, he mea kekahi i like aku ka ikaika ame ka mama i ka holo elike me kana kane, o kela wale no ke kumu nana i hoolana aku i kona manao, aia oia malalo o ka hoopakele ana a kana kane.

            I ka hoea ana aku o Tagala no kahi o ka pa laau, he hookahi no ia lele ana aku, o ke kau no ia iluna, a he hana maalahi loa ka lekei ana aku a haule ana mawaho o ka pa, a i ka wa i pinana aku ai ua mapu nei iluna o ke kumulaau, a hoomaka aku la e holo me ka mama, elike no hoi me ka Tazana hana mau, i ko laua wa e hele pu ana iloko o ka ululaau, ua pau loa ae la ko Jene kanalua no kona hoopkele aka o kana kane no ia.

            No ka mile hookah a oi kela holo ana aku a Tagala me kana waiwai makamae, hoea aku la oia no kekahi wahi ponaha oneanea, malaila i lele aku ai oia mailuna aku o ke kumulaau, me ka waiho ana aku ia Jene ilalo o ka honua, a no ka manawa mua loa akahi no a komo mai ka manao hoohuoi iloko on a, aole paha kela o kana kane, no ka mea he okalakala maoli ka lawelawe ana a keia mea iaia.

            I wahi nae e hoopauia ae ai kona pohihihi, kahea okoa mai la oia i ka inoa o Keoni Kelekona, aohe nae he pane i loaa aku, aka uhae ae la o Tagala i knoa lole e komo ana, ia wa i ike pono mai ai o Jene Kelekona, eia ka, o ka mea ana i kuhihewa loa ai o kana kane no ia, he mapu nui me ka helehelena pupuka, ke ku ku ana imua ona.

            i kela ike pono ana mia o ua o Jene i ka helehelena pupuka o kekahi mapu kino pilikua, ua huli aku la kana nana ana i kahi e, me ka hoopau ana ae i kona manaolana no kona palekana, koe wale no ke kakali ana aku o ka hoea mai o kona hopena.

            Aia hoi ma kahi kikike i kela wahi a Tagala o ka hookuu ana iho ia Jene Kelekona, ke hoekepue mai la kekahi liona pololi, me ka nana ana mai i keia mau mea, a ke noke wale la no kona alelo i ka palu, no ka mea ke wainui la kona waha no keia meaai ono loa ka mea i laweia aku a kokoke imua o kona alo.

            E hoomanawanui iki mia kaua e kuu makamaka heluhelu ma keia wahi, a e hoi ae kaua a kilohi hou aku maloko o kahi o na kauhale o na kanaka Arabia.

            I Kela komo ana aku o Tazana noloko o ka halelole o Amaka Zeka, ua okioki aku la oia i ka pela o ka moi o na Arabia, no ka manao, ua hunaia na pohaku makamae malaila, aole nae he wahi mea i loaa aku iaia wehe aku la no hoi oia i kekahi pahu e waiho ana, pela me na ukana oloko o kekahi eke, me ka hoomokaki ana i o a ia nei, aole no he wahi hoailona no kona ike aku i kana waiwai, ua noke ia oloko o kela halelole i ke kuekaa ma na ano apau, aole no i loaa kana mea e huli nei.

            I ka loaa ana aku o ka ike i ua o Tazana, aole maloko o kela halelole, kana eke ili ame na pohaku makamae, manao iho la oia, aole no paha i kaa aku kana waiwai malalo o ka malu o Amaka Zeka, koe wale no in a, aia ma kona kino kela waiwai, pela i loaa ole ai iaia nei, aka nae in a i'o aia i kela Arabia, e hoea mai ana i ka manawa e kaa hou mai ai malalo o ka malu o ua o Tazana.

            Oiaio aohe waiwai e hoopau manawa wale ai no maloko o kela hale, hooholo iho la ua o Tazana, o ka hana aku o kela mnawa, o ia no ke kii ana a kaili mai i ka wahine, mai kona wahi i hoopaaia ai, nolaila, haawi mai la oia i ka hoailona ia Cuka a hahai aku mahope on a, o kona hemo aku la no ia iwaho, ma kela puka o ka halelole, ana i oki ai i ka pahi, a hele pololei aku la no kahi i ku ai o ka hale o ka wahine paahao.

            o ka mea nana i hookahaha loa mai i kona noonoo, ma kela manawa o kona hoea ana aku nowaho o ka halelole, aole o Tagala ua kuhihewa oia, aia no la kela mapu mawaho kahi i kakali mai ai ia laua nei, eia ka aole, a oiai ua kamaaina no ua o Tazana i ke ano o na mapu, o ka manao mua i oili ae iloko on a, malia paha ua maka'o kela holoholona, a ua haalele mai ia laua, me ka holo ana aku noloko o ka ululaau e paa ai.

            Oiai nae ua o Tazana me kona hoa mapu e hookikike aku la i ka hale i hopaaia ai o Jene Kelekona, ke ike aku la oia i ka akoakoa o kekahi poe kanaka mamua o ka puka o ka hale, ua hele hoi kela poe a piha me na manao pihoihoi, a no kona hopohopo o ikeia mai auanei o Cuka, e na kanaka, kauoha aku la oia i kela mapu e hele oia ahiki i ka pa laau, ma kekahi wahi a ua o Tazana i kuhikuhi aku ai, alaila e kakali mai oia ahiki i ko ia nei oili ana aku o ko laua hemo like no ia nowaho o ka pa.

            Ua maikai kela manao ia Cuka, o ka mio aku la no ia o ua mapu nei, e aloalo ana ma kahi pouli, akahi i kona nalowale ana aku, oiai hoi o Tazana i hele pololei aku ai no kahi e akoakoa mai ana na kanaka, e huikau like ana iwaena o na Paele ame na Arabia, no ke ake wale mai no e loaa iaia ka ike, no ke kumu pioloke o kela poe, a iloko nae o kona iini e kike i ke kumu o ka pihoihoi o kela poe kanaka, ua poina loa oia, i kekahi mea ano nui loa, o ia no kana laau ihe ame kana panapua, aia no kela mau meakaua me ia he mau kumu hoi e hoohuoiia mai ai oia, no ka mea oia hookahi wale no iwaena o ka nui o na kanaka, me kela meakaua.

            Me ka noonoo ole ae ia mea he maka'u no ka ikeia mai, ua kamoe pololei aku la ka hele ana a ua o Tazana no kahi o ka puka, o kona hoea aku no hoi koe i ka puka, ua paa mai la kona poohiwi i ka hopuia e kahi o na kanaka Arabia, me ka lalauia ana mai o ka pulo'ulo'u ma kona poo, a hukiia aku la me ka hooho ana ae o ua kanaka Arabia nei: "Ea, owai hoi keia?"

            Iloko o na la apau o ko Tazana noho pu ana me na holoholona aole loa oia i maa i ka hoopau manawa wale ana, ma ka hoakaka ana aku i kekahi mea, no kona ano iho, pela hoi ka hoopau manawa ole, ma ka hoao ana mai e kamailio, aole oia he ilio hihiu have, iloko o ka aahu huluhipa.

            Hakaiia no a pau ke kamailio ana mai a kela kanaka Arabia ia Tazana, o ka paa koke aku la no ia o kona kania-i i ka hopuia, uwoki oe e lewalwea ana ke alelo iwaho, me kona hoomau ana kau no i ka hele ana aku no i ka hele ana imua, e kukulu ana i ke kanaka Arabia mamau o kona lo, ua hana oia i kela hana, i ole ai e ki mai kekahi o na Paele a Aabia paha i kana pu malruna oia nei.

            He manawa pokole loa kela onoupoo ana kau o Tazana iaia iho, imua o ka hale i hoopaaia ai o Jene Kelekona, a iloko o ka manawa pokole loa, aia keia iloko o ka hale kahi i nana ai, me kona ike ana iho, aole ka wahine opio maloko o kela hale, aka honi iho la oia i ke ea hohono o Tagala, a maopopo koke iho la no iaia, ua lilo keia wahine i ka mapu, nolaila hoonunulu ae la ua o Tazana i kona leo, e hoike mai ana i kona hele a piha loa i ka huhu me ka hoonaukiuki no ka hoao ana o kela mapu e apuhi mai iaia.

            Ua makaukau na kanaka Paele e pohai la mawaho o ka puka e komo aku iloko o ka hel, a e hopu aku ia Tazana a paa, a i ole e pepehi maoli aku no paha iaia a make, i ka wa nae i lohe aku ai i kela leo nunulu, o ia no oe o ka leo o kekahi gorila pilikua, ua huah'u hoa aku la lakou iwaho, me ka aa ole o kekahi o lakou e komo mai iloko o ka hale, no ka mea ua kuhihwa kela poe kanaka he mau holoholona ahiu paha koloko.

            Akoakoa ae la ua poe kanaka nei i kahi hookahi, me ke kukakuka ana i ka lakou mea e hana aku ai, no ka mea, me ko lakou mau maka ponoi, i ike aku ai lakou i ke komo ana o kekahi kino kanaka iloko o ka hale, eia nae me ko lakou mau pepeiao ponoi, ke lohe aku la lakou i ka leo nunulu o kekahi gorila, a manao nui ioh la, maila paha ua hoea mua kekahi mau holoholona iloko, a no ke komo ana aku o kekahi kanaka i malihini loa ia lakou nei, pela i nunulu ae ai kekahi holoholona.

            Oiai hoi o Tazana e noho la maloko, a i na kanaka Paele hoi e kunana la i ka lakou mea e hana aku ai, ua ike ae la o Tazana i kekahi puka e hamama ae ana maluna o kaupoku o ka hale, o kona pinana ae la no ia e kau ana iluna o kaupoku o ka hale, a lele aku la ilalo, me ka holo ana aku, aia ka pono o kona kaawale loa mai na kauhale aku, o loaa mai auanei oia, a paa i ka hopuia, a i ole kiia mai paha i ka-pu.

            Ma kela holo ana nae a ua o Tazana, ua nalowale ka hohono o Tagala, e hiki ai iaia ke hookolo pololei aku mahope o ka meheu o kela mapu, e lawe aihue la i ka wahine opio, kela wahine ana i makemake loa ai e lawe mai k kokoolua nona me ka maopopo mua ole nae iaia, o kela no o Jene, kana wahine aloha.

            Ma kela holo ana nae a ua o Tazana, ua nalowale ka hohono o Tagala, e hiki ai iaia ke hookolo pololei aku mahope o ka meheu o kela mapu, e lawe aihue la i ka wahine opio, kela wahine ana i makemake loa ai e lawe mai i kokoolua nona, me ka maopopo mua ole nae iaia, o kela no o Jene, kana wahine aloha.

            O ke kakali hoi ia o Cuka ma kahi a Tazana i kauoha aku ai iaia e noho oia malaila e kukali ai hiki i ko laua hui hou ana, a i kona lohe ana mai i ka walaau me ka uwa o na kanaka, me ke kani o ka lakou mau pu, o ka pinana koke aku la no ia o ua mapu nei iluna o ka pa, a nalowale aku la iloko o ka ululaau, no ka mea, ua mapu nei me ka puahia, me ka noke ana i ka namunamu, no ka lilo o kona luhi i mea ole, me ka poho wlae o kona mau manaolana, no ka ai i kekahi mau meaai ono loa a na kanaka Arabia.

            O ka hana a kela poe kanaka Paela, o ka hooko ana kau, mahope iho o ko lakou kukakuka ana, o ia no ke ki ana aku i kekahi mau piha pu iloko o ka hale, alaila komo nui aku, mahope iho o ko lakou kukakuka ana, o ia no ke ki ana aku i kekahi mau piha pu iloko o ka hale, alaila komo nui aku la iloko, ke alaalawa la ka lakou nana ana ma o a maanei, aole he ikeia aku o kekahi mea, aole hoi kela kanaka a lakou i ike ai i ke komo ana noloko o ka hale.

            Ia Tazana o ka haalele ana aku i ka hale, i oili mai ai oia iwaho, ua holo pololei aku la oia no kahi ana i manao ai, malaila la hoi oia e halawai pu ai me Cuka, eia nae aole he ikeia aku o kela mapu malaila, o keia kekahi mea nana i hookomo mai i ka manao hoonaukiuki iloko o ua o Tazana.

            No kela lawe aihueia ana o ka wahine, a hui po iho me ka haalele ana mai o kona mau hoa iaia, pela ka maopopo ole o kahi e loaa hou ai o kana eke ili o na pohaku momi makamae, aole i kana mai ka huhu me ka pii o ka inaina o ua o Tazana, iaia i pinana aku ai iluna o ka pa, a hoomaka aku la e holo maluna o na kumulaau iloko o kela pouli aaki o ka po.

            Ua hoopau loa ae la ua o Tazana i ka manao e huli aku i kana eke o na pohaku makamae no kela manawa, oiai he hana hiki ole loa iaia ke aa aku e noho hou maloko o ka pa oiai na kanaka Arabia e holo-ke ana i o a ianei, e hoomanawanui ana no oia, malaila e hoea mai ana no kekahi manawa ana e hoi hou mai ai, a ma ke ano maalea e hiki ai iaia ke huli hou aku i kona waiwai ana i minamina loa ai.

            Elike me ko Tazana mama e holo la iloko o ka ululaau, e ake aku ana o ka honi i ka hohono o Tagala ame ka wahine, pela iho la no ka mama o Tagala e aha'i la i kana ukana makamae, ahiki i kona hookuu okoa ana aku ia Jene Kelekona ilalo, elike me ia a kaua e ka makamaka heluhelu i ike mua ae nei, me ka noke ana o kona mau niho i ke nahu i na kaula i hoopaaia ai ma na lima ame na wawae o Jene Kelekona.

            Aia o Tazana ma ka akau aku o kahi a Tagala me Jene Kelekona e noho la me ka pa ana a ka maikani mai ia laua aku a in a e kupono ae ana o Tazana ma ke alahele pololei e hoi mai ai oia i ko laua ea, e pololei ana ka holo ana mai a Tazana ahiki i ka loaa ana o ke kolohe, eia nae o kahi no o ke pakalaki, he kanalima no kapuai ka mamao o Tazana, alaila hoea pono ae i kahi e honi mai ai oia i ke ea o ka mapu, ua loli ano e ae la ka pa ana a ka makani, nolaila ua hiki ole iaia ke ike aku, aia kana mau mea e noke la i ka huli, ma kahi kokoke loa iaia.

MOKUNA XVIII.

            Aole i hoomaha iki o Tazana i kana huli ana ma kela po, ahiki i ke ao ana ae ma kekahi la mai, hoomanao iho la oia, he mea makehewa wale no ka huli ana aku ma kekahi wahi i maopopo ole, o ka hana pono wale no, o ia ka hoomanawanui ana, malia e hoea mai ana no i ka manawa e kaalo pololei ae ai oia, ma kahi e honi aku ai i ke ea o ka mapu ame ka wahine opio.

            Mahope iho o ka huli ana aku o ua o Tazana i meaai nana no kela kakahiaka, me ka hoopiha ana i kona opu, me ka hapa o kekahi puaa ahiu i make iaia, o kona haule iho la no ia hiamoe maluna o ke kumulaau, me ka noonoo ana iho, he hana maalahi loa nana, ka huli ana aku ialoko o kela ululaau nui, ahiki i ka loaa ana o Tagala iaia, in a no he hookahi makahiki holookoa ana, e noke ai i ka hookolo mahope o kela mapu.

            Oiai nae ua o Tazana e kau malie ana maluna o ke kumulaau, ike mai la oia i ka holo ana aku o kekahi dia opiopio, ma ka moali alanui, a maopopo koke iho la no iaia, aia kekahi mea nana i hookomo aku i ka maka'u i kela holoholona, nolaila noho malie aku la oia hakilo, o ka oili mai o ka mea i maka'u ai o ke dia.

            Aole i loihi kela kakali ana aku ana, lohe ana no oia i ka pahupahu o kekahi mau kapuai wawae, a iloko o ka manawa pokole, oili ana no he kanaka maluna o ka lio, i ukaliia aku e kekahi heluna nui o na kanaka, a aia hoi iwaena o kela puulu, kekahi kanaka ana i makemake loa ai e ike, oia no o Alabaki Wepa.

            O keia na koa Abesinia, a Alabaki Wepa e lakakai nei ia lakou no kahi i hunaia ai o ke gula : i kela wa a ua o Tazana o ka ike ana-aku ia Alabaki Wepa, ka mea nana i lawe aihue aku i kana eke me na pohaku momi makamae, ua hoopoina koke ae la oia no ka wahine opio ame Tagala, a huli aku la kona noonoo no kela kanaka.

            Nolaila, me kona nana ole ae, no ka hooluolu ana aku, o kona hoomaka mai la no ia e ukali mahope o keia huaka'i, me ka hooluolu liilii ana ma kekahi wahi, no kekahi manawa pokole, o ka wa poeleele wale no ka manawa loaa nui iaia o ka hiamoe, i ka wa e hoomoana ai o kela poe kanaka.

            No na la elua ka hoomau ana o kela huakai i ka hele no ke kukulu komohana, hoea kau la lakou no kekahi kula oneanea, me ke kaawale loa o ka ululaau i kahi e ke alaalawa la o Tazana ma o a maanei, ua kamaaina mua no oia i keia wahi, koe nae ka hiki ana iaia ke hoomaopopo, o kona aina ponoi paha ia, ame ke kahua i ku ai o kona home, o ke puhiia ana i ke ahi e Amaka Zeka.

            Oiai na kanaka Arabia me Alabaki Wepa, e hele ana maluno o ko lakou mau lio ma kela kula, aia o Tazana ke hookolo aku la mahope o lakou, ma kahi mamao mai, me kona pee ana ae mahope o na o-pu nahelehele apau e loaa aku ana iaia, e makaala loa ana hoi, o ike mai auanei kela poe kanaka iaia, o kona kiia mai no ia i ka pu, e hiki ole ai iaia e holo i wahi nona e palekana ai.

            I ka hoea ana aku o na koa Abesinia no kahi o na kua laau nui i pau i ka a ia e ke ahi, ku iho la lakou i kahi hookahi, me ka hookokoke loa ana aku o Tazana, a pee ae la mahope pono o kekahi mau laau pokopoko, e ike ole ai mai ai aoia, aka, e hiki ai nae iaia ke hakilo aku i ka hana a kela poe kanaka, o ka hoea ana ma ia wahi.

            Lele nui iho la ua poe kanaka nei ilalo mailuna mai o na lio, a hoomaka aku la e eli iloko o ka lepo, me ka ilio o na hana a kela poe kanaka i kumu e hookahahaia aku ai ko Tazana manao, o kana nae o ka noonoo ana iho, malia paha ua hunaia kekahi mau iʻo holoholona iloko o ka lepo, a i kii aku kela poe, e huʻe hou ae iluna, i mau meaai na lakou, no ka mea, mamuli o ko Tazana maa i ka huna ana i na holoholona iloko o ka lepo, pela no oia i koho wale aku ai i ka mea a kela poe kanaka e eli mai la.

            Me he anapu ana la nae na ka uwila, oili koke ae la kekahi noonoo iloko on a no kona huna ana i kana mau pohaku makamae iloko o ka lepo, a ia wa hookahi no hoi i hoomanao mai ai oia no kona ike ana i na kanaka Paele i ka huna ana i ka lakou mau waiwai iloko o ka lepo, a iaia no e nana ana i ka eli o kela poe kanaka iloko o ka lepo, paa ae la kekahi poe i na puupuu gula iloko o ko lakou mau lima, me kona ike ana aku i ka hele o Alabaki Wepa a piha me ka hauoli, pela hoi keahi aliikoa e noho pu la me ia.

            Ke hoiliili mai la na kanaka i na puupuu gula i loaa aku ia lakou iloko o ka lepo, a ku maoli ka paila, a no ke kamaaina loa o kela mau puupuu gula, i ko Tazana mau maka, ke noonoo la oia i kana wahi mua loa i ike ai i na puupuu gula o kela ano, aole nae he maopopo iki iaia, o kana nae e hoomanao la, he poe Paele ka poe na lakou kela waiwai i huna, a o Alabaki Wepa ka mea nana i alakai aku i kela poe kanaka, ahiki i ka loaa ana o kela gula, nolaila, o ka manao maoli o ka hoea ana o kela poe no kela wahi, o ia no ka aihue ana mai ke gula, elike me kana i hoomaopopo iho ai, i ka aihueia ana o kana mau pohaku momi e Alabaki Wepa.

            Hele mai la o Tazana a piha me ka huhu, no ka aihue o keia poe kanaka, i na waiwai i kuleana ole ai lakou, aia nae maluna o Alabaki Wepa ka oi aku o kona inaina, ina aole ka nui o kela poe kanaka, i lako i na pu, in a aole loa oia e hoohakalia iho i ka hoike okoa ana mai iaia iho, a hookau aku i ka hoopaʻi kupono loa maluna o ke kanaka nana i apuhi mai iaia, ma ke ano ku i ke kolohe ame ka lokoino.

            Oiai nae na koa Abesinia e noke la i ka eli i ka lepo, me ka hoakoakoa ana mai i na puupuu gula i kahi hookahi, aia hoi, oili mai la kekahi kaoo nui o na kanaka mai ka ululaau wai, he poe keia i lako me na meakaua, a maluna no hoi na lio.

            o ke alakai nae o na koa Abesinia ka mua loa o ka ike ana mai i kela puulu, no ka mea e makaala mau ana oia, ma ka nana ana ma kela ame keia wahi, a no kona manao no, he poe enemi kela e hele aku ana, haawai koke aku la oia i ke kauoha i kona poe kanaka, e kau maluna o ko lakou mau lio, a e kakali aku, o ka hoea mai o kela poe, in a paha he enemi, a he mau hoaloha paha, aohe hewa o ka hoomakaukau mua.

(Aole i pau.)