Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 43, 22 October 1920 — He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio. [ARTICLE]

He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio.

Hc wahine o Mrs. W aila, i wiii mau ia e ka ma'i, no kekrihi inanawa loilii, a he mau mahina mainua aku o kona iiiake ana, ua lawe aku o Waila iaia, 110 Italia Ilema, 110 ka uianao e loaa iaia ka oluolu malaila; ua oi loa mai la nae konama i. ahiki i kona make ana, me ke kanuia o kona kino ma ka aina malihini. Ma ka huli hoi ana mai o Uilania \\ aila, riic ka nuhou kaumaha 110 ka make ana aku o ka iiiakuahine o Ilaliaka, ua hoihoi pu mai la oia me kekahi palapala kauoha hooilina, maloko o ua palapala nei, e hoakaka ana, 110 ka haawiia ana o ka mana piha iaia, ma ka inalama ana aku i ka waiwai ame ke kino o Ilaliaka." "Manao no anei oe, he palapala pololei kela 'i hanaia?" i ninau liou mai ai kekahi hoaloha ia Robaka. 'L'a hoohuoi wale 110 au, ua hookikinaia aku o Mra. Wail.i i hana mai i kana kauoha, mamuli o ka makemake o kela kanaka, a oiai nae, aole he mau ike e liiki ai ke hooiaioia, no ke apuhiia ana o kela palapala, nolaila ua waiho malie ia na ?nca apau. elike me ia i makemakeia ai e kela kanaka. "Ma ko'u manaoio maoli, o ke kumu nui, a Uilama Waila, i makemake ai e hokoia ka mare mawaena o Maliaka ame kana keiki, i'hiki ai iaia ke loaa ka mana pilia, maluna o na waiwai o Haliaka. Ina nei no ka marc aku o Haliaka nie Kimo Waila, kela keiki hema, ua maopopo loa, aole e liiki ia Kimo ke hooponopono i ka waiwai o kana wahine, nolaila e holo aku ana no ka hooponopono ana i kona ma kuakane. a mau no ka uhauha o kela kanaka i na dala a Haliaka." "Alaila manao anei oe, e hookuu.mai ana kela kanaka i kona kuleana maluna o ka waiwai o Haliaka, ina kou manawa e mare aku ai me kela kaikamahine?" "E konoia aku ana oia, e hookuu mai i koha kuleana apau lua maluna o ka waiwai o Haliaka; ng ka mea mamuli o ko'u lilo ana aku i kane na kela kaikamahine opro, e fiolo mai ana ka hooponopono ana i kona mau waiwai apau īna* luna o'u. Aole loa au e lawe niai ana he hookahi keneka 0 na dala a Haliaka, aka e hookaawale ana āu" i haawina dala nona i kela ame keia manawa, me ka waiho pu aku i ke kuleana iaia, e koho ai i kona lio ponoi. Pehea, ua makaukau anei oukou e kuu mau hoaloha, e kokua niai ia'u no ka holomua o ka'u mea e manao nei, no ka palekana o Haliaka?" llc nani ia, ua paa uiaoli kou manao e Robaka, me ka hiki ole i kekahi o makou ke hooUulihulima i iaia, nolaila e liilinai mai maluna o makou, no ka holopono o kau inau mea apau i makemake ai." "Me ka mahalo a nui ia oukou e kuu mau lioaloha. Oka liana mua loa a'u i makemake ai i ka pjjkou mau kokua an^, 1 elua o oukou e holo me ka awiwi loa i ke kulanakauhale, no ke kii i kekahi palapala marc, ke pau iā hana alaiia e kii aku i kekahi kahunapule a lawe mai i ka hale nei, no ka hooko ana mai i ka oihana marc mawaena o'u ame Haliaka." I ka holopono ana o na mea apau elike ae la me ia i kukakukaia e Robaka me kona mau hoaloha, o ka haalele koke mai la no ia he elua o kela mau hoa o Robaka, me ke kau ana aku'maluna o kekahi kaa, a iloko o ka manawa pokole loa. hoea aku la laua no ke kulanakauhale. i ka wa kupono loa.

I ka hala ana aku hoi o kela mau hoaloha o Kohaka,' ma ka laua misiona. huli hoi hou aku la o Robaka noloko o kc i keena wailio buke, kalii ana i haalele aku ai ia Haliaka malaila, a i ka ike ana mai o ke kaikamahine opio iaia, lele koke inai la iluna ona, me ka hakilo pono ana mai maluna | u kona niau maka, alaila haawi aku la o Robaka, i ka 'mino- j aka imua o Haliaka, me ka pane pu ana aku: "Aole he pilikia i koe e Haliaka; iloko o hookahi hora mai' keia manawa aku. e kaawale loa ai oia, mai kif mana mai j <> l'ilama Waila an\e kana keiki ihepa." . \ "O, e hoomaikai nui ia na lani no keia nuhou hauoli," i j puana ae ai o Ilaliaka, me ka halo'ilo'i ana mai hoi o na Wai-1 maka mai kona mau lihilihi maka mai. | "Ae. ua kokoke loa mai ka manawa e kaawale aku ai ka ! poino mai ia oe aku e kuu wahine," wahi a Robaka, me ka lioni ana mai ma na lehelehe o ke kaikamahine opio no ka manawa mua loa. | "O, e Robaka, he keu aku a ka piha o kuu puuwai i ka j iiauoli! E noho pu anei au me oe ma kou home nei, me j ko'u hoi hou ole aku e noho me kela mau kanaka ino? "Aole. e hoouna aku ana au ia oe i ke kula. no ka hoopau' l»'.»no ana ikou mau makahiki i koe o ka huli naauao ana;j aia oe a puka pono mailoko mai o ke kiila, a i makeinake oe j f hoi mai a noho ma keia lionie, ua hiki ia kaua ke noho j jtu mahope aku o ia manawa.*' "L'a ike no oe e Robaka, ua makemake loa au e noho, pu me oe ma keiA home. ma ke ano nae o kau mea e kama- j ilio mai nei, me he mea la, he ano kanalua kekahi iloko ou, j nu ko kavia noho pu maanei nei. Ua paa kull manao, maho- j pe iho o ko'u lilo ana aku i wahine nau, he kuteana ko'u e noho pu ai frne oe; aka nae, o ka mea oi aku paha o ka pono, | u ia no ko'u hoi hou ana aku i ke kula. elike me kau i; inanao ai."' § . ! "O ka mea pono maoli ia, oiai he opiopio loa kou kino r keia wa ,aia a hookuuia mai oe, me na hahohano apau e pe- j pahiia mai ana maluna ou, e lilo auanei au i kanaka h«aaheo i loa, ma ka hookipa aha mai, aole i kekahi kaikamahine j •-•piopio o umi-kumamahiku wale no makaliiki, aka i kekahj | wahine i loaa iaia na kalena kiekie loa, e kaulike aku ai { nie ka poe hanohano a waiwai o ka aina." ' Kc kulou la ko lialiaka poo ilalo, i ka m'anawa a Robaka t kamailio mai arta, rio ka hookuuia mai o kana w ahine. me : na hanohano he nui, no ka mea .aole loa ō Haliaka, he hau- , mana holomua loa, ma ka huli naauao ana, oia kekahi o na kaikamahine puni hia na hana lealea, a malaila kona holo-, • nua loa. aka ina na haawina hoonaauao, he haahaa loa kona, niau pakeneka; aka nae, me keia ola liou e loaa aku anai iaia; ua paa loa kona manao e hooikaika aku ma na ano j apau, i wahi e haaheo ai kana kane, a o ia kana o ka pane ana mai: "E hoao au ma na ano apau, e loaa ia u na mea e haaheo ai oe e Robaka, ma ko'u manawa e hookuuia ai mai ke kula j mai." ' ; Ma kela wahi o ka laua mau kamailio. hoakaka aku la o Robaka i na mea ana i hoolala ai me kona mau hoaloha, tne kona hoouna ana aku. he elua mau mea e hele i ke kulanakauhale, 110 ke kii ana i laikini mare no laua ame ka lawe pu ana mai i kekahi kahunapule, a ō ia kana i kamailio hou ■ mai ai: "Ua maopopo loa anei ia oe e Haliaka, aole mihi ana uo keia mau liana pupuahulu au o ka hoea ana mai nei iinua o'u i keia po? Aole keia i lohi loa, no ka hooponopono ana mawaena o kaua, aka e lohi loa ma ia, mahope aku o

j ka pau ana o ka hora hookahi, ma ka manawa e hoolilo mai ; ai ke kahunapule ia kaua i hookahi." ! "Aole a'u mea e inihi ai e Robaka f no ka mea a'u i manao [ai e hookoia ma keia po; a ina aole e hookoia ana ka mare | mawaena o kaua, ua oi loa aku ko'u hauoli i ka make, maI mua o ke ola hou aku, e hoehaehaia mai ai ko'u noonoo, | iloko o na la apau o ko'u ola ana," me ka nana ana aku o ua 0 Haliaka ma na maka o Robaka, ine ka hoihoi, me he mea la, e uwalo okoa aku ana imuk ona, ua paa loa kona manao e niake aku iaia. a ō'ka make wale no ka mea nana e hookaa- ; wale ae ia laua. Ma kela wahi o ka laua mau kamailio, i alakai aku ai o . Robaka ia Haliaka noloko o kekahi rumi, a kauoha aku la iaia, e hoomakaukau, no ka mea aole he nui o ka manawa 1 koe e kakali aku ai, o ka huli hoi mai no ia o na kanaka ! elua i hoounaia aku ai me ke kahunapule. j Oiai o Haliaka hookahi wale no inaloko o kela rumi, ua ! hooponopono hou ana ae i ka a-ikala o kona lole, pela hoi | hele a pukālaki. He lipine ulaula ka mea i hoopaaia ai ina i kona lauoho, ua komo mai la ka manao hoowahawaha iloko | o Haliaka no kela waihooluu ulaula, ma keia manawa ana e . mare aku ai i kana kane, nolaila au wale ae la no kana nana ! ana maloko o kela rumi, a ike aku la i kekahi lipine keokeo, j i nikiiia i ka pale puka aniani, o kona kii aku la no ia a hoo- ! paa ae la ma kona lauoho. Ke kilohi la oia maloko o ke auiani, no kona ano, me ka i hooponopono'ho uana ae i ka a-ikala o kona lule', pela lioi ; me kekahi mau walii e ae i minoniino; ia hele nu hoi apau ; kona mau hemahema, luhe aku la oia i ka nakeke o na hui ila kaa ,amc ke pohapoha o na kapuai wawae lio, hooinanau I ae Ja oia, ua huli hoi mai la na hoaloha elua o Robaka, me | ke khunapule, a e hoomakaukau ana oia e wehe mai i ke ! pani o ka puka, kikeke ana 110 0 Robaka mawaho mai me j ka ninau ana aku: I "Ua makaukau anei oe e Haliaka?" "Ae, ua makaukau au." wahi a Haliaka, nie kona hemo ; koke ana mai iwaho a ku ana imua o Robaka. | "Aohe a kaua hoololohi hou ana iho, ke manao nei au, j ua hoea mai la ke kaliunapule," o ka hopu aku la no ia ,t i Robaka i ka lima o Maliaka, a u haele mai la me ke kui- ! kuilima pu ana. I ka hoea ana mai o Robaka me kana wahine opio, noI loko o ke keena waiho buke, e kakali aku ana ke kahuna- | pule ia laua, oiai oia e ku ana ma ka aoao o ke pakaukau, a ! e paa ana hoi he bukc Baibala iloko o kona lima, a inaluua i o nā noho e pili ana i ka paia, kahi o na hoaloha ekoiu, kahi i noho mai ai. 1 ka wa nae iike mai ai o na hoaloha ekolu o Robaka i ' ke komo ana .ak.U o ka paamarc, ku, .like niai. la lākou apau j iluna; nie jte kakali ana mai, o ka hooko aku o ke kahunapule i kanā ōihana; a oiai ua haawi mua ia aku ke kauoha iaia, aole i hoopau manawa vy'āle kela kahunapule, ma ka noke ana niai i ka niele, aka hoomaka koke mai la-.no oia e lawelawe i ka oiliana mare, me ka hookuanui ole, a i ka i lioea ana mai o na olelo a ke kahuuapule ma kahi o ke koI molinia, ākāhi no o Robaka a hoike mai i kona ano pihoi- ! hoi, no ka mea ua palaka maoli oia no ke komolima marc, ' ana e hookomo aku ai ma ka manamanalima o kana wahine ! opio. 0 kalii nae o ka laki, he koniolima no ke paa ana ma kona i manamanalinia hema, he komo mare no kona makuahine, a I i ka manawa a ke kahunapule i noi mai ai iaia e liaawi aku ; i ke komo mare, o kona \vehc ae 1a no ia i kela komo a I haawi aku la, me ka loaa pu ana aku no hoi o ka ike ia ilalij aka, no kela piīikia a laua a elua i noonoo mua ole ai. I 1 Ōa maopopo no ia Haliaka, no ka makuahine o Robaka j kela koiiioH*nari«i -ihe'mua oia i kela komo ma ka manai mana o Robaka, no kekahi mau makahiki lelmlehu, me ka I welie ole ia i kekahi niauawa, he komolima lioi a Robaka ; i kamailio mua mai ai iaia, ua lilo kela komo i mea ano nui loa iaia, no ka inea na kona wiakuahine ponoi i hookomo mai i kela komo ma kona manamanalima, oiai oia ma kona moe make. ; 1 ka manawa a ke kr.lumapule i hoopnka ae ai t na huaolelo" e hoolilo ia laua a elua i hookahi, a hookomo mai la hoi i ke komolima ma ka manamanalima o Haliaka, ua hele maoli ua kaikamahine opio nei a piha me ka haalulu; Ua haawi ae la ke kahunapule i kekahi mau leo kalokalo i na lani, no ka hookau ana mai i na hopomaikai maluna o ; ka paāmare hou. a e makaukau ana ke kahunapule e hopū ! mai i ka lima o ka wahine opio, mahope iho o ka amene ana ' o kana pule, heaha la ia alawa ana aku a Haliaka ma ka ! puka aniani, ua huli ino mai la oia ia Robaka, a pane ae la j ma ke ano puiwa: ! "O, e Robaka! E nana aku oe ma ka puka aniani!" a ! iloko o ia manawa hookahi no i hehee iho ai o Haliaka. a ' mai hina aku paha oia ilalo, o ka hopu koke ana mai a Ro- ! baka, a hoopili {iku b i kona uinauma. MOKUNA IV.

Ua alawa i'o aku la ka Robaka nana ana ma ka puka aniani a Haliaka o ke kuhikuhi ana mai iaia, he mea oiaio, o kana niea i ike akil ai, o ia no ka helehelena o Kimo Waila e pili mai ana ma ka puka aniani, a e noke mai ana i ka nana, i na mea e hanaia ana maloko o kela rumi, a iloko o ka manawa pokole loa, i nalowale aku ai kela helehelena iloko o ka pouli. Hooikaika mai la o Robaka ahiki i ka waiho ana aku i kana wahine maluna o kekahi n0h0,.0 kona.puka aku-la 110 ia iwaho, ka hookaiu ana aku i ka belc kahea, a o kekahi 0 na kaikamahine lawelaw r e ka mea i oili mai, no ka pane ana i kela bele, a iaia o Robaka i kamailio aku ai i ka i ana: "Ua makemake au ia oe e hele aku a hoike ia Analu e hele koke mai i keia manawa, a e kamailio pu aku hoi oe ia Mrs. Kamakī ,e hele ae e ike iau maloko o ke keena waiho buke!" Ua hoōkahaha loa ia aku kā manao o ke kauwa wahine no ka hiona ana i ike mai ai maloko o ke keena waiho buke, oiai aole no he hoōkahi īwaena o na kauwa i maopopo iki, no ka mare ana o ko lakou haku i ka wahine, oiai-no nae ua ka,maaina no lakou apau ia Haliaka. Aole no i loihi kela nalo ana aku o ke kaikamahine oili ana 110 o Analu, ke kanaka kalaiwakaa o Robaka, a o ia ka Kobaka o ke'kamailio ana aku iaia: "Ua loaa pouo o Kimo Waila ia'u e maauheel wale ana ma ko'u wahi nei, ke makemake nei au, e alualu oe iaia ahiki i kona loaa ana aku ia Oe, a lawe mai iaia inlua o kuu alo!" I kela lohe aha aku o Analu i ke kumu a kona haku i makemake ai iaia e hele mai, hohola ae la ka miuoaka ma koua mau papalina, no ka mea he.kanaka o Kimo Waila na Analu i hoihoi ole ai, a o ia kana o ka pane ana mai: "Elike me kau e kuu haku i makemake ai, pela 110 e hookoia aku ai, e lawe mai ana au iaia imua ou, iloko o ka manawa pokole loā." Ua pohala koke ae la no nae o Haliaka mai kona maule mai, me ka hopu ana mai hia na lima o Robaka, i ka wa o ke kanaka opio i hoi hou aku ai noloko o ke keena waihobuke: "O e Robaka! Mai ae aku oe i kela mau kanaka, e kii mai ia'u. a hoihoi aku no kuu home kahiko!" "Aole loa e hiki i kekahi inea ke kii mai a lawe aku ia oe niailoko aku 0 kuu home nei, no ka mea owau hookahi wale rio ke.kuleana.malwna ou, ka mea au i lawe aku ai he kane nau, 1 ha minuke aku la i hala. E lawe aku ana au ia oe, a waiho aku malalo o ka malu o Mrs. Kamaki, ka wahine malama hale, a nana e hoikeike mai i kou rumi moe," a mamua nae o ko laua ku ana no ka haalele ana iho i kela keena, via hele

mai la na 4ioaloha ekolu o Robaka a haawi mai la i ko lakou aloha lululima i ka paamare hou; me ka haawi pu ana mai hoi i i na hoomaikai ia laua, ine na leo kalokalo, no ka ukaliia o ko lāua mau la, o ka noho mare ana e na haawina hauoli. j E noke ana no lakou nei i ka lululima, komo ana no o Analu me ke kaualako ana mai ia Kimo \\ r aila maohpe ona, a o Uilama Waila aku no hoi mahope o laua, tne ka pane koke ana aku o ua kanaka nei, me ka leo okalakala, no ke ano o na hana i lawelaweia maloko o kela keena. v Ma kela haalele ana aku a Analu i kona hāKii/ a oili aku la nowaho o ka pa, ua loaa koke aku la no iaia ka ike no Kimo Waila, e holo ana, o kona hoomaka koke aku la no ia e alualu, elike me ka mama apau i loaa iaia, eia nae aole no i loaa iki o Kimo Waila ahiki i ke kokoke loa ana aku e komo maloko 0 ka pa, i ku ai kona hoine, ua paa aku la kona poohiwi i ka hopuia e na lima wikani o Analu. ! Ua hoomaka iho la ua mau kanaka nei i ke aumeume, me ka j noke ana o Kimo VV r aila i ke kahea i kona makuakane e hele I mai e kokua iaia; ua loheia aku kela leo kahea e Waila, oiai j ua elemakule nei e puhipaka ana mawāho o ka lanai o kona j hoine, a ninau maila i ke'laimu o kela pilikia, a np ka nunui o na leo, mawaena o kana keiki ame Analu, ua kono okoa ia j aku la oia e hele mai no kahi b na leo ana e lohe la. me ka | noke ana mai i ka ninau ia Analu i ke kun)u o kona lioopilikia ana mai i kana keiki, aolie nae he liooloheia aku o kana mau olelo, aka hopu aku la 110 o Analu, ma ka a-i o ka palule o; Kimo, a kulakula'i mai la, no ka hooko ana i k ekauoha a kona' hakn. • j ī ka wa nae a Waila f ike aku ai ia Haliakn. ka fnea niuL 1 knhihewa loa ai. aia 110 la maloko o koua rumi, kalii i iiolk) ai, he paahao nana, ua hoike okoa niai la ua kanaka hei-i ka nui o kona inaina me ke kamailio ana ku nie ka leo okalakala: i "Heaha ka manao o keia mea a'u e ike nei e Haliaka? Pehea oe i hemo mai ai mailoko mai o kou rumi, e keia kaikamahine mahaoi ?" "Manao anei oe, e noho nialie ana au maloko o kela nimi. me ka imi ole i wahi no'u e pakele ai, mai kau hana kti mau i ka lokoino? la'u i ike ai ua x paa kou manao e hooko nuii i kekahi hana hilahila o!e maluna o'u, ua oili aku la au ma ka puka aniani, me ka iho inalie ana ahiki i ka honua." wahi a Haliaka, me he mea la, aole he wahi maka'u iki iloko ona, 110 kela kanaka .e hoike okoa mai ana hoi oia, ua kaa ka lanakila o na hana o kela po ma kona aoao, a ua ku o Uilama \Vaila i kahi-o ka hoka. "I£ haalele koke oe ialoko o keia rumi, a hoi pololei no ka j hale i keia wa an(;, a na'u e hooponopono aku me. oe, no ka mea au i hana īhai ai ia'u. He keu oe a ke kaikamahine hoo- | kiekie, e ike ana nae oe. aole he haiia maalahi, ka hoa.o ana mai e pii ae maluna o kuu poo!" ! "Aole loa aū e hoi hou aku ana e noho maloko o kajiaje a'u i hoomanawamn ai, malalo o kau mau hana alolia ole e kena kanaka 1110!" • t ' j "Alaila e aa mai ana anei oe e ku-e'i ko'u mana. ka 111 ea n ! kou makuahine i koho mai ai i kahu 11011." i "Ae, ke ku-e aku nei au i kou mana i kēia manawa, a 110. na i manawama keia liope aku." Aole i pau ka Ilaliaka mau mea i makemake ai e kamailioi mai imua o Uilawa Waila. ua papa e aku la nae o Robaka iaia, I ia wa i huli mai ai ka \\ aila kamailio aiia ia Kohaka, tne na maka hulili i ka huhu, i ka i aiia mai: , "Heaha kou kuleana, e koino hokai wale māi ai 110 ma ka hana i lihi launa ole mai ai oe?" "He kuleana ko'u i oi aku iinua o kou e Mr. Waila." wahi j a Robaka, me ka lep kuoo, oiai hoi o Waila =e nana aha i ka' poe maloko o kela keena, me kona ike ana.aku i ke ku mai o ke leahunapule. . - • i "fte niakemake nei au* e ike i kou kuleana'ip' T?ā7iaka hookano?" walii a Waila, me ka hoike okoa ana mai, i ka iiiii 0 kona hoowahawaha no oßbakā. • i "E akahele-e Mr. Waila, ma kau huaolelo apau e kamailio mai ai ia'u. Eia oe maloko itsi o kuu home, a imiia lioi o ko'u mau hoaloha; ke makemake nei au e kamailjo mai oe ma n'a olelo kupono wale 110, o ike auanei oe, aole he hāna maalahi ka hoao ana e hoikeike niāi i kou mau ano lapuwale imua o'u." ... "Aole i'o paha e ole, ke kamailio aku ia oe i na olelo kupo--110! Aole o'u nianawa e 11001100 ai i na huaolelo kupoiio, o ka mea e puka aku ana mai ko'u waha aku, ua lawa ia. Ua kauoha aku au i kela kaikamahine." me ke kuhikuhi ana aku ia Haliaka, "he elua hora ae nei i hala, e hoi ommāloko o kona rumi nie ke ki ana i ka puka o ka rumi a paa. me kuu mau lima ponoi; a ke makemake nei au e ike i kana hana o ka hoea ana mai-nei maloko o keia hale, a imua hoi o kekalii poe kane ka poe i kuleana ole ai oia e hoohuikau iaia iho me lakou." "Aole he liana e ae a Haliaka o ka hoea ana mai nei ma kuu home, «io ka waiho ana mai uo ia iaia o ka'll maU hoopakele ana aku iaia." "Pela i'o ka hoi, he hoopakele ana keia iaia, mai keaha aku?" 1 pikanana aku ai ka Uilama Waila kamailio ana. "Ua imi mai oia i mea nana e hoopakele ae iaia, mai kau mau liana ku i ka lokoino, a i ka hoomainoino maluna ona." "Alaila, he kana|ca ino ka paha au, a ua piha me lia hana hoomainoino maluha ona ea?" "O kou ano maoli 110 ia e Mr. Waila, a o ka mea oi loa aku o ke ino, ua hoike aku oe imua o Ilaliaka, 110 kou makemake e hookikina aku iaia, e mare me kau keiki iliepa, ula ke kakahiaka o ka laapopo. Mauao iho la anei oe o ka liana kupono ia au e hana ai, me ka makemake ole 0 keia kaikamahme?" "īleaha kou kuleana, e komo mai ai e hokai ma ka'u mau, mea apau i manao ai e liooko aku? O oe anei ke kahu o keia kaikamahine.*?" # "Ae, ke hooia'aku nei au mua ou, owau kona kaliu ku i ke kanawai i keia manawa, no ka mea owau kana kane ,mare. Imua o ke alo o keia mau hoike lehulehu i hookoia ai ka oihana tnare nialuna o'u ame Haliaka, e ninau aku imua o.ke kahunapule, ina he kanalua kekahi iloko ou, ma ia ano la, e lohe oe, owaiu hookahi wale 110 ka mea kuleana maluna ona ma ke kanawai, mai keia manawa aku, aole o oe, a o kekahi mea okoa ae paha." "Ile wahahee! He hoopunipuni!" wahi a Uilama Waila, me ka le.o nui okalakala, ka mea nana i hookOmo aku i ka maka'u o HaHaka, iio ka iiiua 4oa ike maoli ana mai i ka liele o Waila ā piha maolil ka inaina, o ia no oe o kekahi ilio, e makāukau aha e lēle mai e nahu i na kanaka. v . "Uwoki! Aole loa o'u makemake e lohe i na olelō kupono ole e kamailioia maloko" nei 0 kuu home," wahi a Robaka, me ka hoike ana mai i kona ano kuoo. "Ua kamailio wale aku nei 110 au imua ou e Mr. Waila i ka mea oiaio, a ina he mau kanalua kekahi iloko ou, e ninau ae i ke kahunapule, a imua hoi o keia mau. hoike lehulehu. Ua hoea mai o Haliaka imua o'u i keia po, me ka moolelo o kau hana ku 1 ke aloha ole i keia po, me ka moolelo o leau hana ku i ke aloha hine; a mamuh* o kona manao ponoi, ua noi mat ia'u e niare &ku me ia, a oiai he hookahi wale 110 alajiele e hoopakeleia ae ai oia .mai kau mau hana lapuwale mai, nolailā Ua hooholo iho la au 1 ko'u manao, e mare aku me ia, i kaā mai ai oia malalo o ka hoopakele ana a kuu inoa." "Aole loa au e manaoio aku.ana i kau maii ōlelo. E lohe oe e Haliaka i keia manawa ano, ke kauoha dku nei au ia oe, e hoi koke i ka liale!" me ka haalele koke £lta aku o ua o Waila i kona wahi e ku ana ,a anehe mai la a hopu aku ia Haliaka, me ka manao 110, e kauo aku i ktla kaikamahinei ina no ia me ka lima ikaika. t ' , "Mai hoao oe e Mr. Uilama .Wailā, e kau i kou lima 'uialuna o kuu wahine, o ike auanei oe, he paahad be na'u i keia po," alaila huli iho la ua o Robaka kamailio ia Haliaka: "Aok keia he wahi kupono nbu e Haliaka, e ai, a lioo-

lolie aku i na olelo ino a kela kanaka, e lawe aku au ia oe iniua 0 Mrs. Kamaki," o kona apo mai la no ia ia Haliaiea, a lawe aku la noloko o kekahi mini okoa aku, me ka nana ole mai 1 ke ku lohaloha o Waila, me ka hoka. Oiai e kakali mai ana o Mrs. Kamaki i kona haku opio, a i ko laua nei hoea ana aku imua ona, pane koke aku la no o Robaka: "E lilo ana i mea hookahaha aku i kou manao c Mrs. K«v maki, ke hoike aku au ia oe, i keia po, i lawe mai ai au ia Haliaka i wahine na'u a iloko o na minuke kakaikahi wale ae nei 110 i hala, i lilo ar nlaua i hookahi iloko o ke apo o ka mare. M "He wahine anei o Haliaka nau? ' me ka nana ana mai.a Mrs. Kamaki hialunā o Robaka, a nana aku ana ia llaliaka. me kona piha i'o me ke kahaha. "Ae, ua mareia maua i keia po, aole ia malalo o kekahi kumu okoa ae, aka 110 ana no ia ia Haliaka, mai na hana lokoino mai a kona makuakane hou. Ua makemake au ia oe e Mrs. Kamaki, e lawe aku ia Haliaka» no ka rumi ma ka hikina, a e nana aku oe i kona mau hemahema apau. no ka >nea iie pono i ka'u wahine ke loaa aku na mea apau e oluolu ai oia. 4 'Maatici no haalele au ia oe e Haliaka, a hookuu aku ia oe e hoi noloko o kou rumi ,o ka olelo hoolana wale no ia oe r ke aloha. aole au mea e hopohopo ai i koe, a e hoi au e hooponopono me Mr. Waila i kana mau mea i koe i makemake ai. No na mea e pili loa ana ia kaua, e hoomanawanui a ke kakahiaka o ka la apopo, ia wa kaua e kamailio hou ai, o ke aloha no kou ekuu Maliaka!" Elike iih' ke kane i makee no ka wahine oi)io ana i lawe mai ai malalo o kana mau pulama *ana aku, pela iho la o Robaka 1 apo aku ai ia Haliaka, a honi aku la ma kona mau lehelehe, o k'e ku ae la no ia iluna, a huli hoi inai la no ka rumi a ka nui «le o kona mau hoaloha e noho ana. "O. eMrs. Kamaki, ua oi aku ka hauoli o kuu uhane mamua 0 ka mea hiki ia'u ke hoakaka aku ia oe, mamuli o ko Robaka hoopakele ana ae ia'u, mailoko mai oka poino. Oka manaolana hookahi wale no iloko o kuu uhane, aole e milii o Robaka, no ka mea ana i hana mai ai no ko'u pono i keia po." "I hoike aku po au ia oe e Haliaka i ko'u manao ea, ua hoopiha maoli ia mai au me ke kahaha, no ko olua hoohuiia ana iloko o ka mare i keia po, a me he inea la, o keia ka mare mua loa a'u i ike ai (loko o ko'u ola ana i hookoia iloko o ka manawa pokole loa, me ka maopopo mua ole," i hoakaka okoa mai ai o Mrs. Kainaki i kona manao. "I£ holoi i kdu mau waimaka e kuu kaikamahine, a e hoike mai i.a'u i na mea apau i hanaia. He opiopio loa kou kino e Haliaka, eia nae ua lawe mai o Robaka ia oe i wahine mare nana, a ke nana ae i keia liome, ua aneane e hiki ole i kekahi inea ke kapa inai. ooe ka haku wahine o keia liome nani. K frdi kāna noloko' o kou rumi, malaila oe e hoakaka piha mai ai ia'u. i kou moolelo. ame ke ala ana mai o kou manao e lawe aku ia Robaka i kane nau!" Ku ae.la o Mrs. Kamaki iluna, me ka wehe ana aku i ka puka, no ko laua lioi aku no ka hale maluna, a ia Haliaka nae 1 ku mai aj ma ka puka, lohe pono aku la oia i ka leo kala ō.Waila. e nōke mai ana i ke kamailio ia Robaka, a o keia kana 'maU olelo o ka lohe ana aku: " Eike ana oe e Robaka i kou uku no kau mau mea i hana ai ma Keia po. Ke hoohiki nei au ma ka inoa ona einimonio apau o ka po, aole e moe kuu inau maka, ahiki i kuu ike ana aku i ko auamo i na haawina ehaeha, o kau mau hana hoohoka iu'u, pela hoi e auamo pu ai ko wahine i mare iho nei., ia lxaawina iiookahi. E ike ana oe i ko hoopiiia e a'u, no ka hewa hootnahuka!" "Ua hiki ia Qe ke hele aku e hoopii ia'u, aka nae o ka hoka ka mea e loaa inai ana ia oe> no ka mea ua lawa au me ha hoike ma ko'ū aoao, no ko'u lihi launa ole aku i ka liewa au e hooili wale mai nei no maluna o'u. He mea oiaio, ua mare akti au ia. Haliaka, me kou haawi ole mai i kou ae, he ninau nae ia na ka'aha hookolokolo e hooholo mai ai, a ilaila aku e huaiin ae ai'keano o kau mau liana. malun o Haliaka, malia paha o lilo ia i mea no ka aha e nana mai ai i kou aoao, aole paha, no keia manawa nae. ke ku nei au a hoopakele akn *i kela kaikn maliine mai kau hoopilikia hou ana aku iaia." M Aē» i"a no aole au e lanakila ana inaluna on. ma ke kumu hoopii a'u e manao nei, eia hou aku n oia hana e kaa ai ka lanakila ma ko'u aoao, no ka mea, eia me a'u kekahi meahuna kahi i malama ai, ina nei no ka ike o Haliaka ia meahuna, e hoino loa ana oia i ka hora ana i hoolilo mai ai ia'u i euemi ino loa nouā." No ka hiki hou 6le iho ia Robaka ke hoomanawauui i kela mau olelo ku i ka hoonaukiuki a Waila, ua lalau okoa mai la oia i ua kdnaka nei, a kulakula'i aku la niailoko mai o ka rumi nowaho o ka lanai, me ke kokua pu ana mai o Analu, eia nae ua ike e aku la oia i ke ku mai o Haliaka ma ka puka o kekahi keena hou.aku, ia wa i.kamailio aku ai ua kanaka nei: "E hoea mai ana ka 1a au e mihi ai me ka walania loa e Haliaka, no ka mea au i hana mai ai ia'u. Mai manao oe i koti mare ana i kau kane, he mea ia e lilo aku ai oe i haku nO keia home, aole loa, e hoea mai ana ka la e hookaakaaia ai kou maka, i hapopo wa." Ma kela wahi o. na olelo hailiili a Mr. Waila i kauoha okoa ae ai o Robaka ia Anlu, e kula'i aku ia \Vaila ilalo o ka honua, o ke koheoheo aku la no ia o ua kanaka nei a waiho ana iluna o ka mauu ,a o kana keiki aku no ka ukali mahope ona, a o ka lakou nei o ka lohe hope ana aku, o ia no na olelo kuamuamu 0 ka hailiili. mai na lehelehe mai o Waila, aole nae he hooloheia aku o kana mau olelo. MOKUNA V Alakai aku la o Mf. Kamaki ia Haliaka noloko o ka rumi a Robaka i kauoha mai ai iaia, a i ko laua hoea ana aku maloko olaila, kokiia aku la ua wahine nei ia Ilaliaka, ma ka wehewehe ana i kona mau lole, me ka noke pu ana aku 1 ka niele, 1 na mea apaii e pili ana i ka mare i hookoia ma kela po, a oiai • nae.ua hele o Haliaka a piha loa me ka maluhiluhi, ua pane wale mai la no oia ina na mea a kela wahine e niele aku ai iaia, me ka houuku loa aiia i kana mau mea e kamailio niai ai. ; Ika hala ana paha he hapalua hora o kela nanea ana o Mrs. Kamaki me Haliaka, ua haalele aku la oi a ika wahine opio e hooluolu a hoi hou mai la no ka hale malalo, no ka lawelawe ; ana aku i kina mau hana i koe ma kela po. Oiai, aole he .mea hou aku i koe a Robaka e hatm ai, aa hookuu akii la oia i kona ,mau hoaloha e hoi. no ko lakou mau wahi, a hoi aku la no hoi oia maloko ō konā rumi, no ka hooluolu ana, me kona mihi ole, no kana mea. i hana aku ai, ma ka hoopakele ana ae ia Haliaka, mai ka poino mai. Hākalia no a wehe mai ke alaula o ka malamalama ma ke- [ kahi kakahiaka inai, o ka puoho mai la no ia o Robaka mai koita hiamoe mai- a inahope o ke komo ana iho i kona mau I lole. iho aku la noloko o ke keena hookipa, a malaila oia i loaa ■ aku ai ia Haliaka, i ka wa o ka wahine opio i ala mai ai, hfc i hookahi hora mahope -mai. I I kela ike ana mai o Robaka ike komo ana aku o kana waj hine opio. ku ae la oia iluna me ka hele ana mai a hoopili aku : la ia lialiaka i kona umauina, me ka lioni hoomaumau ana iho, I alaila alakai aku la oia ia Haliaka no kekahi noho paipai me ! kona noho ana iho no hoi ma kona aoao a i mai la: "Ua makemake nui au e hoohala kaua i kekahi inanawa ma ke kamailio pu ana no na mea e pili ana ia kaua no ka nee aku o ko kaua ola ana; nolaila aole a kaua hopohopo hou ana iho i koe, oiai he kane au nau, a he wahine hoi oe na'u, e hoike pau kaua i ko kaua mau manao ma na mea apau. (Aole i pau.