Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 49, 3 December 1920 — He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio. [ARTICLE]

He Moolelo no HALIAKA WANAWOKA a i ole Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna Pohihihi-Ka Lanakila Mau Ana o Ka Oiaio.

Uoko no hoi o kela manawa hookahi i ikeia aku ai ka holo r.na mai o kekahi kanaka opio, me kekahi alapii loihi kaumaha. O Naki Kanakona keia, ua loaa aku he alapii loihi iaia maloko o ka halekaa, a me ka hana nui oia e ka'ika'i mai la i kela alapii. me ke kokua pu afia mai a kekahi poe kanaka e ae, a iloko o ka manawa pokole, ua hoomoeia aku la ua alapii nei ma ka aoao o ka hale, eia nae, aole i lihi launa aku, ma na wawae o Haliaka, e iho malie mai la ma ke alapii mua. FJike me kekahi dia mama loa i ka holo, pela iho la o Naki Kanakona i holo aku ai iluna ahiki i ke kokoke ana aku ia Haliaka, a i aku la; • ' "E ae mai oe e lilo au i mea nana e hoopakele ia oe, ma kou kau ana mai me a'u ma keia alapii e Haliaka!'\ , "Me na hoomaikai he nui ia oe e Naki, aka ke manao nei au, he oi ae ka maalahi ia'u ke iho ilalo, ma keia alapii me ke kokua ole ia mai. mamua o ko'u kau ana aku ma kena alapii no ka mea lia hele au a piha loa me ka haalulu. E hoi aleu oe e Naki ilalo, a na'u 110 ia e iho malie aku!" Aole kela he manawa no ka paku'iku'i o!elo ana, aka hoi awiwi mai lap Naki Kanakona ilalo o ka honua, a hui pu aku la me ka, nui o na kanaka, ma ke kakali na i ka hoea mai o Haliaka ilalo. Aia na inea apau me na manao pilihua iloko o kela manawa, no ka palekana o ke kaikamahine opio, no ka mea ina no ke kapeke o kekahi o koha mau wawae, ua maopopo loa, e haule mai ana oia ilalo. ka hopena, e halawai ana oia me ka make, a o kekahi poino nui a lakou e ike aku la, o ia 110 ka liiolo o ka hale, no ka mea ke hiolo liilii mai la kaupoko, a ua hiolo pu aku la no hoi kekahi hapa o ka aono o ka hale, a ke alapii e paa aku nei. Ke lohe la ua o Haliaka, i na Jeo kahea'mai ka aha kanaka mai iaia e wikiwiki aku kona iho ana, inamua o ka hiolo holookoa ana aku o kela, aoao o ka hale, a ike iho la oia, ua kokoke loa mai ka poino, aole no nae ia he mea e nalohia aku ai na manao inaikai mai. iaia aku, aka ke iho la no oia me ka malia a i kona hoea aria ma ke anuu elinia o ke alapii, mai ka hōnua ae,.ua hoomaka okoa inai la o{a e l<ile, a ku ana iluna o ka honua me ka palekana, me ka lohieia ana aku o na leo hooho o ka hoomāikai mai kela āha kanaka mai, no ka poino ole ana o kekahi ola. ma kela pauahi. 1 hakalia no a haule o Haliaka ilalo, ua paa koke nwi la oia i ka hopuia e Nāki Kanakonā, me ka hoaahu ana mai i kekahi huluhulu maluna o kona kino, alaila alakai aku la iaia no kahi o ka halekaa, no ka mea aia malaila Icahi o kona piau hoa kahi i noho ai. Ma na huaolelo a Naki Kanakona i kamailio aku ai i ua o Haliaka, ma kana mau hana kokua no hoi no kona palekana, ua.maopopo loa ia Haliaka, ka nui o ka makee o kela kanaka opio iaia, eia nae aole e hiki iaia ke pane-mai ! hookahi huaolelo, no ka mea ina oia e hana ana pela, e kono okoa ia mai ana oia e uwe,- nolaila- ua noho mumule k>a o Haliaka» me kona manao. aia alea wa kupono, ia manaXya e hoike mai ai i kona hoomaikai i& Naki Kanakona.- . Ua ike nouao llaliaka. he mea maikai. ole hona ka ae ana aku e hilini}. iluna 0 )<a lima o Naki ke- kanakk ana i hoole aku ai i kana noi e lilo aku oia i wahine nana, aka nae, ua hauoli no oia, i ka hele pu ana me kela kanaka opio, no. ka hookaāwale hna iaia iho mai ke anaina k'anakā niai. Oiai nae laua nei e hookokoke akii anā. ka halekaa, aia hoi. uā hoopuiwa loa ia o Maliaka i ke kani ana.-mai p kekahi pu, a o kana mea i ike, o ia no ka hehee ana iho o Naki Kanakona, aOiina ana ilalo, a iloko no hoi o kela manawa hookahi i lohe aku ai oia i kekahi hailiili i ka pane ana mai, ana e lioohewahewa ole la, i ka niea nona ia leo, no Uilama Waila no ia. a mihi loa iho la oia i kona laki, i ka pakele ana o kona ola, no ka mea aole oia i hoohewahewa i ka manao o ka pu i kani mai ai, aka no ka hookau ana mai no ia o Uilama Waiia i ka ipake maluna ona. MOKUNA XV. 4, E kokua, e kokua!" i kahea koke ae ai o Haliaka me ka leo nui, me kona kuieuli koke ima iho, ma ka aoao o Naki Kanakona, a hoopoina ae "la hoi. i kona poino iho, aia wale no kona noonoo, ik> kd poino i loaa i kona hoa. *'E wiki, a e hele koke aku kekahi poe, e huli i ka mea'nana keia poka o ka lokoino i hookaU mai nei i ka poino maluna o Naki Kanakona!" Ua puni koke ae la kela wahi a līaliaka ma e lulumi la, i na kanaka, iue ka hele okoa ana akil hoi o kekahi poe e huli : ka mea ki-pu, a oiai he naele kahi e huli aku ai, he hana [•aakiki loa ka loaa ana o ke kolohe ma ia po. Ua hapaiiā aku la o Naki Kanakona e na lima kokua, nojoko o ka haleka, a hoomoeia aku la iluna o na huluhulu, i pailaia a nolunolu, me ka houna koke ia ana aku o kekahi mea e kii ike kauka, maluna o kekahi o na lio holo loa o Alika, a ilokono hoi o_ka manawa pokole i hoea mai ai kekahi kauka makaukau loā, a ma kona nana ana i ka piilkia i loaa 5 ke kanaka opio, ua hoike ae la oia no ke komo ana mai o ka ;>oka, ma ka umalima a puka ma kekahi aoao, me kona hoolana ana mai i ka mahao o na mea apau, aole he hopohopo ana no ka pōino o ke ola 0 ke kanaka opio. L'a haawi mai la'ke kauka e hoihoiia o Naki Kanakona noloko o ka hafeh& , i i loaa ai iaia riā malama k'Upono ana, mai ka poe mai i niakaukau i ka malama ana i ka poe ma'i, nolaila hookauia afc la oiā maluna o ke kaa, a ma kela po no, ī hoea aku ai oia no ka halema'i. He po poina oie ip. iloko o ka lionoo o ka. ohana Alika, a niai ke hookokoke ae la i na hora o ke ao i kela manawa, Kohe he hoi hou ana aku e hiamoe, ua puuluulu wale iho la no 0 Haliaka ma ahiki i k£ ao ana ae. ' O ka hiona i halawai inai me ka ike a leo lakou mau maka. 1 ka wa i olino mai āi ka 'malamalama o ka la ma ia kakahihe ku i ke āloha ame ke kaiunaha, no ka mea ma kahi i ku ai o kekahi hale nani; he puulehu ke waiho mai ana, o ke kiimu wale no.i palek.ana ai ka hale kaa ame ka halelio, no ko laua ku mamao loa mai ka hale noho aku. Ma kela kakahiakā rio i hoi aku ai ka ohana Alika me na malihini no ke kulahakauhale, me ko lakou noho ana ma kekahi hokele, np kekāhi mau la pokole, ahiki i ka loaa āna he hale hoc3imalima nd lakou e noho ai, ahiki i ka paa ana o kekahi hale hoU, ma kahi o ka hale i pau i ke ahi. . . # Oiai he manawa kela no ka hoi ana aku o na kanāka opio i ke kuia, uā haalele koke mai la o Hale Alika ame Oai Apelakona, mahope jho o ko laua maopopo ana. aple he pilikia f kau mai' ana māluna o,ko laua hoa i loaa i kā poino e waiho mni la maloko o ka h4tema'i. O ka manawa hookahi no kela i manaoia ai, no Haliaka

ame kona mau hoa e hoi aku ai i ke kula, aka mamuli o ka pau loa o ko lakou mau lole i ka a a e ke ahi, nolaila he hana nui ke kuai hou ana aku i man lole no lakou, ma ia ano iho la, ua hookaulua iki ia ka hoi ana aku o kela poe kaikamahine a hala he pule okoa mahope mai. I ka hoea ana rr.ai nae i ka la a Haliaka ma e haalele iho ai i ka ohana Alika, a mamua ae o kela manaw.i, ua hele aku la na kaikamahine ekolu no ka halema'i, 110 ka ike ana ia Naki Kanakona. Ua loaa aku la ua kanaka opio nei ia lakou iloko o ke-kulana oluolu, ua hoopuniia hoi kona noho alia ma ka halema'i me na mea apau e oluolu aj ka noonoo. 0 kona makuahine kkeahi e noho pu ana ine ia ma kā halema'i, no ka mea i ka manawa i loaa aku ai o ka lohe i na makua no ka poino i kau aku maluna o ka laua keiki, aole i hoohakalia iho o Mrs. Kanakona i ka hele ana mai e ike ia Naki, a ua lilo no hoi oia, i mea kokua nui aku, ma ka lawelawe ana i na kauoha apau mai ke kauka mai, no ka palekana o ke ola'o kana keiki. Ua hookipaia aku la na kaikamahine opio me ka maikai e kela lede i piha ine ka oluolu, me kona haawi pu ana mai i na mahalo iie nui \ ka ohana Alika. no ka laua mau mea i hana aku ai no ka pono o kana keiki. Ma ka aoao hoi o Naki Kanakona, lie hookahi wale .no ana. mea minamina, o ia no ka hiki ole iaia ke hoi aku no ke kula, no ka mea ke hopohopo loa la- oia, no kona haule hope ma kana mau haawina hoonaauao, aka nae ua hoolana mai la no nae oia i ka manao o kona mau hoaloha, ma ka hoike ana mai, e hopikaika aku ana oia ma na ano apau, i wahi e kaulike aku*ai me kona niau hoa kula, ina ka manawa e oluolu ai o kona eha. Ua hoohalaia keka\ii manawa loihi ē na kaikamahine opio. ma ka halema'i, a i ko lakou makaukau ana e haalele iho ia Naki Kanakona, ke hoolalau wale la no o Haliaka, me koha makemake o kona. mau lioa ka mua e liaawi 'aku ai i ko lauU aloha, i ke kanaka opio, a oia ka mea hope loa, e ike ai iaia, oiai lie mau mea no kana i inakemake ai e kamailio aku, mamua o ko laua kaawale ana. 1 ko Haliaka hele ana niai a haawi aku la i Jcona aloha hope ia Naki, noho pono mai la oia mainua o ke kanaka opio, a pane aku la me ka leo liilii e lohe ole mai ai kona mau hoa:

"Me he mea la, ua ili inai maluna o'u ke ko'iko'i nui, no keia poino i lpaa ia oe e Naki. Iloko o ko'u mau pilikia apau, ua Ulo mau oe i mea naua e hoopakele ae ia'u, a i kuu maopopo ana, owau ke kumu o ka loaa ana o keia poine/ ia oe, ua i okoa mapli iho no au loko o ko'u naau, ua oi loa aku ka pono, e ku mai kela poka i kuu puuwai, aole hoi ia oe, no ka inpa tia ike au, aole nou kela poka i manaoia ai, aka nou no i'a." mai kamailio mai oe e Haliaka pela," i pane mai ai o Naki. "lie mea hoohauoli loa mai i ko'u noonoo, ka ike aila, owau ka mea nana e hoopakele ae ia oe, mai na poino inai he nui'. ,-llealia nae na kumu au i manao āi, nou ka-poka i nianaoia mai ai e ki, aole no'u? Ua nooiioo nui loa au i ka mea nana i ki mai i kela poka, ame ke kumu o ke kiia ana mai!" "Alaila,,aple anei he niea nana i hoike mai ia oe?" "Aole, ua 'noho pouliuli loa au. a o ke kumu no hoi ia o ko'u ninau okoa ana aku la ia oe, malia paha ua ike oe i.ka mea nana i ki mai i ka pu." "Aole no he. mea e ae nana' i ki mai i ka pu nona ka poka, o ka lele ana māi.a ku oe, o Uilama U'aila no ia, kela kanaka nana i hoao e aihue i na waiwai oloko o ka home o Alika, a kaua no hoi i hoplilo ai i pio, a i paa ai i ka hppuia." "O kena anei ka meā oiaio? Pehea i maopopo ai ia oe, 0 kela ke kanaka nāna i ki mai ia'u i ka pu ?" ",No ka mea .ua Iphe pono aku au i kona hoopuka ana mai i na huaolelo hāijjjji, mahope iho o kou hina ana aku ilalo, i ka wa iku ai ika poka. Aole loa au i hoohewahewa i kona leo; a ke manap.io iiei no au, oia ka mea nana i puhi i ka hale 1 ke; ahi. mai, i .ka imike inaliina o'u, no .ko'u lilo i iiiQa u'āna e hooh'okā mau aku i kana mau mea āpnu e hana ai ! .'\ , / ' - ,"E hppmaiKaiiā , nā .lani, no ka-lapakila ole ana o kana mau hana lōkoino!" wahi a Naki, me,- kā pilia. hoonaukiuki., .. "Ina.nei, no' kā holopono o na mānao lapuwale o leela kanāka ou,.pehea la e hiki ai ia'u ke hoomanawanui, ke noouoo ae noii e lialiaka,.'* " • .. . . "Ke nianao iiei. aii, uā oi aku ke' ko'iko'i o ka pilikia. i kau 'aku maluna oii e. Mr. Kanākona, māniua o ka : mea hiki ia'u ke kamailio 'āe." "Ua hala ka nui o ka pilikia, ke ike nei au, aole no he loihi loa o na la i koe, o ka hoi mai no ia o ko'u mau ano maikai apau, me he mea la aole au halawai iki me kekahi poino. Pehea, ua paa anei kela kanaka ino i ka hopuia?" "Aole, aka ke noke mai nei no nae na kanaka o ke aupuni i ka huli iaia ma na wahi apau, malia o loaa aku oia ia lakou. Ua nui loa keia mau mea a'u e kamailio aku nei iā.oe e Mr. Kanakona, i ku-e i na kauoha a ke kauka; he mea pono ia'u ke haawi aku i ko'u aloha hope ia oe, ke kakali loa mai la paha ko'u mau hoa, aka nae, he hookahi mea hiki ole ia'u ke hoopoina, o ia no kau mau hanā hoopakele i ko'u ola, a ua hele hpi au a 'piha lo.i i ,ke kaūmaha, ,no ke-ia, pilikia i kau mai maluna ou." la Haliaka i haawi aku ai i kona lima ia Naki Kanakona, aia na kulu ;wairiiafife. ntlllrui ma koiia maii lihilihi, a ua kau pu aku nb hoi ia haawina hookahi māluna o ke kanaka opio, alaila ku ae la o Haliaka iluna. a puka mai.la iwaho, me ka huli hou ole aku ihopi? e nāna ai, no ka mea ua hele mai la oia a piha īhe na haawina ilihiia, ō ke aloha no keia kanaka opio, no kana mau mea maikai apau i hana ai no ko ia nei pono. i , Ke nana nialie niai la o Naki Kanakona i ka hele.o Haliaka no kahi o ka puka, a i ka nalo ana mai o ua kaikamahine nei. mai konā ike hou ana mai iaia, ia wa i huli aku ai ke alo 0 Naki i ka paja, ā iio ke koiina aku i koe o kela la, aole oia i kamailio iki Jie ;hoofahi huaolelo me kekahi mea. Ma'ke kakahiaka ae o kekahi Ta mai, i haalele iho ai na kaikamahine ka lakou huakai no kahi i ku ai o ke kula, a hoonli|u afe la i ka lakou mau haawina kula, eia nae ua hala okoa kekahi manawa. loilil mahope mai, akahi no a hiki ia lakou ke hoopoina ae i kela pauahi weliweli maloko o Kalivilana. • No ka mahina hookahi hoi ko Naki Kanakona noho ana maloko o ka halema'i, ua huli hoi hou aku la oia no ke kula, me ke ola loa o kela' wahi i ku ai oia i ka poka, eia nae, aole 1 loāa i kona kino ka ikaika maikai, aka nae,.o ka oi. akii.o kā eha i.loa iaia, o ia no kela eha iloko o kona puuwai, ana no i manaō maoli iiio ai, aole he wa e hoolaia a'e ai ia eha, mamuli o ke poho wale ana o>kona mau mat\aolana, uo ka lilo mai o Haliaka i wahine nana. Ma ke ano nui, ke hoakaka ae ma keia wahi o keiā moolelo, iloko o na hooikaika āua a na makaikiu kaulana me ko lakou akamai apau, aole loa i paa hou o Uilama Waila āme kana keiki i ka hopuia, oiai nae, Aa kuekaaia na wahi apau i naoia ai. malaila laua e noho ai, aole nae he mea i ikeia no kela mau kanaka. Ua nalowale honua aku kela mau |<anaka, me ka.mappopo ole, a i ka hala ana okekahi mau mahina. o ka.huli hoomanawanui ana o na makai, me ko laua ike ole ia, a paa paha i kā, hopuia, ua ala ae la ka noonoo iloko o na luna oihana ma kela kulanakauhale, ua hala aku paha laua no kekahi wahi ōkoa loa, pela ihp la laua i paa ole ai i ka hppuia. Ke nee mau nei ka manawa imua, ua hala ae la ka hōoilo me ka hikiwawe loa, a oili mai la ke kupulau, me ka hookokpke ana aku i ke kau, ka wa e hoomaha hou ai o ke kula, me ka holomua loa o Haliaka ma kana mau haawina apau, a ke aneane aku la i ka hookoia o kona iini, no ka mea aia iwaena o na kaikamahine apau o kona papa, ka helu elua, oiai nae he mea hou oia o ka pii ana mailalo loa mai a kokoke e kau ma ke poo o ka papa kiekie Ipa ilpkp p ke kula.

Aia mau iloko o Haliaka ka manaopaa āme ka iini, e kau oia ma ke poo o kona papa, a \vahi ana i olelo okoa iho ai iloko ena, iloko o hookahi makahiki i koe ana e hoomau aku ai i ka nōho ana maloko o ke kula, e hoea aku ana oia i kahi ana i makemake ai ,a o kona papahi no ia i kekahi inoa kiiakila loa e haaheo ai ke kanaka ana i lawe mai ai i kaiie nana, no kekahi wahine elike me kona ano. He mea oiaio iloko mai o kekahi makahiki hou ,he o ia mau ko Haliaka hooikaika ma kana mau haawina apau e a'oia niai ana, a mawaho ae o kela, e'huli pu ana oia i kekahi mau ike hou ae i pili loa i na hana a ka wahine i kona wa e marc ai i kana kane. O ka hookani' piano kekahi liana ana i hooikaika !oa aku ai- e loaa iaia ka ike ame ka makaukau, pela pu lioi me ka ike himeni me kahakii, o kela mau ike ekolu, kek.ihi mau mea anā i mahaoio ai, he mea pono ke loaa mai iaia, i hiki pono ai iaia, ke lawe ae i ke kulana hakuwahine no Kiliva Hale, ka home nani o Robaka. Ma ka-pau ana o ka makahiki elua, a mahope iho hoi o ka malamaia ana o ka hoike, no ke kulana hiakaukau o na haumana o kela kula, no kela ame keia haawina, ua loaa mai la ka hoike no ko Haliaka kulana, he kanaiwa-kutnamawalu pakeneka i loaa iaia no kela ame keia haawina pakahi, a oia hoo'kahi wa!e no ka mea i pili kokoke loa aku, i kekahi kaikainahin e ae, k«T mea ma ke pōo o kona papa, me ka manaolaiia mau no nae iloko ona, e hoea mai ana i ka manawa e kau like aku ai oia ua kaikamahine nei, ma ka loaa a'ia iaia o ka hokahi hanen pakeneka no ke!a ame keia haawina. "Ke mānao nei au, ua maikai loa keia hoike, no ke ano o ko'u kulana no keia mau inakahiki elua, aole ana e ne!e ka hoohauoiiia aku o ko Robaka manao, i ka \va e hoea aku ai o keia h<jike iinua ona. Pehea nae leona noonoo, ina nei no kona ike maoli mai ia'u, i keia wa, i kaokoa loa, mai kela manawa mai 4na i mare mai ai me a'u?" i kamailio wale iho ai no ua o Hāliaka iaia iho. Hele aku la oia a ku ae la imua o ke aniani kilohi, ke nana ia iaia iho mailuna mai o kona poo, ahiki i na wawae, me ke kamailio ana aku i kona kii: - "Ua loli niaoil oe e Miss Wanawoka, iloko o keia mau inakahiki, aka nae aia no kekahi mau mea hou ae, i loaa ole ia oe i keia wa. aka no na maleahiki elua i koe, ke mapao nei au e lawa pono loa ana oe i na makaukau apau no ke kupono e kaiaia aku kela inoa hanohano loa maluna ou, ka hakuwahine o Kiliva Ilale. Mc ka nui o na haawina a llaliaka e hooikaika ai maloko 0 ke kula, pe!a no hoi me kekahi mau hana e lawelawe ai. ua loaa 110 iaia kekahi mau manawa haua ole, me ke ku a mehameha maoli; oiai e h6ohala ana oia i kekahi man vva hoomaha o ke ku!a. maloko no oke kuia, me ka hele hou ole me kona mau hoa kulā, a he hookahi ana manawa i hele ai e hoohala nie ka makuahine hanauna o Robaka, ma kekahi kaona, ma. ka Mokuaina o Makekukeka. He'hookahi wahi a ua o Haliaka i makeinake ai e hele, ma ka hōme no ia o kekahi o kona mau hoakula, ma kahi e pili kok'nk'e ana i- kahakai, o kona kanalua wale no nae, o ia ko .Kol>aka hoole mai, aka e kakali aku ana nae oia, o ka hoea mai o kekahi ieka mai iaia mai i ka wa kupono. Ma' keia la nae i loaa ai'ka Robaka leka, e hoakaka mai .ana, ua hiki no ia o Haliaka ke hele ma kana mau wahi apau 1 makemakē ai, iloko o. ka, wa hoomaha o ke ku!a, a maloko no hoi o kela leka, e hoakaka mai ana i'na i makemāke ua o Haliaka i kekahi huina dala mahuahua. ,ua hiki no iaia ke kakau aku i ka loio, nana e malama mai Ia i kona waiwai, e hoounaia mai 110 ia me ka hakalia ole. Ma ka hapa hope o ka leka a Robaka, e noi mai ana oia ia , Haliaka, e hele e pa'ikii, a'hoouna aku i kekahi kii nana, i hiki ai iaia ke nana iho i ka helehelena o kana wahine, oiai alole h'e hookāhi kii o liāliāka me ua o Robaka. E hoakaka pu mai ana no lioi oia, no ka hala hou iaia 'Jhe mau makāhiki ma na aina mamao, me ka madpo{io ole o kona nianawa e huli hoi mai ai no kona home, aka nāe he mahaoiō kona, iloko paha o ka manawa e hoomaha ai o ke kula ma ka makahiki hope a ua o E(gHāka e noho ai iloko o ke kula, aka e hooikaika ana nae oia, e huli hoi mai no Amerika maniua ae o kela manawa, ke hiki.

Pahola ae Ia ka minoaka nvi na papalina o Haliaka, i kona \ya i heluhelu iho ai i ka leka a Robaka, e noi mai ana iaia e hooUna aku i kona kii ,a o ia ka ua o Haliaka i hooho ae ai: "O ka elua keia o na makāhiki o kona noho ana' liia na aina marnao, akahi no nae oia a hoomanao ae, aole he kii o kana wahine me ia," alaila ku ae la oia iluna, me ke kii ana aku i kana buke alahama, kahi fma e waiho ai i kana mau kii lehulehu. Aia maloko o kela bukfe kii he hookahi kii ona, i pa'iia oiai oia he umi-kumamaono wale 110 makahiki, ua kaokoa loa ae nae kona helehelena i keia manawa mai ko kela kii mai, a mahope o kona nana ana iho i kona kii no kekahi manawa loihi, hopho ae la.; "Aolfe he mea maikai no'u ka hele koke ana e pa'ikii i keia manawa, ua lawa no keia kii nana, oiai o keia no ko'u ano i kamaaina-iaia, malia mamua o ko'u puka ana mailoko aku o ke kula, o ka manawa ia a'u e hele ai e pa'ikii, a hoouna.aku i kii nana, elike me kana e noi mai nei." Nolaila, ma ka manawa a 'ua o Haliaka i kakau ai i kana leka .pane ia Robaka, ua hookoyio pu iho la oia i kela kil kahiko ona, a hoouna aku la i kana kane, me ka hooho ana ae: "E noho pouliuli no o Robaka no ko'u ano, ahiki i kona hoea kino ana mai mainua ae o ka wa e hoomaha ai o ke kula; a oiai hoi he mea maa i na kaikamahine e pitka ana mai ke kula aku, ke pa'i ana i ko lakou mau kii, o ka wa maikai loa ia no'u e hele aku ai e pa'ikii hou, o ko'u manao ma ka hooko ole ana aku i kana noi, no ka hookahaha ana aku i kona manawa e ike mai ai ia'u, ke hoea mai oia.no ke kula nei." I ka hoomaha ana o ke kula ma kela niakahiki, ua hele aku la o Haliaka i ka hoomaha me kona hoakula ma ke Kulanakauhale Akelanika, aole nae oia i noho wale iloko o kela wa hoomaha, aka ua hoohala nui oia i kekahi manawa kaawale, ma ka hoomaamaa ana i ka hookani piano, a i ka wā .i komo hou mai ai ke kula, ua hoike maōli mai no oia i kona holomua loa, ka mea i loaa ole i na kaikamahine e ae, i a'o like me ia, i ka ike hookani piano. Aole he mau mea ano nui i ikeia ma kela hele hoomaha ana o Haliaka, a i ke komo hou ana o ke kula hoi mai la no oia me kona hoaloha a hoomau aku la no i ka. hooikaika ana ma kana mau haawina apau, Ma kekahi hoomaha ana mai'o ke kula, ua hele pu oia me kekahi hoaloha e aku āo kona wahi, a hoi like mai no i kg kula, a ma ka mākahiki hope loa o kona noho ana, ua hooiia ae kona hooikaika, no ka mea aia ke kau mau mai la imua o kona alo, ka pahu heihei no ka lanakila ma na haawina hponaauao apau, ana i komo aku ai e paonioni me na kaikamahine e ae. E loaa' mau-triai āha no ka Robaka leka iaia i na 'pule apau, pela no hoi k'ona pane mau aku i kana mau leka. MOKUNA XVI. Me he meā la iwaena o na kaikamahine apau oloko o kela kula, he kākaikahi lōa o lakou i like mai me Haliaka ka nui hooikaika maoli ma na haawina apau, o ke kumu paha, aole a lakou mau niea nui e ae e noonoo ai elike me Haliaka, aka nae aia no he niau kaikamahine lehulehu i hoolilo ole i ko lakou manawa ma na hana waiwai ole ame na hana lealeā. Ma kela mau leka nae a H'aliaka e kakau mau aku ana ia Robaka, ua loaa aku ka ike i ke kanaka opio, ua loli loa ae ke ano o kanā wahine, maf kela manawa mua loa, o ko lāua hoouna leka ana, a hui pu iho no hoi, me ka loaa mau aku o na hoike iaia ; no na pakeneka kiekie i loaa ia Haliaka ma kana mau haawina, ua hoopiha loa ia aku o Robaka me na haawina hauoli.

Iloko o keia mau leka apau a ke kane ame ka wahine e kakau mei, aole he hookahi huaolelo maloko olaila, e hoike axia, no ko laua kulana oiaio kekahi i kekahi, o na meahou wale no e pili ana i ke ano o ko laua wahi e noho ana, pela hoi ke kulana o ko laua mau ola kno, o na mea wale no ia- maloko o na leka; ma keia ano iho la, ua noho ponliuli loa na kumukula, a pela hoi na hoa kula o Haliaka, uo kona marc mua ana i ke kane. 0 ka mea oiaio maoli, ua lilo keia mau makahiki eha, o ka hoomau ana aku o Haiiaka i ka huli ana i ka naauao, i mau makahiki, e hooiia ae ai o kona kulana waliine u'i. a inawaho ae o kela, ua loaa pu mai iaia na ano apau i pili aku i kekahi le:ie oiaio, he piha paa rula maoli oia. a no kona ike mHoli iho no i kona mau ano maikai, 1 komohia aku ai na manao haaheo iloko o kona naau, me ka puona mau ana i ka inoa o Rohaka, i kela ame keia manawa, e ala mai ai kana tna»i hoomanao ana no kana kane. Ke nee mau nei ka manawa imua, a ke hookokoke mai la hoi ka manawa e hoike ai o ke kula, me he mea la. i ua o Haliaka e nana aku la i kela la hope o kona noho ana, ma ka home imi naauao, ke kau okoa mai la imua o kona mau maka kekahi lei nani loa, o ia no ka niakana hiwahiwa o kona hooikaika ana e huli i ka naauao. Ma ka hora ewalu o ka po mamua iho, a hoea mai ka la e hoike ai, ua laweia mai la kekahi pepa inoa a haawi ia Haliaka, a i kona nana ana iho i ka inoa e kau ana, eia ka o ka inoa o kana kane alōha o Ropnka Pilikina. y\ole i puiwa hikilele ko Haliaka noonoo, no kela ike ana iho, ua hoea mai kana kane, oiai, ua kakali oia ma kela la holookoa no kona hoea mai, no ka mea ua loaa mua aku ke kele* kalapa iaia ma kela kakahiaka e hoea mai ana o Ropaka, a no kona hoea koke ole mai i na hora o ka auwina la. ua piha maoli o Haliaka me na manao nauki, me ke kuaki pu no ka ike koke ole i na makn o kana aloha. Me ka hele no nae a paila ke aloha no kana kane, pela hoi ka hele o ka makemake a nui e halawai pu me ia, ua hooholo o Pialiaka, no kela lohi loa o ka hoea ana aku o Ropaka, aole oia e ilee aku iaia ma kela pp, aka ma kekahi Ia ae oia e hui pu ai me kana kane, ma ka manawa e papahiia mai ai na hailohano apau maluna iho o kona mau poohiwi, me ia mau hanohano oia e waiho aku ai iaia iho imua o ke kanaka nana i hoopakele ae iaia, mailoko mai o na hana pauaka.a kona makuakane hou. Oiai ua o Haliaka e paa ana i ka pepa inoa, hoohuii ae la oia ma kekahi aoao i kakau ole la me kekahi huaolelo, a kakau iho la me ka penikala, i keia mau huAlelo pokole: <f E huikala mai oe ia'u no keia po. Ua hele au a maluhi'luhi loa, no ka huli ikaika i na haawina, no ia maluhiluhi, eia au ilnna o kahi inoe i keia manawa. No ka la apopo kaua e halawai pu ai, a mai kakali oe a awakea loa, o loaa ole auanei ia oe he wahi kupono e noho ai," alaila kakau iho la oia i kona inoa inalalo loa. 1 ka loaa ana aku o kela pepa inoa ia Kopaka, a heluhelu iho la hoi i na huaolelo i kakauia, ua kulou iho la kona poo ilalo, 110 ka mea ua poho wale kona manaolana, a ma ka hoike ana ae ma ke ano nui, ua'kaumaha maoli kona noonoo, me kona koho ana iho, aole o Haliaka i lilo i wahine e haaheo ai oia. Oiai nae ua lawe mai oia i kela kaikamahine i wahine mare nana, a ua haawi aku hoi i kana hoohiki imua o ke Akua, e malama aku iaia ma na ano apau elil«i me ke kuleana o ke kane m'aluna o kana wahine, e hooko aku ana oia i kana hana, me ka nana. ole ae ina no ua hoohaahaaia iho kona kulana, ma o ke leupono ole o Haliaka, e lilo i hakuwahine no kona home. Me na manaolana poho, me ka piha pu hoi me ke kaumaha, no kona ike ole ana ia Haliaka ma kela po, i huīi hoi aku ai ua o Kopaka no kona hokele, aka ma kekahi kakahiaka ae, ou kēkahi o ka pōe i hoea niua mai noloko o ka halekula, kahi e malama hope ia ai na hana hoike. Aole i komo mai na haumana o ke kula i kela manaw»» & ke noho ll ua o Ropaka me ka piha nnuki, e ake wale 4na no. 0 kona ike aku ia Haliaka, a i ka wa nae "i komo mai ai na kaikamahine, o ka papa. e puka ana ia lnakahiki, a nolw ae Ia maluna. o kahi i. hookaawaleia no lakou, ke noke la oia i ka nana, aole ona ike aku ia Ualiaka, nolaila ua kono okoa ia inai oia, e iiana iho' maluna o kana pepa kuhikuhi, a ike iho la oia i ka iuoa o Miss Wanaw&ka e kau ae ana, a ma ka helu pakahi aha aku i na kaikamahine, no lakou na inoa maloko o ka |>epa kuhikuhi, me ka poe e noho mai ana iluna o ka awai. 1 loaa mai ai ka ike iaia, aia o Haliaka, mahope pono ae o ka noho o ke kumupoo kahi i noho ai, me ka hiki ole iaia ke ike pono aku i kōna helehelena. No Haliaka nae, ua hiki loa iaia ke ike mai ia Robaka, a ke hauoli 'loa a oia i kona paa i kekahi o na kumukula, a i ka poe makaikai no hoi ,a ke kilohi pono loa mai la oia i ko Robaka mau ano apau. I ka hoea ana mai ke.ia i ka manawa no na haiolelo, ua ku mai la kela ame keia kaikamahine e puka ana, a hana mai la i kana haioJelo, alaila i ka hoea ana mai i ko Haliaka manawa, ua makaukau mua oia, me kana haiolelo, i ka wa i kaheaia mai ai o koha inoa, ua ku ae la oia iluna me ka malie, a hele pololei'ae la nowaeha o ka awai. I ka ike pono ana aku o Robaka ia Haliaka, ua aneane e hiki pono ole iaia ke hanu ae, no ka mea ke pana la kona puuwai me ke kapalili, aia hoi kona mau maka ke hoonuu la i ka nani o kana wahine, oiai hoi oia i hele a piha me ke kahalja, pehea hoi e nele o'e ai ke komohia o ke kahaha iloko ona, o kela kaikamahine u'i, norta ka oiwi kilakila o ke kulana moiwahine, a nona hoi Aa maka poniponi, o ia no oe o na maka o ka nunu maka onaona, me kona lauoho i hanaia a nani ke nana aku, eia ka o Haliaka no ia, kana wahine mare. Ua kaokoa loa āe ka mea e ku pono mai ana imua o koua alo, inai kela kaikamahine mai, ana i haawi hope aku ai i kona aioha, oiai o Haliaka ma kōna alahele no ke kula. Nawai no hoi e ole ke kahaha ame ka puiwa o ka noonoo i ka ike ana aku i ka loli nui loa i loaa ia Haliaka. Kuwakuwai ae la ua o Robaka i kona mau īnaka, malia pahā ua kuhihewa kā ike a kona mau maka a narta aku i ka mea e ku mai ana iluna oJca awai, aole no he loli ae o kiela helehelena ame kela oiwi kino kilakila, a i ka wa i poha mai ai o kona leo, āuwe! oka leo no i hele a kamaaina loa iaia, eia nae, ua oi ae ka oluolu i kona pepeiao ke hoolohe aku, no ka mea ua pakaia mai a miomio, me he kani ana la na ka piano. • Mai kinohi mai okō Haliaka hoomaka ana i kana haiolelo i hoppaanaauia, ahiki wale no i ka pau ana, aole o Robaka i oni iki ae mai kona wahi mai e noho ana, aole no hoi i nana aku ōia ma kekahi wahi okoa, aka aia wale no kona mau maka maluna okana wahine kahi i nana ai, a ke nana aku i ka oni ana o ke kino, a i ke kuhi ana o ka lima, he ku maoli no j ka hiehie, ka mea nana i ume aku i na manao mahalo, a hoohihi iloko o ka poe makaikai no lialiak^. Xle he mea la i ko Robaka hoomaopopo iho iloko o kela manawa, aia kekahi mana ume makeneki, nana i kono mai iaia e noho malie loa, a e hoonuu aku i na huaolflo apau e kamailioia mai ana e Haliaka, o ia no oe o ka waipuna e puapua'i mai ana mai kekahi punawai mai, ka mea hoi nana" i hookomo aku i na manao haaheo iloko o Robaka, no ke kaikamahine ana i lawe mai ai i wahine mare nana. Oiai oia e nana mau akii ana ia Haliaka, jke maoli iho la no oia, o kela aloha Sna i manao ai. o l4e aloha oiaio ia, i*kona wa e hoopalauia ana me Akeneki Hazelafila, aole ia i lihi launa mai i kona aloha no Haliaka. - I ka hoea ana mai o ka Haliaka haiolelo i ka hopeua, o ia hoi he haiolelo, e haawi ana t i ke aloha i na kumukula, ame kona mau hoa o ka papa "hookahi, o ka mana'A-a no ia i hpo-ne-iia.ae ai oloko q kela keena, me na teo pa'ipa'i mai ke anaina nui aku e akoakoa ana maloko, a iloko no hoi o ia manawa hookahi i hoonu'anu'aia aku ai na makana pua imua ona, mai'kona mau hoaloha aku. ' (Aole i pau.)