Ka Nupepa Kuokoa, Volume LVIII, Number 53, 31 December 1920 — Page 5

Page PDF (1.68 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

He Moolelo no

HALIAKA WANAWOKA

a i ole

Ka Huepauia Ana o Kekahi Meahuna

Pohihihi--- Ka Lanakila Mau

Ana o Ka Oiaio

-----------------

            "Malia paha o kou manao o ka lawe ana mai ne ia'u, no kou home nei, a hoolohe aku i kekahi moolelo ku i ka hilahila, o ia no ko'u ki-pe ana aku ia oe ma kekahi ano, i wahi e hamau loa ai kou waha, aole e hoike ae i keia meahuna i ke akea; in a o kou manao maoli ia ea, alaila ua kuhihewa oe, o ka mea aole loa au e huna ana i ka mea oiaio, a ua paa kuumanao e hoike aku ana au ia Robaka i na mea apau ma ke ke kakahiaka o ka la apopo, oia ka mea i ike i ke alahele pono e hana aku ai, a e waiho aku ana au iloko o kona lima i na hana apau."

            "E aa ana no anei oe e Miss Wanawoka e hoike aku imua @ Robaka i keia mea?" i pane mai ai o Akeneki me ke pika@ana, me kona piha hoi i ka hoonaukiuki no kona hoomaopopo ana mai, i ka nui makee ame ke aloha o Haliaka no Robaka. "Aole anei ou noonoo iho i ka lilo o kou moolelo ku i ka hilhila i mea hoehaeha aku i ka manao o Robaka? Manao anei oe, i kona wa e lohe aku ai i kou moolelo hilhila, e aa ana oia e hoihoi aku ia oe no Kiliva I lale, a hoolauna aku ia oe imua o kona mau hoaloha, ma ke ano he wahine oe nana? Manao anei oe e hookipa aku ana o Robaka i kekahi kaikamahine poo ole maloko o kona home, ma ke ano he wahine mana"

            Ua aneane e hiki ole ia haliaka ke hoomanawanui iho i na ehaeha i kau mai maluna on a, mamuli o kela mau olelo ku i ka hoohilahila, a i ka hoohaahaa a Akeneki e kipehi mai la maluna ona, aka no kona makemake ole, e ike mai kona enemi, @ ka nui o ko ia nei ehaeha, ua pane aku la no o Haliaka me ka manao koa.

            "Pehea ka hopena e kau mai ana maluna o'u, ua paa loa kuu mana'o e hoike aku imua o Robaka i ka mea oiaio," oiai no nae, ke ike la no oia iloko ana, aole loa o Robaka e aa ana e hool@@na aku iaia imua o ke ao nei, ma ke ano he wahine mare nana, me na kikohukohu o na hana hilahila maluna o kana wahine.

            U paa loa ka manao o Haliaka i kela manawa, mahope iho o kona hua'ipau ana aku i na mea apau imua o Robaka, ia wa oia e waiho aku ai i kona mau waiwai iloko o kona lima, me ke kauoha, e huili aku o robaka ahiki i ka loaa ana o ka hoilina plolei o kela mau waiwai, a no ua o Haliaka hoi, e hookaawale mai oia iaia iho mai ia Robaka mai, me ka hele aku e hooiaika kino wahine i pono ai kona noho ana.

            He mea ehaeha no i ko Haliaka noonoo, knoa kaawale ana mai ia Robaka mai, no ka mea ua aloha maloli aku no oia i ke kane aua i mane ai me kona naau apau, aka nae, aole loa on a makemake e hapala aku i ka inoa maemae o Robaka, ma ke koi ana aku i kona kuleana o ka wahine mare, ua oi aku ka pono o ko laua noho kaawale ana, in a no ia he mea e hookomo ia aku ai laua iloko o na ehaeha o keia noho ana.

            Ke ike mai la o Akeneki, i ka maemae maoli iloko o Haliaka, i kaokoa loa hoi mai kona ano mai, o keia nae ka mea nana i hooi loa aku i ka maina ame ka huhu iloko o ua wahine haaheo nei a kamailio hou mai la me ka leo pikanana:

            "Malia paha e hauoli pu ana oe e Haliaka, i ka hoike ana aku ia Robaka i ka inoa o ko'u makuakane?" wahi a Haliaka i hooho ae ai, me ka ike hou ana iho, o keia no kekahi o na puu ko'iko'i loa e palukulukuia aku nei maluna ona.

MOKUNA XX.

            Ua palace pu amolli ko Haliaka, noonoo no ke kanaka i noho pu ai me Judika Gilibati, oiai aia wale no knoa noonoo nui ana maluna o ka hana ku i ke aloha ole a kela wahine, nona a e ole wale no o Akeneki, e hoala aku i na mea e pili ana i kona makuakane, pela iho la i hoea mai ai i ka hoohulua ana ae o kona noonoo mai ia Judika Gilibati mai, a i ke kanaka nana i huli aku a loaa mai oia.

            No kela ike ana mai nae o Akeneki, ua hooi hou ia ae ke kaumaha ame ka ehaeha i loaa ia Haliaka, no ka hoalaia ana kaumaha ame ka ehaeha i loaa ia Haliaka, no ka hoalaia ana mai la o na mea e pili ana i knoa makuakane, ua noke okoa mai la o na mea e pili ana i kona makuakane, ua noke okoa ae la ua wahine nei i ka akaaka, elike me ke ano mau o ka poe i loaa aku ka hoomaopopo ana no ke lakou lanakila maluna o ko lakou mau enemi, a o ia kana o ka i hou ana mai:

            "Aia kekahi koko maikai loa ke holo la iloko o kou mau aakoko e Haliaka, in a no aole oe i puka mailoko mai o ka ohana Wanawoka," wahi ana me ka pane pololei ole ana mai i ka haina o ka ninau a Haliaka i waiho aku ai imua on a , no kona makemake e hooloihi aku i ka hoehaeha ana mai i ko Haliaka noonoo.

            "Aole o'u makemake e hoolohe aku i na olelo o keia ano," i pane aku ai o Haliaka me kona ku okoa ana ae iluna, a huli papu aku la imua o Akeneki. "Ina ua maopopo oe no ko'u makuakane alaila e hoike koke mai oe i kona inoa ia'u i keia manawa."

            "Aole e pono na'u e hoike aku ia oe i kona inoa, o hiki ole ia oe ke manaoio mai, aka e oluolu oe e Mele, e hoopau ae i ko ia nei pohihihi," me ka huli ana mai o ua o Akeneki imua o kana kauwa, me kela minoaka no o ke ano hoohenehene ma kona mau papalina.

            No kekahi manawa loihi, aole e hiki ia Mele Wela ke pane mai, no ka mea ua lilo ka maemae, ka oiaio ame ke kilakila o ko Haliaka mau ano ana e ike mai la, i mea e umeia aku ai kona manao aloha no kela kaikamahine; a ua lilo pu hoi na ano lapuwale o Akeneki, i mea e komohia aku ai na manao hoowahawaha no kona haku, a nana mai la oia maluna o Akeneki, me he mea la@e uwalo okoa mai ana, ua oi aku ka pono e noho hamau loa kona waha, aole e hoopuka ae i ka inoa o ke kanaka nana i hapala aku i ka inoa maemae o ka makuahine ame ka hua mailoko mai o kona opu.

            Ike mai la nae o Akeneki i ka hoohakalia loa o Mele ma ka hoike ana ae i ka ino o ka makuakane o Haliaka, nolaila hookikina okoa mai la ua wahine nei i ka pane hou ana mai:

            "E hoike ae oe imua on a, i ka inoa o kela kanaka!" wahi ana me ka leo hookikina, oiai nae, he mea ia na laua i hooholo kahiko, a no ka hooko ana ia aelike a laua i hana ai.

            "O ka inoa o kou makuakane, oia no o Godona Plikina, Ka makuakane hookahi no hoi a Robaka Pilikina o Kiliva Hale," wahi a Mele, me ke kulou ana iho o kona poo ilalo, palulu ae la hoi i na lima ma kona mau maka, a hookahe aku la i kona mau waimaka o ka ehaeha no na huaolelo i puka mailoko mai o kona waha.

            No ka manawa mua loa, mai kela manawa mai o kona lohe ana i na olelo apau mai ka waha mai o Mele Wela, e pili ana i kona moolelo, akahi no a hiki ole i ua o haliaka ke pane koke aku, ua like pu keia mau mea hope ana o ka lohe ana, me kekahi poka pa@hu, i kiolaia mai imua o kona alo, alaila hikaka mai la oia ahiki i ka loaa ana o kona noho, me ka hehee ana iho ilalo a ke pupue wale la no hoi kona mau lima me ka paa ana i knoa noho i ole ai oia, e haule aku iluna o ka papahele.

            "Akahi a loaa aku ia oe ka mea oiaio maoli e Haliaka," i kamailio mai ai o Akeneki, me ka hooko'iko'i ana i kona leo, no ka hoomau ana mai no i kana mau hana hoehaeha maluna o kona enemi, "a he nanani ia ua lohe pono mai la no oe, he keiki oe na Judika Gilibati ame Godona Pilikina ma ke ano hewa, nolaila, he kaikuahine oe no Robaka Plilikina, e hiki ole ai ia oe ke hoi aku a noho pu me Robaka, ma ke ano he kane a he wahine; o keia iho la ka manao o ka'u mea i kamailio mua aku ai ia oe, no ka hiki ole ia oe e @ilo i haku wahine no Kiliva Hale, aka nae he mea no nau e hoomaikai iho ai, no ka mea aia he koko maikai e holo @a iloko o kou kino."

            Ua aneane loa e kuwo okoa ae Haliaka me ka piha i na haawina o ka ehaeha, nona hana ku i ka lokoino a Akeneki, i hookau aku ai maluna on a, aka ke uumi la nae oia i kona mau manao kaumaha apau, me ka hoomanawanui, o kana nae e ike la ,e me he mea la, ua hele kona poo a hahana i ka wela o ke ahi.

            Owai hoi ia me hele oe i ka piha me ka ehaeha i ka hua'i@ ana @ keia @@@@@ hilahila mahope ho o ka loaa ana o ka lanakila i ua o Haliaka, ma kana mau mea apau i hooikaika ai maloko o ke kula, no na makahiki eha, a i hookomoia aku ai hoi ke aloha oiaio iloko o Robaka nona, kela kanaka ana i makemake ai, e hapai ae iaia imua o ke ao holookoa, ma ke ano, he wahine kana i lawa ma na ano apau e haaheo ai oia, eia ka e poho wale ana ia mau manaolana apau.

            Ma he mea la, iloko o kela manawa a Haliaka e noho mumule la, ke hoomaopopo aku la oia @ ka nalohia ana aku o ka malamalama o ka la mai iaia aku, a o ka pouli panoplano o ka po, kana e ike aku ana, noka mea, aole o ka hilahila wale no ka haawina ana e auamo aku ana, no ke koena o kona mau la o ke ola ana, aka, aole loa e hiki iaia ke hoopoina, no ke kaawale ana aku o Robaka mai iaia aku.

            I ke akakuu ana mai nae o na manao uluku o ka ehaeha i loaa ia Haliaka, ku ino ae la oia mailuna mai o kona noho, hooho ana ae i keia mau olelo: "Aole loa e hiki ia'u ke hoomanawanui" me ka puliki ana ae i kona mau lima, ma kona lae, oiai hoi Kona puuwai e pana ae la me ke kapalili a o ia kana o ka hoomau hou ana mai i ke kamilio ana, me ka hui pono ana aku imua o Akeneki:

            "Ke manaoio nei au, ua hana maoli no oe i keia mea, no ka hoohaahaa ana mai ia'u; ua kakali maile oe no kekahi manawa loihi ahiki i ko ike ana, ua lanakila au maluna o'u o kou wa ia i kanalako aku ai ia'u ilalo no ka hoohilahilaia."

            Noke hou ae la o Akeneki i ka akaaka, me ka leo nui a ke wawalo hele la kona leo ma na paia o kela rumi, a o ia kana o ka i ana mai:

            "Ae, ua paa maoli no ka umanao, e hoohaahaa aku ia 'oe malalo iho o kuu mau kapuai wawae, a ua hoea mai i ka hookoia ana o ia hana a'u, elike me ia au e ike pono nei i keia po. Ua papa'i aku au ia oe no kuu mau manamanalima ma ko papalina, ma kela la au e poina ole nei, ma ke ano o ka mua loa ia o ka'u hana hoehaeha ia oe; aka nae he wahi hana liilii loa ia, ke hookukuia ae me ka ehaehai loaa aku i kou puuwai i keia po. Pehea iho la kou manao no kela hoohiki a'u i oike aku ai imua ou, aole loa e loaa ia oe he hookahi minuke o ka houoli me ke kanaka au o ka aihue ana mai ia'u aku? Aole anei i hoea mai i ka hookoia ana o ka'u mau mea apau i wanana aku ai imua ou?"

            "Ma kela manawa au o ka hoao ana mai e hoehaeha i kuu noonoo no anei ia oe keia mea a'u i lohe iho nei i keia po? wai a Haliaka, me kona uumi maile ana i kona mau manao maikai ole apau; no ka mea in a oia e hoikeike ae ana i ka nui maoli o kona kaumaha, e oi loa mai ana na hana hoehaeha a Akeneki maluna on a.

            "Aole au i maopopo mua i keia mau mea ia wa, a i hoike aku au ia oe ea, in a i maopopo mua ia'u keia mea, in a ua nokeia oe e a'u i ka hoohilahila ma na ano apau, e loaa na o na kalena kiekie ia oe i keia la," no ka mea ua hele maoli no oia a piha i ka lili, no ka oi loa ae o ka u'i ame ke kilakila o Haliaka, ka mea nana i hooi pa-umi ae i kona hoowahawaha no keia kaikamahine.

            "I ka manawa hea a i ka wa hea i loaa ai o Mele Wela ia oe? Pehea ka loihi o ka maopopo ana o keia meahuna ia oe?" i hoomau aku ai no o Haliaka i ka niele ana, me kona nana ole aku, i na hana hoopilikia mai a Akeneki iaia.

            "Aohe ou kuleana ma ia mea," i pane pakike mai ai o Akeneki. "Ua lawa kou lohe ana aku la i na mea oiaio loa, e pili ana i ka moolelo o kou mau makua, ame kou; me kou ninau ole mai, i ke ano o ke alahele i loaa mai ai ia'u ka ike, no kou moolelo ku ika hilahila."

            "Ke manzo nei au, ua ili iho maluna o'u ke ko'iko'i o ka pane ana aku i na ninau a keia le@e opio," i pane mai ai o Mele Wela, me kona piha hoowahawaha no Akeneki. "Ua hana hewa loa aku au i keia kaikamahine, ma ko'u noho maile ana maloko nei o keia rumi, a hoolohe aku i kau mau olelo ku i ka lokoino, a e pane aku ana au i kana mau ninau apau i makemake ai."

            "Ua pau ae la no ka hana a'u i makemake ai ia oe e Mele no keia po, e hoi oe e hiamoe, a ina oe e paakiki loa mai ana, ua konoia mai au e hoopau aku i kou noho hana ana mai malalo o'u."

            "Aohe au hoopau ana mai ia'u, owau maoli no ka mea nana e haalele iho ana i ka noho hana ana me oe. O keia ka po hope loa o ko'u noho ana maloko o kou home, ma ka la apopo, e hule aku ana au i wahi hou no;u e noho ai, o ke alahele wale no ia e pakele ae ai au mai ke komo ana aku maloko o ka halepaahao mamuli o kou mau hana e Akeneki.

            "Ina he mau mea kau i makemake ai e ke kaikamahina opio, ua makaukau au e pane aku ia oe," me ka huli ana mai o Mele imua Haliaka.

            "O ka'u i makemake ai ia oe e Mele, o ia no kou hoike ana mai, pehea la i hoea mai ai, i kou hua'i ana ae i keia moolelo hoohilahila imua o Akeneki Hazelafila," wahi a Haliaka me ka leo i piha me ka ehaeha.

            "Aole au i manao he mea mawaho ae o'u, e ike i keia meahuna, aka me a'u no ia, ahiki i ko'u hoi ana aku iloko o ka opu o ka honua; aka nae mamuli o ka piha i ka maalea ame ke akamai, pela iho la i paheleia mai ai kuu noonoo e Akeneki nei, ahiki i kona lohe ana i na mea apau.

            "Ua hoi mai au a noho ma keia home, ma ke ano he wahine lawelawe no ka makuahine hanauna o Akeneki, he mau makahiki ko maua noho pu ana, a i ka make ana aku o kela wahine ua hoi mai la o Akeneki a noho i keia hale, nolaila, maanei mua au kahi i noho ai, a he hope mai kona noho ana. I kekahi la, me ko;u noonoo ole i ke ano o ka'u mea ke kamailio ana, hoakaka aku la au imua o Akeneki no ko'u noho mua ana ma Lanakila Hale me Mrs. Wanawoka, ia wa i hooniele loa mai ai oia ia'u, ahiki i ka puka ana aku o ka inao o Judika Gilibati, ke kaikaina o Mrs. Wana woka, a mamua o ka maopopo ana ia'u, o ka hana a Akeneki i makemake mai ai, ua pau loa aku la na meahuna au i malama ai'i ka loheia eia; aka in a i maopopo mua ia'u, ka hana ana i makemke ai e hoohana aku, no kela moolelo, aole loa e owaka kuu waha ma ka hoike ana aku iaia, i na mea apau au i lohe ai ma keia po." "He oi ae ka pono e lohe au i na mea oiaio apau," i pane mai ai o Haliaka, me he mea la ua auhee aku kona mau manao maikai ole no kela wahine.

            "He mea oiaio kena e ke kaikamahine, aohe nae a'u mea hou ae e hana kau ai no kou pono," me ka nanan ana mai o Mele me na maka aloha maluna o Haliaka.

            "Ua kii ae nei o Akeneki ia'u oiai au maloko o ko'u rumi, a kauoha mai nei, e hoike au i na mea apau a'u i  ike ai, a oiai he pio au malalo on a n@ kekahi hewa ko'iko'i a'u i hana ai, aole e hiki ia'u ke hoole ae i kana kauoha, o ka hooko wale aku no'elike me knoa makemake. O keia nae ke kauoha hope loa a'u e hoolohe ai mai iaia mai, no ka mea aole loa au e noho hou iho ana me ia."

            Ke makemake nei au e haalele koke mai oe ialoko ne o keia rumi e Mele," i pikanana mai ai o Akeneki, me kona piha maoli i ka huhu, e hiki ole ai ia Mele ke hookolohe hou iho, o kona ku ae la no ia iluna, a puka aku la iwaho no ka hoi pololei ana i loko o kona rumi.

            "He nani ia, ua lohe iho la oe i na mea oiaio apau i pili aku ia oe ame kou mau makua  e Haliaka, ke manao nei au ua hoopau loa oe i keia noonoo no ka hoi aku a noho ma Kilivia Hale. Mamuli no hoi o keia moolelo au i lohe iho nei, ua kaawale loa o Robaka, mai ka mana mai o ke kanawai mare, oiai aole e hiki i ke kaikunane ke mare aku i kona kaikuahine."

            O kekahi no keia o na hana hoehaeha a Akeneki, e houhou mai la i ka noonoo o Haliaka, ua paa nae ka manao o Haliaka, aole e haawipio aku malalo o kela kaikamahine lokoino, aka e kuaku oia, ahiki i kona hanalehia ana me ka hanohano; nolaila ku ae la o Haliaka a maloeloe, alaila pane aku la:

            "Ina he kaikuahine i'o au no Robaka elike me kau e kamailio mai nei, alaila he kuleana nui ko'u e hoi aku ai a noho maloko o Kiliva Hale, manao au e hana pela."

            "He keu aku oe a ke kaikamahine hilahila ole! Me kou ike no ka me ka hewa oe i loaa mai ai, ke aa nei no nae oe e hoi aku a noho malalo o ka malumalu o nakaupoku o ka home o ke kanaka nana i pauaka i kou makuahine."

            "Owau wale no ke kuleana i ka'u mea e hana aku ai," wahi a Haliaka me kona hoopepe hou ole iho, a kuha'u paha, no na olelo hooweliweli a Akeneki iaia. "Oka hana mua loa a'u e hooko aku ana, o ia no ka hoike ana aku i na mea apau imua o Robaka."

            "E aa ana anei oe e keia kaikamahine hilahila ole e hoike aku ia Robaka i keia mea?" wahi a Akeneki, me ka hele o kona mau maka, a hulili i ka piha inaina, "Ina owau ma kou wahi, o ka'u hana pono, oia no ka holo ana no kekahi wahi e pee ai, no ka hilahila, me ka aa ole e nana aku ma na maka o Robaka."

            "Heaha auanei ka'u mea i hana aku ai, e hilahila ai a i ka nana ana aku maluna o kekahi mea? Aole loa he wahi o'u i loli ae, he o ia mau no ko'u kino, ame ko'u noonoo i keia manawa, mai kela wa mai a'u i lohe mua ole ai i keia moolelo au o ka holala ana e hoike mai ia'u. Aole maluna iho o'u na ahewa ana aole hoi maluna o Robaka, ka mea nona ka makuakane, nana i alako i kuu makuahine iloko o ka hewa. He kanaka o Robaka i kaokoa loa mai kou mau ano ma-ua mai e Akeneki, a in a oia e lohe aku ana i na mea apau, e pili ana i keia moolelo ku i ka hilahila, hookahi no mea e komo aku ana iloko o kona noonoo o ia kona kaumaha, me kona noonoo ole, no ka hilahila i kau mai maluna o'u elike me kau i hauoli loa ai."

            "Ke hoohiki nei au ma ka inoa o na akua lapu apau, aole loa oe e hoike iaia he hookahi huaolelo o ka moolelo au i lohe ai i keia po; a aole loa no hoi ma kekohi ano, e hiki ia oe ke hoi aku a noho maloko o Kiliva Hale," i hookikina mai ai o Akeneki i kana kamailio ana, me ka hooia ana ae o ka inaina o ua wahine nei, a i hou mai la:

            "Ua kaena mai hoi paha oe imua o'u, i ka loaa ana ia oe o kau mau mea i iini loa ai, o ia kou like pu ana aku me na wahine hanohano o ka honua nei, in a pela aia iho la ihea kou noonoo maikai, i ike ole iho ai oe i ka hilahila, no ke kaa ana nau ponoi e hoike aku i keia moolelo pelapela imua o Robaka? I hoike aku au ia oe ea, i ka manawa e lohe aku ai o Robaka i kela moolelo, e hookomoia aku ana ka hoowahawaha i loko on a nou, a i ka manawa auanei e maopopo ku ai iaia, he hua oe i loaa mai mamuli o ka launa hewa ana o kona makuakane me kou makuahine, aole loa oia e ae mai ana e hookipa aku ia oe malalo o na kaupoku o kona home."

            "Ma kau mau olelo apau e kamailio mai nei, e Akeneki, ua hiki loa ia'u ke ike aku, ua nele maoli kou aloha no ka hoa kanaka, a o ka holoholona kou hoa e kou ai."

            "Ae , aole loa he aloha iloko o'u nou, He eha makahiki ae nei i hala, i hoolilo mai ai oe ia'u i enemi ino loa nou, a aole loa au e huikala i ka mea i lilo he enemi ino no'u. Nolaila i hole hou oe e Haliaka ea, aohe au manao ana mai e hana aku ana au i kekahi mea e hauoli ai oe, aole loa!"

            "Ua hiki hoi paha oe e kamilio mai ana ia'u i kena mau olelo, aka nae e hoea mai ana ka la au e mihi ai me ka walania a e ike iho ai oe i ka hewa o kau mau mea apau i hana mai ai ia'u," i pane aku ai o Haliaka me ka maopopo ole nae no ka hoea mai i ka wa e hookoia ai ia wanana ana.

            Me he mea ano ole loa la kela mau olelo a Haliaka i kamailio aku ai ma ke ano wanana, alaila noke ae la o Akeneki i ka akaaka,me ka leo nui, me ka nana ana ae ialoko o ka rumi a laua e noho ana, a pane hou mai la:

            "Aole loa he manawa ma keia mua aku, e hoea mai ai i ka hookoia ana o kau mau olelo no ka mea he wahine au i ikeia iwaena o ka pohai o ka poe hanohano a waiwaia ke pii mahuahua mau ae nei ia i kela ame keia manawa, mamuli o ka hiki ole ia'u ke hoolilo aku i ko'u loaa makahiki. He helehelena u'i ko'u, he maikai hoi ko'u ola kino, a ua loaa ia'u ka'u mau mea apau i makemake ai nolaila pehea auanei la e hoea mai ai i ka wa a'u e mihi ai? Ua paa loa kuu manao, aole oe e ike hou ia Robaka Pilikina, no ka hoike ana aku iaia i kou moolelo hoohilahila, a@ ke makemake ne au e hoohiki mai oe mua o'u i keia po, no keia mea."

            "Heaha ka manao o keia mau mea ku i ka hooweliweli au e kamailio mai nei e Akeneki?" wahi a Haliaka me ka piha kahaha.

            "eia no ko'u makemake maoli, o ia no kou hele ana no kekahi aina mamao loa, e manao mai ai kou mau hoaloha, ua ale maoli ia oe e ka honua nei, nana e hookkina mai, e haawi aku au i ka'u hoohiki ia oe, aole loa. Ua nele loa ka loaa ana o kekahi mana ia oe e Akeneki, e hookikina mai ia'u. E hoike aku ana no au ia Robaka, i na mea apau, a e waiho aku ana hoi ia'u iho malalo o kana mau kuhikuhi ana mai i mea no'u e pono ai."

            "O kau paha ia i manao ai e Haliaka, aka i hoike hou aku nae au ia oe ea, aole e hookoia ana ia manao ou."

            "Ke makemake nei au e ike, ma ka mana hea la e hiki ole ai ia'u ke ike ia Robaka. Aole ou wahi lihi kuleana iki maluna o'u; a oiai he nani ia, ua pau ka hana au i makemake ai ia'u i keia po, he mea pono e huli hoi aku au no ka halekula i keia po, me ke kakali hou ole aku."

            I kela hooki ana iho o ka Haliaka mau olelo, huli aku la oia no kahi o ka puka, aka ua ku e mai la nae o Akeneki iluna, me ke alai ana mai mamua pono o ua o Haliaka, a kamailio mai la, me ke kuhikuhi pu ana mai i kona manamanalima: "Ke olelo aku nei au ia oe, aole loa e hiki ia oe ke hoi hou aku no ka halekula i keia po!"

            "He pono ia'u ke hoi aku no ka hale kula i keia manawa!" i paakiki a@u ai no o Haliaka.

            "Eia keia i na hora o ka wanaao, aole oe e hiki ke komo aku iloko oka pa o ka halekula, a ua pa'uhia na mea apau i ka hiamoe."

            "Aole he wahi e ae a'u e hele aku ai, oloko wale no o ke kula, nolaila o ka ninau no ka paa o ka pa i ka lakaia, ame ka ole, he mea liilii wale no ia ia'u."

            "Ina aole he wahi hou ae nou e hele ai ea, alaila e noho iho no oe maloko nei o keia hale ahiki i ke ao ana.

            "Aole loa! Manao anei oe e ae ana au e hoohala i ke kahi po, malalo o na kaupoku o kou home? Ua oi aku ko'u hele ana ma na alanui me ka hiamoe ole al2ki i ke ao ana, mamua o ko'u ae ana aku e noho maloko o ka home o ke kahi wahine, nana hana hoe haeha me ka hoohilahila ia'u i keia po. Ehookaawale ae oe i hemo aku ai au iwaho@"

            Ua hiki loa ia Haliaka ke kulai aku ia Akeneki, ke manao oia e hana aku pela, me ka hiki ole ia Akeneki ke ku e mai, no ka mea o Haliaka ke kaikamahine oi o ka ikaika o laua, aka nae, iloko o ka piha maalea, i ku ae ai o Akeneki ma kekahi aoao, a kamailio mai la me ka leo oluolu, e loaa ole ku ai he hoohuoi ana i Haliak, aia kekahi manao epa iloko o Akeneki, a o ia ka ua kaikamahine nei o ka pane ana mai:

            "He nani hoi ia ke paakiki loa nei no oe i ka hele, me ka maliu ole mai i ko'u u'i aku ia oe, nolaila, e ukali mae oe mahope o'u, me ke kaha ana kau o na o Akeneki, hele no kekahi puka, a Haliaka nae e hoomaopopo ole la, o ka puka paha ia e hemo aku ai iwaho, i kau@ mea o kona piha loa i ke pihoihoi.

            I ka hamama ana mai o kela puka, ua komo aku la laua maloka o kekahi rumi okoa aku, ua hoolakoia no oloko o kela rumi me na lako hale nani, eia nae he uuku loa ka malamalama o ke kukui maloko olaila, ke mau la no o Akeineki i ka hele, me ke pale ana mai i ka pa-ku, e pale ana i ka 'ekolu o na puka, aia no hoi o Haliaka ke hele aku la mahope. I ka ike ana mai o Akeneki ua hoea o Haliaka mawaho pono o ka ekolu o ke pani puka, pane mai la:

            "He pouliuli oloko @ei o keia rumi, e ku maile iho oe pela, a e hele aku au e kaomi i ke pihi, no ka ho@a ana ae i ke kukui," o ka hoi mai la no ia o Akeneki ihope, a ma kahi o ka a ae o ke kukui, o ka Haliaka mea i ike mai ai, o ia no ka hoholo ana ae o kekahi pale papa, a iloko o ka imo ana a ka maka, akahi no ua o Haliaka a hoomaopopo iho, aia oia maloko o kekahi keena pouli kahi i ku ai, he keena paahao hoi a kona enemi i alakai mai ai iaia maloko olaila.

MOKUNA XX1.

            No kekahi manawa lihi, aole he maopopo iki ia Haliaka o kana mea e hana aku ai, aia hoi ka pana o kona puuwai ke pinapina'i la a ke naka la hoi kona kino me ka haalulu i kau a mea o ka piha i ka inaina ame ka huhu uo na hana epa a ku i ka lokoino a Akeneki iaia.

            Maopopo loa iho la iaia, ua hoolala maoli no o Akeneki e hoolilo iaia nei i pio nana, a ua paa loa hoi ka manao o ua kaikmahine nei, e hookaawale i ua o Haliaka mai ia Robaka mai, aole hoi malaila wale iho la no pau, aka, ua o kela rumi, o kona haule no ia a make loa; a iole he alapii makemake pu oia e loaa ole he manawa no Haliaka e hoike aku ai imua o Robaka, i ka moolelo e pili ana i kona mau makua.

            Aole he hiki i ua o Haliaka ke ike aku i kekahi mea, i kau a mea o ka pouli oloko o kela rumi, me he mea la nae, ma kana koho wale iho no aia oia ke ku la maluna o kekahi papahele i hanaia me ka puna kameki.

            Aole no hoi e hiki i ua o Haliaka ke hele aku no kona hophopo, malia paha he lua kekahi i hanaia malalo pono ae paha e moe'ana ilalo, e like ana no ka poino e kau aku maluna on a.

            Oiai no nae ua o Haliaka e ku la, me ka noonoo ana i kana mea e hana aku ai, aia hoi, ua poha koke mai la kekahi malamalama, nolaila palulu ae la oia i kona mau maka, a i ka hala ana o kekahi mau sekona, whe maile ae la oia i kona mau lima, a ike ae la eia ka o kela malamalama, mai kekahi kukui mai ia o ekolu manamana e kau ae ana maluna o kona poo; o ke ano nae o ka a ana o kle kukui, he ninau pohihihi loa ia iaia.

            Ke nana la o Haliaka ialoko o kela rumi ua hanaia ma ke ano poepoe, a e waiho ana hoi he hookahi moe ma ka paia he pakaukau uuku ame kekahi wahi waiho lole, a he mau noho eha, mawaena o ka rumi, a ma na ano apu ua hoolako pono ia oloko o kela rumi me na mea e pono ai.

            Oiai no oia e nana la i kela mau lako me ke kahaha, ia wa oia i ohe aku ai i ka leo o Akeneki, i ka pane ana mai, ma kekahi aoao mai o kela rumi i ka i ana mai:

            "Auhea oe e Haliaka Wanawoka, he pio oe na'u, aole oe e hookuuia ana ahiki i kou hoohiki ana mai imua o'u aole loa oe e hele e hui pu me Robaka Pilikina, ia wa e loaa ai ia oe ka hele lanakila ana no kau mau wahi apau i makemake ai."

            Ke alaalawa la ka nana ana a ua o Haliaka, o ka ike aku i kahi o ka leo o Akeneki i kamailio mai ai, aole he maopopo iki iaia, aka nae, ua pane aku la no ua o Haliaka i ka i  ana aku:

            "Manao anei oe e Akeneki, e hiki ana ia oe ke hookikina mai, mamuli o kou hoolilo ana ia'u he paahao nau, i wahi no'u e haawi ak@uai i ka'u hoohiki? Aole loa! Elike me ka paa o kou manao e hookoia kau mau mea apau i makemake ai, pela no ka paa o ko'u manao, e hoohoko mau aku ia oe."

            "Ae, in a no aole oe e haawi mai ana i kau hoohiki ia'u, alaila o kou wahi no kena e noho ai, i hiki ole ai ia oe ke hui pu aku me Robaka."

            "Aole anei ou ike iho e Akeneki, he mea pono e hoikeia aku ka mea oiaio ia Robaka? Ina ua kaawale loa oia mai ia'u aku, elike me kau i hoike mai nei alaila pehea iho la e hiki ai ia oe ke hoike aku imua ona, no kona kuleana ole mai maluna o'u?"

            "E lohe aku ana no o Robaka i ka mea oiaio loa, aole nae o oe ka mea kupono nana e lawe aku i keia moolelo imua on a, aka owau hookahi wale no ka mea kupono loa, nana oia e hoomalamalama aku i kou moolelo?"

            Ma kela wahi, ua palulu okoa ae la o Haliaka i kona hainaka ma kona waha, iole oia e kuwo okoa ae, i kau a mea o ka ehaeha maoli no o na olelo a kona enemi e noke mai la i ke kamilio iaia, a o ia ka ua o Akeneki o ka ninau hou ana mai mawaho:

            "E ae ana anei oe e Haliaka e haawi mai i kau hoohiki?"

            "Aole loa au e hoohiki aku ana elike me kou makemake!" i pane aku ai o Haliaka me ka pikanana.

            "Ina o kau pane ia ea, alaila o kou rumi no kena e noho ai, aole au e hoopau wale ana i ko'u manao ma ka noho ana ma keia wahi, e noke aku ai i ke kamilio ia oe. Aia kekahi lole moepo, iloko o ka holowaa o kahi waiho lole, e komo aku ia lohe nou, aia hoi a ka kakahiaka o ka la apopo alaila hoolako aku au i lole moepo, iloko o ka holowaa o kahi waiho lole, e komo aku ia lohe nou aia hoi a ke kakahiaka o ka la apopo alaila hoolako aku au i lole hou nou. Ke hoi oe e hiamoe, e kaomi aku i ka pihi ma ka paia o kena rumi, maluna pono ae o ka moe, aka in a no ua makemake oe e a ke kukui ahiki i ke ao ana, o kou kuleana no ia.

            "Ua lawa keia kamailio ana o kaua no keia po, o ke aloa no kou e kuu paahao, Malia paha aole i kupono loa kena rumi nou, e hiamoe ai i keia po, aka nae o ka rumi kaawale wale no ia, nolaila e kala mai oe ia'u i ka hoomaukau mua ole ana i kekahi rumi oi ae o ka maikai nou," alaila noke hou ae la o Akeneki i ka akaaka, a ke piha loa la hoi o Haliaka i ka hoonaukiuki.

            I ka maopopo ana ia Haliaka, ua haalele mai o Akeneki i kela wahi ana i ku mai ai ma kekahi aoao mai o ka rumi kamailio iaia ua moe okoa aku la oia iluna o ka moe, a hoomaka aku la e hookahe i kona mau waimaka o ka ehaeha no ka mea aole e hiki iaia ke hoomanawanui hou iho i na hana ku i ka lokoino ame ke aloha ole a Akeneki maluna on a.

            Ma kela po holookoa aole loa e hiki i ua o Haliaka ke hiamoe, he hookahi hana nui iloko o kona poo, o ia no ka noonoo ana, i wahi @@a e pakele ai, pela hoi kona noonoo nui ana, no na hana a Akeneki maluna on a, a ua aneane maoli oia e ku a hehena i kau a mea o ka ulupuni i na manao like ole.