Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 36, 9 September 1921 — Page 5

Page PDF (1.68 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

He Moolelo no

Konaradi Kenekona

ai i ole

Ka hiene o na Awawa Kuhoho ame Demo-

na ka lio Eleele Kupaianaha

 

O ke kumu o kela poino i loaa i ke alakai, o ia no kona

haule ana me kona hoki ma kekahi wahi o ke alanui, malalo

aku o laua nei, a kau pono iluna o ke one poho, o ke poo wale

no o ka hoki ka laua nei e ike aku la, aia hoi ke kanaka alakai

ke ku la maluna ke kua o kona hoki, a e noke ana i ke kahea

me ka leo nui no kekahi mau kokua, e hele aku e hoopakele ae

iaia mai ka make mai.

 

Ua ike mai ua kanaka lapuwale nei i na opio iluna o ka

plai i ka nana kau iaia, me he mea la iloko o kela mau minuke

o ka poino, hoopoina ae la oia i kana mau hana lokoino i kela

mau kanaka opoi, a kahea mai la me ka leo ku i ehaeha ia

laua nei e hele aku e hoopakele iaia.

 

"E wikiwiki ko kaua hele ana aku a hoea ilalo o kahi pala-

halaha o ka aina @ i huli mai ai o Konaradi e kamailio i kona kokoolua.

 

"Heaka ka umea i manao ai e hana?"

 

"Ke makemake loa, nei au e hana aku i kekahi mea, e hoopakeleia ae@ai ke ola o kela kanaka,

o ka pilikia wale no nae, aole i mao@@po ia'u ke alahele e pakele ai oia"

 

"O oe k@@ahi o no kanaka hupo loa e Konaradi, o ka manao ana

e hoopakele aku i ka nana i imi i wahi nou e poino ai!

@ hookuu aku iaia pela e make, i ka uku ia o ke

kanaka ino*o ke alakai ana mai nei ia kaua a haalele i keia

wahi inoino i kamailo aku ai o Kakeo, me ka nele i ka manao aloha no ko laua alakai.

 

"He kanaka no oia elike me ko kaua ano, a i ke komo ana

o kekahi mea iloko o ka poino, aole au e ku malie wale aku

ana, a nanamaka me ka hana ole aku i kekahi mea, e pakele

ai kona ola."

 

Loaa pono aku la o Kakeo i kela mau hoakaka a Konaradi,

nolaila aole loa i kamailio hou mai.

 

Hoomau aku lalaua nei i ka hele ana, ma kekahi alanui

kikeekee. aole nae me ka maalahi. oiai he nihinihi loa ka alanui

ma kela wahi, a i ko laua nei hoea ana kau ilalo. lele iho la o

Konaradi mailuna mai o kona lio. a hele aku la e kiei ma ke-

kahi wahi, e hiki ai iaia ke ike aku i ko laua alakai, o kana

nae o ka huli ana mai ihope, mahope iho o kona ike ana aku,

aole ua alakai nei o laua, o ia no ko laua lohi loa, no ka mea

ua nalowale ua alakai nei, me kona hoki, ilokoo ke one poho-

poho. o kana mea wale no i ike aku, o ka papale o kela kanaka

e waiho mai ana iluna o ke one.

 

MOKUNA XXVI

Ua lilo keel make aria o ke Paniolo alakai, i mea e hoo-

kaia mai ai ka weliweli maluna o na kanaka opio. ke ku

malie la laua, nana aku i ka papale me ua manao menemne-

ne, a i ka hala ana he mau minuke, o ko laua ku ana ma

kela wahi, ua pane ae la o Kakeo i ka i ana ae:

 

"Aohe a kaua noono hou ana aku no kela kanaka ino.

ua make oia o ko kaua mau ola wale no kaua e noonoo

no ka palekana mai na enemi mai."

 

"E haalele kaua i keia wahi, ua hele mai laau a mene-

men i ka hopena i kau aku maluna o kela  kanaka," wah

a Konaradi, me ka hoihoi ole i na olelo a kona hoa.

 

Ma kela wahi aku o ke alahele, he oi loa ka nihinihi, a i

ko laua hoea ana aku, ma kekahi wahi, ike iho la o Kona-

radi, i ke kumu o ka haule ana o ke alakai o laua ilalo o ka

pali, mamuli no ia o kekahi pohaku oioi e ku ana ma ke ala-

nui, a o ka mea nae nana i hoohauoli loa mai i kona noonoo

e ia no kona ike ana aku, e waiho mai ana ka puolo o na

meaai, a kela kanaka o ka aihue ana mailuna aku o ka hok

ukana, nolaila lele iho la oia ilalo, a lawe mai la i ka puolo

me ka hoopaa ana ae mahope o ka noho o Kakeo.

 

Ua hele o Kakeo a pololi loa, o kona manao iloko o

kela manawa o ka loaa ana aku o ka puolo meaai, o ia no ka

wehe ana ae, a hoomaka aku e ai, i na mea maloko olaila

ua huhu mai la nae o Konaradi me ka pane ana mai:

 

"Aole keia he wahi kupono no kaua e hoopau manawa

wale ai kakali malie oe me ka hoomanawanui ahoko i ko

kaua @ana aku no keahi wahi kupono, e paa ole mai a

kaua, @hopuia e na enemi."

 

I kinohi, ua paakiki no o Kakeo, e wehe i kela puolo mea-

ai, a e noho laua malaila e ai ai, aole nae he ae iki o Kona-

radi, nolaila ua hoomau aku la no laua i ka hele ana nomua

me ka namunamu nae o Kakeo, no ka nui o kona pololi.

 

O ka laua nei hele hoi ia ahiki i ka hala ana mai o kahi

inoino o ke alanui, alaila pii aku la ahiki i ka hoea ana i

kekahi wahi kiekie, malaila i wehe ae ai o Konaradi i ka

puolo meaai, a haawi mai la na Kakeo keahi mau meaai

a nana no hoi kekahi, o ko laua hoomau aku la no ia i ka

hele ana, me ka ai ana no hoi i na meaai, maluna o ko laua

mau holoholoana.

 

Ua hele a kiekie ka la i ka lolo, hoea aku la laua no ke-

kahi wahi kauhale uuku iwaena o ke kuahiwi, ma kela

wahi, i loaa mai ai ka lohe ia laua nei, no ka haalele ana

mai o ka puulu mamua aku o laua, ma kela kakahiaka, no-

laila he mea makehewa wale no ko laua hoao ana aku e alu-

alu ia lakou, aka aia nae iloko o konradi ka manao, no

ka hiki e loaa kela poe ia laua, ma kekahi manawa o ka

po@ ma kekahi wahi a lakou e hoomoana ai.

 

Ma kela wahi kauhale i hoomaha iho ai na kanaka opio

no ka haawi ana i manawa no ko laua mau holhoolona, o

ai ai a e inumai ai. pela no hoi ko laua nei hooluolu ana

oiai ua hele na maka o ooleʻa, i kau a mea o ko loaa ole o

ka hiamoe maikai ana.

 

Hele aku la o konaradi ma e ninau i kekahi mea, nana @

malama ana he wahi hale hookipa, ma paha he mau meaa @

kekahi e loaa malaila, a i kona ae ana mai, kauoha aku la

oia i mau meaai, nolaila manao ae la ka pau o ko laua nei

pilikia.

 

I ko laua maona ana, me ka uku ana aku hoi o Konradi

no na hoolilo o na meaai, a pela me na meaai i haawiia

mai na ko laua mau holoholona, ninaninau aku la oia i kela

kanaka, i kekahi wahi hou aku, e hoomoana ai, ka hukaʻi

mua, a hoika mai la no hoi kela kanaka, nolaila ua nui nui na

ike i loaa i na opio, no ka maalahi o ko laua alahele.

 

Oiai hoi ko laua mau holoholona e ai ana, a e hoomaha

ana hoi, hele aku la ua kanaka opio malalo o na kumulaau

no ka hooluolu ana ia laua iho, ahiki i ka wa e hapa mai a

ka ikaika o ka wela o ka la a, alaila hoomau hou aku i ka

hele ana ma ka laua huakai hele.

 

I hakalia no a haule iho ua mau opio nei malalo o ka

malumalu o na kumulaau, o ka lilo aku la no ia, oiai ua

hele maoli a maluhiluhi, me ka makehiamoe pu, a i puoho

o Konaradi  i kona lohe ana ae i ka uwe o ka hoki, eia ka

ua ahiahi. ua loihi maoli ko laua manawa i himamoe ai.

 

E hoomakaukau ana nae oia e hoala aku ia Kakeo, lohe

@ kuu la oia i keakahi mau leo hmaumu. maloko o kela hale

a laua o ka ai ana, o kone eu ae la no ia a hele mai la me

ke kiei ana aku ma ke kihi o kahi puupupu hale ; a o ka mea

nana i hookahaha loa mai i kona manao,  o ia no kona ike

ana aku i kela kanaka elemakuile, me ka makaaniani gula, e

ku ana, me ke kamailio ana mai i ke knaka malama i kela

hale, me ka leo liili loa, a ku aku ana hoi kona hoki, ma

hope o kona kua.

 

"Ea, he k@u aku maoli keia o ka mea kupaianaha, i ka

hahai loloa o keia kanaka mahōpē o koʻu mehua," i nalu

wale iho ai no o Konaradi iloko ona. "Ke ole au e kuhi-

hewa, he hana nui ka keia kanaka i makemake ai e hooko."

 

Ke ku la ua kanaka elemakule nei kamailio me ke ka-

maaina, ma ka olelo Paniolo, me ka hiki pono ole iaia nei

ke hoomaopopo aku i ka laua mea e kamailio ana, eia nae.

ma ke ano o ke kuhi ana o na lima, pela hoi kekahi mau

olelo hiki iaia nei lohe aku, hoomaopopo iho la oia, o

na mea a kela mau kanaka e kamailio la. no na mea pili

no ia i ka kuakaʻi a ka poe i hala mua aku, pela hoi me laua

nei, a kela mau kanaka e manao mai la, aia no na opio ke

hiamoe la malalo o na kumulaau.

 

I ka pau ana o ka laua kamailio, nanao iho la ke kanaka

elemakule iloko o kona pakeke, a haawi mai la i kekahi

dala i ke kamaaina, o kona kau ae la no ia maluna o kona

hoki, a hoomau aku ;a i ka hele ana, ma ke alahele a na opio

e hele aku ai mahope.

 

I kela hala ana aku o ke kanaka elemakule, hoi hou mai

la o Konradi, a hiamoe iho la ma ka aoao o Kakeo, me ka

hele ana mai ane o ke kanaka kamaaina, e nana ia laua

nei, a i kona kokoke ana mai, ala ae la o Konaradi iluna.

ma ke ano maalea e ike mai ai kela kanaka, akahi no keia

a ala ae, me ka maopopo ole, no ka hoea ana mai o ke ka-

naka elemakule a kamailio pu me ia.

 

Hoala aku la o Konaradi ia Kakeo, me he mea la ua ma-

kemake loa oia e haalele koko iho i kela wahi a o ia ka

Kakeo o ka pane ana ae: "Heaha kau e hoala nei i kou

hiamoe? He keu aku ka wela o ka la ia keia manawa, e ka-

kali malie kaua ahiki i kea ahiahi ana, o ka wa oluolu ia, o

ka hele ana ma kekahi huakaʻi loa."

 

"Aole keia he wahi no ka hiamoe leʻaleʻa ana. aole anei

ou hoomaopopo, eia ko kauuua mau enemi mahope mai kahi

i hookolo ai i ko kaua meheu? He hana naaupo loa keia a

kaua o ka himaoe ana ma keia wahi, me ka noonoo ole ae i ka poino."

 

Ma kela wahi i komo mai ai ke kanaka kamaaina, a olelo

mai la i na opio aole laua e pupuahulu no ka hele ana, oiai

he ikaika loa ka wela o ka la i kela manawa, aka e hooma-

nawanui laua ahiki i ke ahiahi ana.

 

Hooniele  wale aku la no o Konaradi i kela kanaka, in a

paha he põe kekahi i hoea mai, i ko laua wa e hiamoe ana

luliluli ae la ke poo o ua kanaka nei, me ka hoole ana mai

oiai no nae ua ike pono aku o Konaradi i ke kanaka ele-

makule e kamailio pu ana me ia, i na minuke aku i hala.

 

Maopopo loa iho la ia Konaradi ka hoopunipuni o keia

kanaka, a komo mai la ka manao hoohuoi iloko on a, ua ki-

peia mai ua kanaka nei e kela elemakule. aole e hoike mai

i ka mea oiaio, a komo pu iho la no hoi ka hopohopo iaia,

he poe kanaka epa wale no ko kela aina.

 

Mamuli o kela maopopo loa ana ia Konaradi, he hoopuni-

puni wale no na olelo a kela kanaka, e kaohi aku la ia laua,

@ole e hele koke, ua ala ae la oia a ku iluna, me ka huki

okoa ana aku i ka lima o Kakeo, a he hookahi ko laua ku

like ana ae iluna, o ka hoomakaukau koke iho la no ia i ko

laua mau opio nei maluna o na holoholona, o ko hoomau aku

la no ia i ka laua huakaʻi.

 

Ke makemake loa la o Konradi e loaa aku iaia kela

elemakule, in a he epa kekahi iloko on a, alaila aole he ma-

nawa hou aku no kekali ana i kana mau hana, aka e koi

okoa aku ana oia iaia, e hoike mai i ke kumu nui o kona

@ahai ana mahope oia nei.

 

Ua hiki ole nae ke hookoia aku ka ii@i o Konaradi e loaa

koke ke kanaka elemakule iaia, mamuli o ka malie loa o ka

hele ana o ka hoki o Kakeo i ka hoea ana i ke ahiahi,

aole he wahi hoailona, no ka ikeia aku o kela kanaka.

 

He keu aku ka hahana maoli o ka wela a laua e hele la,

@loko o ka hele a ahiahi, he wela wale no ke ea ke pa mai ia

laua. o ka lepo keia e puehu ae ana, ke pa mai i ka ili, he

wela wale no ; a ke ike la o Konaradi i ka hele o kona lio

a nui maoli ka hanu, me kela hele malie no o laua, aka no

ka hoki o Kakeo, ua kupono maoli kela ano, no ka mea

na maa na hoki i kela aina wela.

 

He maikai wale no ke alanui ma kela wahi a laua e hele

la, eia nae aia no na puu nunui ke kuʻ la ma kela ame keia

aoao o ke alahele, me ko laua aʻe ana i kekahi mau kaha

wai nunui ekolu me ka pilikia ole.

 

I ka uhi ana mai oka poeleele, hoea aku la laua ma ke-

kahi wahi inoino o ke alanui, he haiki loa kahi e hele aku

@@ elike no me kela wahi a laua i ike ai i ka haule ana o ko

ʻaua alakai i ka pali, a make ai iloko o ke one pohopoho.

 

Iloko o ko laua nanea i ka hele, halawai mai la na

opio me kekahi uakaʻi o na hoki ukana, e hele mai ana ma

ke alanui hookahi a laua nei e hele aku ana, a oiai he haiki

oa kela wahi o ke alanui, he hana paakiki loa na laua nei

ka huli hoi ana mai ihoope, pela no hoi kela huakai ma ke-

kahi aoao mai.

 

Me ka hookaʻula ole iho nae, hookikina mai la ka poe

ma kekahi aoao mai i ko lakou mau hoki o ka hana pono

wale no ma ko Konaradi ma aoao o ia ka pili ana ae iloko

o pa paia o ak oali ; ame ka hana nui ka poe o kekahi aoao

mai. i hele mai ai, ahiki i ka oili ana ma kekahi aoao me

ke kuwai ana mai o ka aoao maloko o na hoki ia laua nei.

 

O ka hele hoi ia ahiki i ke kanaka hope loa, akahi no o

Konaradi a ninau aku, in a paha ua ike kela poe i ka hukai

o ka hala mua ana mai, ma kela la o ka pana no kela ninau

o ia no ko lakou halawai ana mai ma alahele aole no i

mamao loa mai ia laua nei aku.

 

Oiai ke uhi mai la ka poeleele i kela manawa, aole a laua

nei awiwi ana aku, me ka manao e loaa kela poe, oiai ua

po e hiki ole ai ke awiwi aku ka hele ana.

 

Ia laua nei nae o ke kau ana aku i kekai wahi malaelae

ke aku la laua nei i ke kanaka elemakule i ka hele ma kali

mamao, nolaila awiwi aku la ka laua nei hele ana, aole no

hoi i loihi iho, hookokoke aku la laua nei mahope o kela

kanaka eia nae, na hoea aku la i kahi haikiʻo ke alanui.

 

I ko laua nei kokoke loa ana aku i ua kanaka elemakule

nei, hula mai la oia ihope, me ka akeʻakeʻa ana ae i ke

alanui, i hiki ole ai i na opio ke oili aku mamua, ike koke

iho la no o oKonaradi, he manao kolohe iloko o kela ka-

naka, nolaila, hooholo iho la kona lima no kahi i waiho ai

o kana pu panapana o ka mea apiki nae, mamua o ka paa

ana aku o ke kuau o ka pu i kona lima, ua kau mua mai la

 

"E ku aku olua e keia mau kanaka powa malaila! Aole

ua elemakule nei i kana ou imua o na opio, me ka pane ana

mai me ka leo oklakala, ma ka olelo Beritania maikai loa :

loa e loaa aku kaʻu mau dala ia olua e keia mau lapuwale!"

 

"Aole maua he mau kanaka powa i lohe oe," i pane aku

ai o Konaradi me ke kuoo makaʻu ole. "E manao ana ka

au, aole he hiki ia oe ke kamailio i ka olelo Beritania e keia

elemakule ino?ʻ

 

Ma kela wahi, noke ae la ua kanaka elemakule nei i ka

akaaka, a na kela leo akaaka, i haawai koke mai ia Kona-

radi i ka ike. aole ka kela he kanaka okoa aku, aka o kela

kanaka no i kapa iaia iho o Kimo Kenekona, ma ke ano

epa. Ua piha loa o Konaradi me ke kahaha, me ke komo

ana mai o na manao makaʻu a hopohopo iloko on a, a o ia

kana o ka pane ana aku :

 

"Akahi a maopopo loa iaʻu i keia manawa, aole o Makaio

Nomana kou inoa. O oe no keia o Hobaka Dukona, ke ka-

naka hilahila ole i oiha i ka epa ame ke kolohe!"

 

Aohe he hoole mai o ke kanaka elemakule no kela mau

hoakaka a Konaradi aka lalau ae la keahi lima i ka umi-

umi kuʻi, a ia hemo ana ae, waiho wale ae la kona hele-

helena me ka pane ana mai :

 

"Aohe aʻu hoole ana aku no koʻu loaa pono ana mai la ia

oe, no ka mea eia kou ola iloko o ka poho o kua lima i keia

manawa. Ua alakai mai nei au ia oe ame kou loa n@ a

paa i ka umii, oiai ua paa omua nei o ko olua alahele iaʻu, a

aia hoi mahope aku o olua, he mau i-a wale no ka mainao

Mai ia olua aku: o Felipe, me ka makaukau i kana pu rai-

fela, e kaili ae i ko olua mau ola."

 

MOKUNA XXVII

 

No ka hooiaio ana i ka pololei o na olelo a Mr. Dukona,

hula iʻo mai la ka Konaradi nana ana ihope, aia hoi, ike mai

la oia ia Felipe i ke ku me ka paa an ai kana pu raifela

iloko o kona lima ; a e k au pololei mai ana hoi imua o laua

nei.

 

Oiai ua lako no na opio ma na pu panapana, aka o ka

manao ana aku e paio me kela mau kanaka, he hana hawa=

wa loa ia, no ke mea, mamua o ka hemo ana ae o ka laua

mua pu panapana iwaho, e ku mau mai ana laua i ka poka,

o ka mea maopopo loa he make wle no ka hopena e kau

mai ana maluna o laua a elua.

 

Aia no o Mr. Dukona, ke alai mai la i ke alanui, no ka

hoohoka ana i na opio, in a laua e manao ana e holo no ka

hoopakele ana i ko laua mau ola, a o ia ka ua kanaka nei i

pane mai ai:

 

"Mai hoao kekahi o olua, e holo mai keia wahi aku, no

ka mea aole loa o Felipe e hoohakalia iho ana, i ka hookana

ana mai i kana pu raifela, ke ike aku la no olua, ua makau-

kau  oia i na wa apau e hoouna mai i ka poka o kana pu, no

ke omo ana i ko olua koko."

 

Ua hele o Konaradi a piha loa i ka huhu i kela wa, no na

hana a kona mau enemi. me kona ike ana io no hoi, aole

he wahi nona e pakele ai aka nae, he mea makehewa wale

no ka noo malie ana, a o ia kana o ka i ana aku :

 

"O oe kekahi o na kanaka ino lapuwale loa ma ka honua

nei! Pehe no la ua i ike mua ole ai ia oe? Ua hoohuoi

au, ma kela inoa Makaio Nomana, he kanaka kolohe oe, ma-

muli o kau mau olelo hoopunipuni iaʻu, me koʻu haupu mua

ole nae, o Dukona kou inoa oiaio. Ina i maopopo mua iaʻu

o Dukona oe, ina ua lilo kahiko oe he pio naʻu, a i ole, ua

hiki iaʻu ke pakele mai ia oe mai!"

 

"Aole no ia he kumu nou e pakele ai aole loa. Ina no

loaa aku ka ike ia oe noʻu, e poholo ana no oe iloko o ka

@mii. Ua kuhihewa oe, e hiki ana ke nalo kau huakaʻi no

Amerika Hema nei, ia oe i holo mahuka mai ai, aka ua

hookolo aku au mahope o kou meheu, no kuu ike, aole au

wahi e ae e holo ai, no Amerika Hema wale nei no, nolaila

@a makaala mau au i na moku apau e haalele aku ana ia

@u Ioka, pela iho la i loaa ai ka ike iaʻu, e pili ana ia oe"

 

Ke noho malie loa la o Konaradi me ka pane ole aku : me

le mea la ma kana noonooo iho ua pau maoli kona manao-

na, no ka hiki iaia ke hoopakele ae i kona makuakane, no

la mea eia oia iloko o ka lima o na kanaka na laua i hoo-

lo i kona makuakane he pio na laua.

 

No ko ia nei noho malie loa, homau hou mai la o Mr.

Iukona i kana kamailio ana :

 

"Ia maua i ike ai, e kau mai ana oe maluna o ka mokuahi

Iolivia, o ko maua kau like mai la ia maluna o kela moku,

ne koʻu hoano-e ana ia iho elike me ke kaflnaka elemakule

a o koʻu umiumi kuʻi la oiai hoi o Felipe i hoomanao

la aku ai iaia iho, i ole ai oia e ikeia aku e oe. HE mea

@no, e haawi mai oe i na hoomaikai ame na mahalao ana

iaʻu no ka palekana o kou ola, no ka mea ua makemake

nau. o Felipe e pepeli ia oe a make owau wale no ka mea

@na i kinohi aku ia manao ona.

 

"Mai kinohi mai o ka maua hoea ana aku no Amerika

i makemake mau ai oia e hookau mai i ka make maluna ou

amai ia manawa mai no hoi, i ku mau ai au ma ka aoao e

hoopakele ana ia oe, ahikie wale no ikeia manawa. He

@aio, he kanaka ino au, aka nae, aole loa i hapala koʻu mau

lma i ke koko o koʻu mau enemi, e eai mau no au ke ku nei

no ka hoopakele ana i kou ola mai kela kanaka  mai ; aka i

mao nae lua e pale ae i kaʻu mau enemi, a eia mau no au ke ku nei

no ka hoopakele ana i kou ola mai kela kanaka mai l aka i

mao nae lua e pale ae i kaʻu mau kauoha aole e ili mai

m@@hewa ana maluna ou in a e halawai oe me ka make

ma ia Felipe mai."

 

kahi no a loaa mai la kahi manaolana ia Konaradi no

kaaalekana o kona ola mamuli o kela mau hoakaka a Mr.

D@@ona, a o ia kana o ka pane ana mai :

 

Ke makemake nei au e ninau aku ia oe e Mr. Dukona,

ha@a kau mea i manao ai e hana mai ia maua?" wahi a

Konaradi me ke auhee ana aku o ka makaʻu mai iaia aku.

 

Eia hoi paha oe ke hele nei e huli i ko makuakane ea?

Ae, o ke manao nui ia o kaʻu huakaʻi i hoea mai ai i keia

aiamalihini."

 

Ea pela, owau ponoi ka mea nana e alakai aku ia oe

im@ona."

 

@@ele ae la ka oili o ke kanaka opio me ka piha i ka oli-

ol @o ka maalahi o ke alahele e halawai aku ai oia me

keauumakuakane, me kona ninau ana aku nae :

 

E@a no anei kuu makuakane ke ola mai nei?ʻ

 

Ae. ke ola mai nei no kou makukane, aole loa on a pili-

ki ana kekahi ano. Aia oia ma kekahi wahi, e hiki ole ai

ia ke hoopolikia mai iaʻu, ma kekahi ano. ahiki i ka holo

ponoana o kaʻu nau hana i hoolala ai no koʻu pono. E

la@@aku ana  au ia olua e na opio a hoopaa aku olua ma

ka@@ hookahi, malalo o ke kiai makaala ana a juana, ke

kaaka aʻu i hoonoho aku ai e makaala i kuu pio."

 

Alaila manao anei oe e Mr. Dukana. e pakele ana oe no

ka mau hana karaima ekaeka, me ke kau ole aku o na

hopaʻi koʻikoʻi maluna ou?"

 

Aohe oʻu noonoo no kena mau mea au e kamailio mai

la kouʻu wa e hooko ai i kaʻu mau hana, no koʻu pomaikai

hoopau manawa wale nei nae kakou ma keia wahi, o

kue kauoha aku nei ia oe e ka opio, e lele koke iho oe

ilio mailuna mai o kou lio!"

 

Ke hookakanalua la o Konaradi i ka hooko ana mai i

k@@@auoha, a o ia ka Mr. Dukona, o ka pane hou ana mai

@@ leo kuoo , e hiki hou ole iho ai o Konaradi ke hoo-

lohi :

 

"E lele koke oe mailuna mai o kena lio, aole oʻu make-

make e hookokoke aku ma kou aoao, o poino mai auanei

@@

 

"Lele iho la o Konaradi ilalao, me ke kauoha ana mai o Mr.

Dukona iaia e  aku imua o ua kanaka nei, aia no hoi

ka pu panapana ke paa la iloko o kona lima, a i ka hoea

a aku o Konaradi, huliia mai la kona kino, a lilo aku la

ka mua pu panapana elua, pela no hoi i huliia mai ai o

@@@ oo, a lilo aku la kana pu panapana a ku olohelohe iho

@ opio, me ka nele i kekahi makukau ma ko laua aoao.

a aku ai e hoopilikia i ke kanaka elemakule.

 

I ka ike ana o Mr. Dukana, ua olohelohe kela mau ka-

ka@@opio, e hoopoino ole aku ai iaia, o kona kauoha mai la

@ i na opio i ka pane ana mai.

 

"@kau houae maluna o ko oluna mau holoholona, owau

@ o kakou e hele ai a e hahai mai olua mhope oʻu,

@ hookuu aku ia Felipe e hele mai mahope o kakou. E

@ hou aku nae au ia olua, ma ka manawa mua loa a

@ i olua e hoao ai e holo mahuka, aole loa o Felipe

@ hakalia iho ana i ka hoohana ana i kaua pu raifela

o ke alahele o ke ola ea, o ia noka noho malie loa."

Ua poeleele loa i kela manawa, no laila hoomaka aku la

e hele eia ka aunei, ua kokoke loa lakou i kaniho-

e na kanaka, no ka mea he mile hookah ko lakou

na aku, hoea aku la i kekahi kulanakauhale nuku a

aku la ia lakou nei ka hukai mua i hele mai ai, e

aha ana kela puulu malaila.

 

ko lakou nie hoea ana aku hoakaka aku la o Dukona

Felipe, he mau kanaka opio hana karaima keia, a he mau pio hoi laua oiai ma ka olelo Paniolo keia mau

@ la i ka poe o kela wahi, aohe o

laua nei lehe aku ; o ka laua nei mea i ike, o ia ka haawaiia

ana mai o kekahi kauoha paa ia laua, aole e kamailio ma-

waena o laua iho a i ole kamailio aku paha me kekahi poe

okoa loa.

 

I ko laua nei hiamoe ana ma kela po, kiiia mai la laua e

hoopaa i ke kaula, nakiikiia na lima ame na wawae, me ia

paa laua i hiamoe ai, ahiki i ke ao ana ae i ke kakahiaka,

akahi no a waheia ae na kaula, me ke kiai makaala loa ana

nae o Felipe ia lau, a i ka manawa a ua hapa Paniolo nei e

kaalo ae ai mamua o Konaradi e minoaka iho ana oia, ma

ke ano pahenehene, no ke kaa ana o ka lanakila ma kona

aoao, a no ka pahuʻa ana hoi o ka Konaradi mau mea i hoo-

lala mua ai, e pakele mai kona mau enemi aku.

 

Haawiia mai la he mau meaai ia laua nei, aole no he ku-

pono, o ka nana ae hoi, ua nui maoli ko laua pololi, nolaila

ai aku la no laua, aia ka pono o ka piha aku oloko. Ua

hele ko laua mau lima ame na wawae a maeele, i kela hau-

hoaia ana i ka kauula, he mea ole nae ia i ka manao o ko

 laua mau enemi. kauohaia mai la laua nei e hoomakaukau i

ko laua mau holoholona, no ka hoomau ana aku i ka la-

kou hukai hele nomua.

 

Mamua o ka puka ana mai o ka la ma kela kakahika, i

haalele iho ai ka hukai o ia hoi kela poe o ka hele mua

ana mai, âme lakou nei. He nani ka hiona o ka aina, in a

paha aole ma ke ano pio keia hele ana a na opio e lilo ana

no hiona, i malihini i ko laua mau maka, i mau mea hoo-

hauoli mai ia laua, aole nae pela, ua lilo kela kulana pio. i

mea hoauhee aku i na ano hoihoi me ka hauoli mai ia laua

aku.

 

Mamua loa o ke poo o ka hukai he hookahi kanaka ma-

luna o kona hoki a he hoki ukana aku, me kekahi hele i

hoopaaia ma kona ai i hiki ai i kanui o na hoki e ae ke

hapai aku mahope.

 

He huakai lohi keia o na hoki ukana, aia hoi mawaena o

cela âme keia mua hoki na kanaka, no ka makaala ana i

kela mau holoholona i ole e hoi hou ihope, a i ole, hoolaulau

aku i ka ai mau ma ke aoao o ke alanui.

 

Mahope loa o kela huakai, a keiki opio, me ko laua mau

enemi. Ke noho mumule wale la no a Konaradi eia nae ke

hana la kona noonoo i na manawa apau, aka no kakeo

kona kokolua, ua hele oia a piha loa me ke kaumaha, me

ka hopohopo mau iloko on a, no na hopena poino e kau mai

ana maluna o laua.

 

He lohi maoli kela hele ana, mamuli o ka nui o na hoki

ukaha, a i ke ku pono ana o ka la i ka lulo, ua halawai aku

la lakou nie, me kekahi puulu o na keiki paniolo pipi. me

kekahi pua pipi o hookahi kaukani i ka nui e hele pololei

mai ana mamua lakou nei.

 

O kahi nae o ka laki ma kela halawai ana o kela oe i kahi

hookahi, he akea ke alanui, iwaena no o kela pua pipi e

née aku ai na hoki imua plea no hoi na pipi e hele mai ai,

oiai hoi na kanaka o na aoao a elua, e makaaia mau ana i

ka lakou mau holoholona.

 

Imua nae o na maka o na kanaka opio, he hiona kela i

malihini loa ia laua a he ku no hoi i ka weliweli ke ike aku

i na pipi nunui, me ko lakou mau kiwiw e wanao a ana ma

kela keia aoao o ka lakou nei wahi e hele aku la, eia nae

aia mau na keiki paniolo ke ku makaukau la me ka lakou

mau huipa ili loloa no ka hoʻihoʻi mau ana i na pipi i kahi

hookahi.

 

I ka hala ana mai o ka pua pipi me na keiki paniolo, ma

ko lakou alahele, hoakoakoaia ae la na hoki ukana i kahi

hokahi, no haawai ana i manawa no lakou e ai mau ai,

alaila noho iho la lakou nei no ka ai ana i ko lakou aina a-

wakea no ka hapalua hora paha kela hoomaha ana a lakou

o ka hoomau aku la no ia i ka hele ana imua.

 

Ma na hora o ka auwina la, hoe aaku la ka hukai no ke-

kahi kulanakauhale jou, ma kela wahi, i hoomaha iho ai na

kamakhele, no ka hooluolu ana ia koena la a no ka hoaumoe

ana no hoi ma ia po, ahiki i ke ao ana ae ma kekahi la mai.

 

O na kauhale ma kela wahi, ua kukulnia ma na wahi pala-

halaha o ka hanua, a he lola hoi na hale i kaokoa loa, mai

ia kauhale a na opio i ike ai ma na wahi i kaahope aku aia.

noi na kuahiwi kiekie, e hoopuni ana ma na aoao apau o

kelakauhale, a koe wale no kahi o ke kai w waiho mai ana,

o kahi haahaa wale no ia.

 

Ma keia manawa a lakou nei o ka hoea aku, o ka ma-

nawa ia e hoakoakoaia mai ana kekahi pua pipi no ka

enehi ana aku, i iʻa na na kauaka o kela wahi, a na na ma-

lihihini kaahele no hoi e hoea mai ana, nolaila loaa iho la

ka ike i na opio, i ke ano o ka pepehi ana  i ka pipi ma kela wahi.

 

Oiai no laua nei e nana ana, i ka hana a na kiki paniolo,

o ka laua mea o ka hoomaopopo na aku, o ia no ke hoohuia

na ae o kekahi mau pipi elua, mailoko ae o ka nui o na pipi

homaka aku la na paniolo i ke alualu ehooahei a komo

aku la ua kaula ma na kiwi a hooheiia aku la hoi kekahi

ma na wawae hope ame na wawae mua, a hoohinaia aku la

lalo, me ka pepehiia ana iho a make.

 

Ike aku la laua nei, i ka loleia mai o ka ili. a o ka iʻo oki-

kia mai la me ke koalaia ana aku iluna o ke ahi, me ke ku

maoli i ka hoowahawaha ke nana aku, Ina aole i pololi

 maoli na kanaka opio, aole laua e ai i kela iʻo pipi, o ka nana

e hoi a he wahi e loaa ai o na meaai maikai, aole kamawae

ana ae, i na meaai e haawiia mai ana na laua nei.

 

I ka uhi ana mai o ka po, aia na keiki opio mawaho o ke-

kahi hale kahi i hiamoe ai iluna o ka mau, aia hoi ma kahi

namao mai ia laua aku o Felipe kahi i noho mai ai hakilo.

ne ke puhi ana i kona paka kilakila a iloko o ka maala o

kela kanaka, ua hiki no nae ia Konaradi ke hawanawana

mai ia Kaheo, no kona manao o holo mahuka ma kela po.

 

Aohe a Kaheo pane aka luliuli wale ae la no kona poo.

oiai piha mai la oia me ka makaʻu in a nei o ko Konaradi

holo mahuka, alaila e poino ana oia i kona noho hookahi

who iwaena o ka lahui kanaka okipuu.

 

I ka hele ana a poeleele. kauohaia mai la na opio e hoi

holokoʻo ka hale e noho ai, o ka mea apiki nae, ke hoolalau

wale mai la no o Kakeo mawaho, me ka hoi ole mai, a ke

hoohuoi la o Konaradi, aia paha kekahi noonoo maikai ole

loko o kona kokoolua.

 

No ka hapalua hora paha kela hoolalau ana mai a Kakeo

nawaho, komo mai la o Mr. Dukona iloko, a mahope pono

ku hoi on a o Kakeo, a maopopo koke iho la no ia Konaradi,

ua hoike aku o Kakeo i kana mea o ke kamailio ana aku

aia no kona holo mahuka ma kela po.

 

Hele pololei mai la o Mr.Dukona a imua o Konradi

pane mai la : "Alaila e manao ana anei oe e holo makuka i

keia po? Eia mai ka hana e hiki ole ai ia oe ke holo ma-

huka," wabi a Dukona me kona kukuli ana iho ilalao, a hoo-

aa aku la i na lima o Konaradi i ke kaula, oiai hoi o Felipe

i komo mai ai, a hauhoa ae la i na wawae o Konaradi.

 

No kakeo, aole i hauhoaia aku i ke kaula, ua hookuu wale

ia aku la no oia me ka hele mai la o Konaradi a piha i ka

huhu a i ko laua wa i noho kokoolua iho ai, pane aku la o

Konaradi i ka i ana aku:

 

"He keu aku oe a ke kumakaia in a haalele la! Pehea

la oe i hoao mai ai e hana i keia mea me ko ike no owau

ka mea nana i hoopakele mai ia oe mai ka mai a ka-

kea? Ina i maopopo mua iaʻu penei iho la oe e hana mai

ai ale loa au e lawe mai ia oe ma kaʻu huakai!"

 

Ua ku maoli o Kahea i kahi o ka hoa, me ka hoohuli

ana aku i kona poo i kahi e, aole e hiki iaia ke kamailio mai

he hookahi huaolelo, oiai ua ike aku la oia i ka pololei o na

oleleo a Konaradi i e kamailio mai ia no kona ano maoli.

 

(Aole i pau.)