Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 37, 16 September 1921 — HOOMAHA I NA LA IKIIKI WELA O KE KAONA. [ARTICLE]

HOOMAHA I NA LA IKIIKI WELA O KE KAONA.

- (Hoomauia mai.) Ke ike nei ,a ke hookokoke aku nei i ke awa hookomo o Pukoo. Ku ka moku o kahi opeope o kamahele a paa i ka lima, no uka o ka aina, a hehi iho la na kapuai i ka moku o Hina, me kuu kamaaina e noho aku ai i keia aina, hui aku la a kipa i kahi o kona hanauimua E. K. Devauchelle, e ku koke mai ana no mauka o ke alanui, aole no i manao loa mai ke awapae aku, haawi ke aloha hui malihini, haule iho la kahi elemu i ka honua, hoonanea i ka olu oiai he aina makani keia. Kohu no ka olina leo, a ia kupa od keia aina. Ke pa mai nei e ka Moae, Hu'ihu'i i ka pili o kuu houpo, I pumehana au i ko aloha, I ke ao owili kau a ka ohu. Oiai au ame ka'u aliiwahine e lupea ana e ka olu, eia kuu mau kamaaina ke hoonohonoho waineki mai nei, kauhale a Limhaoa, aole no i u iho, pa ana kahea a ke Koolauwahine, eu mai ; ua kuu iho la ka nae, ua hiki i ka hale. O ka houpo ka mea nui, a piha aku, eu ae la, no ka rumi aina. I ka hiki ana aku i ka aoao o ke pakaukau, auwe no hoi e, ua hele no hoi a. Hoohanini Mana i ka Waiopua, Hoaleale i ke kaha o Kaunalewa, Ua hoopiha e piha Kalanamaihiki, Haupu o'u kini no Honokohau, I iho na kanaka i Kalaulaolao, I ka ono e, i ka ono hoi. Hakalia i ka huaolelo moki a amama ae, o ka iho iho la no ia i na mapuna hoe, a Kaneipalua, o ia ko ihe. Iho koluna, pii kolalo ke uhao nei, ke ho-o ke hookomo nei, ke hoopiha nei, me ia mau nanea no ia o'u i ka pekipeki malie, a pili ana au ma ka aoao o kunana ka le. He kanalua ka ohi, aka, aole i ana iho ka puu moni ai, o ka namu hoi ka keia Haole, Sam no more room, yes, wahi a'u, oiai, ua hele a piha pono ua kuineki, na papahele oluna, pau keia hana nui, ua pohu aku la loko, i ka lahalaha o ka umaumii o kuu mau

halekipa, a'u e poina oio ai, ke puana ae: Kuu aikane i ka lele manu o Kaupe'a I haupu ia e ka makani Waikoloa o Lihue. Puhene ka manu i ka pua o ka Wiliwili. Hoomakoli e he i ka wai o Kaiona, Mahole ke kanaka i ke kaunu a ka ipo, Hoa moe ipo i ke kaha o Kaolina e, ' I alina haoi an ia oe e ke aloha, I kou nahunahu pu iho no iwaena la, Me u-a o Luhi e, hoouka mai la. Pae mai la ka leo o ka lede puuwai palupaluo Keliana Mrs. Anne Devauchelle, eu ae hoomaha aku mawaho i ka olu o ka aina o au mau aikane, na ia la ka olelo na'u me ka'u Eva ka hooko; a eia maua ke hoohehelo nei i ka olu, me ka nani hoi o ka aina. Ke eli mai nei ka palau a kamaaina oiai he wa ia o ka ha'iha'i lau olelo, nana aku hoi oe o ka uhi heehee pali, he molale ke ike aku, monimoni ka puu, komi ka ono, aia wa hoi au i lu aku ai i ka'u maili hua palau, oluna oo Haleakala, hele ka aka a na'liiwahine, o makou pu ia laelae. Pau ka nanea ana, hoeu no o Iukini Devauchelle, ina kakou e hele ihea? wahi a'u. E hoi kaua ilalo o Mapulehu, ilaila kaua e noho ai, aole olena ana, he hooluu wale no, hiki ia home punana a ke onaona, aole no i mamao loa mai kahi mai o kona hanaumua, he hapaha mile paha o ke ahupuaa keia o Mapulehu, a o Mr. Geo. Cooke, ka mea nona keia aina, a o kahi o ko'u kamuaina e noho nei, ua pili kokoke aku ia i ka hale hana hau e ku nei. Eia iluna o keia aina, ka Heiau o Iliiliopae, he heian nui keia, i kukuluia e ka ikaika hoomana akua o ke au kahiko. Ke waiho nei kona kahua j mai kekahi aoao o ke kahawai a i kekahi aoao o ke kualapa, alanui, e pii ai ma ke kuahiwi a iho i Wailau, aia he moolelo ko keia heiau ame ke- ! kahi mau wahi e waiho nei maanei. Owau auanei ka makamaka nana e ualo mai? wahi a Hiiaka, oiai he hapa Palani ko'u kamaaina, a o kona one oiwi keia, aole nae i ike i na liilii a ke akamai o kona onehanau, o ka'u nae e lohe aku ai, i ka houhene mai i ke ahiahi, ke luana iho. I Parisa aku nei u, I ka lele paluna poniuniu. I nanea i ka lele a ka paluna, Alawa iho oe ani ka makani, Kohu no, no ka mea, he manu Ehako, he hapa Palani, he mau la ia o ka hoomaha ana, pai no ke aikane, e holo kaua i ke Koolau, okalakala ae la ka heu panini, ke hauoli nei loko i ka ike aku ia mau wahi. O ka paha no ka Kuapakaa, o liuliu, o makaukau, o ka hooko ka'u paa ke kookoo Hekili me kahi puolo i ka lima, o ka lilo mai la no ia me Poahi kaa ka luna o Kilauea, kaa na hope oni lewa a ka Awawa, Kiauau, Koauau, o au aku, o au mai, ku ana makou i ka uwapo, me ka maua keiki Hanale Devauchelle, o ka wiliki hoi nana e hoonee nei pauku laau (aila ea) huki mai la i ka moku, a pili i ka uwapo, kau aku la makou, ike aku la au i ko'u mau hoa, palamino aku la kekahi a poholo iloko o ka rumi enekini,

nana aku la au iaia, e hookakaa ana i na ki o wela ka hao. I ka oni ana o na mea hana, hemo ka laina, ko ke au i Halaea, nowaho o ke awa, puka i ke akea, huli pono ka ihu i ka makani, no ke Koolau ka pahuhopu, ke holo nei, ke nana nei iuka o ka aina, ke nee ae nei ihope, ahiki i Honoulimaloo, pau kahi kauhale a ma o aku olaila, e hele la i Halawa, o Kaneoneo ame Keanomeha, hiki i Mokuhooni, aui mahope hiki i ka Lae o Kapuupoi, maanei huli o Kona, a pela ke Koolau, ke hooiho nei ka moku i ka pehuini, ke waiho pono mai nei ke awawa o Halawa mauka, mai o ka lae mai o Puupoi, hoomaka ka pali, mai ka haahaa mai, a huli ma ke alo Koolau, o ka hele ia o ka pali a niape iluna, o ka pili o ko makou wahi moku iloko e holo nei, ha'i ka a-i ke nana ae, ke hai mai nei ko'u kamaaina, o mea kela, a o mea keia, he ae wale no ka'u, aka o ka noonoo, ke pii pu la me Hiku i ke Kualono. Ka lala e kaukolo ana ua keekeehia e ka ua, ua helelei ka pua ilalo, helelei pu me ka inoa o kekahi mau wahi. Ke kope nei no kahi huila, ke nee nei no imua, a hoea ana makou mawaho o Wailau, ka Nile Aikupika o ka moku o Hina lele i ka honua, hoi i ka hale kamaaina, hoaumoe ilaila, hui iho la me kekahi kamaaina olaila, ame kana malihini pu, nui ka mahalo ia hui ana. a hookamaaina. O keia malihini e noho ana i ka pali Koolau ia mau la, oia ka mea nana kekahi manao hoike no kana mau mea i ike ai, ma na wahi i hele ia eia, a i hoopukaia iloko o ke kino lahilahi o ke Kilohana, ma ka inoa Mrs. Berenger, a'u i monimoni ai ka ono i kuu ike ana i kona mau manao, a'u e puana ae ai i keia mau olelo, aohe loa i ka wai Ooopu, i na manao hooheno o keia Ui Puaahiahi, o Kauakukalahale nei. I ke ao ana nana ae la ma o a maanei o keia awawa, he nani wale no, a kohu no ka inau, a ia malihini i puana iho ai, i ka pali o keia awawa he ku na ka wahine u'i, pali ke kua, malamalama ke alo, me he mea la, ia'u e naha aku ai ma kekahi aoao o ka pali e ike aku ana au i ke aka maalo o Leinaala, ka u'i e hina ai ka manaoio, e hoohie mai aha i ke kuemaka pali, a ke huli ne hoi ma kekahi aoao, me he la e ike aku ana au i ke Kihapaipua o Elenale iluna o na mea uliuli, a ia'u e huli aku ai mamua o ke alo o ka hale kakela o ko'u mau kamaaina e ku nei, e waiho pono mai ana kekahi lokowai nui hohonu, ma ka aoao he mau kapuai wale no ka mamao.

Auwe, 0 ka lokowai anei keia o Dubelina? Eia anei au i ka pa kaua o Kulina apiki? O, aole, eia nae, ke kilohi iho oe i ke au o ia moolelo a nana ae hoi i keia mau hiona, ua like no laua me Luluupali, ka piha pono o ke kowa o Wainiha, pa-e ana ka leo o kamaaina, pehea mai oukou? Maanei ma ka mehana, pau no ia mapuna leo, noho ana maua me Kailiahi ma ka aoao o ka papaaina, puka no ka hua o ia, o ko'u hoomaka iho la no ia e hao. Hao la e, hao, Hao ka inu wai maloo, I hoi e noho i ka uka o Kawailoa, I ola no maua ia Kaieiekini, Mao ae la keia kuaua maulu, no ka mea ua hele a ku malie ke kaula likini, o mua i ka hele a piha i na mea ono. Makaukau no ka aile ea, holo aku la a ike ia Pelekunu, me ka puu nee o Haupu, ka malino a moi ka pa-u o Nuakea, Anapuhi me Papapaiki, ilaila hapai ke kookoo Hekili, ua hele aku la i ke ki kao, eono kao, kau i ka moku no Wailau, paina i'o kouka iho la ia ahiahi, hoomaha iho la ia mau la a i ka Poalima huli hoi mai la no Pukoo, ku i ke awa lu na pe'a hai aku la i ka hale, e hoola'i mai ana no o Puakinamu, hui iho la me ka waalu a mi nei.