Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 40, 7 October 1921 — HE HOOMANO ALOHA NO KUU WAHINE. [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HE HOOMANO ALOHA NO KUU WAHINE.

K ka. o ku Kupepa Kuokoa, Aloha oe:—E oluolu mai oe ia u, no ka'u wnhi puolo waimaka a kc aloha, e hooili aku nei ma kou hokua, o nau h'oi ia e uwila akn nii. ke ano lie kukiiii no keia īnau paemok.:uiai līawaii nui o Keawe oka la liiki ma Kiwr»ukahi r n ka welona, a ka la i ka ilikai o Leliua, no keia ukaun kauuiaha, a hmluu, a'n, e hoomanawanui nei, Ina ka hii hele ana, ma keia mau kai ewalu, a loaa na kini inakamaka,, o kuu mea aldha he wahiue i haalele mai ia'u na keiki a maua aine hookāhi moopuna, i ko niāua alo, ame ka ohana apau, * aiue na "hoaloha o ma\\a, a naue hookahi aku la, ma ke ala hoi hou 010 tnai iniua o'u o kana kane aloha i pili no keia uiau makaliiki me ke aloha oiaio loa. Kr hoike aku nei au i kuu manao no Ua hoolalia mua, o kuu wilhine i piika aku nia ka la 23 o Sept. o keia M. 11. 1921. ua hewa mn keknhi maw mahele o ke kolamu mna e pili ana, nn ka nui o na keiki. J. L. Kēaunui (k") me llelena Kauhaelole (w) o/Ita nui o na keiki, a laua he I*2, he elima i kop e ola nei. Ma kahi e pili ana i na kane, e olelo ana, me ke kane mua aohe. keiki, ke.hoike nei au, lie keiki rio, mo ke kane niua loa, owau ka helu eha o kana knne, a haule aku la ka'u wahine aloha. E uana ae uia ka o puka aku iiei 0 ke kuniu, e waiho ana au i kalii moe lie mea okoa ka. mea īiano i kope ka moolelo, ua «laweia niai no 'ka moolelo imiīa o'ii, ua heluheluia mai ia 'u, ua kauoha aku au iaia, ua hewa mn kekahi maAi wahi, kuhikuhi akn au aohe nae i hanaia, aole hiki ia'u ke nnonoo pono, ua nui mai ka ma'i. a ma ka la i puka mai ai o ka hoolaha o ka'u wahine, ua ike koke ilio la au, ua hewa, pela au e hoopuka hou aku nei, i ka mea pololei, na'u ponoi e haku nei. Eli);e. me ka hekili ku'ipamalo, iloko o ka malaina' o Tkua, ka Poh{fkoeloele, e hoopili pu ana i kuu hanu; pela iho la no ka lim« uieneniene ol<* o ka niake i lalau niai ai i ka hanu ola iloko o kuu wahine a'u i aloha nui ai, nona ka inoa pilia Mvs. Haliaka Hohe Puahi Keoua, a kaili ae la i kona hanu liope loa, ma keia ola honua ana, a waiho iho la i ke kino puanuanu ko'eko'e na'u e paiauma aku ma keia ao.lo o ka muliwai, eleele o ka make, a ko aei la ka olelo a ka buke nui ma o kana kaula la: "O ke kanaka i lianauia e ka wahiue, lie hapa kona. mau la, a ua piha i na popilikia. Puka mai no ia me he pua la, a ua okiia,' a holo aku no ia me he aka la aoie ia e mau." Walohia wale me ka luuluu, ke hnpapa ae nei au, aole ka'u wahine, ua liala, ua nalo, ua huna na m'aka i ke aouli no ka wa mau loa. Ua niake kuu wahine aloha, ma ka po Poakahi o ka la 5, hora 11:15 p. ni., a ao ae Poalua, la G. l'n hanauia luiu wahlne aloha, nona ka inoa Mrs. 'Haliaka Holie Pualii Keōua, ma ka hora ekahi o ke awakea Sabati, luiie 8, 1873 mai ka puhaka m« o kona mau makua, Joaepli don Keaunui (k) me Helena Kauhae?olc Keaunui (w), nia Hauula, Koolauloa, he 12 ka! nui o na keiki niai ia laua nuii; ua lawe ka make o ka'u waliine ka hōpe loa o ka make .ana o keia ohaua, a koe ke koena he elima, hookahi keikikane, eha kaikamahine.

Nolaila u«t piha i kuu wahine aloha na niakaliiki he 48 ame na niahina ekolu ame na la .keu o ka hanu ana i na ea oluolu o keia ola honua ana. Ua noho kuu waliine aloha.me kana kaiie inua loa, ina Kohala, a loaa mai, he hookahi kaikamahine, nona ka ino» o Helen Yowell, mai iaia mai, eha moopuna, 2 keikikane 2 kaikamahino. Ua noho liou me k:ai<' el'iu, n > Kohala no, 3 keiki, 1 i make he kaikainahine, 2 keikikane, eia laua ke ola nei, o ka mua, o G. Koomea eia no nui Honolulu uei, o ka fcelu elua, aia ma Ameiika, nona ka iuoa o Samuel Keaunui. Ua noho ine ke kane ekolu he m.l na keiki. ua lawe no ka make a koo iho lie elima o ka laua hiapo, aia ma Maui, ua mare i ka walnne. n ka helu elua. aia mare no'i ka wahine, o ka helu ekolu, ua lilo i hanai, o ka helu eha ame elima, eia no ia me a'u me hookahi moopuna. l T a noho pu me a.'u. me kana kahe hope. Aohe wahi keiki, a Hele wāle aku lh no ka'u wahine aloha. He ku i ka walohia ke-. ano 'o ka pilikia i hiki indi ai. nialuna ona, a penei m ia: Ma ke kakaMaka o ka Poakahi, hoi mai au mai ka'u hana mai, e noho ana no ka'u wahine, e hanai lio ana, hele no au a honi aku i ka ihu o ka'u wahine, a he maamau no au me ka'u wahine no ko'u hoi mai e honi, pela no ka hele ana i ka hana, hoi au iloko o ka nnni no ka wehe aha i ko'u lole, a komo mai kahi lole hāna, hele aku īM-i au i pona i ka huila' o ke kaa o maua, a aui ae nei ka la hoi akn nei au i ka hale, ike no aū i ka'u wahine e hana ann no i ka'niēakanu, ii mahope hoi mat nei, a olelo. mai nei ia'u i ka eha o ka opu, ame T<a hi, a olelo niai «a inu nui loa i ka wai hau, ua huhu aku an iaia, no ka inu nui i ka wai kau, ua pane mai ia'u, e hele ana oia e hana jneono, hele.no- <e hana i ka

Mr3. Haliaka Holie Piiahi Keoua. meono, lioi no hoi au e moe, aoh; i liuliu ka'u moe aua, ala hou mai au, y noho ilunu o ka noho .puipui. Lawe mai nei no ika ineo.no-a haawi mai nei ia'u e hoao, ai ae nei no l»°i uiai nei no ke aikane, a nohjy|pu ilio nei laua, hoi hou au e ala-mai au ma-iar ahialii Poakulii ii)| hora 8:30 p. ,tn., ala.mai au inai .uioe u.iai, e wa)aāu ana ito me ke maikai lojy lielo au o >nu kope. E)kc kuu wahine e inu kope ana au hem- no e kii he hapa meono, a haawi i.uai no ia'u. Inu no jiu, pau kuu inu leope ana hoomaha, a olulou, komo au i kuu kuka, kau ka papale hele no au e lioni i ka'u waliine, nio ka maikai, e noho ana no me ke aikane, kupai. kupai, niai no ka'u waliine ia'u, a liele aku au no ka liana. Haalele au i ko maua home ame ko'u ike liope loa iaia i ka hora 9 p. m., i ko'u hele aua i ka liana, aold loa he hoailona i loaa inai ia'u no na mea, e hiki inai ana no ko inaua homo, liele no ia i ka hana, i ke kani ana o ka hel.e kaliea a na'lii, holo aku nei au, a olelo mai nei ke kakiana Kauhaihao, makemakeia oe i k£.. kelepona, i ko 'u liopu aua i ke kelepona, e olelo mai ana kuu hoaloha, Ben Mahoe e hoi koke mai ōe i ka hale nei he pilikia ko ka hale nei, ua> noi koke au i kuu kakftma no ka hookuu mai ia'u, ua ae 'mal oia. L 7 a kelepona koke ia ke kaa otomobile, mo 'ka loaa ole niai ia'ai oka hoike no ka'u wahine ka pilfkia, ua hoi aku la no me ka manao he w*alii pilikia ae nei no, i kuu liiki ana, e uwe mai ana na keiki me ko'u hikilele, i holo aku ai an e waiho aiia, na liala, ua haalhle mai ia'u me na keiki. Ua lele aku au me ko'u kino apau no ka lomi ana i kuu itie ke kalaiwa kaa, aole he wahi mea i loaa mai, o ke kino ke waiho ann ua hala ke ola o kuu wahine. I kuu iiinau aiia i ke aikane, moe like n<» laua, i ala ke aikane i ka lioala e ku'iku'i i ke kua, o ka hiki ole holo iwaho o ke alanuipii, malaila kahi i ku'iku'i aku ai o ke aikane i ke kua, aole liiki ahiki i ka make aiia, mai ke aikane nuii o ka manawa o ka make ana hora 11:1/) p. in. Ua niaieia maua ma Honolulu nei, e ka Kev. AhOiahama o ka Hoomaiia Molemona i ka la 30 o Nov. M. H. 1914, ma ke kihi o alanui Moi me Hema. a malnila kalii i nolio ai ke ma'i mahina, a lioonee ko maua noiio ana ma ke alanui Coral, ma kahi nolio o kona hanaumua, L ,M. S. Keauntii, malail/i inaua kalii i noho hoomanawauui ai ahiki i ke ku ana he halelaau, mamuli o ka hoomakaulii o k.a'u wahine, a hoomanawanui no hoi, iku pono ka noho ana, a i lune 28, 19l0j ua laweia kona hauauniua no Puuhale, ua koe iho kana wahine, kana kaikamahine hiapo me- kana mōopu-

11« poiioi, amo maua na pokii. Ua nolio lioomaiiawanui no ka nolio ana, īhi» ka uee malie ana, ahiki i ka loaa ana o ka 'u wahine i ka ma 'i eha jna ka opu, eha ma ke poo, ua holo koke au e noi i kuu.haku jna ka oihana makai, Mr. C. H. Roso, ame 'ke Kauka Ayer, ua haawi mai ko laua ae an.'i no ka'u noi, a kii au i ka/u wahiiie ma ke I<aa hoolimalima, a hoihoi niai an i kuu wahiiie ma ka haukapila o na ulia poino, a malaila maua kahi i noho ai, a malalo o ka ke Kauka A.yer hooponopono ana, i lanakila mai ai oia, uiai kela ma'i nui ana, owau no kona nur«e, a na'u no e malama i moaai, e ai ai. Ua kokoke e piha ka mahina iloko o ka haukapila, o ko maua noho ana. Ua kii mai la kana hiapo kāikamaliine e hoi no uka o Kapalama, nona ka inoa Mrs. Heleii Vowell, hoi maua malaila e nōho ai no elua pule, ua loaa niai ka oluolu maikai, un hoi liou maua no Kakaak<J, no ka hoomanawaiiui hou ana no ka noho ana, a mahtope hoololi ht>y k§ maua noonop aua no ka hoi fttia no Pniolo. I lulai 7, 1971, ua hoi aku no Palolo, o ke kaliua o ka Kale olalo o ka hoomaka ana e knkulu no eono kapu«ni wale no, iia hoopu'ni ae )a ka pe'a mawaho; a noho iho īa maua me ka maua mau keiki, me ka hoomanawanui o lsa noho ana. Helie no au i ka'u hana a pau kā'u hana, hoi aku i ko maua home, no ka hmiponopono an.i, k.iinaiia i k.lhi halo āo. elua bora, -pela ka hana ana, ahiki

i ka paa ana o ko mauft home rpa Palolo. Ua hoomanawanui ko muua noho ana elike no me ka holomua o ko niaua noho ana, ua .lako ko maua noho ana, ma na ano apau. j O kuu wahine, he wahine oluolu, lie j lokomaikai he mea nui au iaia pela j no i kana mau keiki, he puuwai ha- { mama, he nui kaua mau hana maikai ! iwaena o ko maua nolio ana he wahine I hana ma na ano apau, aole oia i kunu- 1 kunu mai, a kaniuhu iho, ao)e loa. 0 kuu wahine, he wahine hoopono, ma ko maua nolio ana, o kana mea e makemake ai, e noi mai ana oia ia 'u, mamua o kona hele aua e kuai, i kekahi niea ana e makemake ai; he nui na hoaloha o ka noho ana o ka aina ma Palolo, pela au i anoe mai ai ko'u uoonoo, o ia no oe o ka pohaku nui e k.in ana uialuna o ko'u kua, hu mai la ko'u aloha "no ka'u wahine, i hoOmanawauuiia ai ka noho ana, me kuu wahine heleloa; a hoomanao «e la au i keia mau wahi lalani mele i paa ia 'u. Hoohanini Mana i ka Waiopua, Hoaleale i ke kaha o Kaunalewa, Hoopulu i kuu papalina, . Ke aloha o kuu wahine heleloa. Ua piliia na. wahi a maua i noho ai, ua heleia e maua ma ke kaalio iwaho o Waialae, Kahala, i Kaalawai, me ke kuahiwi o Palolo,; no kuu wahine lieleloa, i liaalele mai la, he malama kane, ame ohana no apau, o ko maua home, e nolio nei, he waipahe oia, lie healiea, lie liookipa i na maliliini e kipa niai ana ma kona liome, he umek-e heuio, a he ipukai paa ole ka'na, a iio ia mau hana maikai ana, eia no ia iloko o ko'u nopnoo, me he mea la ano iho la no. Aloha no 1 kona mau la opio, ua noho oia ma Kohala, me kona hanaumua, ka aina i liolo lea oleloia, o Kohala iki, ame Koliala nui, o Kohala i ka makani apaapaa, i Via puu haelelua, a nou kekalii hoomanao ana, no ka mea o Haliaka Hohe Pualii Keoua, ua hala, ua hele i ka huakai hoi hou ole mai. E Hauula kalii i hoopukaia ,mai ai o kuu ine:) aloha i keia ao, aole oia e helii hou ana i kona mau kapuai wawae maluna ou, no ka mea. ua lawe huki ke au o Uwekahuiia, aolie ike wnle iho ia Malio, i ka hele ana a ka w'ahine. Aloha no! E Honolulu i ka huikaulua o ke kaona, i ka i'a miliopu i ka lima o ka niakeke, aole oia ? milimili hou ana i na i'a ono, o kou pakaukau, nou keia kanaenae ana e Palolo i ka na Ljlilehua, e noho inai la i Kaauhaleuioa. aole oe e hoopulu hou ana i ua papalina nohea o kuu wahine aloha, nou keia kanaenae aloha ana me ka lihalilia. Ke huli ae a nana aku i na la a maua e pili ana,-he oi aku aka liliha a'u e poina ole ai i na la apau o ko'u ola ana. . Ma ka uiahina o lulai i hala, ua hoololi hou ko maua noonoo ana 110 ka hoonee aun i wahi hou »' nolio ni, ua aelike no niaua no ka hoonee an«, a hoolilo aku i kahi m.na, a kuai he wahi iiou ma ka maliina o Augate, 4, 19:2.1; ua hoi aku maua nie ko maua

I niau pono apau, me ka niaua mau keiki | nie hookahi inoopuna, ine hookahi kaikamahiue hanai, me na holoholona moa, | iio, a noho Ikna keia kahua hou. He maikai no ka noho ana he oluolu, he liome maikai he kokoke niai ke kaa uwila oku, o ka mea apiki, uole hii ! mau hoailona no ka ma'i o kuu wahine e.iioike mai ana he nia'i kou;»,, e ! liiki ai iu'u ke kauoha i kauka, aole loa kekahi o ia ano. Ma ke ao ana ae, la eono i kilui mai ai ke kino make o. kuu waliine a loweia no ka papa ola, no ka nanaia ona a hoihoi hou ia mai kona kino no ko maua home ma ke alanui Umi ma 'Palolo nei, nia ka la ewalu; u;i hoihoi ia koiia kino ma ka pa ilina uia Oeean Viow ma Waialue, a uhi iho la ka lepo, nialuna ona ho ka wa mau ' loa. E aloha oukou i kekahi i kekahi ine ka honi aloha, e maluhia oukou apau loa, ka poe iloko o Kristo lesu. Amene. Petero M. K. o. P. 14. I ko'u hoopau ana i keia, ke nonoi ae nei au i ' na mana lani, Nana no iloko o Kona aloha, e hoomama mai i ko'u māu . kaumaha, no kuu wahine heleloa. Ke liaawi aku nei au i kuu hoomaikai nui i ke kalaiwa o ke kāa otomobilcf nana i hoilioi niai ia'u i kela lo; no ka mea, aole oia i kaki mai ia'u, no kona Hoihoi ana mai ia 'u i ko maua home. ' ■ Ke haāwi pu nei au i kuu mahalo nui loa, anie na hoomāikai palena ole i ka ohana o kuu wahine aloha, i hēTe mai, a uwe pu no kuu la o ke kaumaha. BTe haawi rici au i ku mahalo piha i kuu liiau pokii, no ko laua kokua ana mjn ia'u, ke hoomaikai nui nei au i kuu Pokii hoahanau J. K. Mokumain no kona kokua nui loa ana mai la 'ii. Ke 4iaawi pu aku nei au i kiiu hoomaikāi i ka. poe apau i hele māi me na makana bo-ke pua, a lu iho maluna o ke kino wailua o kuu inea aloha ame ka poe i ukali aku i ka liuakal hope loa o kuu a\pialuna ae o na mea apau, na ka Haku ka Makua e hoomama mai i ko'u mau luuluu aine kā oh'ana a^au. O ke albha o ka tTaku o lesu Kristo me oukou apau. Amene. Owau iho no me ka ehaeha, na keiki ame ha- ohnna apau.* ■ MOHBB wt.m