Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 45, 11 November 1921 — Page 1
| This text was transcribed by: | Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun |
| This work is dedicated to: | Dr. Michael J. Chun |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MOOLELO O KA HALAWAI O KA AHAHUI HOOIKAIKA KRISTI. ANO O KA MOKUPUNI O OAHU, KAU O OKATOBA 1921.
La Hana 1.
Noho ka halawai hana a ka Ahahui Hooikaika o na hana Kristianio o ka Mokupuni o Oahu, ma ka luakini o Liliuokalani ma Waialua, Oahu, ma ka la 5 o Okatoba 1921.
Lawe ka Peresidena H.K. Poepoe i ka noho, a hoomakaia na hana me ka himeni ame ka pule a ka peresidena.
Na ka Peresidena i kauoha i ke kakauolelo e kaheaia na inoa ma ka hooponopono ana o ke kakauolelo, e hoomaka ana mai na luna nui:
Rev. A. Akana, peresidena nui; Rev. JL K. Poepoe, peresidena; Rev. J.K. Lota, hope peresidena, aole i hiki mai; Paalua D. Kellett kakauolelo, aole i hiki mai; Jas. H. S. Kaleo, hope kakauolelo; J.K. Paele, puuku; Rev. J. K. Lota, lunahooia aole i hiki mai; Rev. Wm. Kamau, komite hoeueu; Mrs. Alice Kahokuoluna ame Rose Kapela, komite kiai o na Kona, Oahu; Mrs. M. Kuikahi ame Mrs. R. L. Clark, Komite Kiai o na Koolau.
Na peresidena âme na elele e hoomaka ana ma Kawaiahao: Jas. H. S. Kaleo pres. Kawaiahao Sr., Mrs. Susan Kaahea elele; Mr. Moses Inaina, pres. Kawaiahao Jr., aole i hiki mai, Miss C. Cox elele, aole i hiki mai; Miss Rebecca Akana preo. Kawaiahao Kuwaena, aole i hiki mai; Miss Sussie Hussey elele, aole i hiki mai; Miss L. K. Kawainui, alakai aole i hiki mai; Mrs. Julia Smythe, pres. Kaumakapili Sr., Mrs. Maryau Apela elele, Mrs. A. J. Mawae, pres. Kalihi me Moanalua Sr., Mrs. Agnes Spencer elele; Mrs. S. N. Kekueawa pres. Waianae Sr., Mrs Rose Kapela elele; Fred Kaahaaina pres. Waianae Opio ame Pokii, Miss Sarah Lopes, elele, Mrs. L. Kupau, alakai, Mrs. R L Clark, pres. Waialua Sr., Sarah R. L. Clark, pres Waialua Sr., Mrs. L. K. Awai elele; Miss PLemer pres. Waialua Kuwaena, Miss Daisy Clark elele; Mrs. Rose Aiau alakai, Hazel Auoholani pres. Waialua pokii, Miss Elizabeth Gilman elele; Sam K. Kahele pres. Hauula Sr., Mrs. E. Kekua elele; Ida Kekua, hope pres. Hauula Opio, Miss Maraea Kokua elele; Mrs. Kamaka pres. Waikane Sr., Mrs. M. W. Kaualili, elele; Mrs. M. Kuikahi pres. Kaneoho Sr., Mrs. Jas. Hopili elele.
Na lala mau: Rev. W. K. Poai, S. K. Oili, Wm. Kamau, Sol. D. Nuuhiwa, J. P. Erdman, H. P. Judd, J. K. Paele, J. K. Lota, S. K. Kamaiopili J. H. S. Kaleo.
Na hoa, o ia na lala o ka aha makua ame ke Kula Sabati:
Na ka peresidena i kauoha i ke kakauolelo no ke koho ana i na komite kuman elike me ia malalo iho:
Komite Palapala: J. K. Paele, G. M. Kauaulalena ame Mrs. Susan Kaahea.
Komite Hanahou: W. K. Poai, Mrs. Julia Smythe, ame J. H. S. Kaleo.
Komite Hoike Peresidena: Mrs. A. J. Mawae, Mrs. Rose Kapela ame Mrs. Jas Hoapili.
Komite Hoike Elele: S. K. Kahele, Mrs. A. Spencer ame Mrs. R. L. Clark.
Komite Hoike a na luna nui: O ia ke Komite o na Palapala.
Komite Hoalohaloha: Mrs. Alice Kahokuolua, Mrs. Maryan Apela ame MRs. M. W. Kaualii.
Komite Pa'i: Paalua D. Kellett, J. K. Paele, ame Jas. H. S. Kaleo.
Komite Hooko: O ia no ka Papa Hooko.
Ma ke noi a Mrs. Alice Kahokuoluna, o na hoike kino ole apau e waihoia i ke komite, aponoia.
Na J. K. Paele i ka hoike komite ola, a laweia e noonoo, a ma ka noonoo ka ana, ua hooholoia e waiho i ka lunahooia.
ka luna hooia.
Na ke kakauolelo i kana hoike o na loaa ame na hoolilo a waihoia i ka lunahooia.
Na Mrs. Alice Kahokuoluna i kana hoike Komite Kiai o na Kona a apo@oia.
Laweia a noonoo i kumuhana no ka hoopii ana ae i ka haawina o ke komite hoeueu, a waihoia iloko o ke komite no ka waiho ana mai i ka hoike i ka la apopo. Mr. L. K. Kupau, Mrs. Julia Smythe ame Mrs. Agnes Spencer.
Noonoo ana i ka mahele o ka huina o ka hoolilo o ka peresidena nui i ka aha o ke ao nei, elike me ka mahele ana mai a ka aha paeaina no ka Mokupuni o Oahu, nona ka huina o $120.00, ma ka mahele ana penei:
Kawaiahao C. E., $20.00; Kaumakapili C. E., $15.00; Waialua C. E., $15.00; Hauula C. E., $300; Waikane C. E., $5.00; Kaneohe C. E.; $5.00; huina, $120.00.
Na ka peresidena i hoakaka mai he mea pono o keia mau dala apau e komo aku is iloko o ko kakou puuku, apo@oia.
O ke kumuhana no ka hoike o na C. E., apuni ka paeaina elike me ia i waihoia mai e ka aha apeaina. Na Mrs. Alice Kahokuoluna he nai e waihoia ka noonoo ana iloko o ke komite hoeueu, aponoia.
Hapaooa ke koho ana i luna nui elike me ia malalo iho:
W. K. Poai, hope president, aponoia me ka huki ana o ke kekauolelo i hookahi balota.
Paalua D. Kellett, kakauolelo, aponoia me ka huki ana o ke kakauolelo i hookahi balota.
Jas. H. S. Kaleo, hope kakauolelo aponoia me ka huki ana o ke kakauolelo i hookahi balota.
J. K. Paele, puuku. aponoia me ka huki ana o ke kakauolelo i hookohi balota.
Sam. K. Kahele, lunahooia, aponoia me ka huki ana o ke kakauolelo i hookahi balota.
No ka pau ana o ka manawa, na malamaia ka lulu no ka waihona, a ua loaa he $5.00.
Hoopaneeia na hana me ka himeni 163 L. H,, ame ka pule a ke Kakauolelo, hora 5:00 p. m.
La Hana 2, Oct. 6, 1921
Noho hou ka halawai hana o ka Ahahui o na Hana hooikaika Kristiano o ka Mokupuni o Oahu, me ka Peresidena H. K. Poepoe ma ka noho, a hoomakaia na hana me ka pule mai ka peresidena mai.
Ma ke noi a Mrs. Alice Kahokuoluna, e kapaeia ke kahea inoa ana, a e hilinaiia ke kakauolelo no ka moolelo o keia aha, aponoia.
Nana no he noi, e aponoia o Edward Kahele i lala no keia aha aponoia.
Na Mrs. A. J. Mawae, mamuli o ke kapaeia o na rula i waiho mai i ka hoike a ke komite o na hoike papahelu a na peresidena, a ke hoike nei: He 17 hoike, 11 me ke kino, a he 6 aole kino. He 9 ahahui makua; 1 opio; 3 kuwaena ame 4 pokii. Na lala 466, na hoa 45, na halawai hana 59; halawai haipule 150; halawai hoolaa 59; averike helemau 374; hoolileia no ke Akua 2; okiia 15; make 2; huina o na loaa $2442.46; na hoolilo $1,316.64, koena ma ka waihona. $1,125.82.
Ma ke noi a Mrs. Alice Kahokuoluna, ua aponoia ka hoike.
Na Mrs. Alice Kahokuoluna i ka hoike a ke komite hoeueu no ka haawi ana i ka manawa no na C. E., o ka Mokupuni o Oahu, e hoike ai elike me ia i hooholoia e ka paeaina. E hoike Hui na C. E., i ke Sabati mua o Feberuari 1922, i hookahi la, hui ko no Kona ma Kawaiahao, a o ko no Koolau ma Waialua, a ma ke noi, ua aponoia ka hoike.
Na L. K. Kupau i ka hoike a ke komite no ka hoomahuahua hou ana ae i ka haawina o ke komite hoeueu o keia aha, elike me ia i hooponoponoia, penei: No na C. E., Makua he $5.00 pakahi; na C. E., Opio $2.00 pakahi; na kuwaena, $1.00 pakahi ame na pokii he 50 keneka pakahi. Ma ke noi, ua aponoia.
Na Mrs. R. L. Clark i kana hoike komite kiai o na Koolau, a aponoia ma ke noi a Mrs. Alice Kahokuoluna.
Na S. K. Kahele i ka hoike a ke komite o na Hoike Elele, penei: He 9 C. E., Makua, 8 C. E., Opio ame Kuwaena ame 2 C. E., Pokii.
(1) Eia o Kawaiahao Kaumakapili, Kalihi me Moanalua ame Waialua, ma ke kulana holomua, ua pili pono na mahele like ole apau i makemakeia.
(2). Ewa, Waianae ama Hauula, eia lakou ma ke kulana maikai, a neemua iloko o na mahele kumuu apau o ka ahahui.
(3) Waikane ame Kaneohe, eia laua ma ke kulana neemalie loa, mamuli o ka hapa mai o na limahana kupono. Ma ke noi ua aponoia ka hoike.
Na Mrs. Alice Kahokuoluna ka lunahoomalu o ke komite hoalohaloha, e hoike mai ana, aole he mau lala o keia aha i haalele mai i keia ola ana.
Hapaiia ke koho ana i na luna nui i koe o ke aha. Na Mrs. Alice Kahokuoluna i waiho mai i ka inoa o Mr. Edward Kahele i kakauleta no ka aha, aponoia me ka huki ana o ke kakauolelo i hookahi balota.
Na Mrs. A. Kahokuoluna i waiho mai i ka inoa o Mr. L. K. Kupau i hoakuka no ka aha, aponoia me ka huki ana o ke kakauolelo i hookahi balota.
Na W. K. Poai i waiho mai i ka inoa o Jas. H. S. Kaleo i komita hoeueu no na C. E., o ka Mokupuni o Oahu, a aponoia me ka huki ana o W. K. Poai i hookahi balota.
Komite kiahi o na Kona: Mrs. Julia Smythe ame Mrs. A. J. Mawae aponoia.
Komite Kiahi o na Koolau: Mrs. R. is.
Na Mrs. A. J. Mawai he noi: O ka lulu o keia kakahiaka nona ka huina he $11.0 e haawiia ma ke ano he makana na keia aha no ka bebe hanau hou Lydia Kaahamokupuni Kupau, aponoia.
Na ke kakauolelo o keia aha e haawi aku i ka hoomaikai i ka Ekalesia o Waialua ame kona mau limahana.
HE HOOMAIKAI
O makou o na lala o ka Ahahui o na Hana Hooikaika Kristiano o ka Mokupuni o Oahu, i noho ma ke Kau o Okatoba 1921, ma ka luakini Liliuokalani, Waialua, Oahu, ma o ko makou kakauolelo la, ke pohola aku nei i na hoomaikai ana he nui, i ka ekalesia o Waialua, Kona Kula Sabati, kona Ahahui C. E., na hoaloha ame ke komite ola ame hookia, no na maikai he nui a oukou i pahola mai ai ia makou; ua lawa makou i na mea e oluole ai ma ke kino, a ua oluolu hei ma na home i hookipaia e oukou, a maluna ae o keia mau mea apau, na ke Akua no e haawi mai ia oukou i na hoomaikai i oi ae, a Nana no e hoohanini mai i na waihona o oukou a hu me na haawina o ke aloha.
Na ka Aha.
JAS. H. S. KALEO,
Hope Kakauolelo.
Na Mrs. A. Kahokuoluna he noi, e hoopiia ae ka uku o ke kakauolelo mai ka elima dala a i ka umi dala o ke kau, aponoia.
Na L. K. Kupau i ka huina o $25,000.00, waihoia i ke komita o ka haha Makua Rev. E. Akana, Wm. Kamau, Mr. L. K. Kupau, J. K. Nakila ame M. K. Benjamin hoike mai i keia Kau ae o Aperila 1922. Aponoia.
Na L. K. Kupau no, i ka home hoopulapula no ka haawi ana i na kokua, waihoia no ia komite hookahi na lakou e noonoo a hoike mai i keia kau ae.
Ke kumuhana a ka aha makua i waiho mai ai, o ia ka huina o $3,000.00 no ke kokua ana aku o keia aha, ua laweia a noonoo, a ma ka noonooia ana, ua kapae loa ia ma ke noi a Mrs. A. Kahokuoluna.
Na Mrs. A. Kahokuoluna he noi, aole e ae aku keia aha i na hoike kino ole e lilo i hana na keia aha. Ua laweia i kumuhana.
Ma ka noonoo ana, ua hooholeia o na C. E. makua wale no, aka, o ka na keiki, he mea pono no e kalaia lakou, oiai aia lakou iloko o na hana, aka, o na makua, ua lawa ka manawa kupuno no lakou e hiki ai imua o keia aha.
Na Mrs. A. Kahookuoluna, he mea pono e loaa i ko kakou kakauleta kekahi mau manao hoakaka iloko o ka nupepa ka Hoaloha, aponoia.
Noonooia ke ola o ka aha paeaina, a ua aponoia: C. E., makua $25.00 a pii aku; C. E., Opio, $10.00 a pii aku; C. E., Kuwaena $10.00 a pii aku; C. E., Pokii $5.00 a pii aku.
Lulu no ka waihona o ka aha, he $4.26.
Kahi âme ka manwa e noho ai o ka aha, hooholoia. e noho ma kahi e noho ai o ka aha makua.
Hoopanee loa ka aha, me ka himeni 132 L. H., ame ka pule a ka peresidena, hora 3:15 pm
JAS. H. S. KALEO,
Hope Kakauolelo.
Waialua, Okatoba 6, 1921.
HOOLAAIA KA HALEPULE HOU O KAHULUI.
Ma keia Sabati i hala iho la, Oct., 30, i hoolaaia ai kekahi o na halepule hou, no ka Ekalesia O Iesu Kristo o ka Poe Hoano o na La Hope nei , ka makamua loa o ke kekuluia ana ma ka apana o Waiwaena, Wahului, a ua hoopihaia aku e na hoahanau o na mokupuni mai o Oahu, me na apana kuaaina, mai me na manao ohohia me ka hauoli o na mea apau, mai na haole kapaka ame na lahui e, na kane na wahine ma@na kamalii, no keia mau hiona kamaha'o i ikeia ma keia apana, aole mai mua mai.
O ka mea ano nui i ikeia a hauoli no hoi, o ia no ka hoopomaikaiia ana o kekahi mau makuahine opio, oia o Mrs. Long Henry me ka laua kaikamahine, a hoopaaia i lala no keia ekalesia, o ka oihana laa mua loa i hookauia aku maluna o laua iloko o ko laua mau la o keia ola ana.
Ma keia la ano nui i hoopihaia i na hoahanou o keia hoomana, me ko lakou mau papa Misiona Paeaina na luna kahiko, na Kahuna aarona, na kumu, na kiakona, me ka lakou mau pule hoolaa, no keia halepule hou, me na manao paipaiku i ke anoano me ka eehia, i ku hoopomaikai a ka Haku i na kaaaka ma ke alahou ana.
I ka hoopau pono ana i keia i nee aku ai maluna o na papaaina i hoomakaukauia no no pono e oluolu ai keia kino, a hookuuia na hana mua o ka la. Ma o ke alakai ana la a ka makua apana hou, David Keala, me kona papa luna L. Nuton. Manuia Hanu, Sol. Paio, J. H. Kaulahea.
KIU HANU MEAHOU
NA LUNA NUI O KA AHAHUI C. E. SR. O PAIA MAUI
Pelekikena, Mrs. Hattie Kahaawinui, Hope Pelekikena, Mrs. Daisy Kukahiko, Pooku, Mrs. Mileka Lum Ho, Kakauolelo, Mr. Jas. H. Kahaawinui, Lunahooia, Rev. Moses M. Kahiapo, Hoakuka, Mr. John A. Kaholokula, Kakauleka, Mr. Jas. N. L. Faufata; Alakai himeni, Mrs. Rose Milikaa.
Ma ka mahole nui ia eo, ke aloha o ka Haku me kakou apau.
JAS. H. KAHAAWINUI
MOOLELO O KA AHAHUI KULA SABATI O MAUI, MOLOKAI ME LANAI KAU O SEPT. 1921
(Hoomauia mai.)
Noho hous ka aha elike me ka hoopaneeia ana; Hon. J. W. Kalua ma ka noho hoomaluia ke anaina me ke mele ana i ka himeni L. H., 48 ame ka pule a Rev. J. P. Inaina.
Na ka peresidena i kauoha i ke kakauolelo e kaheia ka inoa o na lala o ka aha, a ua hiki mai ka hapanui o na lala. Ma ke kauoha a ka peresidena e heluheluia ka moolelo o ka la hana ekahi, Sepatemaba, 14, 1921, a ma ke noi a Joseph f. Welch, i kokuaia ua kapaeia ka heluhelu ana i ka moolelo.
Nee ka hana a ka aha ma ua hoike paphelu a na Kahu Kula Sabati Apana:
Na Jonah Kaiwiaea i ko Kipahulu; ua ke kakauolelo i ko Kahului, na ke kakauolelo i ko Paihiihi, na ke kakauolelo i ko Kalanikahua, na ke kakauolelo i ki Nahiku, na ke kakauolelo i ko Kalaiakamanu; na waihoia mai he $1.00 me na hoike pakahi.
Nee ka hana a ka aha, ma na hoike a na komite hoeueu o na mahele like ole:
Na Mrs. Kiha Ah Liong, i kana hoike komite hoeueu no na Kula Sabati o Molokai; na Mrs. E. N. Pake i ko Makawao Hema; na Mrs. Lily Kalepa i ko Maui Komohana, na John Kukahiko i ko Makawao Akau; na L. A. Kanae i ko Maui Hikina, a waihoia na hoike apau i ke komite.
Hapaiia ka hoike a na komite imihana, ma ka noonoo pakahi ana i na kumuhana:
1. Ka hoika o na Kula Sabati i ka Ahahui Paeaina, e noho ana ma ka Luakini o Kawaiahao, ua aponoia. Ma ka noonoo ana; ua nui ka walaau o na hoa a o ka hopena, ua waihoia iloko o ke komite wae. Na ka noho i na inoa o no komite no keia kumuhana, peneia J. N. Uahinui ko Molokai, William E. Saffery ko Maui Komohana, R. J. K. Nawahine ko Maui Waena, Moses M. Kahiapo ko Makawao Akau, ame Makawao Hema, K. P. Inaina ko Maui Hikina, a e hoike mai keia komite elike me ka hikiwawe e loaa ana ia lakou. Ua apono loa ia elike me ia.
2. Lulu dala keia aha i waihona no keia aha. Ua malamaia ka hana lulu, a loaa he $7.@@.
3. Ka haawina o $10,000, a ka Aha Paeaina i hooholo ai na kela ame keia aha mokupuni e noonoo.
Ma ka noonooia ana ua hooholo lokahi na hoa e hoopanee loa i keia kumuhana. Ua apono loa ia.
4. Ke pa'i ana i na hoike papahelu Kula Sabati. Ua apono ia. Na J. F. Welch he noi e pa'iia i 1000 kope, a e ukuia na hoolilo mai ka waihona aku o keia aha. Na ka Peresidena, he hoike e pau ana kela mau papahelu i ke pa'iia, a e loaa mai ana i ka Poaono, Sepatemaba 17, 1921, a ua apono loa ia.
5. Himeni hookuku i ka Ahahui Paeaina. Ma ka noonooia ana, ua waiho mai o J. G. Welch he noi e hoihoiia keia kumuhana ma ka lima o ke komite o na hoike papahelu a na Kahu Kula Sabati Apana; a ua apono loa ia, elike pela; me ke kauoha pu ia e hoike mai elike me ka hikiwawe e loaa ana ia lakou.
6. Komite hoeueu kaahele nui o na Kula Sabati o Maui, Molokai ame Lanai. Ua aponoia. Ma ka noonoo ana ua waiho mai o Mrs. Rose Milikaa i ka inoa o Moses M. Kahiapo, ua kokuaia aole inoa e ae imua o ka hale, a ma ka ninauia ana ua holo ia 18 ae 1 hoole. Nolaila o Moses M. Kahiapo oia ke komite hoeueu kaahele nui o na Kula Sabati o Maui Molokai ame Lanai.
Mamuli o ka pau ana o ka manawa, ua hoopanee ka aha, a mamua o ka hoopanee ana, ua kukala mai ka peresidena, e malama ana keina aha he halawai hoeueu e alakaiia ana e Moses Inaina, kekahi keiki e hele nei i ke Kula Kahunapule ma Honolulu, Oaho, ma ka hora 5:00 p. m., a hoopanee me ka himeni 70 o ka Hoku Ao Nani, ame ka pule a ka Peresidena, J. W. Kalua.
Halawai Hoeueu Sepatemaba 15, 1921.
Alakai, Moses Inaina, ua weheia keia halawai hoeueu ma ke mele ana i ka himeni 82 L. H., ame ka pule a Moses Inaina.
Alaila himeni hou ma ka L. H., 105 heluhelu Baibala, ma Pilipo-Mokuna 1:11-etc. Moses Inanina pule loihi, Moses Inanina. Himeni L. H. 78.
Poolelo: Pilipo mokuna 1:2. Kumuhana: Kuikahi, lokahi, a mamua o ka nee ana o na hana imua, ua malamaia ka hana lulu dala, loaa he $3.00.
Alaila ua nee na hana imua ma ke alakai ana a Moses Inaina, he maikai kana ha'i manao ana i pili no maluna o ke kumuhana ana hoomakaukau ai, a mamuli o keia keiki i ulu ae ai ka manao i ka Peresidena J. W. Kalua, ame kekahi mau lala o keia aha, i mau keiki na keia aha i ke Kula Kahunapule, a e ikeia ana ia manao ma ka la hana III e keia aha.
Mahalo no a nui i ka opio e hoomakaukau ana i ka hana o ko kakou Haku aloha. Imua e ka opio a loaa ka lei olino mau.
Weheia ka halawai na kela ame keia mea manao, Mrs. Kaloholani, Rev. James Davis kahu o ka Ekalesia o wainee, ame Hon. J. W. Kalua, peresidena o na Kula Sabati o Maui, Molokai ame Lanai, na haiolelo hope, a pau ka manawa, a hoopanee me ke mele ana i ka himeni 105 L. H., ame ka pule a Rev. James Davis.
(Aole i pau)
KA HAIOLELO A PROF. HARADA
MALOKO O KAUKEANO
O Iapana me kona lahuikanaka o 350 ka nui maloko o ka mile kuea hookahi, ka ha o na aupuni ma ke ao i piha i na kanaka, o keia ka ka Prof. Harada haiolelo o ka haawi ana ae ma ka papa Kula Sabati a na makua ma Kaukeano ma ke Sabati iho nei ma ka hoomaka ana o kana haiolelo. O Dr. T. Harada keia kekahi o na Poropeka Kepani a o kekahi hoi o na kumukula o ke kula kiekie o Hawaii. O keia kekahi a ka mua o kana mau haiolelo eono e haawi ana maluna o ke kumuhana e pili ana i ka hoopau ana i ka hoolako ana i na mea kaua, a e hoakaka ana hoi i na mea e pili ana i ka noho ana o na kanaka maloko o Iapana ame ke ano o ke kulana o ka aina. Ma na haiolelo hope aku ana e haawi ae ana maluna ia o na hana a na kanake ame na ninau e pili ana ia Iapana iloko o keia au hou e nee nei.
Ua kapa na Kepani i ko lakou aina o Nipon, a i ole Nihon, a i kekahi manawa o Dai-Nippon. O ka manao o ka huaolelo "Nippon" kahi i puka mai ai ka la, a o ka manao o ka huaolelo "Dai" he nui. E hoike ana i kona kulana aia ma ka hikina loa o ka Ainapuniole Hikina.
"Na Siberia i kaupale mai ia Iapana ma ka akau, o Kina, ke aupuni pili kokoke loa mai, ma ke komohana, a o Amerika hoi ma ka hikina aku. Aia na mokupuni Pilipine ma ka hema aku o ka palena hema loa o Iapana, he elua ha@eri mile ka mamao.
"O ke aupuni o Iapana he lalani paemoku ia e moe ana mai ka akau a i ka hema a i mamao mai ke kapakai mai o ka ainapuni ole o Asia ame ka anemoku o Korea ma ka aina puni ole. O ka aupuni o Iapana e moe ana ia mai ka anemoku o Korea ma ka aina puni ole. O ke aupuni o Iapana e moe ana ia mai ka akau a i ka hema makahi 2100 mile a oi ka loa a aneane 2600 mile ka laula, mai ka hikina a ke komohana, me ke komo pu ole mai mai o na mokupuni ma ka Moana Pakipika ma ka akau mai o ke kai wela. he mau mokupuni i haawiia mai ka noho hoomaluia ana e Iapana.
"No ia kumu ua loli loa na kau ma na wahi like ole o ke aupuni. O ka Mokupuni o Taiwan, a i ole, Formosa, aneane loa ia e komo i ke kaei wela a no Karafuto hoi, a i ole Saghalien aia ia ma ka akau loa, he nui loa ke anu malaila, a no ka hapanui o ke aupuni o Iapana aia iloko o ke kaei olua he aha mau kau maopopo loa i ka makahiki, ke kupulau, ka makalii, ka haulelau ame ka hooilo.
"No Iapana ponoi iho he aha mau mokupuni nui, no lakou na inoa, Yezo, Hakkaido, Honto, (ka aina nui) ame Kiushu. He 3000 mau mokupuni liilii 600 o ia mau mokupuni i nohoia e na kanaka. O ka iliaina holooka o ke aupuni o Iapana aneane i ka 176,000 mile kuea, ua oi aku ma kekahi ano mamua o ka mokuaina o Kaleponi, a i ole anoano no e oi aku maluna o ka mokuaina o Kaleponi ame na mokuaina o Nu Hamasia, Masakuseta, Eoda Ailana ame Contikuta ke huiia.
Ke koto pu olé mai na Mokupuni o Saghalien, Korea ame Formosa o ka iliaina o Iapana ponoi iho he 148,700 mile kuea, oia hoi aneane 7000 mile kuea ke ami iho malalo o ka mokuaina o Kalepani.
"He aina awaawa o Iapana, lehulehu na puu ame na lalani mauna i like loa no me Hawaii nei, he mau mokupuni i hookumuia ae e ka pele. He heluna nui o na luapele make a e a ana hoi ma na wahi. apau o ke aupuni. O ka mauna kiekie loa o na luapele make ua kapaia o Fuji, a ua kapaia hoi ia ka mauna hoano o Iapana.
He lehulehu pu na muliwai, o ka hapanui o lakou he mau muliwai pokopoko a e kahe mau ana ka wai. O ka hapanui o na moanawai he liilii ke anapuni. O ka Moanawai nui o ia ka Biwa, kokoke i Kioto.
"No na wahi o ka aina i lilo ole i na puu, na mauna na muliwai ame na moanawai aneane ehiki hapaumi i lilo i na aina kiekie, a ekolu hapaumi i na aina haahaa. O na aina haahaa aia ma na kapa o na muliwai, oia na aina mahiai, o na aina momona apau o ia na aina mahiaiia a ua lilo ia mau wahi i mau aina mahiai. No na aina kiekie hoi no ke kanu i ke ti ame na kumulaau kilika, a no na mea e ae i kupono e kanuia malaila. Aole i oi aku mamua o ka hapakolu o ka aina i kupono no ka mahiai ana, mamuli o ia kumu ua lilo ka oihana mahiai i mea hookunanaia mai a i hiki ole hoi ke hoakea aku.
"O ka lahuikanaka o ke aupuni o kanaka iloko o Okatoba o ka helu kanaka loa iloko o Okatoba o ka 1920, he 77,005,510, a i maheleia elike me malalo nei:
"No Iapana ponoi iho, he 55,961,140; Korea, he 17,284,207, aole i komo i ka helukanaka; ma Formoaa, he 3,653,398 ma Sakhalien 105,765.
"Aia maloko o Iapana ponoi iho he 66 mau kulanakauhale, 1164 mau kaona ame 11,266 mau kulanakauhale liilii. O na kulanakauhale nui loa o ia keia:
"Tokio, me 2,173,162; Osaka, 1,252,972; Kobe, 608,628; Kiota, 591,305; Nagoyo 429,990; Yokohama, 422,942.
"O Iapana kekahi o na aupuni ma ke ao i piha loa i na kanaka i nei manawa. Maloko iho o Iapana ponoi o ka averike aneane 350 kanaka i ka mile kuea hookahi. He ekolu wale no mau aupuni ma ke ao i piha loa i na kanaka; Belegiuma 583 ka nui o na kanaka maloko o ka mile kuea hookahi; Holani 442, ame Beritania nui 358.
He aupuni o Iapana aia maloko ono na lahuikanaka like ole i huiia. Ma keia manawa o na kanaka maloko o ke aupuni e noho mai la i nei manawa oia ka lahui Yamato, Ka loochooans, na Korea, na Formosan (he lahui hapa Pake), ka Ainus o Hokkaido ka lahui kumu o Formosa (Lahui Malae) ame ka lahui kumu o Sagakien (he lahui Tungus).
"No key mau lahui like ole ae la o ka lahui Yamato ka oi aku o ka nui ame ka naauao ame ka hoomaopopo i na ano o ka hooponopono ana i ke aupuni. O ka ninau i hiki ole e loaa ka haina o ia hoi maihea mai la na lahui i hoea mai ai."
HE HOALOHALOHA.
Ke komo aku nei Ahahui C. E., o papaaloa nei, iloko o na haawe o ke kaumaha ame ka luuluu i kau aku maluna o olua na makua, Mrs. Mileka Kauhi puuku mua o ke C. E., o Papaaloa nei, ame Mr John Kauhi, Kahu o ke K. S., o Papaaloa nei, ko makou mau hoa paahana, o na hana Hooikaika Kristiano iloko o ko kakou Haku Iesu Kristo, no na ehaeha i loaa ia olua ame ka ohana, no ka haalele ana mai o ka olua mau kaikamahine i keia ola ana, a koe hookahi kaikamahine i ko olua alo.
Ua hala mua ka olua hiapo, ma ka la 15 o Iulai 1921 nei, nona na makahiki 7 a oi, oiai oia e hoomailoia ana e ka nawaliwali no 6 mahina a oi, a hala ma keia ao o ka wa mau loa, a ma ia ala hookahi no i ukali aku la ka olua hanau hope, o 1 makahiki me 8 mahina o kona hanu ana i na ea o keia ao, ua kau aku ka nawaliwali ma ka mahina o Augate, a make no ma ka la 9 o Oct 1921 nei, he elua mahina me 25 la ke kaawale, o kekahi ame kekahi.
Oiai olua na makua e @ ana, ame ka manao mokumokuahua o ka ehaeha, no ka olua mau leialoha, o ko olua mau la opio o ka noho ana iloko o ke apo gula maemae o ka mare, a kipa mai la ka anela o ka make, a moku ae la ka lei dala, ke apo o ka manaolana o keia mua aku, pela makou na lala o ka Ahahui C. E., ame K. S. o Papaaloa nei, e komo pu aku nei ia @ puana me olua na makua, iloko o ka ehaeha, ame ka ohana no ka olua mau lei i haalele mai i keia ola ana.
Ke kau leo ae nei i ka Makua La@i, e hoomama mai i na kaumaha me na luuluu, e hooko ana i ka ka Buke Nui, ka poe kaumaha, ka poe luuluu, hele mai oukou apau i oʻu nei, naʻu oukou e hoomaha aku; e hoolana i ka manao a e haliu aku kakou apau i ka MAkua Lani, a i Kana Keiki ia Iesu ko kakou Hoola, Amene.
Hooholoia, hookahi kope i na makua i hookaumahaia, a i hookahi kope i ka Nupepa Kuokoa, a i hookahi kope i ka Nupepa Hoku o Hawaii, a hookahi i ka Hoaloha.
Me ke aloha,
W.D. KEAWHANO,
MANUEL PALELA,
MRS. AHIA KAHELE,
Komite Hoalohaloha o ka Ahahui C. E., ame ke K. S. o Papaaloa.
Hilo, Hawaii.
HULA HA'I MEAHOU
O ke anuenue koʻu papale.
Hokuwelowelo koʻu lipine.
Have ka ilio ma Puuloa,
He alahula ia na Kaahupahau.
Nanea i ka holo a ke kaaahi,
Ua like me ka lio waha uaua.
Ka ihona au a o Kekele,
Ike i ka nani a o Kilohana.
Hele kuu hoa a maeele,
Aolo wai e maalili ai.
Iluna au a o Daimana Hiia,
Ike i ka nani o ka mahina,
Kukuna o ka la koʻu kamaa.
Olapa hevee nei puni ke kaona.
I ka po mahina o Mahealani.
Paia o ka hale haulani ana.
Kelepona au i hai mai,
Hu e ka pele kai a o Hilo,
I alohaia no a o Aala Pak@.
Kahi a na iwa e hiolani nei.
Hainaia mai ana ka puana,
Kaula kelepona ahaʻi meahou.
KAKAAKO BOY.
HOIKE KULA SABATI O NA BEBE
MA KEALAKEKUA
(Hoomauia mai.)
Elike me ka makaala, hoomanawanui pauaho ole, o ke kanaka kanu poaaha, ame wauke malolo, i ka paʻipaʻi ana i ua opuupuu ma ka aoao o na kumulaau, ame kona muʻo, pela no e ulu pololei ai na laau me ke kekee ole
O na alii o ka wa kahiko, o ka lakou mea makemake loa, e pololei loa ka nuku o ko lakou mau huewai e inu ai, a ua kapaia aku ia ano huewai he "Ihiloa", a ua liko no ka hana ana me na kumu poaaha ame wauke malolo, a o ko ia nei ko oia hoi me ka laau ma ka nuku. Aia wale no i ka wa opiopio e hanaia ai keia mau haua; aole i ka wa e oo ia. Ua ike au i kekahi mau huewai "Ihiloa", iloko o ke ana o ka palikapu o Keoua.
Ua kapuai a o iaku ka loihi o ka nuku me ka pololei loa; a poepoe maikai ko lakou kino, a ua paa i ka ahamakaia.
Auhea oukou e na makua ame na kupuna o na bebe o ke Kula Sabati o na bebe o Kealakekua nei, ke ku aku nei au imua o oukou me ka walohia kamahao, aʻu i ike ole ai mai koʻu hanau ana, ahiki i keia la, akahi no au a ike i keia hana kamahao lua ole. Nolaila, elike me na laau aʻu i hoakaka aku nei ia oukou, pela oukou e hana ai i na bebe; makaala, hoomanawanui me ka paupauaho ole, ma ke aʻo ana ia lakou ma na mea maikai, a e lohe auanei lakoo i kou leo me ka hoolohe.
Eia Ka ke Aʻo Heluhelu ia kakou:
Palupalu na hewa liilii i ka wa kolo,
(bebe) lololua i ka wa opio,
Oolea i ka wa uʻi,
Onipaa i ka wa elemakule.
Nolaila, o ka wa bebe ka wa kupono e aʻo ai, a lilo ae i mau pokii, ua lohe i kau ao i ka ka makua. Mai waiho a lilo i mau opio, alaila aʻo aku; a e lilo ana ia aʻo ana i mea waiwai ole, a hoolohe ole ia kau aʻo ana, ua hala aku la ka wa pono.
I ka wa i makemake ai kekahi po@ makua e kau mai ka lima o Iesu ame ka pule hoomaikai aku i ka lakou mau kamalii, alaila papa aku la kana poe haumana ia lakou. I mai la Iesu, e kuu mai oukou i na kamalii, mai papa aku ia lakou i ka he'u nei; no ka mea, no ka poe elike me lakou nei, ke aupuni o ka lani. A kau iho la o Iesu i na lima maluna o lakou.
Eia no koʻu mau maka ke kaulono nei maluna o na bebe, ame na makuahine no hoi e hii ana i ka lakou mau bebe, a maluna o na makua kaʻu olelo hoolana, e malama loa i na bebe me ka hoomanawanui me ke aloha.
Ma koʻu manao, i na e hanaia aku ana keia hana i na ekalesia apuni ka paeaina nei, ke manao nei au, aole e nele ana ka ilihia ame ke aloha i ka nana mai o na maka aloha o na bebe i biki ke hele, ame na bebe hiki ole ke hele e hiiia ana e ko lakou mau makua.
Na Miss K. Mabela Ahuna keia mau hana me Miss Ella H. Paris, apau no hoi hoʻu manao paipai, o ke Kahu Kula Sabati Nui Thos. H. Haae mai, a o ka Lunamakaainana Aona, a o ka pau no ia o na hana, a hoi e ai i na mea i hoomakaukauia na na bebe, ame ka poe apau e hele ana e ai.
Z. P. KALOKUOKAMAILE,
Napoopoo, Hawaii.
HE HOOMAIKAI.
Ke haawi aku nei ke Kula Sabati o Kalihi ame Moanalua ma o ko makou kakauolelo la i na hoomaikai ana a nui loa, i na Kula Sabati o ka Mokupuni o Oahu ame na papa ohana, i hui pu mai ma ka la hoike Kula Sabati hui o na Kona nei, i malama@@ i ka la 18 o Sept. 1921 i hala ma Kalihi, no lakou hoi keia mau inoa malalo iho nei penei:
Kula Sabati o Waikane, Hauule, WAialua, Makua, Kaumakapili, Kawaiahao, na papa Kula Sabati mai ka Ekalesia mai o ka Makua Mau Loa o Kalihi, ka papa Kula Sabati o ka Hoomana Naauao o Hawaii, ka papa Kula Sabati o Kealaula, ka papa Kula Sabati o Mluhia, Pualaniuma, Kaimuki Home, papa ohana a ka Hon. K. Kumalae papa ohana a D. Kalapa ame ka papa ohana a Mr. Fuller o Waikane.
O ke Kula Sabati o Kaneohe, Kahuku, Waianae, Pearl City ame Poahialoha aole i hiki mai eia nae, ua hoouna mai no i na komite ame na kokua pu.
O ke Kula Sabati kekahi o ka Mokupuni ma o aku o Kauai, o ia o Niihau. O keia paha ka papa Kula Sabati Niihau mua loa aʻu i ike ai i komo ana iloko o na hana hoike Kula Sabati. He nani ko lakou mele ana a paanaau pu na haawina.
O na loaa o ka la he $3320, aka i ka hoohuiia ana o kekahi mau loaa hou mai, ua hiki aku huina i ka $3400, hoolilo $400 koena $3000.
E oluolu oukou e lawe aku i keia mau hoomaikai a na ke Akua e malama ia kakou iloko o Kona malu.
AMOS J. MAWAE,
Kakauolelo Kula Sabati o Kalihi ame Moanalua.