Ka Nupepa Kuokoa, Volume LIX, Number 45, 11 November 1921 — KA HUAKA'I A NA KOMISINA MOME O NA HAWAII MA MOLOKAI. [ARTICLE]

KA HUAKA' I A NA KOMISINA MOME O NA HAWAII MA MOLOKAI.

(Kjikattsa toai «6 na Hi^Ula&ā 'ka moku Kalaudiūa o ke ahiahi l'oalima nei, i holo ai ua Kooiisin» Bitae ka poe ike mahiōii ame hanai holoiolona no Molokai. Ua haalele ka moku i 'ka ihora»s p. m., Nov. 4, a ua lele pV» ma ka mokuea o G. P. Cooke ia $o, a lele i ka uwapo o Kaunakakai, i kē aulnoe. Ua ihui me na kamaaina o Molokai, a ua hooikipaia e lakou. O j 9ta poe i hele pu akti tne <ke Kōmiaina, ua holo lua iiku i ka (home o Geo. R Oooke, a maiaiia i hooanmoe ai ia {>o. I ke 'kakahiaka Poaono, ua kau ma na (ka4 otomobile a hala ma na aina o 2foolehua ame Palaau. Ua imakaakai i kdia mau aina mai ko laūa 'kiekiena ohiki i na aiha pili kahakai. O keia mali aina, ke huiia, ua hiki aku ko laua mau eka i ka 15,000. Ua Hlo'ke kulana o keia mau aina i meaj inakaheMia e ka poe iioeau mahial ame ihaiiai holohīolona i laiWeia ma kēiĀ hukika'i. Ua ihoike ae kekahi o lakou, in& e loaa ka wai maluna o keia mau aina, aole aina ma Hawaii nei holookoa, e alualu mai i keia mau aina. Kona lepo ua piha me ka momona, e 'kakali Ivaie : ana no o ke kanuia i na loaa ka Ua hoi.ke.mai he elua _o. keia ipoe, aole no laua e kaoalua i ana e kanu maloo, me ke kaukai 'ua wale no. Aka, loaa 'ka wai»' .-! rt[ hp mq.u hanert o na Hawaii e ma keia mau aina, a e loaa ia lakou ka nohona oluolu ana, ,me ka pu o na pomaikai. , ; O ka wai ka ninau i koe a- ke Komiaina. e.nooneo ni. Jpa ole kona kulana; he momona ka lepo; he palahalaha; aola J>oha!Ku, i «a ihiki i na anikini palau, ame lepo ke ihoohanaia i»e ka uuku loa o.tja īioor, lilo. Aka, o. ka frai ka ni&p,u i koe,' ke īoaa ia, alaila, ua hiki i na kanakii HaWaii ke hoi maluna o.keia.mau ainii, a e lilo no laikou i ipoe Ikuokoi, a. wāi 4 \rai, ke ikaika lakou i ka hana anā.* O ka i'kaika, i manaoia ma kēia, o ia no ka hana ponoi ana o kela" ame keia kanaka nona iho, aolo hoi o 'ki kaukā'i na. ha'i e hana mai kana. • M& na aina pili kaUakai hoi, UA hiki 8 ka wai eli ame kahi hoX>liloUu!ku )oa no ka paUimi ana, e hiki ana i . hi kanaka Hawaii ke noho māluna . b aina. O j>A»ha up. aini lōa/no ka meaj ua loihl - na maik&Kikl. 6 ka l«weia fina o ka lopo V ' ' "a'iia 'nni ka lilWioAa' o lepa ō k«ia <mau aitia. O ka hēwa wale n&i u» uuliu na ekfa, aia wale 'no paha ma kahi & 300 eka ka nui, o na aina.KVf?i Uu He mau wahi ikekahi i,.koi*H>iā e paakai, akia, ua 'hiiki ke hooHloi# i» mau eka no ke kanu niu ana, A o. na makahiki uuku walē iio e fe)oiitil» inai ana kela 'mau kumuniu i ni lehulehu. Ma ka nana aku, e hoomaika koik« ana no ke komipina. ē ihaā.ifri miti' i ksift mau eka no na Hawaii, no ka mea ua hiki e loaa i 20 a i olē 30 paha e lawe i keia mau eflca 0 306. Inā e lōāa ana i ka oihana hooka.hi h6 »5 a. i ole i0 paha eka o keia smau airta pili «kahflik{ii, «a hiki e kanuia i kā he Hanai puaa, moa, ame pipi. Maluni mai o keia mau aina, e haiwiia i ma\l eka liou i piha jne ke kiawe, no k« huH hā.lē, na pa puaA ame moa, ai»w J waiu, uā hiki i kela «4ftu ohaio,! M ē hoohana koke wku, a aolē mak*'* hiki «le-o hoiomua Oihana ihanai ,Np mea» «ia ma Kauna'kakai tma k&hi o na k<iki Cooke, he mau eka alaipapa.e ulū . la> ame kela mau eka upku wale no i uluia e Keia manu, ua hiki e, shfina<iia he auk.U hanen puaa, ame. ka malama pn ania i kekahi maū pipi waiu. O >eia aina, hoi o na kanoka Hawoii, ua lik« loa me keia, nolaila aole <he hoomaika 'u-, ka'u ana i na Hawaii ke hpi maluna -o ko lakou mau aina, ; .0 tka mii aku o ka aina e hoohak»li»| ka la'weia aHa. e na Hawaii malaiia, i ahiki i k& loaa aoa o ka wai. Ua kiki I lo o loaa ka wai maluna o -kela j nina mnluna, ina e loaa. ana - na. daja» Ka mua o na w&i, pili kakakai, ka lūa o na wai kuahiwi. Eia maluna o na aina o Cooke ma, ke waiho nei na lup--wāi, i hiki aku ika nui o k«» kahe āna i ka galani. O M kiekie loa o ka pAākai aia ma na luawai mn Kaii-nakakai-gr. o ike galani iookaUi» 4 mu lia hlawai hoi e pili 1«. i .jCawela, h4 .84 wnle no gr. o ke galani hōokahi. O keia mau luawai ma Kā\jnakā)kai/,o ia "no na luawai mai kakiko ttnai, .a o ia jjo ka wai inu o na kanaka o k® .Wa kahiko. Ua. hoao ko ouko.u .meakakāa* a. ua manalo knpono. iio i .)k'& iau .anā, U* hiki ke eli hou- ia i maai luawai o k&ia ano, ma ka- aina o Kalamauia, nāa ieia -aoao mai o Kaunakakāi, a o 'ka. piiii ae la no ia o ka ainau wai nō'kolA mau ain/i pili kahakaL Ina ho olimA ek» o ka ohana hooikaihi. no ke kaiu alpipapa ana, ua lawa ioa keia jna*l eka, uo ka mea ua hiiki.e okim keia m«uu i . kela amo keia mahina; a ō ka waiwai kftnai holoholona o keia. n)au eka, uā. • Mfci! akū v i na haneri. puaa elua> ame jl pipi waiu o £0 a »kanakolu no- ; uahope koke iho, ua pih» i'*ā • lifr" kiawe, a i na mahina hua.o ke;a kiawe, ua lawa lōā na holoholoaa 6 hoomomonaia. Maīana aku o k'ēii mtū

aina, i kā Wa ua ua hiki loa e kanuia kulinā na pu pāiāfti, a ua hiki e 'hou iā ākii nā holoholona a kēla atne keia e. maikēmako ai. Mā na auiā. maluaa aku ke kanu nei-n.i | keikr a Ooi&e, he 250 eka kulina, aole ; Irai, ō ko kaukai walē aku »o i ka ma«! nawa ua. Ilako o 10 makahiki o ke i kanu ana a koia f»oe i ke kulina, hn| I hookahi walo no hiakahiki i kanū | ; ole ia e lakōu, a no ia kinnu n*io kuli- ; na. Iloko o na makahiki 9 ua holo- | pono nakanu ana. Nolaila, aole he maika'u ana uo ia ninau. Ria malnna o ka aina o Kalamaula, ke ulu nei hē liluniu nui, i kannia e Kamehamehā IV, a ke hua nei he mau tausani ona hua niu. Ina e laweia ann na aina pilikai & kanuia i ka nin, e loaā āna ia ōhānā he waiwai nui, no ka mēa ke pii āē hei ke kumukuai o kā | hua niu, mamuli o ka nui o na me;i o hoohanāia nei o ia hua. Oke dka niu, he meu hoomoimona iholoholona. o kona āila, ua. hiki loa e kuaiia m ka hana kōpa, a ipela aku. Ma ka nana aku, ua waiwai nui na kanaka ttāwaii i ka loaa ana mai nei 0 keia piāU aina no ka hoopulapula ana 1 kā lāhui. E ulolohi iki anā paha na aina hialuna, aka, i ka.weheia ana mai, ke.loaa ka wai, ua like ia me ka aina i uluia eke gulai Aole no ike gula he mēā ohi "wale iā māluna o ka le-po, aia no a ēliia ālailā loaa. Pela no na poiiiaikai maluna o keia mau aina ma Molokai. A oke kanaka molowa no, aole ©: eli ana i kOna aina, aole no e loaa kānā gula; a pelā no hoi na aina ma- ! Mōloikāi. Aole e loaa wale afta ko kakou pomaikai (ke eli ole kakou. I ona nianaolāna no keia mua aku no | 'kā lahui Hawāii, he maikai, a ua hiki | ek ikeia aku na kahoaka hoolaupai hou i BJaa i keiā lahui. |