Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 13, 31 March 1922 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

He Aoao Keia i Hookaawaleia no na Manao o ke Komisina o na Home Hawaii Hoopulapula Lahui

            Malalo o ka lokomaikai o ka on a o kela Nupepa Kuoka, L. A. Thurston (Kahikina), ua haawila

mai keia aoao no na manao pili i na hana a ke Komisina Hoopulapula Lahui Hawaii. Nolaila e loaa

ana he mau manao pili i ka hana a ke Komisina ma keia aoao.

            Ma keia aoao e ike ai ka poe heluhelu i na hana, na makemake, ame ka hoolala ana no ka hoo-

maka ana o na hana maluna o ka Mokupuni o Molokai.

            Ua hamana no hoi keia aoao, no na ninau pili i keia hana mai na Hawaii mai, e ma@emake ana o

ui i ke Kimisina no na mea like ole i makemakeia e ninau mai.

 

 

 

Mai Pihoihoi a Lelele Ka Oili                        

            Oiai ia kakou e hoi aku ai a noho ma na home hoopulapula o na Hawaii ma Molokai e hoea mai ana he la i kela ame keia ohana, e hoomahuahuaia aku ai ka ohana; a i hiki mai ia la e ka ohana nona keia haawina hoopomaikai, he mea pono e hookaawale loa i na manao hookaumaha maiwaena ae o ka ohana.

            O ia mea o ka hookaumaha he me hoopilikia ia. Mai pihoihoi a lelele ka oili.

            O keia mea o ka hanau keiki, he mau mea liilii wale no ia, in a nae e hoomamaia ka manao. O ka pupuahulu ame ka hi'o hele wale no o ia ka hemahema. 

            Mamua aku o keia la e oleloia nei, o ia hoi, o hookahi malama a oi iki aku paha, he mea pono i ka makuahine e hele mau i ka holoholo me ka helewawae ana, a i ka auau kai @e hoi, no ke olokaa ana i ka lau-

lau iloko o ke kai.

            Ma keia hana ana a ka makuahine e hoonaeleia ae ai o na paahana oloko, a oluolu mai. He mea nalowale ole keia i ka makuahine mahope iho o key hana hooikaika kino. He mau mea keia i hanaia @ na kupuna, a pela kakou i lohe ai no na kupuna, i ka hele no i ka hana a haule ka laulau. He lehulehu o kak@ @ olà nei i ke@a mau la i hanauia ma na mahakea; aole ma na hale hoohanau keiki.

            No ka poe ku e i keia mau rula alakai ka hale hoohanau i kululuia.

            Ahiki mai i ka la o ka ehaeha (nahunahu) mai pupuahulu a hooko@i wale aku no; a no ka mea i kekahi wa, he kuia wale no, o ia hoi, aia kekahi ma ia mau wahi koke iho@ hanau ana, a pa oe- wahi a ka@iko.

            He me@ oiaio no, ma kei mau kuhihewa ana i pioloke ai o ka manao a holo i o a ianei, e kii ana i na kahuna waha wai, ame na kauka; i hoea aku oe, ua piha hana ke kauka hele loa i ka apiki.

            Ua paa ka manao o ke Akua i kana i olelo mai ai, "me ka ehaeha oe e ka wahine e hanau ai." E hanau ana oe e ka wahine  i keiki, aole hoi e huki ia ae ia iwaho. Nolaila, @ hiki mai keia ehahea a mamua iki iho, he mea pono no ke kukakuka ana o ke kane ame ka wahne no na olelo a ka waha. E wehewehe ae  ia mau hiipuu  ma ka mihi ana aku a kalaia mai.

            Ke hoomanao nei au i kekahi wahine i waiho ma kahi moe, i ehaeha no elua pule, a ua aneane no e pauaho ae. I ka imiia ana aku o ke kumu o keia pa@ ana, ua loaa aku la ka hemahema ma o ke kane la, i kana wahi olelo i ka wahine, aole ka nana ke keiki. He wahi mea ano ole keia, aka nae, ina kaua e kuu mea heluhelu, e imi aku i ke ano o keia wahi olelo, e ike ana kaua i ka

lapuwale maoli, a penei: E ninau ae kaua i keia wahi ninau: Ina e hoole ka makuakane nana ka opu, alaila, nawai ana ke keiki ke hanau mai, a owai i ka makuakane!

            No keia wahi mea ano ole la, ma ka nana iho i pilikia ai a moe ma kahi moe no elua pule, i ua makuacane nei no nana ka olelo e holok@ ana i o a ia nei me ke kaumaha o ka manao.

            I ka hoahewa ana o ke kane imua o ka wahine no ia mau mamalaolelo, @ k@la aku, kala mai, ka oili aku @a no ia o ke keiki; kupanaha!

            Loaa pono keia wahi olelo a Paulo, ma II Kori@, mo. 6, pauku 8, hap hope, peen: "Elike me na mea hoopunipuni, aka he oiao no @ae." He lehulehu na mea i ano like me na mea hoopunipuni i o kakou nei, i hoomaopopo pono ole ia ka waiwaiio o ka olelo. Ina i hoomapopoia in a ua loaa no na mea

waiwai he nui. O ia no, ma ka olelo

 oe e hoaponoia ai, a e hoahewaia ai.

            A oili ke keiki iwaho, a moku ka piko, owili iho a paa i kahi kapa kupono, alaila hoomo@ aku ma kahi mo@ no ke kali ana i ka mahana  @ o ka la, alaila hoauau aku; huli @ o ke kane a hooponopono aku i ka wahine- kou haawi aku i kau wahine i kahi meaai palupalu a kupono, i piha aku ko ia la houpo, a no ka mea ua hakahaka a an@an@ ma'i.

            E waiu ole ana ka makuahine i na la mua (no kekahi poe), a he mea pono no e hoomakukau no i na ai kupono, no ka makuahine i kau mai ka waiu, i ai na ke keiki; a eia ka hana ana a kekahi poe: E kupa ka moa me ka he i paia @olea kupono, a@

o ia kai o ka moa la i huiia me ka he i, o ia ka mea a ka makuahine e hooikaika ai e inu me ke komo no hoi o ka ai, in a no ho makemake e ai, a e kau auanei ka waiu, a piha, e hiki ole ai i ke keiki ke ai a mimino iho ua eke waiu la, a ku a eha maoli ka makuahine.

            Mai keia manawa aku e hoomaopopoia na meaai kupono no ka mkuahine, i pono pu ke keiki; a no ka mea, aia ma na mea a ka makuahine e ai ai e maikai mai ai no ka opu o ke keiki.

            He maa loa kakou i ka ai i na i'a hou me na limu, ame ke akaakai, o keia mau mea he mau mea kupono ole, he mea hoopihapiha a uluku o ka opu o ke keiki, a lilo ia mea i mea hooluhi mai o ke keiki i ka makua, mamuli no o ka laua hemahema.

            O ke kapiki ia mea kupono ole i ka makuahine ke ai. O na mea a ka makuahine e ai ai, e komo ana no ia iloko o ke keiki. He mea pono no e ai mau i na laau wawahi ialoko, i kela wa me keia wa pono, me ke kali ole a manoanoa iho ka pilikia. E malamaia keia mau rula pela ahiki i ka hemo ana o ka waiu i ke keiki, alaila, ai ka makuahine elike me ka ono a ka puu e olelo a@ ana.

            Eia keia a'u i ikemaka ai me ko'u mau maka, i hanau mai, aohe waiu e ai iho ia. Kila aku @a ka uwala maka, mamaia iho ia a wali, wahiia i ka welu lahilahi a kaula maluna o ka manawa.

            I ka pa ana o keia mea ma ia wahi, hoomaka no ke keiki e minoinoi, a ua nunui maoli keiki i hanaiia me ia ano.

            O kekahi paha keia o na mea ano ku i ka hopunipuni, aka, he oiaio no nae. He nui ka ike o na kupuna o kakou, a eia aku no ia ike i koe a lakou i loaa ole i na loea o keia au.

            E nana ae kaua i keia ninau ano nui iho nei, iloko o ka hale kau kanawai o kakou nei, o ia ka bila @ pili ana no ka kauka ha'iha'i iwi. He nui ka hoopaapaaia o kela ninau. E olelo ana na kauka i ka hoopunipuni o ia ano ike. Eia nae he mau ike kahiko loa keia o Hawaii nei, i lilo ae nei a he mea hou a lakou nei i keia mau la, a lilo no hoi kula dala.

            Pela no na ike o ka aina hikina, o ka wa kahiko; o keia ike ku'i keleawe a lilo i kila pao, e oki ana i na mea oole'a elike me ka hao kila, ua nalowale aku. Ke hoea nei na loea o keia mau la i kahi e loaa hou ae ai o ia ike ;a e ike mai no kaua e kuu mea heluhelu, o ka mea e loaa ae ai o keia ike, e lilo ana oia i onamiliona ma ke dala.

            Pela no ko kakou mau ike o Hawaii nei. O ka ike nana ouli o ke keiki o ia mea ano nui ia. Pehea la, ke ola mai nei no paha kekahi o ia poe ike; aole paha?

            Aole loa no i ikeia aku na kupuna o kakou e pupuahulu mai ana, ma na hana like ole no apau. I ka mili wale ia mai la no ia a o ka pau no ia o na hana iloko o ka oluolu.

            Ka lomi wale ia mai no na keiki a nunui, a nepunepu maoli mailuna alalo. A ma ka hanai ana i na keiki, e ike mua ia ka wali o na meai mamua o ke komo ana i ka waha o ke keiki. O na mea palupalu i kupono no ka opu o ke keiki, o ia na mea e hanaiia aku.

            Aole hoi elike me ko keia au a'u e ike nei, me ia liilii no o keiki aole i hoomaopopo i ke ano o ka ai ana, haawiia aku i na meaai paakiki i kupono ole no ka opu o ke keiki. I ka ai ana o ke keiki a maona, ike aku no kaua i ka hinape mai, aole hoihoi mai i ka paani.

            Aole pela na keiki i kupaluia, he nui ka hoihoi o ko lakou mau helehelena; a nele no i keia ano, aia he hemahema kii no na laau wawahi, a i n@ ole no, aia he hemahema ma o ka makua la, he wahi olelo paha, aole i hookoia a pela aku. Hooponopono no na makua apau no, ka mohala hou mai la no ia o ka heleheleana o ke keiki.

            E kuu mea heluhelu, he mea pono e malamaia keia mau ike liilii i loaa, no na la o ka nohona o ka aina hoopulapula. Aia ana malaila na laau helu ekahi kumikuai ole, @ ulu ana maluna o kou aina. Me ka hoomaopopo ana i keia mau hu@ahuna liilii, e lilo ana ia i mea e hoopihoihoi ole ai ia oe a hoolelele oili.

            O ka wawahi laau ana maloko, o ia no kou hoauau ana ialoko, elike ao me kou auau wai ana i mea hoomaemae iawahe.

            Eia hou, mai hoolilo wale i kou manawa e hoolohe i na olelo palaualelo kupono i ikeia he hope kekahi.

 

 

 

He Mau Manao Na Mr. S. W. Spencer No Keaukaha

         Ma ka la 15 iho nei i kipa mai ai o Mr. S. W. Spencer ma ko'u keena oihana, a hoike mai i ka iini loa o kona makemake e wehe koke ia na aina o Keaukaha ame Panaewa, me keia mau manao hoakaka: E waeia na kanaka i ulakoleko kupono e hookahua malaila, me ka ui ole mai i ka papa Komisina no na kokua ana, a, i lilo no hoi ka lakou mau hana ma keia mau mahele aina i kumu alakai e ikeia ae ai o na mea kupono maoli e hanaia.

         Ma kona manao o ka ili aina o Keaukaha ka oi ia Panaewa, malalo o na kumu, wahi ana, he lihikai kone palena makai, a mailaila mai e loaa ae ai o kekahi mau meaai i loaa ole i ko Kouka, a pela aku.

         Ua hooiaio mai oia ia'u, in a e hahai ke Komisina ma keia papa alakai hana, ua makaukau loa oia ame kekahi poe e ae a ka papa e wae ai, e hoi a hookahua ma kela aina, me kekahi aelike o ia ano, no ka hana a hoikeike ana ae i ka ano o ka lawelawe hana ana i ka poe e hookahua ae ana o keia mua iho; a in a aole i lawa kupono keia mau kumu, wahi ana, eia hou no, he nui na puhala, lehua, ka lau i, a pela aku ma keia mau aina e hiki ai ke hoolawa i na kanaka me na hale lauhala i oi aku ka u'i, ka oluolu o ke ola kino i ko na hale hoolimalima o ke kulanakauhale o Hilo ame Honolulu nei.

         Her manao paa kona, in a e kukulu na kanaka i na hale o ia ano a noho maloko, e ikeia ana no ka pii mahuahua ae o ke ola kino me ka hiki loa e loaa na mea kupono e ola ai o ka noho ana.

         Ma ka'u pane iaia, ua hoike aku au, aia like no kakou iloko o ia iini hookahi no na aina o Panaewa, ame Keaukaha; aka, he mea pono ole ka mahelehele ae i na hana hookuonoono ma Molokai ame na aina ma Hilo; no ka mea, ma keia hoohana ana o na aina ma Molokai, e komo pu ana na aina i ole loia , aian hanai holoholona papa elua, a i holomua keia hana ana e hoopomaikaiia ana na kanaka, aole hoi o hookahi mokuna wale no o na aina o Hilo, aka, o ke Teritore mai o a o i keia hana a kakou.

         Ua haawi aku au i ko'u mahalo no kana mau hoakaka manao, a hooia pu aku iaia i ko'u waiho aku i keia mau manao imua o ka Papa Komiaina.

GEO. P. COOKE.

Lunanui, Manahooko me Kakauolelo.

 

 

 

 

Eia Iho Na Mea Hana Kupono No Ka Aina Hoopulapula

         He mea pono e hoomakaukau kela ame keia e hoi ana i ka ain hoopulapula e makaukau i na wahi kilu, kanakani, hana oi, oo, ke kolopa a pela aku, me ka iko i ka hoohana ana ia mau mea i ka wa pono.

         A o ka mea oi loa aku oia no ke kukakuka mau ana me na hoa noho. Na Kolomona kei wahi olelo ma ka mo. 11:14 "Ma kahi e ahaolelo ole ai, e haule na kanaka; ma ka lehulehu o ka poe kukakuka he maluhia."

         A oi loa aku hoi kou kukuka mau me kou Akua, i ole oe e naueae. Sol. 10:30 " E mau ana ka mea pono, aole ia e naua ae; O ka poe hewa, aole no lakou ka honua."

         He oiaio keia mau mea a pau, a no ka mea, he mau miliona o na kanaka i hooialo i keia i hala, a waiho mai i keia mau mamala olelo o ke ola no kakou.

         A pela i kukuluia ai o na luakini, k@ kalana ola no na kauaka, wahi a kahiko.

 

 

 

 

Mai Kaii Wale No Na Mea Mahuahua, i Na Mea Liilii e Iho Makawalu Ana

         He mea haule @l@ keia iwaena o kakou o ke ka maka i @ mea nunui, a haalele i na mea liilii, @ maalo mau ae ana. Mamuli @ ia kakali o ka hoea mai o ua mea nunui nei @ po ka la, a ao hou he po, i nele ai kakou i kekahi mau pono o keia noho ana.

         Ma na kalan no apau i nohoia e Hawaii kuali, aia ilaila pu keia wahi ana eepa; he wahi eepa hahai hele ia kakou, aole i na lahui e ae.

         I ke kanaka e kakali ana, komo ana keia wahi hana e loaa ai he wahi kenikeni. Ea, pehea oe i keia wahi hana? Heaha ka uku! Ha@ ia mai la, he 50 keneta, a i ole he 100 keneta ka haule iho malalo o ka ke kanaka mea e kakali ana; pa@e ke kanaka me na olelo maalea me ke kau o ka maka i ka hana nunui o ka uk@ aole au e hiki la ua paa mua au, me kuu haawi ana i kuu ae, in a aole au i haawi mua i ko'u ae in a ua lawe mai au i keia hana.

         Ae; hala aku ia hana liilii, a maalo hou a maalo hou no. Ka ua kanaka nei kali no a po ka la a ao hou ka po.

         Ea, e kuu mea heluhelu, pehea ana ke kulana o keia kanaka i kakali mai ka Poakahi mai a Poaono akii@ e ka hauliuli! Ka haule loa kahi uku ilalo; in a i hana no i keia mau hana liilii, me ka makaala no i ua mea nunui nei, @ ka hoea mai, in a ua pokeokeo.

         Ma ka moolelo a ka poe okohola, aia he ano kohola i kapaia he Hamapeki. O keia i'a he paakiki loa kona loaa i kekahi wa, iaia e au like ana me na keiki. O ka hana a ke @ i'o ia no kona pahu ana i kekahi o na keiki me ke o, a paa, e have auanei ka i'a anui, a poalo mau mai; a ma ia hana ana e kuu mea heluhelu, e maalahi ai i ke kii ana o ka i'a nui ke o i'a.

         Eia mai keia, i makemake oe e leoaa ke kinana moa me na keiki @a oe, ea, e hooikaika oe a loaa kekahi moa liilii ia oe, alaila, e poalo auanei ka moa makuahine ia oe, a e paa ana ia oe i ka hopuia; a in a o ke kali kau a nunui na wahi moa liilii alaila hopu i ka makuahine, ea, e @ele ana oe i ka moa ole. O ka hana naauao o ka hopuhopu i na moa liilii, i loaa ole aku no ia o ka makuahine ua loaa no kau moa.

         O keia kekahi o ko kakou mau kina'una'u e noho nei. I ka hala ana o kau mea kakali naaupo ai, hli wale aku la no a nuku me ka hoino aku.

         Mai pela hou aku kakou. O hoi aku auanei kakou a luna o ka aina hoopulapula, a wae ae ma na hana ano nui, e onamiliona koke ai, haalele iho i na hana liilii e ola ai; o ia ke kanu kalo, kulina uwale, maia, ko aki palaai, MIKINA, HE-I, PAPAIA, a pela aku.

 

 

 

 

O Ke Aloha o Kekahi i Kekahi

         Iwaena o na la apau o ke ola ana o na kupuna o kakou i hala, kekahi mau mea ano nui loa a kakou e hoomaopopo ae ai, o ia no keia mea o ke aloha.

         O kekahi mea pookela loa keia iloko o ke ao nei. He lehulehu o na mana ano nui a ano kupono, ma ka nana aku, i kukuluia malalo o kei uhi o ke aloha; a na keia paa ana malalo o keia uhi i palaka ai kekahi poe a hele aku malalo o ia manao, me ka imi ole aku e hoomaopopo i na aoao o ia hana e ku ana i ka wa.

         He mea oilo, ma kela wa aku la i hala, ua kukuluia ae keia mea o ke aloha i kia ao i ke ao, a i kia ahi i ka po, iwaena o keia lahui kanaka. Ua holopono ia mea mai kekahi pe'a a i kekahi pe'a o ka aina.

         Ua nana aku kekahi i kekahi me ka olelo ame ka hana ana i na hana, me ke aloha, a ua ola i'o ka aina mai @ a o.

         Mailoko mai o keia mea i puka ae ai o keia mea he kaupaoua kupono. I ke kanaka kanu ai e kanu ana i kana ai, a oo, a ai, he mea maopopo e kau ana kona maka i na i'a ono o ke kai. Aia hoi ma kekahi aoao e noho ana ke kanaka lawai'a me kana i'a i @ele i ka ai; a nolaila, i ko laua halawai ana, e haawi aku ana a e haawi mai ana kekahi i kekahi, i ka mea i loaa, a i nele hoi i kekahi ma ke kaupaona kupono.

         Pela ka noho ana o keia lahui mai kinohi mai ahiki i ka wa i komo mai ai e kekahi mau hooponopono ano hou i kulike ole me ko ka mua, hoomaka ka nahaha o keia mau loina hana maemae a kupono maoli.

         He mea maopopo lea o ka ai, o ia ke kikewaena o na mea apau o keia noho ana; me ka lako i keia mea o ka ai, e loaa ai na mea apau e pono ai keia ola ana. E kukuluia ana a e paa ana kou hale, e lako ana oloko o ka hale i na moena, a pela aku, i keia mea o ka lako i ka ai.

         Hala ae la keia mau la o na kupuna, hiki mai la keia mau la a kakou e noho nei, ke kukuluia mai nei ua hana he lehulehu malalo o keia mea o ke aloha, a no ka mea, na keia mea o ke aloha e uhi na hewa he @i.

         Ma keia mua aku, e kuu mea heluhelu, e ike hou ia auanei ia mea maikai a na kupuna. E pau ana kela ano aloha lalau, o ia hei, ka haawi wale ana me na kumu kupono ole, a ma kekahi olelo ana, he uhauha. E pololei ana kau aloha ma kahi o ke aloha.

         Elike wale paha me kekahi ano o kakou, ka noho iho a aloha wale ao no i kekahi hoa kanaka, a ala ae ka manao e kokua ku me kou ike maoli aku no, i ke kokua ole o keia kanaka iaia iho, ma ka hana ana i na hana nona e pono ai- o keia kokua a aloha ana ou e kuu mea heluhelu i ua kanaka la, o kou hoopilikia ana ia ia oe iho, a no ka mea ua paa ke kanawai pela, e aloha aku oe i kou hoalauna elike me kou aloha ia oe ihe.

         Pehea ka hoomaopopo ana ia mea na iho i kou mau lima i hoohanaia iloko o ka lepo; e waele ana, e kanu o kou aloha ia oe iho. Penei: E naana a e hana ana i na hana like ole i loaa ae ai ola mea o ulakolako. E nana iho i ke ano o kou lima a hookuku aku me ka lima o ke kanaka au i aloha, a i makemake ai e kokua, e ike iho ana no oe i kou aloha i ua mau lima la ou a e ala ae ana ka ukiuki, ma kahi o ke aloha, no kela kino nona na lima i nakakaka ole elike me kou.

         E olelo ae ana paha kekahi poe o kakou i piha me ka Palapala Hemolele ka eia iho no ia wahi olelo, "O ke aloha ka mea nana e uhi na hewa he nui." Ae. O kou kokua ana i ke kanaka i nakakaka ole ka lima elike me kou e ka mea heluhelu, @ kou uhi ole ana ia i ka hewa o ua kanaka la. Ma kau kokua ana, ua hooikaika aku oe iaia e hoomau ia hana hewa, he molowa.

         O keia anei ka manao o keia wahi olelo no la! Aole. O kou aloha, o la kou kokua ole aku ia ano kanaka, ke ala ole ae a hana nona iho; aka, i ala mai ola e hana e kokua aku oe iaia, - a e ike auanei kaua e kuu mea heluhelu, e nalowale loa aku ana ia wahi inoa on a o "kanaka palaualelo a molowa."

         Mamuli o kou makemake ole e ike mau aku iaia m ia kulana ano inoino, i kokua ole aku ai oe, a o ia kou aloha oiaio iaia.

         O kou kokua aku i kona molowa, o ia kou uhi ole ia hewa on a, aka, i kokua ole aku oe, alaila ua hana aku oe i kekahi haana ana e ike iho ai, sole ka he wahi pono i koe, aka, o ke ala ae a ku me ka maloeleo, a hele aku no ka mahakea, a iho aku na lima ilalo i ka honua e kanu, apau, leba ae na maka i ka lani a owaka ae ka waha me ka i ana ae: "E ke Akua, e hookuaua mai oe no ka kaua mahakea."

         I ka hana ana o koia kanaka "owai la ia!) i keia hana kokua iaia iho, ma o kau u'a ana i kau, ua uhi aku oe i ua hewa la, a ua nalo aku ia ano ino on a i ka maikai i puka ae. Aole loa e ike hou ia ana ia ano ino. O ka laau hahau wale no ia o keia mea o ka molowa, o ka hanai ole aku.

         Aka nae, e kuu mea heluhelu, e loaa aku ana no ia kaua kekahi ua nele, aole no ka molowa, aka, no ka naaupo. O ia hoi kona hooikaika i kana mau hana mahiai i ka wa kupono ole; a mamuli o ia lalau ma ka lawelawe hana ana i pilikia ai; a o ia ano poe la, e kokua aku me ke a'o pu aku i ke alahele i oi aku, i holopono kana hana.

         Apau ae la na kanaka i ka hana i keia hana, e olelo ae kaua ma Molokai, alaila komo koke keia wahi mea maikai elike me ke poomanao a kaua, e kuu mea heluhelu, me ke ake'ake'a ole ia. E noho alii maoli mai ana ia moa elike me ko na la mamua.

         E nele ana kekahi, ua loaa hoi i kekahi; pela ana keia mua aku o ke ola ana o na kuauli ma na aina hoopulapula.

         E hoomaopopo kaua, o ka ninau mua loa keia e komo ana ma ka waihona noonoo o na Komisina, o ia keia: E kupono ana anei oe ke hoi ma Molokai, elike me ke kauoha a ke kanawai! O ka manao oiaio maoli o ke hinau ia oe e Hawaii kuauli, a he mea pono nau no e ninau iho ia ninau, o ia keia: He kanaka ikaika anei au i ka hana; a i ole, he ikaika anei au i ke kanu olena iholena, ame na ano lena e ae no apau!"

         Ina he ikaika i ke kanu elena, o Honolulu iho no nei, noho iho.

         Aohe omua e holo aku ai!

         Ua hoopaneeia ka aha hulahula i manaola, e haawi ma ka Outrigger club ma ka po Poalima iho o keia mahina la 31, mamuli o kekahi mau kuia i hiki ole, a hoopaneeia aku la a keia mahina iho, la 6 o Aperila, po Poaha e naue ae e na opio punihei i ka hulahula me ka haawi pu ia ana o kekahi mau makana i na paa helu ekahi, elua a ekolu.

 

 

 

 

Moolelo o Ka Halawai 26 a Na Komisina o Na Home Hawaii

         Ua heluheluia ka moolelo o ka halawai 25 a ua aponoia.

         Hoike ae ka lunahoomalu, ua noi aku oia ia Mr. John Watt @ hiki kino mai ma ka halawai a ka papa Komisina no ka haawi ana a@ i kekahi mau hoomalamalama ana maluna o na aina hookuonoono e na Maori ma Nukilani; oiai hoi o kona hoea ana iho nei no ia i neinei, mai ia wahi mai.

         Ua hoakaka ae o Mr. J. Watt, aia he ano e nui mawaena o na kulana hooponopono o ko Nukilani ame ke Hawaii nei. O na Maori, wahi ana, aole loa i hoakoak@a ae ia lakou me na kulanakauhale nunui o ka aina, aka, ua hoomau aku lakou i ka noho ana ma na aina mahiai; a i mea e lilo ole ai lakou i poe kuewa maluna o ka aina, ua kiai paa ke aupuni me ka makaala ana ma na @ana pili kuai hoolilo aina, me ka ae ole ia o kekahi e hoolilo pau i kona kuleana. O na Maori no ka pouhana o ka aina ma na hana mahiai; a he hookahi wahi mokuna aina holomua loa ma na henu uwi waiu pipi, i kukulu a lawelaweia o na hana ma ke ano kalepa naaauao.

         Eia hou keia, o ka heluna o na eka ili aina i haawiia i na Maori, aole i kaupalenala, e ma@ ana kela ame keia i ka aina elike me ka ikaika i loaa, me ke kokua ole mai o ke aupuni i mau haawina dala, aka, ua hoolako mai ke aupuni i na lo@a ma na hana mahiai, a pela aku, no ka pono o ka poe hooku@aoono.

         Ia wa no i hoike ae ai o Mr. Cooke, aia he koena dala ka ke Komisina e waiho nei, nona ka hina helo o $27,077.29, mawaho ae @ na loaa o ka malama o Feberuari; a hoike pu ae, oiai oia ma kana huaka'i hope aku nei ma Molokai, i ike kumaka aku ai i ka paumawai o 4 @iha i kukuluia ma kekahi luawai o ka mahiko kahiko, @ Mr. Lyman; @ ma ka hoaoia ana o ka wai me na mea hoonui ike, e Mr. Conant, i keia ai ua awili pu ka waikai, o 84 kulu i ke galani wai. Ua emi iho nae ka ikaika o ka hukakai o keia wai, i ko Waialae ae nei, o keia mokupuni, e hookahekaheia nei ma na mala mauu alfalfa.

         Ma kekahi ninau i waihoia ae e ka lunahoomalu i hoike ae ai o Mr. Cooke, ua hooikaika maoli mai ka holomua ana o keia hana i na hana a ka papa Komisina.

         Ia wa i haawi ae ai ke kakauolelo i kela ame keia lala, i na pepa kii aina o Kalamaula lalo i maheleheleia iloko o elua ano, e Mr. Jorgensen; me ke noi pu ana i na lala o ka papa, e hookuku me ka akahele, a ma ka huakai a lakou ma Molokai, ma na la 17 ame 18 o Maraki, e hiki ai ke wae ae a apono iho i ke kii mahelehele aina kupono.

         Ua heluhelu ae ke kakauolelo he leka mai ia Mr. E. L. Kauai mai o Aiea, Oahu, e noi ana i mahele aina nona ma Molokai, a e hoike pu ana i kona mau manao e pili ana no na hale noho e kukuluia aku ai no ka poe hookuonoono.

         Ua hoike ae o Mr. Duncan, aia ke hauwalaau hele ia nei ma ke kulanakauhale kekahi olelo, e olelo ana, o na hua apau o ka aina o ka poe hookuonoono ma Molokai i makemakeia e maauaua, e pakaukauia no ia mau mea ma o ke Komisina la, malalo o kekahi mau hooponopono a aelike a ka papa i manao ai he pono, a me kona manao, he mea pono e hoikeia aku keia mea ia Mr. John Wise i hiki ai iaia ke pane ku e aku ia ano olelo palaualelo i ke akea, ma ka Nupepa Kuokoa.

         Hoike ae ka lunahoomalu aole he lono i loaa mai no na mea e pili ana no na mea i hoolalaia no ka huaka'i no Hawaii nei, a Mr. Davis ame Mr. Mendenhall, mai Wakinokona mai, a ma kona manao, he mea pono e hoomakaukaia kekahi mau manao, a hoouna aku i ke keena o ka elele lahui ma Wakinekona ma ke kelekalapa.

         Mamuli o ka hana ole i koe imua o ka papa, ua hoopaneeia ka halawai me ka hele ana o na lala o ka papa, mawaho ae o ke Kamaliiwahine Kalanianaole, e makaikai ia Cooke Farm, ma ke kihi o na alanui Moi ame Piikoi.

         GEO P. COOKE,

Lunanui, Manahooko me Kakauolelo.

 

 

 

 

 

 

He Mau Kukai Olelo Me Ka Malihini Mr. A. Locke

         No kekahi mau la mahope iho e ka holo ana mai o Mr. A. Locke o Sana @, Kaleponi, ma kana huakai makaikai ia Hawaii nei, i kipa mai ai oia e halawai pu me a'u. Ma ka maua kukalaolelo ana, i hoike ae ai oia, he mahiai a kalepa huaai kana oihana ma Kapalakiko; a no 88 makahiki i hala ae nei, ua nee aku oia a noho ma Sana Roxx, a hookohuia no hoi i hope luna auhau no ia mokuna aina @o kekahi mau makahiki.

         Ua loaa ae ka holomua o keia wahi mokuna aina, wahi ana, mai ka ikaika mai o na hana mahiai a hookulu laau hua ai i lawelaweia malaila; i ko'u wa mua loa o ka hoea ana i keia wahi, o na hana hanai holoholona ame uwi waiu, pela na mala laau huaai nunui hewahewa lehulehu, i noho on a pakahiia e ka mea hookahi a i ole e na hui. I keia la ua pau keia mau aina ka maheleheleia. O kekahi mala i paa pono i ka laau pruna, nona ke palahalaha o 160 eka, i noho on a ia e ke kanaka hookahi, e noho nei ma Kaplakiko, he luna hoohana ame na limahana kana i hoonoho ma ia ai@a.

         Malia paha ua hoolako ae keia aina i ka ohana o 10 lala; aka, o keia aina i noho on a ia e ka mea hookahi, ua maheleheleia i keia la a ke hanai nei i kekahi mau ohana o 100 ka heluna.

         O na ena o keia mau kuleana aina liilii ke pii mahuahua nei ka hua o ko lakou aina me ka ikaika. Ua waiho ae oia i ke kumu o keia holomua ana, ma o ka maheleheleia ana o keia aina iloko o na kuleana liilii no keia ame keia ohana, a me ia hana ana, i ala ae ai kela ame keia ohana a hana no ko lakou pono penei ihe, me ka hoihoi ma kahi hoi o ka noho hana aku malalo o kekahi no ka hoolimalimaia no ka uku.

         Eia keia, ua maheleheleia ka mokuaina o Kaleponi iloko o na mokuna hooaauao i lako me na halau hoonaauao, ame na halu hoonanea; a malaiala e halawai mau ai na luna hoonaauao o ke klana me ka poe mahiai, a kiko olelo maluna o na ike mahi mahakea, a pela aku. I keia la mahope iho o ka ia e malamaia ai o keia ano halawai, e hoike ae ai na luna a'o i na wahi ame ka manawa e malamaia ai o kekahi mau hana hoikeike, elike me na mea i hoakakaia ma ka halawai; oia no, na mea pili i ka mahi ana, kapipi wai laau ana, ke kakiwi ana ame ke ano o ka malama ana i na laau huaai ame kona hua. Na keia mau hoonaauao ana i hoopii mahuahua ae i ka hua a ulakolako maoli o keia mokuaina.

         O na keiki ma na kula he a 'oia i keia ike kanu meakanu, me kahoao maoli ana e lawelawe lima ia hana ma na kihapai kupono i hookaawaleia na kela ame keia keiki e laa ke kulina ame ka uwala a i ole o ka hanai holoholona e @ @ moa ame ka puaa. He mau ma@ kupono i haawina no kela ame keia mahele hana iwaena o na keiki, a ua ikeia ka holomua o na hana mahiai mai o a o o ka aina.

         Wahi ana, iloko o keia 25 o na makahiki wale no i pii mahuahua ae ai ka auhau waiwai a p u@ @ malua ia; na keia i hoopuip@ @ ae i ka waihona o na kalana ame ka mokuaina.

         Ma kona kaahelo ana apuni ke Teritore nei, ua loaa ae iaia keia manao e loaa ana na pomaikai he nui i keia Teritore ke mahele@ @ia keia mau aina oonei i na makaainana me ko lakou hoohana no lakou iho.

 

GEO. P. COOKE.

Lunanui, Manahooke me Kakauolelo

 

 

 

 

 

Kekahi Mau Kahua Hoopulapula

         I mea e hoomanao ai o na lainea;

         Hal 46:1_O ke Akua ka puuhonua ame ka ikaika o kakou, he kokua kokoke loa ia i ka popilikia ana.

         Kek. 12: 1_E hoomanao oe i kou Mea nana i hana, in a la o kou noho opiopio ana.

         Ezek. 18:30_ E mihi oukou, a e huli mai, mai ko oukou mau hewa apau, i ole e lilo ka hewa i make no oukou.

         Isaia 1:18_E hele mai hoi, e @i ke kakou, wahi a Iehova: Ina paha i like ko oukou hewa me na kapa ula, e keokeo auanei ia me he hau la; Ina paha i ula loa elike me ka mea ulaula, elike auanei ia me he hulu hipa la.

         Ioane 14:14_Ina e nonoi oukou i kekahi mea ma ko'u inoa owau no e hana.

         Hal. 41:1_Pomaikai ke kanaka i manao i ka popilikia: E hookoa mai o Iehova iaia i ka wa ino.

         Isaia 59:1_Aia hoi, aole i pokole ka lima o Iehowa, i mea e ole ia ia e hoola; Aole hoi i kaumaha kona pepe'ao, i mea e ole ai ia e hoolohe; 2_Aka, ua kaupale no ko oukou mau hewa mawaena o oukou Akua, a ua huna ko oukou mau kala i kona maka, mai o oukou aku, i ole oia e hoo'ohe mai.

 

 

 

 

 

Hawaii Bank of Commerce, Ltd.

         LIMITED

Alanui Moi, Mawaena o na Alanui Papu me Betela.

HE BANAKO HOAHU LIILII

Ua hiki ia oe ke hoahu liilii a ma ke kikoo dala oe e unuhi ai me kou auhau hou ole ia. E hoomaamaa i keia ano hoahu liilii. He maalahi loa keia.

E hele mai e hui pu me Henry Asch, ke kaikaina o ka Hope Makai Kalana; he opio Hwaii, a he oluolu na kukai olelo ana.

 

 

 

CITY MILL CO.

KEKAHI O NA HUI KAHIKO LOA MA HONOLULU NEI

Poe kuai Papa, Pilihale na lako Paipu, na Laau Puka Aniani me Panipuka lako Pili Hao; na mea no wau no ka home ma ke kumukuai oluolu loa.

Kukulu makou i na hale ma ka uku liilii ana, me na hookaa liilii.

         O KA OI LOA AKU NO KA POE HOOKUONOONO

 

Mai Poina---Hele Mai Ia Makou

Kihi o na Alanui Moiwahine me Kekaulike.      Honolulu, T.H.

 

 

 

 

 

O NA HAWAII

 

i makemake i ka pomaikai o ke Kanawai Hoopulapula o Molokai, e hoolako ia lakou iho no ka holomua ma ka loaa ana ia lakou o na Lako Mahiai me Hanai Hloholona ma keia hui kamaaina.

Ke malama nei makou i na Lako Hana Maikai Loa, pela hoi me ka PENA SHERWIN WILLIAMS, ka mikini Umi Waiu KE LEVAL ame na lako pili i ka home o na ano apau.

Maloko o ko makou Keena o na Lako Paani e loaa no he ahua o na pu liilii ame na raifela maikai.

 

E.O. Hall & Son, Ltd.