Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 15, 14 April 1922 — KE ANO O KE KALAIAINA. [ARTICLE]

KE ANO O KE KALAIAINA.

(Kakaui e Z. P. K. Kawaikaumai(ikamakaokaopua.) (Hoomauia mai.) 2. O ka poo Imi i na kanawai o ka honua, ame 'ke ano o ka liana ana i na mea hou, he poe akamai ka nui o lakou, a he poe noonoo, he poe maiau, a ho poe hooikaika loa kekahi poe o lakou, a paupauaho ole. Aka, i ka wa e hai mai al lakou i ko lakou ike, alaila, hiki i ka mea hawawa ko hoolaha aku. Aole koi e hiki ke hookapu i ka lakou moa ike. Pono no i kela kanaka keia kanaka ke ike i kela mea i imiia. 3. He waiwai hoomau ka ike, ame ka naauao, a he waiwai laha wale aku no hoi. Aole i like mo ka waiwai maolL \lna ike kekahi i kekahi mea, hiki no iaia ke hai aku i kana mea e makemake ai; a o kela inea i iohe, hiki iaia ke hai aku i kana mea i makemake ai; a o kela mea i lohe, hiki iaia, ko hai aku i na kanaka he umi, ho haneii paha, a o kela poe, hai hou aku lakou, a pela e laha loa aku ai. Ma ke pa'i palapala, hikiwawo loa ka hoolaha aku i ka ike, ame ku naauao. Ho waiwai maoli keia mau mea; he waiwai liko ole nae me kekahi mau waiwai. Nolaila, aolo olelo nui ia koia waiwai maloko o ka olelo kalaiaina. /Ua iko no ka poe kalaiaina apau, he waiwai nui loa no ka ike. Ua maopopo no ia lakou, aolo loa o waiwai nui ka aina, ke naaupo na kanaka. Ua iko no hoi ka poe kalaiaina, ua pono na aina i ka poo hoolaha iko. Nolaila, ua kau pinepine na kanawai homalu i ka waiwai o kela poe. Ma na aina naauao, i na palapala kekahi kanaka i buke, hiki no iaia ke olelo i ko alii nona ia wahi, alaila, ua kapu kela buko i na kanaka e, aolo hiki ia lakou ke pa'i. Aia no ia i ka mea nana ka buke, iaia wale no. Pela no na mea i imi akamai ia. O mea nana i hana mua, nana wale no ia hana, elike me ka penikila. O ka mea nana i hana mua, nana wale no ia hana. Aole pon'o ia ha'i ko hana ia peni me ka uku ole i ka mea nana i hana mua. 0 Kona waiwai ia. O kona uku no hoi no kona imi ana. O ia lioi ke» kahi mea e ikaika ai na kanaka i ka imi i na mea hou. No ke ano e o keia waiwai o ka ike, nolaila, he okoa ke kuai ana i ka waiwai maoli. Aolo hiki kp hoiliili ma kahi hookahi, a e kau maluna o ka moku, a e lawe aku i ka aina e e kuai ai. Ina ho huluhulu, a ho palaoa paha, alaila, hiki no ke lawo i ika aina e, i mea o loaa mai ai kolaila waiwai. Aole ma ko kuai ana ka waiwai o ka ike, ma ka lioopili ana ne i ka hana. Ina i nui ka poe ike ma kekahi aina, aole mea e ae e waiwai ai ia aina ia lakou, o ka hoopili no i ko lakou i'ke i ka hana. Ina paapu ka aina i ka poe ike, a hoopili ole ia ka ike i ka hana, mako loa no lakou; i ka hune, ame ka pololei. Aolo waiwai ka aina ma ka iko wale no. Ua like no ka ike me na huila mahu, e kaa ana. Ho mea waiwai ole ke hoopili 010 ia kela mau huila me ka mea e. Ina hoopiliia me ka moku holo, ka moku, he mea Wty.wai. Ina hoopiliia mo na kaa ukana, ame na kaa kanaka, i mea huki i kela mau kaa, alaila, ho mea waiwai ka huila mahu. Pela no ke me ka oihana hana lole, ame ka oihana olopapa, ame ka oi- | hana ku'i hao. ' Ma keia mau olelo i oleloia ai, I ua maopopo ka pili pu ana o na mea hooikaika, i kokua kekahi i kekaKi. Pono e kokua ka mea ike i ka hana mamuli o ka jnoa hooikaika i ka hana. Pono no hoi e kokua ka mea ike i na kanawai o ka honua, mamuli o ka mea imi i ke ano o ka hana ana. Ina pela, pomaikai ka aina, e waiwai no ka aina hana pela. Pauku IV—No na mea e mahuahua ai ka waiwai loaa ma ka hooikaika ana. Ina o ia mau no 'ke kumuwaiwai, a o ia mau no hoi ka nui o ka poe hana, a o ia mau ka ikaika o ka liana ana, alaila, o ia mau no ka waiwai loaa. Aka, ina mako kekaiii, ua uuku iho ka waiwai loaa. Ina he aina ko 'u, a lima au i ka poe hana, a hana lakou i na hora elua i ka la hookahi, loaa no ia'u 'kekahi waiwai ilaila. Ina hana lakou 1 na hora eha i ka la hookahi, alaila, papalua ka waiwai loaa. A ina hana lakou i na hora ewalu, alaila, papalua hou ka waiwai loa.. Ua like ka mahuahua ana o ka waiwai loaa, me ka nui o ka hana * hanaia. O ia ka'kakou i iko ai i kela la i koia la. 0 ka poe ma'i, o 'ka poe elemakule, o ka poe palaualelo, aole e mahuahua ana ko lakou waiwai, no ka mea, aole e hiki ia lakou e hooikaika. Eia kekahi, he mea nawaliwali ke kanaka. Ina hooikaika loa oia, mai ke kakahiaka a po ka la, a hana i kela la i keia la, mamuli, pau kona ikaika, a lilo no ia i mea nawaliwali loa. Ina ua nui aku ka ikaika o ke kanaka, ina ua nui aku ka waiwai loaa ma <ka hooikaika ana. Ina i like ka ikaika o kekahi kanaka me na ,kanaka e, he «mi^

alaila, like no kona waiwai loaa ma ka hooikaika ana, me ko kela poe ho umi. Nolaila ua maopopo keia mau mea. 1. Ina hiki ia kakou ke hoomahuahua i ka a pa-umi ka nui 0 ka hana ana, al&ila, ua pa-umi ka waiwai loaa. Ina hiki i ke kanaka hookahi ke hana i ka hana a na kanaka he umi, alaila, loaa no iaia ka uku a na kanaka ho umi. Ina he umi haawe ukana e waiho ana ma Wailuku,«a kii kekahi lanaka 1 ka lio ame ke kaa, a lawe mai i kela mau haawe a na kan&ka he umi, ahiki i L&haina nei, alaile, pono iaia ka uku o na kanaka ho umi. A ina hiki i na kanaka apau ko hana pela, alaila, mahuahua loa ka waiwai loaa, pa-umi no na kanaka apau. A ina imi akamai kekahi kanaka, a loaa ka huilawai olopapa, a hana kela huila i ka hana a na 'kanaka hookahi haneri, alaila, ua like ka hoonui waiwai ana me na kanaka 010 wale hookahi haneri. A ina i nui loa ka hana i hana akamai ia pela, alaila, e waiwai loa no kela aina. 2. Eia kekahi. Ua nui loa na mea e pono ai ko ke kanaka noho ana, aole e hiki i ke kanaka ke hana oia wale. Ua makemake kakou i ka hale, i ka ai mo'a, i ka lole. Aole hiki ia kakou ke kua i ka laau ilalo me ka niho, elike me ka Biva. Aole hiki ke hoomo'a i ka ai ma ka lawelawe ana o ka lima. Aolo hoi e hiki ka lima, ke lawelawe a hana wale i ka lole. Loaa koke no nao ia kakou ka mea e hiki ai. Hina koke no ka laau i ka hao, a mo'a koke no ka ai i ko ahi, a paa koko no ka apa lole i ka huila. Malaila i maopopo ai ka maikai io o ia mau mea kokua o ka honua. Ina loaa i ke kanaka kela mau mea kokua, hiki no iaia ko hana i ka waiwai, hana 'ole ia e na limk wale no. (Aole i pau.)