Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 35, 31 August 1922 — He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa [ARTICLE]

He Moolelo no NA PUUWAI ELUA A I OLE Ka Hewa o ka Wahine-He Moolelo i Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi Noonoo o ke Au o ka Manawa

"Ua maa maua i ka noho maluhia ana ma na kuaaina, nolaila i manao ai o mama, aole keia wahi i kupono iaia, i kau a mea o ka hanakuli o na kamalii ma na alanui. Ma ko maua la e haalele iho ai i keia wahi, e hoololi ai au i ko'u inoa, a hele aku ma ka inoa o kuu makuakane, oiai ua pau ko'u hilahila ana i kela inoa, ua hele na nupepa a piha me na nuhou, no ka holomua loa o kela lua gula a kuu makuakane ma Kaleponi, a e hoihoiia aku ana na keneka apau a ka poe, na lakou ke dala, i pau iaia. me ka ukupanee pu, nolaila he nuhou hoohauoli loa mai keia ia'u; eia ka iloko o ka manawa i moeuhane mua ole ia, o ka wa iho la ia e oili mai ai o na pomaikai." Ua hookahaha loa ia aku ko Kauka Mudoka manao no kela hoakaka mai ia Ela aku, a o ia kana i pane mai ai: "Ua noho pouliuli maoli au, no kena mau mea au i hoike mai la, aka nae ua hoopiha loa ia mai au, no kena mau mea au i hoike mai la, aka nae ua hoopiha loa ia mai au me na manao hauoli, a ke haawi aku nei i ka'u mau hoomaikai ana, no keia pomaikai i loaa ia olua. Ua paa maoli no ko'u manawa i ka hana. pela iho la i ike ole ai i na nuhou o kela ame keia la." "No kela manao e haalele iho i ka noho ana m.a keia wahi, ua hooholo maua o mama, e kuai hoolilo aku i ko maua mau lako hale apau, a'hoi aku e noho maloko o kekahi hale hoolimalima. pili kahakai, i hoolakoia me na pono hale, o ko maua wahi ia e noho ai, ahiki i ka huli hoi hou ana mai o kuu kaikunane. "Akahi no nae au a haupu mai la, no Jene kuu hoaloha, ina paha oe e ae mai ana. a i ole o Mrs. Miuloka paha, alaila e lilo ana kona hele pu ana me a'u i mea hoohauoli loa mai i ko'u manao, no ka mea e hoomau aku ana no au i ke a'o ana i kana mau haawina, me he mea la, eia no au maanei nei kahi i noho ai." "Ina o kou manao ia ea, alaila ke haawi e aku nei no au i ka ae, e lawe pu oe iaia, oiai aole he mau ku-e ana mai a kuu wahine makua, aka e hoohauoliia ana kona manao, no ke kaawale aku o kana kaikamahine i kahi mamao, e hoouluhua ole ia aku ai oia. iloko o kona kulana nawaliwali, a e lilo ana no hoi ko Jene hele ana aku i kahi okoa e noho ai, i kumu e loaa ai ke ola kino maikai iaia." No kekahi mau sekona, ua halii iho la'ka meha maluna o na opio, oiai aole he mea o laua i kamailio, hou ae, aka nae, no ka noho mumule loa mai hoi o Ela, ua ninau okoa aku la o Kauka Mudoka iaia: "1 ka manawa hea olua e haalele iho ai i ka noho ana i keia wahi ?" "Iloka o ka manawa pokole loa e loaa ana ia maua, o ia hoi, ma ka manawa e lilo aku ai ko maua mau lako hale, i ke kuaiia, a aole o'u makemake e huli hoi hou mai no Ladana nei." "O, mai kamailio mai oe i kekahi olelo o kena ano!" wahi a Ela. me ka palulu okoa ana ae i kona.mau maka. "E huikala mai oe ia'u e Miss Kolakona, ina ua lilo ka'u mau olelo i kamailio aku nei, i mea hookaumaha aku ia oe," i wikiwiki aku ai o Kauka Mudoka i ke kamailio ana. "Ua mao|X)po ia'u ke kumu o kē kaumaha o kou noonoo, no na mea no ia e pili ana i ke kanaka au i noonoo mau ai, oia ka hoopakele iloko o kou mau wa o ka pilikia ame ke kaumaha. "Aole loa he wahi lihi kanalua iki iloko o'u, eia o Kapena Leonada lee'pee-mar* nei ma kekahi wahi, me kona aa ole, e hoikeike hou mai i kona helehelena imua ou, a ma kekahi olelo ana ae hoi, ua haalele mai oia ia oe iloko o ke anu; a ina owau ma kou wahi, e hoopoina loa ana au i ka noonoo hou.ana aku no kekahi kanaka elike me Kapena Leonada- O e Ela, ua oi aku ka nui o kuu aloha ia oe mamua o ka mea hiki i na huaolelo ke hoakaka ae, a na ia aloha, i aneane e hoolilo mai ia'u i kanaka hehena." Afe kela mau huaolelo o ka puka ana mai ka waha aku o Kauka Mudoka, ku okoa ae la oia iluna, me ka holoholo ana iho, a pane hou aku la : "O, e huikala mai oe ia'u aole au i manao e hoopuka aku i kela mau huaolelo, aka no ka nana aku nae i ka nui o kou mau manao kaumaha, pela i hiki hou ole ilio ai ia'u ke hoomanawanui; a no ka mea ua hele maoli kuu puuwai a paila i ke aloha e noho aku nei nou, me ka makaukau e hoomana.aku i ka hu'a o kou palekoki! Aole paha oe e manaoio mai ana i ka oiaio o keia mea, no ia kumu, e hoowahawaha mai ana oe eElaia'u)" No kela mau olelo a Kauka Mudoka, wehe ae la o Ela i kona mau lima, mai ka palulu ana ma na maka, a pane mai la : '*Ke manaoio aku nei au, ua kamailio wale mai nei no oe i na mea oiaio, no ka mea ua maopopo loa ia'u, aole kuu aloha he kanaka hiki ke hilinaiia. Aole e hiki ia'u ke hoowahawaha aku ia oe e Kauka Mudoka, ua nana aku au maluna ou, me ka piha i ka mahalo ame ka makee, no kau mau hana i lawelawe mai ai no ko'u pono. "Ke kaumaha loa nei nae au i ka hoike ana aku ia oe e Kauka Mudoka, no kou noonoo nui no'u, oiai, aole e hiki ia'u ke aloha hou i kekahi kanaka. I ko'u haawi ana aku i kuu puuwai i ka'u aloha niua, ua haawi aku au a lilo loa a i ka hoike ana mai o kela kanaka, mamuli o kana mau hana, oia kekahi 0 na kanaka me ke aloha hookamani, malaila iho la no make loa, kela momi makamae iloko o'u. Elike me ka loihi o kuu ola ana, pela no ka mau loa o ko'u aloha ana ia Kapena Leonada, aole no kona lilo ana i kanaka ino, aka mamuli o ko'u manaoio mau, oia kekahi o na kanaka kilakila loa. Nolaila ua haawi aku au i kuu aloha iaia, a iaia wale no!" Me kela mau olelo i kamailioia mai, hoomaha iki iho la o Ela, no kona makeinake, e ae i kana mea e hoike mai ai imua o ke kauka, a o ia kana o ke kamailio hou ana mai: "Ua hooholo maua o mama, e haalele iho ia Ladana nei ma keia ahiahi, a e holo pololei aku no Dila. Na kekahi kanaka kalepa i na lako hale, e kuai mai ana i ko maūa mau lako hale, e kuai mai ana i ko maua mau lako hale apau, ma ka manawa a maua e haawi aku ai i ke ki o ka hale nei iaia. O kekahi kumu awiwi loa o ko maua manao ana e haalele iho ia Ladana nei. no kuu makemake ole e ike hou ia Kapena Leonada; a imua wale no ou, ame ka Hui o Kapa ame Kalima, i hoike aku aku ai au no ko maua wahi e hele nei. Ke lana nei kuu manao, 1 kekahi la, e hoea ae ana oe, no ka ike ana ia Jene ame mama." "Ina aole au mau ku-e ana, alaila e hele mau aku ana au e ike ia oukou, i na wa kaawale apau e loaa ana ia'u." "Ma ka Ia apopo , a i ole, nia kekahi la aku, e kakau mai no au i leka ia oe e hoike mai ana, no ka manawa a'u, i makemake ai ia Jene, a ke hoea ae kela kaikamahine opio, e hoolilo no au i ko'u manawa ma ka hana ana aku i na mea apau e pono ai oia, a e lilo ai i kaikamahine maikai." Ma kela wahi o na kamailio mawaena o Kauka Mudoka ame Ela, i haawi ae ai ke aloha hope mawaena o laua, a huli hoi aku ia o Kauka Mudoka, aole me na manao hauoli, aka me manao kaumaha, i awili pu ia me ka hilahila, mamuli o kona liio ana i kanaka hoopunipuni ino loa, o ia na olelo ana i hoike aku ai ia* Ela, e pili ana ia Kapena Leonada. laia e hoi malie la ma ke alanui, ke kamailio la oia i keia mau olelo iaia wale iho no: "Ke manao nei au. e hoea mai ana no i ka hookoia ana o ko'u manao, no ka lilo mai o Ela, i wahine mare na'u- Malia paha he karaima ekaeka loa ka'u- i hana aku ai, ma ka hu-na ana ia Kapena Leonada i ka mea oiaio, a pela hoi imua o Ela, aka he mea mau no ia i ka hanaia e «a kanaka apau, e aloha ana i ka

lakou mau wahine e aloha ai. He manawa loihi loa, alaila hoi hou mai ka noonoo maikai iloko o Kapena Leonada nolaila aole o'u hopohopo ana no kela kanaka, a ke ae mai ka hoi oia, e holo no na aina mamao, no ka lapaauia mai o kona poo, o ka pau loa ana ia o ko'u mau manao hopohopo nona." laia i hoea aku ai no kona keena oihana, hoomaka aku la oia e lawelawe i kana mau hana, aole nae he hiki iaia ke hana, ua hele kona poo a piha, me na noonoo no Ela, pela hoi kana mau hoolala ana, i wahi e hoea mai ai i ke ko'ana o ka iini a kona puuwai. Ma kela ahiahi, hele hou mai la oia no kahi i noho ai o Ela ame kona makuahine, a ike aku la i kekahi mau kaa, i piha i na lako hale, a o ia kana i ninau aku i na kanaka, no kela mau ukana, hoikeia mai la iaia, he mau ukana kel«i i lilo mai i ke kuai a e hoihoi ana lakou, no ka halekuai o ko lakou haku. Ninau aku la oia i kahi i hele ai o na mea no laua kela hale, hoole mai la ua poe kanaka nei, aole i maopopo ia lakou, akahi no a olu ka manao o ua kauka nei, no ka ike ana iho, aole loa e hiki ana ia Kapena Leonada ke huli mai ia Ela maloko o ke kulanakauhale o Ladana. 7 MOKUNA XXXV. Aole loa e hiki ia Kapena Leonada ke hoopoina i kela helehelena u'i nohea o Ela ana i ike ai maloko o ka paka me he mea la o kela kana manawa mua loa o ka ike ana i kela kaikamahine. Aole no hoi e hiki iaia ke hoopoina ae i ka hele o Ela a piha maoli i ke aloha, no kekahi mea pela hoi kela hiona kaumaha i halii iho maluna ona, i ka wa i homapopo mai ai, i ko ia nei ano kahaha, a iaia i hiamoe ai ma kela po, e kau okoa mai ana no na hoomanao ana imua ona, i na manawa apau no kela helehelena u'i. Ma kekahi la ana ae, o kana mea mua i makemake ai e ike, oia no kona kokoolua o Mr. Ropa, a i aku la imua ona: "Ua hewa loa kaua, i ka hele ole ana e ninaninau, no kahi i noho ai 0 kela wahine opio ; ua hele maoli au e noho 'nei a piha me na manao uluhua. He hookahi mea nana i hookahaha loa mai i ko'u noonoo, o ia no ke ano o na hana a Kauka Mudoka, a no ia hana, he mea makehewa no'u ka hoolohe hou ana i kana mau kauoha. "He mau la kakaikahi wale ae nei no i hala, ua kamailio mai oia, e oki i kuu poo, no ka nana ana, ina paha aia kekahi apana iwi iloko o ka 1010, o ke kumu nana i hooka'ulua ia hana maimili o ka ikaika maikai ole o ko'u kino, aia ka hoi, a loaa maoli ka ikaika ia'u, o kona manawa iho la ia e hoole mai ai i ka hooko ana i kela hana, ka mea hoi ana i hooia mai ai, pela wale no e hoi pono mai ai ko'u mau noonoo maikai apau." "Aohe a'u mau mea e hoike aku ai ia oe e kuu kapena maikai, koe wale no ke kulike o ko'u manao me kou," wahi a Ropa, a e hoomaka aku ana oia e kamailio no kana mau mea i ike ai, 1 pili i ka oihana kauka, ua hoopuka aku la nae oia he manao okoa, i ka i ana mai: "O na hana hooikaika kino, na hana hoopihoihoi noonoo, aole ia he mau hana e pilikia ai oe i keia manawa, a he nui kekahi mau hana e ae, e pono ai ia oe ke hooko aku, me ka nana ole, i na kauoha a kou kauka." "Ke hoakaka mai nei anei oe, i na mea a ka Loio Malo o ka hoike ana mai, e hoopuni ana i na hana ma kela manawa o ko'u haalele ana iho ia Ladana nei? No na mea e pili ana i ko'u lioolilo ana, ma kahi i aneane aku e piha ka eha kaukani paona, mahope iho o ko'u hoea ana mai i Ladana nei, he hoaloha kela, no ka nui maoli o ka'u mau hana i lawelawe ai, a'u nae e hiki ole nei ke hoomanao. Auhea nae oe e Mr- Ropa, ke makemake nei au e hui kamailio pu me ka makaikiu a Mr. Malo o ka hoolimalima ana, e huli ia'u. "E kakau aku oe i leka iaia i keia la, e ninau aku ana no kana mau mea apau i ike ai, ma ko'u pilikia; a no kela papa ana mai a Kauka Mudoka, aole au e heīuhelu i kekahi nupepa, 1 ke pale nei au i kana kauoha, a ke makemake nei hoi au ia oe, I e kuai aku i mau nupepa lehulehu, a e lawe mai i mau mea na'u e heluhelu ai i na nuhou like ole. "Ma ko'u koho wale no, me he mea la, aole no hoi i nele, ke komo ana o ka nuhou, no ke kuhihewa ana o ka wahine opio ia'u, maloko o ka paka, a ina no aole he meahou o kela ano, alaila he nui no ka'u mau mea i makemake ai e heluhelu aku,| e laa, na nuhou pili i na wahine opio, iloko o ka pohai o ka' poe kiekie a hanohano o keia kulanakauhale," alaila paa ae la kekahi o kona mau lima, ma ka lae, me ka hoomau hou ana mai i kana> kamailio ana: j "Aole o'u pilikia e Mr. Ropa," wahi ana, me ka holoi ana! ae i ka hou, mai kona lae mai. "E hooikaika wale ae ana no au, e hoomanao, i na mea i hanaia, mai kela manawa mai 0 ko'u hopupioia ana e na Paele, a hoea wale mai i ka manawa--1 loaa ai ia'u keia O ka mea kupaianaha loa nae, aole he hiki ia'u ke hoopoina i ka helehelena u'i nohea o kela wahine ' opio o ka lele ana mai e puliki ia'u maloko o ka paka, a ua hele au a ulupuni loa, me na manao like ole no ka loaa o kela wahine I ia'u. x I "E hele aku oe e kakau awiwi i kau mau leka, ake pau kela hana, alaila hele aku kaua e huli i ke kiakaa o ke kaa nana i hoihoi i kela wahine opio no kona home, aohe e loaa ka maha i kuu noonoo, ahiki i kona loaa ana, a lohe pono hoi, i kana i mau hoakaka no kona kuleana maluna o'u.'' "Eia ko'u manao, ina nae aole au mau ku-e ana mai, e hele koke kaua no ke keena o\ka Makaikiu Liki, malia oia ka mea nana e kokua mai ia kaua, mamua hoi o ko kaua pono hele wale aku no, e huli me ka maopopo ole o kekahi mea," i hoakaka aku ai o Mr. Ropa i kona manao. "Ua pono kena manao ou, e kii aku oe i kekahi kaa, no kaua e holo pololei aku ai i kahi o ka makaikiu," wahi a Kapena Leonada, me ka ike ana iho, he oi ae ko laua pono, e hui pu me ka makaikiu, a e hoakaka aku i na mea apau imua ona, me ka waiho aku i na hana apau iloko o kon#iima. Hoko o na minuke he umi-kumamalima wale no, aia laua nei mialuna o ke kaa kahi i holo ai no ke keena o ka Makaikiu Liki, 0 ka mea apiki nae, aole ua makaikiu nei maloko o kona keena, aka nae ua waihoia aku kekahi leka malalo o ka malama ana a kana kakauolelo, o ko laua huli hoi mai la no ia no ka paka, me ka ninaninau pakahi ana, i na kiakaa malaila, i ka mea nana 1 hoihoi ia Ela, no kona home, ma ka la mamua aku. "E hāawi no au i elima dala i ka mea o oukou e hoike mai ana, oia ka mea nana i hoihoi i kela lede opio, i maule ai maloko nei o ka paka, i nehinei aku la, a e kuhikuhi mai hoi i kona wahi i noho ai!" wahi a Kapena Leonada, i hoike aku ai i kona mlanao imua o na kiakaa he nui e kuku mai ana ma ka aoao o ko lakou mau kaa. "O Koma. Kina ka mea nana i hoihoi i ka wahine opio no kona home," i pane mai ai kekahi o na kiakaa, me ka mihi ana iho, no ka hiki ole e loaa kela mau dala elima iaia* "Aole nae oia maanei i keia manawa, a aole no he hokahi iwaena o makou i ike i kona wahi e noho nei; aka ina oe e waiho mai ana i kou pepa inoa, alaila i kona wa e hoea mai ai, e huli aku oia ahiki i kou loaa ana, me he mea la o ke alahele maalahi loa paha ia, m'amua o ke kakali wale ana no o kona hoea mai." Ua pono na hoakaka a kela kanaka, i ko Kapena Leonada noonoo, nolaila haawi aku la oia i kona pepa inoa, me ke kakau ana iho i ka helu o kona hale i noho ai ame ke alanui, eia nae aia no iloko o ua kapena nei ka nauki, no kona hui kino ole ana rne ke kanaka ana i makemake loa ai e ike. Hoi pololei loa aku la laua no ko laua hale hoolimalima, o ka nuhou hauoli e kakali ana ia laua, o ia no kekahi kelekalapa mai ka Makaikiu Liki mai, e olelo mai ana ua makaikiu nei, e hoea kino mai ana oia no ko laua hal«, ma ka hora ehiku o kela ahiahi. (Aole i pau)