Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 40, 5 October 1922 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ke Kulana o na Moho Elel e Nanaia a Aku Nei i kei

Paa ka Manao o Kekahi Mau Alakai Kalaiaina

Repubalika no Kaa o ka Lanakila ia

John Wise no ke Kulana Elele Lahui

 

            He nui na kamilio e loheloheia nei iloko o keia mau la. no ke kulana o na moho elel lahui, o ka oi loa aku, iwaena o na moho elel o ka aoao Repubalika, a ma ka mea maopopo loa, aia mawaena o na moho John H. Wise Norman K. Lyman, ka hahana loa o na paio ana, me ka ukali aku o Charles E. King mahope o laua.

            No na moho elele Demokarata hoi, aia ke kauka'i nui ana o Kauka Raymond, i kona lanakila maluna o na haole, no ko lakou koho aku iaia, me ka nana ana ma kona ano kupono; aka ma ka aoao o W.P. Jarett, aole he wahi kana lua iki iloko on a, no ka hiki iaia ke hoohaule i kona hoa paio, me ka maalahi loa.

Maka pule aku nei i hala i loaa mai ai he hoike mai ka Hon. H. L. Holstein mai, no ke kulana o na moho elele lahui ma Hawaii, o ia ka ikaika o Norman K. Lyman ma ia mokupuni, a o john H. Wise aku malalo on a, a wahi ana, eia maloko o Honollulu iho nei, ka hahana loa o na paio, a ma ka Mokupuni o Oahu nei, e akaka ai ka moho e aha'i ana i ka lanakula.

            Mai Maui mai hoi, i loaa mai ai ka hoike i keia mau la iho nei, no ka ikaika o John H. Wise malaila, a oia mai ana ke oili maluna o na moho elele e ae, ma ia mokupuni, a ua hoike okoa ae kekahi Demokarata malaila, o ka heluna baloka e loaa ana ia John H. Wise ma Maui, elike ana ia, me ka huina baloka o King ame lyman ke huiia.

            Mai Molokai mai hoi, i hoea mai ai kekahi lono, ua lilo ka hoea ana aku nei o ke Kamaliiwahine Kalani-anaole, a kukulu i na kalapu o na wahine, i kumu nana e hooi ae i ka ikaika o John H. wise, ma kekahi mau wahi, aole ka no ka hookikinaia aku o na wahine e koho ia Hon. John H. Wise, aka no ko lakou makemake elike no ka lakou koho ana, me ke koho a ko lakou alakai.

            Maka Mokupuni o Kauai, aia ka hahana o na paio ana mawaena o Norman K. Lyman ame Wise, eia nae, aole he kanalua iki o na hoaloha o Wise, no ka lanakila o ka lakou moho malaila.

Ma Oahu Nei ka Hahana.

            Eia ma ka Mokupuni o Oahu nei, ka hahana loa o na paio ana o na moho elele lahui, me he mea la, i ka hoolohe aku iloko o keia mau la, aia ma ka waha o ka hapanui o na kanaka Hawaii, ka inoa o Lyman Kahi i kau ai, a he ikaika maoli no o Lyman ke nana aku.

            Aole he lohelohe nui ia o ke kamailio o na haole i ka lakou mau moho, he noho hamau loa lakou; aka nae, ma ke ano o ka hoohana ana i ka paio kalaiaina e nee nei, ua maopopo loa, o John H. Wise ka moho a kekahi mahele nui o na haole a e koho ana no hoi kekahi poe, ia Norman K. Lyman, ia Chas. E. King ame Kauka Raymond.

            No ka pohihihi o kekahi poe haole i ka lakou moho e koho ai, ua waiho okoa ia aku he ninai i ka nupepa star-Bullentin, i kela mau la aku nei i hala, no ka moho oi aku o ke kupono; o ka pane a kela nupepa, aole he moho kupone e ae, aka o John H. Wise no ia, e hookahua ana i kona mau ano kupono, mamuli o kana mau hana, i lawelawe ai maloko o ka ahaolelo kuloko, a maloko o ka ahaolelo lahui ma Wakinekona, imua o ke komite o na Teri@@re.

            Ma ka Poakahi koke iho nei no, i puka okoa mai ai o Mr. C. K. A-i, ka lunanui a lunahoohana o ka papa City Mill, kekahi o na Pake ko'iko'i a hilinai nui ia o keia kulanakauhale, a hoike mai i kona manao, o John H. Wise, kana moho e koho ai, me kona kakau ana i mau leka lehulehu, a hoouna aku i na Pake koho baloka o keia kulanakauhale, e kono ana ia lakou, e haawi i ko lakou mau baloka no John H. Wise.

            I ka hoakaka ana ae, i kona manao kakoo no Wise, wahi a Mr. A-i. o Mr. Wise, ka mea nana i hooikaika iloko o ka ahaolelo kuloko, ahiki i ka loaa ana he haawina o elima kaukani dala, no ke kukulu ana i home no na Pake elemakule, ua lilo ia hana, i kiahoomanao iloko o ka noonoo o na Pake apau, a no ia kumu, pela oia i makemake ai, i na Pake apau, e koho ia Wise i moho na ka aoao Repubalika, aole nae no kela kumu wale no, aka ua manao@@ pu oia, o ke kanaka kupono ia iwaena o na moho apau e holo nei.

E Haiolelo Ana o Wise

            Ua oluolu maikai loa o Senatoa John H. Wise i keia mau la, a ua ae mai kona kauka, e hookuu iaia, e hele e haiolelo, nolaila ma keia po Poalima iho, ka po hope loa a na moho o na aoa a elua e haiolelo aku ai imua o na mana koho, malalo ae naei o Aala Paka, e hoea kino ae ana oia, a no ka manawa mua loa, iloko o keia hakoko kalaiaina ana, e ku mai ai oia e haiolelo, me ke kupale ana, i na olelo apau a kona mau hoa moho, i kipehi aku ai maluna on a.

            No ka hahana loa nae o ke kalaiaina i loko o keia mau la, aole no o Senaton Wise, i noho malie, aka mailoko mai o ka halema'i i hoouna mai ai oia i kona mau manao hoakaka i na nupepa namu o keia kulanakauhale, akahi no nae oia a ku aku he kino imua o na mana koho ma keia po Poalima ae.

            Mawaho ae o na moho elele lahui, o na moho senatoa kekahi o ke Mokupuni o Oahu nei, i komo aku iloko o ka hahana maoli o ka hoouka kalaiaina, me ka hoao o kekahi mau moho, ma na ano apau, i wahi e loaa ai ka lanakila maluna o kekahi mau moho, a i ka nana ku, e lele okoa mai ana kekahi mahele nui o n Demokarata, a kakoo i na moho Repubalika, i haule ai ko lakou mau hoa paonioni.

            Ua hookahu na Demokarata i ko lakou mau manao kakoo i na moho senatoa a na Repubilika, malalo o ke kumu, in a no lakou e koho ana i na moho senatoa Demokarata a puka, e lilo ana no ia hoko ana i mea ole, no ka mea ua manaoio loa lakou, aole e puka, na moho o ko lakou aoao kalaiaina, ma ke koho laula ae nei 'iloko o ka mahina o Novemaba.

            Elike no nae me ke kamaaina ma na hana kalaiaina, he hana phihihi loa, ke koho e ana aku iloko o keia manawa, i na moho e lankila ana o kela ame keia aoao pakahi, aka nae na ka Poaono e hoea mai ana, e hoike mai i ka mea oiaio, a ilaila, e pau ai na pohihihi apau, a ilaila no hoi e ikeia ae ai na kaula pololei, ame na kaula lalau.

 

Hopuia ae no ka holo nui

me ka nana ole i ko hai ola

            Elua mau kalaiwa kaa oto i hopuia ae no ka holo nui ma ka Poakahi nei, no ka nana ole ae i ko hai pono, oia hoi o Heine Nelson, ka mea nona ke kaa i hooku'i ai me kekahi kaa ma kahi kokoke i ka Home Kapiolani a haule ai kekahi kaa i kahawai, Ua hookuuia aku nae oia no kona hoea ana ae mamua o ka aha hoomalu ma ka manawa e hooloheia ai kona hihia mamuli o ka bela ana ae $500.

            O ka lua o na kalaiwaa kaa oto holonui i hopuia ae oia o Wah Kwai Tom, ka mea nana e kalaiwa ana i ke kaa i kahuli ai ma kahi hohoke i ka Pali o Nuuanu. I kulike me ka hoakaka a ka makai, ua noiia aku ka o Tom e hooholo malie i ke kaa e na ohua elima e kau anna, aohe nae he hoolohe mai o Tom i ka lakou kauoha. Me ia holonui no ka o ke kaa a i ka hiki ana i kahi hookee o ke alanui o ke kahuli aku la no ia ma ka aoao mawaho o ke alanui, a in a ka aole ka pale mai owaho o ke alanui he make loa ko kekahi o na ohua e kau ana i eha aole nae i ke kukonukonu. E koikoi ka hoopa'i a ke kanawai no ka poe kalaiwa o keia ano e pono ai, i mea e maka'u ai.

 

E kukulu Aku Ana I Mau

Halema'i Hou Ma Kalihi

            Maloko o Kekahi mau mahina kakaikahi e hiki mai ana e ikeia akau ana kekahi hale hou e ku mai ana ma ke kahua halema'i o Kalihi. Maka Poalima aku nei ka weheia ana o na koho a ka poe lawe aelike hana ma ke keena o ka Papa Ola o H. Y. Choek Ka mea koho haahaa loa i wai ae i kana koho he $4950 no ke kukulu ana ia hale. Ma keia mau la iho e haawiia ae ka aelike a o ka hoomaka koke ia aku no ia o ke kukulu.

            I nei manawa aohe halema'i maoli o Kalihi e hiki ai ke kahaia na ma'i a i ole e kupono ai ka lapaauia ana o na ma'i pela i manao ai ka Papa Ola, e loaa kekahi wahi kupono no ia hana e pono ai, no ka mea i kekahi manawa o ke kahaia kekahi ana lapaau kupono no na ma'i, elike me ke kulana o na ma'i e ikeia ana i kela ame keia manawa aohe he haawina dala i hookaawaleia no ka @ookaawale i ka poe i kupono e malamaia maloko o kekahi halema'i.

 

Loaa ke kino o Kekahi Haole Iloko o ke Kai

 

Na Kono Mau Hoaloha i Ike he Haole Oia no Kakhi o na Moku o ka Oihana Kaua

 

Aohe Maopopo ke Kumu o ka Poina

 

Koho Wale Ia no Nae i Haule Maoli no Oia Iloko o ke Kai ma ke Ano Ulia.

            Maka hora 7:30 o ke kakahiaka Sabati nei i loaa aku ai e lana mai ana i loko o ke kai he kino kekahi haole hana oluna o na mokukaua ma ke Awa o Puuloa, ka haole i haohaoia ai no ka nalowale honua ana, nona ka inoa o Frank K. Moore, a laweia ae kona kino make i ka hale waiho kino make o ka Papa Ola ma Kapuiwa, a mahope wale iho na kekahi mau haole elua i hele ae i ka halewai e hoike ai i ka inoa cia haole i make ai elike me ka ke Kapena Makai Moses Needham o ka hoike ana ae.

            Mawaena o ka hora 2 ame 3 ka loaa ana ae o ka hoike i ka oihana makai ua haule kekahi kanaka iloko o ke kai ma ka Uwapo 5, mawaena o ka Uwapo ame ka moku topido 58 i holo aku ai no ke Awa Allen, ma Kauai. Ua hoouna koke ia aku kekahi makai me elua mau paahao no ka Uwapo 5, ua huli lakou, eia nae, aole i loaa iki ahiki i ka hora 7:30 kakahiaka Sabati nei akahi no a lana ae ke kino iluna o ka ilikai.

            Ma ka hoakaka a na hoaloha o ka mea i make o ke kupa ana ae i ka halewai, ma ke kakahiaka Poaono ko lakou ike hope ana ia Moore. ua manaoia ua kau o Moore @una o ka moku hahai topido 58 ma ka molehulehu loa ana iho o ia ahiahi. Ma ka oleloia ua haule oia mailuna iho o kela moku a eha kona wawae, eia nae mahope iki iho o kela haule ana on a ua ikeia kona hele ana me ka o'i ole. He mau minuke kakaikahi mahope iho ua hoi hou aku oia i ka uwapo a kamilio pu me kekahi o na kanaka o ka Moku- 58. Ia manawa ka ana e kamailio ana i kapeko ai kona wawae a haule iloko o ke kai.

            He 21 makahiki o Moore. O kona mau makua ma ka oleloia, aia no ke noho mai la ma Nevada, he hanai holoholona ka hana a ka makuakane. Mai ka Mokupuni Ma@@ ka holo ana mai o Moore i Ianuari, 1921.

 

Mamuli o ka Hooweliweli i Hopuia ai o Pete Paskrich

            He hana hooweliweli a hoopihoihoi noonoo, a ua uluaoa maoli ka ko Kewalo poe ma ka auwina la Sabati iho nei, ma ka manawa a Mrs. Mary S. Keawe i hoi mai ai i ka hale mai ka paani kinipopo mai. Iaia i komo aku ai i ka puka-pa-ua ike aku la oia ia Pete Paskrich e noho mai ana iluna o ka lanai, a i kona ike ana mai ia Mrs. Keawe ia komo ana aku ku mai la oia a hele mai la e halawai me ia ma ke alapii. I ka ike ana aku o Mrs. Keawe i ke ana kahiohio o Paskrich, kipaku aku la iaia e hoi, eia nae, ma kahi o ko Paskrich hoolohe mai i kona leo kipuka hoomaka mai la ka oia e umi ia Mrs. Keawe ma ka lima. Ua kipaku hou aku la o Mrs. keawe iaia e hoi, a no keia palua o ke kipakuia ana aku ua pii koke ka huhu o Paskrich a hoopuka mai la i kekahi mau huaolelo hooweliweli e hoonou ia Mrs. Keawe me ke eke one, pela ka oleloia.

            i ka hala ana ka o kekahi manawa mahope iho o ke kipakuia ana aku o Paskrich e hoi no kono hale aole no i mamo loa, hoi aku la a i ka hala ana o kekahi manawa pokole ma ia hope iho, hoohole iho la oia e hoi hou mai ka hale o Mrs. Keawe, elike me ka hoakaka a ka makai.

            Mahope iho ua ike mai la o Tom Saffrey, oiai oia ma kahi kokoke ia wahi ia manawa, ia Paskrich e hele ana ma ke alanui me ka pu raifela i ka lima. o kona hahai mai la no ia mahope on a, a mahope o kona hoomalimali ana ia Paskrich ua lilo aku la ka pu iaia. Aohe poka oloko o ka pu, i ka weheia ana ae e nana pono.

            Ua hoike kokeia ae ia hana a Paskrich i ka oihana makai, a he manawa pokole mahope iho hoea aku ana ke kaa makai a lawia mai o Paskrich i ka halawai. I kulike me ka hoakaka a na makai ua kahiohio o Paskrich, a o ke eke one ame ka raifela, aia ia me na luna oihana makai kahi i waiho ai.

 

Hookipaia Mai ka Mokuahi Hou me ka Piha Ohohia Nui Ia

 

Hoea Mai ke Kulanakauhale o Honolulu ma kana huaka'i Mua Loa no Hawaii Nei ma ka Poaono Aku Nei i Hala

            Eilke me na malihini kipa apau, ka hookipaia mai me ke ohohia, pela iho la ko ke kulanakauhale nei poe, i apo aku ai i ka mokuahi hou ke kulanakauhale o Honolulu, ma ke kakahiaka o ka Poaono aku nei i hala, ma ka papahi ana aku i na o hua me na lei, ame ke mele ana aku i kekahi mau himeni hoonanea, ka mea nana i hookomo aku i na manao hoohauoli, iloko o ka poe maluna o kela mokuahi.

            O ke kokoolua keia o ka mokuahi Kulanakauhale o Los Angeles, o ke kupa mua ana mai no keia kulanakauhale, mamua koke aku nei, me na malihini makaikai he mau haneri, a koonei poe i hookipa mai ai, ma ke ano he mau malihini hanohano, a huli hoi nui aku ai no ko lakou mau home, mahope iho o ka makaikai ana no kekahi mau la pokole, i kekahi mau wahi o Hawaii nei.

            O keia na mokuahi, e holoholo mau aku ana mawaena o Honolulu nei ame Los Angeles, no ka halihali ana i na ukana mai kekahi awa a i kekahi, a no ka halihali pu ana no hoi kekahi i na ohua.

            Ma ka hora eono a oi o kela kakahiaka Poaono, i kaalo ae ai ke Kulanakauhale o Honolulu mawaho o Daimana Hila, a ma ka hora ehiku a oi, i kapalulu mai ai ma ka nuku ae nei o ke awa o Kou.

            Ua hala okoa kekahi manawa o ke ku ana o ka mokuahi mawaho o ke awa, no ka nana ana o ke kauka, i na ohua, a i ka ikeia ana, ua kaawale aku kela mokuahi mai na ohua ma'i ae, ua aeia mai la na kanaka kakau nupepa ame kekahi poe eae, e pii aku noluna o ka oneki o ka mokuahi.

            Ua holo pu aku ke komite hookipa me kekahi mau kaikamahine huapala, no ka hoolei ana, aku i na ohua i ka wehi o Hawaii nei, a he oiaio, ua lilo kela mau hana hookipa, a na kaikamahine opio, i mea hoohauoli loa i ka manao o na malihini,no ka mea o ka mua loa kela o ka lei ana o kekahi poe o lakou i ka lei, me ka ike maoli iho no i ka u'i, i ke kau mai iluna o ka a-i.

Kani na Oeoe

            I ka hookomo ana mai o ka mokuahi ma ke awa ae nei, ua olowalu like mai la na oeoe o na halehana ame na mokuahi e pili ana ma na uwapo, e hookani i na oeoe, he hoailona, no ka hookipa ana mai i ka moku malihini, a i ke kokoke ana mai o ka mokuahi i ka uwapo 9, ia manawa i paani aku ai ka bana Hawaii, ia "Aloha Oe."

            Ua hoea ae ma ka uwapo, na lala o ke Kalapu Hoolaha o na haole ame ke Kalapu Hoeueu Hawaii, no ka hoohanohano ana i na malihini ame ka mokuahi hou, a i ka aneane loa ana mai o ka mokuahi e pili i ka uwapo, ia wa i mele aku ai na wahine opio o ke kalapu Hoeueu Hawaii, i kekahi mele, a no ke ku maoli o ke meleia ana i ka nani, ua noke na ohua i ka pa'ipa'i, ahiki i ka hoi palua ana o kela mau wahine, i ka lakou himeni ana.

            I ka manawa hoi i hookuuia mai ai ke alapii noluna o ka uwapo, ua kulaina ae la na lala o kela mau kalapu a elua, ma ka aoao o ke alapii, ia wa i iho mai ai na ohua no ka uwapo, me na mano haaheo no na hookipa ohaoha a Honolulu nai, i panee aku ai imua o lakou.

He Mokuahi Nani

            O ke Kulanakauhale o Honolulu kekahi o na mokuahi nani, a kupono no na ohua e manao ana e hoolo no Amerika, a mai Amerika mai hoi no Hawaii nei. He mokuahi keia noKelemania mamua, aka i ka wa o ke kaua, i lilo mai ai i ke aupuni o Amerika, a mai ke aupuni mai, i kaa mai ai malalo o ka hui mokuahi o Los Angeles, no ka holoholo ana ma ka moana Pakipika.

            Ma ke awakea o keia Poaono, e haalele mai ai keia mokuahi no kona alahele moana no Los Angeles, me ka lawe pu aku i na ukana apau e loaa ana, pela hoi me na ohua mai Honolulu aku nei, i manao e kau maluna o kela mokuahi.

 

Loaa aku kekahi wahi puhi rama ilalo o ka owawa.

            Mai manao ka poe puhi rama i nei mau la e holo pono ana ka lakou hana in a iwaenakonu o ka maloko 1000 eka e hana ai, a i ole ilalo paha o kekahi owawa 400 kapuai ka hohonu, aohe palekana ma na wahi e hiki ai ke huliia aku maluna o ka honua, hookahi wale no wahi palekana o ka moana, a i ole oluna o ka lewa. Ua ikeia ka oiaio o keia mamuli o ka paa ana o M. Onouye, he Kepani me kana wahine i ka hopuia e na makai hookapu waiona maloko o kekahi maloko nui ma kauhale o na kanaka hana ma ke Camp 20 ma Waimanu, oiai laua e puhi rama ana. Ma keia wahi i loaa aku ai ka ipuhao puhi rama iloko o ka malako, a no ka mile no hoi a oi ka nakuhele ana aku a na makai iloko o ka lepo nonolu pohopoho a i hihipea hoi i keko, ahiki i ka hoea ana aku. Hookahi ipuhao puhi rama 40 galani me hookahi ipu hoohuihui i ka okolehao, 200 galani rama i hoawaawaia ai o ka laiki, me hookahi omole ie elima galani ua hapa ka piha i ka okolehao.

            Ma ke poo mauka loa o ka Owawa o Waimanu mahope aku o ka home o ka home o ka poe ihepa a ke Teritore, ma kahi hoi he 400 kapuai ka hohonu o ka owawa, he Kepani kane ka i paa i ka hopuia malaila me hookahi ipuhao 50 galani, hookahi omole ie elima galani me ka okolehao iloko, me elima barela wai ole o 50 galani, kahi e hoawaawa ai i ka laiki a mea e ae paha. Me ka hana nui ka na makai o ka iho ana ahiki i kela wahi. O ka maki Ornellas ka i iho ma kekahi kaula uwea 30 kapuai me ka pu panapana ma kono lima, oiai na makai e ae e ku ana ma kae o ke awawa me ka lakou mau pu. O na wawae ka o Ornellas kekahi mea kokua nui iaia ma kela iho ana ma ka uwea ahiki i ka haule ana ilalo.

            Ma ke ahiahi o ka Poaono aku la i hala he Kepani no o Kane Tagani ka i paa i ka hopuia ma kekahi wahi kokoke i ka Aloha Paka ma ke alanui Kalakaua. He mau mea paahana hou loa kana o ka hoomakaukau ana a e hoomakaukau ana ka e puhi, paa e i ka hopuia. Ma ia wahi he ipuhao keleawe he opuu laau, he 700 galani i hoawaawaia me 14 mau barela wai ole. Aohe okolehao i makaukau i loaa aku malaila. Ma ka hooloheia ana on a hihia mamua o ka Lunakanawai John De Boit, ma ka Poakahi aku nei i hala, oi ano kono ahewa ia ana, a ua kauia mai ka hoopa'i o $250 me $16.00 koina a ka aha.

            He Kepani no o Shigero Nakamura ka inoa ka i hopuia ma kekahi mana mamua aku ma kahi kokoke i ke kihi o na alanui Vinia ame Muliwai. Hookahi ipuhao puhi rama i loaa aku, elua mau pahu 40 galani wai ole me hookahi pahu keleawe hoohuihui wai me hookahi opuu. Ua ae oia i ka pili o ka hewa iaia mamua o ka Lunakanawai John De Bolt, ma ka Poakahi nei, a ua hoopaiia mai oia eono mahina hoopaahao me $250 hoopa'i, a he $16.95 na koina o ka aha.

 

Hoopa'iia Ae no ka Hoowahawaha i ka aha

            Ma ka noho ana o ka aha kaapuni o ka mahele ekahi i noho kahuia e ka Lunakanawai Frank Andrade e hoolohe i ka hihia o ke Teritore e ku-e ana ia George Sigler ma ke kakahiaka o ka Poakahi ua hookuhauia ka hoonee mua ana aku i na hana a ka aha e pili ana iaia mamuli o ka hoea ole ana ae o kekahi mau kaikamahina no laua na inoa o Goldie Bruce ame Bernie Norton na hoike koikoi i manaoia no ia hihia a i kumu e hiki kino ae ai laua ua hoopuka okoa ia aku he paalpala kii hoike no ko laua hiki kino ana ae. O ka laua pane imua o ka aha i ka manawa i ninauia ai ke kumu o ko laua hoea ole ana ae i ka wa e noho ai ua hiamoe loa ka laua. Aole i lilo ia kumupale a laua i mea e mahani ai ka ikaika o ke kanawai no ka hoowahawaha nolaila, ua hoopa'iia aku lawa he $25 pakahi.

            O ka hihia o Sigler i hoopiia ae ai oia ka malama i kekahi hale walaau mai i ka po. Mahope o ka hoomaha ana o ka loio ma ka aoao hoopii ia manawa i noi ai o Charles S. Davis, ka loio o ka mea i hoopiiia, e hoopuka aku ka aha i kana olelo hooholo pololei. No na hoakaka manao a na loio maluna o keia noi ua hoopaneeia mai a ka hora 8:30 o ke kakahiaka Poalua nei. O ke kiure nana i hoolohe i keia hihi ma ka hora 9:30 o ia kakahiaka e hoihoi mai ai kana hoike. O Huron K. Ashford o ke keena o ka Loio Kulanakauhale ka loio ma ka aoa o ke Teritore.

Eha Elua ma ke Kahuli Ana o ke Kaa Oto

 

No ka Hoao Ana e Alo Mai ka Hooku'iia Mai e Kekahi Kaa ke Kumu o Kela Pilikia

 

O ke Kaa Oto Nae ka i Nui na Poino

 

Kaa ka Noii Pono Ana i ke Kumu Oiaio o ka Pilikia Malalo o ka Oihana Makai

            Ma ka ulia laki wale no ka pakele ana o na ola o kekahi mau lede no laua na inoa o Mrs. A. K. Kirkaldy ame Mrs. Walter Drake me kekahi keiki uuku kau pu ana iluna o ke kaa otomobile mai ka make mai ma ka manawa o ke kaa a lakou e kau ana i hu ai mahai o ke alanui Beritania a hooku'i i ka palaau a haule i ke kahawai, ma o iki aku o ka Home Kapiolani ma ka auwina la Sabati iho nei, eia nae ua manuheu no ia mau lede a no na palapu mauwale i loaa ai ia laua i laweia aku ai me ka awiwi loa no ka halama'i Moiwahine. Maluna ae o ka maka akau o Mrs. Kirkald ka hi i moku a maluna ae hoi o ka maka hema ko Mrs. Walter Drake wahi i pehu. O ke keiki a Mrs. Drake e kau pu ana ka i pakele aole on a wahi i eha a pela me Charles J. Brenham, ka mea nana e kalaiwa ana i ke kaa. Ua koikoi ka poino i loaa i ke kaa mamuli o kela haule ana.

            Ma ka hoakaka ma ka moolelo e pili ana i keia ulia elike me ia a ka Makai Mokokaikala Hana K. Kihaehi, ka mea nana i ninaninau pono, e holo ana ke kaa i hale ai i ka pali a e kalaiwa ia ana hoi e Brenham no Waikiki ma ke alanui Beritania. He kaa oto heihei e kalaiwaia ana e Heine Nelson ke holo ana mahope pono aku o ko Brenham kaa e kalaiwa ana. Ma ka aoa akau like keia mau kaa e holo ana o ke alanui. Ma ka oleloia i ke kokoke ana aku i ka Home Kapiolani, ua hoao aku la o Nelson e kaa kona kau mamua, ma ia hoao ana ana ua huikau aku la ka huila akau mua o ke kaa o Brenham, no i kumui ua huli ae la ke Brenham kaa e kalaiwa ana i ka akau a hooku'i aku la i ka palaau a i ho aku i ka papali maha'i o ke kahawai a lewalewa ana omua o ke kaa i ka pali. I kulike me ka moolelo a ka Makai Kihaehi o ka hoihoi ana ae i ke keena makai, mahope o kela hooku'i ana ua hoao aku la o Nelson e holo, ua alualuia aku nae e C. K. Gibson, he kalaiwa no kekahi kaa okoa aku, ahiki i kona loaa ana aku a laweia mai i kahi i hooku'i ai.

            Aohe o Nelson i hopuia ia la. Na kekahi kaa kalaka i huki mai i ke kaa i haule ai ahiki i ke kau ana i ke alanui akea, a ma kela wahi i halawai ai kela mau kaa me keia ulia aneane ma kahi o ka haneri poe i akoakoa aku, na kane, na wahine ame na kamalii. O keia no k kumu nui o na kaa e hooku'i mau o kekahi poe.

 

E Ole o Smiddy Pau Ai ka Hakaka Ana

            He hakaka maloko o ke keena o ka oihana wai ma ke kakahiaka Poalima aku nei hala, he hakaka hoi aole ma ka paee leo wale no o ka puupuu lima kekahi i hoohanaia, a ua ala ae ka ia hakaka mamuli o ke koi ana aku o Jessie Uluhi ia Arthur Freitas o Kaimuki e uku mai oia i $10 no na lilo o ke paipuwai e hoohui aku me ka hale o ua o Freitas ma Kaimuuki, a no ka hahana loa o ia paee ana o laua ua hoolele okoa mai la o Freitas i kekahi mau puupuu peku hoki maluna o Uluihi, he hana hoi a Freitas i lawe okoa ae ai i ka mana o ke kanawai iloko o kona lima. No ka eha ana o Uluihi, ke kakauolelo o ke keena wai, e hopu aku ana oia i kekahi ipu inika no ka manao e hoonou aku ia Freitas, hookahi ka kumu o ka pa ole ana 'o Freitas no ko Smiddy, he lunanana no ka oihana wai, komo e ana mai ma ke ano e uwao, a ua komo mai oia i ka manawa kupono loa i lele aku ai ka ipu inika i ka pa ana o ka ipu inika i ke poo o Simddy ua au aku a au mai iluna o ka papahele, ua eha o Smiddy a laweia aku i ka halema'i. Iloko o ia manawa i nalowale aku ai o Freitas. Ua uluaoa ae la oloko o ke keena wai no kekahi makai. Ua olelo ae ka o Uluihi aole oia e haawipio ana, me ka hoopuka ae i kekahi mau huaolelo h@oweliweli o ke ano hoomauhala aole oia e hoopau ana i kona inaina no Freitas.

 

Lawe Okoa he Pake i Kona Ola Iho ma ke kaawe Ana No Iaia

 

Mamuli o ka Loaa Ole o Kana Hana Paa me ka Makemake Ole i na Kokua Ana a Kona Mau Hoaloha ke Kumu i Kaawe Ai

            Maloko o ka rumi aua o kekahi hale, kahi no Lum You, he pake nona na makahiki he 50 o ka noho ana, a e ku nei ma ke kihi o na alanui Puowaina ame Hokele, i lawe okoa ae ai oia i kona ola ponoi ma o ke kaawe ana iaia iho, he hana pono ana i hooholo ai e aha ia mamuli o ke kauka'i ana aku na ha'i e malama mai iaia, mamuli o kona ike i kona ma'i a nawaliwali hoi e hiki ole ke hana aku i mea nona e pono ai keia ola ana. He leka i loaa aku a ma ka manao o Lum You i hoopaaia ai maloko o ia leka i maopopo ai ke kumu kona kaawe ana, he $2 i loaa pu aku ma kona kino.

            Aneane ma ka hora 4:30 o ka wanaao Sabati nei ka loaa ana aku o kona kino ia Mrs Lilia Tam Poi. Ma ka Mrs Tam Poi olelo ua hoao aku oia e komo iloko o ka rumi aua ma ka hora 4 o ka wanaao, eia nae, iaia i wehe aku ai i ka puka ua paa mai oloko i ka lakaia. He hapalua hora ka mahope iho ua hoao hou aku la oia e wehe i ka puka elike me ia ana o ka hoao mua ana e wehe. Ia manawa ua hoohuoi oia no ka paa o ka puka, kii aku la i kekahi noho a ku ae la maluna a kiei aku la iloko ma ka hakahaka, a ia wa i ike aku ai ia Lum You, e lewalewa mai ana. He manawa ia no ke okakala o na mahamaha a hoi aku la iloko o ka rumi a hoike aku la i ko lakou poe.

            Ua kaheia he kauka, a i kona hoea ana aku a nana i ka Pake kaawe ua make kahiko oia he mau hora mamua aku pela ka ike a ke kauka. Ua laweia mai kona kino no ka hale waiho kino make o ka Papa Ola ma Kapuiwa.

            Ma ka ninaninauia ana o ko Lum You moolelo e ka Maki Makena, he Pake, o Lum Hin, ko Lum You hoamoe iloko o ko laua rumi. Ma ka auwina la Poaono aku ka hele ana o Lum Hin i Koola a haalele ia Lum You oia wale no iloko o ko laua rumi. He ma'i o Lum You e hiki ole ai iaia ke lawelawe i kekahi hana. Mai ka manawa mai o kona hoea ana i Honolulu nei mai Honokaa, Hawaii mai, aneane he makahiki i hala he mau wahi hana liilii wale no ka ma o a maanei kana o ka hana ana i loaa ai ke dala no ka malama ana i kona ola.

 

Hoike Ae o Jas. K. Jarrett I Kekahi o Kana Mau Kahuahana

            Ma kekahi o kela mau la aku nei, i ka wa i ninauia aku ai o Jas K. Jarrett e kekahi heluna nui o ka poe koho baloka, heaha la na kumu kupono ana i manao ai ame kekahi o kana mau kahuahana, e kupono ai e loaa iaia na kakoo ana aku a ka lehulehu, no kona lilo aku i senatoa, o kana o ka pane ana mai ia lakou o ia no keia:

            No na kau ekoli i hala aku nei, ua lilo au i kauwa na oukou, ma ke ano owau kekahi hoa iloko o Hale o na Lunamakaainana.

            I keia wa ke alualu nei au i ke kulana Senatoa, a ke makemake pu nei e lilo owau kekahi iwaena o na moho ekolu e waein ma ka la 7 o Okatoba e hoea mai ana.

            O ko oukou hoouna mau ana ia'u i hoa no ka Ahaolelo no na kau ekolu i hala ae nei, he hoike oiaio ia no ko oukou haawi ana mai ia'u i ka oukou mau hilonai piha ana, no ka'u   mau lawelawe hana hoopno, a ia wa hookahi e hoike pu mai ana oukou i ko oukou makee mau i ke kanaka manao kuokoa, i hiki ole ke huki hele ia ma o a maanei.

            Aole au i hoohui aku ia'u me kekahi pohai a puulu paha, aka, ke ku mau nei au elike no me ka'u i ku mau ai i na wa i hala ae nei, o ia hoi, no ka pono o ka lehulehu, a mahope o ka lehulehu. Aia he pohai ma ka Apana Eha, ke hoao nei e lilo ole au i hoa no ka Aha Senate, no ke kumu, aole au he kanaka i hiki wale no ke huki hele ia ma o a maanei, a i ole hooko aku paha e hana elike me ka lakou e hookokono mai ai.

            Mamuli o ka loaa ana ia'u o na hoonaauaoia ana ma na kula kuloko nei, a ma kekahi o na Kula Nui o ka Aina Makua, he mea ia nana i kokua nei mai ia'u maloko o ka Hale o na Lunamakaainana, a nolaila, in a au e kohoia a puka, ua makaukau au ma na ano apau e kiai makaal i ka pono o ka lehulehu mai o a o o ka aina, maloko o ka Aha Senate.

            Ina au e lilo ana i hoa no ke Senate, e hooikaika no au e holo he mai Kanawai kupono maluna o keia mau mahele penei:

 

Na kula

            O ka hoomaamaa a lawe mau ana ae a ka Papa Hoonaauao i ka uku o na kumukula, oiai oia i haule ai mai kana hana mai mamuli o ka ma'i, he hana ia i ku ole i ke kanawai. Ina au e puka ana, e hookomo no au i bila kanawai, e kauoha ana i ka Papa Hoonaauao, e uku piha i ke kumukula, in a e haule ana mai kana hana mai, mamuli o ka ma'i a i ole no kekahi kumu maikai e ae paha.

            O na buke kula, he mea pono loa, ma ke kanawai, e kuaiia a mai ke Aupuni mai no ke kumupaa, a o na hoololiloli mau ana i na manawa apau, a ke keena o ka Papa Hoonaauao e makemake ai, maluna o kona manao ponoi iho, he mea pono e hoomau loa ia.

            O na hookohu kumukula apau loa, he mea pono, e haawi mua ia i na kumukula kuloko nei, a ia wa hookahi, e loaa i ka Halekula A'o Kumu ka makaukau kiekie loa no ke a'o, ana i na opio, i hiki ai i na kanaka opio ame na wahine opio, ke ku aku imua o ko keia ao a lawe ae i na kulana kumkula.

            E hooi hou ae i na mea e a'ola ai ma ke Kula Nui o Hawaii, a like aku me na Kula Nui o Hawaii, a like aku me na Kula Nui o ka Aina Makua.

 

Na Ukuhoomau

            He mea pono e loaa i kanawai ukuhoomau lauia, no na limahana o ke Aupuni, i loaa ole i keia wa, me kekahi ukuhoomau kupono, mahope iho o kona noho hana ana malalo o ke Aupuni no kekahi mau makahiki.

            He mea pono e loaa i ke Kamaliiwahine kane-make Kuhio, kekahi haawina kupono, i ukupanai no na hana maikai a aloha a ka Elele i hala no Hawaii aloha nei.

 

Na Home Hookuonoono

            He mea pono e wehe hamamaia na aina aupuni o kela ame keia ano, no ka hoohana ana aku a e maheleheleia i ka poe e makemake ana, i na paha i Apana kukulu home, a i ole no ka hookuonoono ana paha, a e loaa pu hoi ka wai ame na alanui maikai kupono maluna o ia mau aina.

 

Na Hana Hou

            Mamuli o ka pii mahuahua mau ae o na hana, e komo mai nei iloko nei o ke Teritore, he mea pono e loaa i haawina mahuahua no na awa kumoku ame na uwapo. Ke hauoli nei au, a ua makaukau hoi e waiho aku i kekahi papa hoonohonoho no ia mau mea.

            E hooikaika mau no au, e loaa kekahi haawina dala mahuahua no ka hookaawale ana aku i na meaino e kahe mau nei iloko o ke kahawai o Nuuanu.

 

Na Auhau

            E hooliloia ka pauku o ke Kanawai hooemi auhau maluna o na home, i komo pu ai me na Hoolimalima Loihi

 

Hale Pupule

            He mean pono e loaa na malama maikai ana i ka poe opulepule, a e hoopau loa ia ka Hale Pupule e ku nei i keia wa; aka, mamua o ka hana ana i keia hana, he mea pono e loaa mua kekahi haukapila nui, a i lawa pono me na mea apau e pono ai ka poe pupule, a ia wa pu, e loaa like kekahi aina nui akea no ia mea. Ke hoopaa nei au ia'u iho, e hana no au no ia mea, a e haawi mau aku hoi i ka'u mau kakoo ana no ia kumuhana in a ae e puka ana.

 

Kanawai Koho Wae

            O ko'u kulana maluna o ka ninau Koho Baloka Wae Moho, ua kamaaina loa ia. O ka'u mau hana maloko o ka ahaolelo, in a au e puka ana, e kaa mau no ia malalo o ka mkemake o na mana koho ame ka lehulehu.

            E kokua mau no au, i na kumuhana, na Kanawai ame kekahi mau mea e ae paha e ala mai ana no ka holoua o Hawaii Nei.

            O keia ae la kekahi o ka'u mau kumuhana i makemake loa ai e hana in a au e kohoia ana e oukou. He nui hou aku no na kumuhana, aka, ua manao au ua lawa no keia wa, a in a au e puka ana, alaila, e hoike hou aku ana au ia oukou i kekahi mau kumuhana hou.