Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 40, 5 October 1922 — Page 6

Page PDF (1.74 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

He Moolelo no

NA PUUWAI ELUA

A I OLE

Ka Hewa o ka Wahine---He Moolelo i

Owiliia me na Haawina Hoopihoihoi

Noonoo o ke Au o ka Manawa

-------

            Ma ka uiia laki wale no, i ike ai au i kekahi hoolaha maloko o na nupepa, no kou makeamke i kekahi wahine lawelawe, nolaila hele okoa mai la au e noi i kela hana, me na manaolana poho no nae, no ko'u nana iho, ua aoo ko'u kino, ua hala na la, e makahehiia mai ai, e kekahi mea; aka nae he okoa loa ke alahele a ke Akua i hoomakaukau ai, eia ke pela iho la e hoea mai ai keia ike ana ou ia'u he makuahine ponoi nou."

            Ma kela wahi i hooki iho ai ka makuahine, i kana kamailio ana mai, me ka nana ana mai hoi maluna o kana kaikamahine me na maka aloha, aia ka hiipoi ame ka makee iloko o kona naua: eai nae ua nele loa o Bela, me kela ano o na kaikamahine i alha i ko lakou mau makuahine, ka lele aku a puili mai iloko o kona poli, mahope o ka lohe ana i ka moolelo walohia e kona luau'i makuahine, aole nae pela ke ano o kela kaikamahine, ke nana wale aku la no oia, me he wahine okoa loa la keia e noho aku nei imua on a.

            "Ke hauoli loa nei au, i kou hoike ana mai nei i keia mau mea apau imua o'u, a o ka mea nana i hooi loa ae ia hauoli, o ia no ko'u lilo ole ana i keiki no na hana hoohilahila, a ma kekahi olelo ana ae hoi, i keiki pooole.

            "Akahi a maha kuu uhane, ua loaa ia'u ka ike no ko'u ano; a ke hoohiki paa nei au, e hoea mai ana ka la a'u e kau aku ai i ka hoopa'i maluna o ko'u mau enemi. Ua piha pu au i ka hoowahawaha ia Sr. Leonada, no kona hunakele ana, i na mea oiaio e pili ana ia'u, a no kana keiki no Ivana-----"

            Aole i paupono aku na mea a Bela i makemake ai e kamailio mai, ua kahamaha e aku la nae kona makuahine iaia, i ka pane ana aku :.

            "E hamau e kuu kaikamahine aloha !" me ke kau okoa ana ae o kekahi lima o ka makuahine iluna, no ka papa ana aku i kana kaikamahine. "Aole he wahi lilo iki o kou makuakane ia oe, a ua hookauia mai ka weliweli ame ka maka'u iloko o'u, no ke ano o ka nana ana mai a kou mau maka."

            Me he mau olelo le'ale'a wale no kela ia Bela, no ka mea noke okoa ae la ua kaikamahine nei i ka akaaka, a i mai la:

            "Ua lawa keia kamailio pu ana o kaua e kuu makuahine, e hookuu hookahi mai oe ia'u, e noonoo, i ka'u mau mea e kamailio aku ai i kela kaikamahine nana e hoao e haili aku i ke aloha o ke kanaka a'u i kokoke loa ai e noomana aku iaia. Mai hoopoina iki oe, i kou ae ana e kiola aku i kou hauoli, no ka pono o kekahi u'a komohewa. Ua hele au a piha me na manao lili, aka nae aole loa e hiki i kela lalau, ke kaili i kuu kane mai ia'u aku.

            "Ina e hooko ole ia ana ka iini a kuu puuwai, alaila e pepehi no au ia laua a elua, mamua o ko @ua komo ana aku iloko o na hauoli ana, o ke kane a me ka wahine. No keia manawa e kuu makuahine, e hoomau mai no oe i ka noho pu ana me a'u, ma k ano he wahine lawelawe no'u, aka aia a hookoia ka mare mawaena o'u ame ke kanaka a'u i aloha ai, ia wa oe e hoi aku ai no kekahi wahi okoa e noho ai, me ko'u hoolako aku i na mea apau e pono ai kou noho ana, a i kela ame keia manawa, e hele aku no au e ike ia oe."

            "Auwe no ka hoi e! He keu no hoi ua mapopo mai nei ia oe, owau kou makuahine ponoi e Bela iho la anei oe e hana mai ai i kou makuahine, o ka hookaawale iaia, mai ka noho pu ana aku me oe?" alaila hiolo ma la na waimaka o ka makuahine, no ke aloha i kana kaikamahine lokoino.

            "E noonoo mai hoi paha oe e mama, aole loa he mea maikai, kou ikeia ae, he makuahine no'u, mahope iho o kou noho ana ma ke ano he wahine lawelawe. Ina no ka maopopo ae o ko kaua pili kekahi i kekahi, heaha ana la ka mea a na kauwa e kamailio mai ai? Heaha ana la ka mea a ka lehulehu o ka poe e noho nei maanei e kamailio ae ai no kaua? Ina oe e hoolohe mai ana i ko'u manao, e hele oe no kekahi wahi mamao e noho ai, a laila e hoea mai ana no he manawa ma keia hope aku, e ikeia ae ai oe o Mrs. Kalani, ka makuahine o ka Lede Fanadale."

            "Ina ua lilo ko'u makuahine ana nou, i kumu no'u e kaawale aku ai mai ia oe, mamuli paha o kou hilahila i ko'u ano, alaila he oi ae huu hauoli, e hoomau aku i ke kapa ana i ko'u inoa o Miss Wakela, in a ia he kumu e noho kokoke mau aku ai au imua o kou alo e kuu leialoha."

            "Aole au e ae iki ana i kena manao ou. No keia mana ua hiki no ia kaua ke noho like maanei nei, aka i ko'u wa e mare ai me ka'u kane, a oiai hoi au ma ka'u huakai mahine meli, ia wa oe e holo aku ai no kekahi wahi kupono au i manao ai.

            "He nui loa ka manawa no ka noonoo ana aku, i ka kaua mea e hana ai no kou pono o keia noho ana aku, aka no keia wa hoihoi ae i ka kaua kamailio ana ma na hana o keia ahiahi. Ua paa loa kuu manao, e hele aku au e hoohoka ia Kakalina i keia po, a mai ha'oha'o oe e mama, in a e hoike ae ana au i na o ko'u makuakane, oiai ua kamaaina no oe i kona mau ano, a o ia auanei ka kana kaikamahine nei i ka aakaka, me ke kauoha hou ana mai i kona makuahine, e ku a haalele hookahi aku iaia maloko o kona rumi.

 

MOKUNA XXXVIII

 

            Ma kela ahiahi iho, ua hoea aku la ke kahunapule, no ka ai pu ana me Miss Kalani ma ka aina ahiahi, oiai ua waiho aku o Miss Kalani i na hooponopono ana o ka halepule, ame na mea e hoohiwahiwa ai ialoko o kela hale, no ko laua la mare, maluna o ke kahunapule, a no ke kukakuka pu ana no kela mare, kekahi kumu o ke kipa ana mai o kela kahunapule e ike ia Miss Kalani.

            Aole ka Lede Kalala ma ka hale ma kela ahiahi, aka ua hala aku oia no Ladana, a mamua o kona haalele ana mai, i pane mai ai kela wahine, a kaikuahine hoi o ka Haku Fanadale, ia Miss Kalani:

            "E hala ana ia'u kekahi mau la ma Ladana, mamua o ko'u hoi hou ana mai, aka e hoea mai ana no au, ma ka la mamua ae o ko kakou mareia ana, a o kekahi hana nui a'u, e noonoo nei o ia no ka wae ana ae i ko'u mau kuaoao. Mamua nae o ko'u haalele ana iho ia oe, no kau mau mea i hana mai ai no'u, a in a paha aole oe, aole au e halawai me Sr. Kimo.

            "Ma ka'u koho wale aku no, me he mea la o ka iini iloko o Sr. Komo, o ia no ka lilo o kana mau kaikamahine elua, i mau kuaoao no'u, ua apono no au ia manao on a, oiai ua komohia ka makemake ame ke aloha iloko o'u, no kana mau kaikamahine."

            Aole he mea hauoli a ae iloko o ka noonoo o Bela Kalani, o ka ike wale no, ua kaawale aku ka Lede Kalala no kahi e, i hiki ai iaia nei, ke hooko aku i kana mau hana apau, i hoolala ai me ka holopono.

            "Aole au e hoi koke mai ana ahiki i ka la mamua iho o ko kakou mareia ana," i hoomau hou mai aika Lede Kalala i kana kamailio ana. "Ke waiho nei au i na mea apau iloko o ka lima o Sr. Kimo, a in a aole au e hoi pololei loa mai ana no Kanale Hale nei, alaila e hoomanao iho oe e Bela, ua hoi ae au no ka home o ka Haku Fanadale, a mailaila ae no au e hele ai no ka halepule."

            Me keia mau olelo i haalele iho ai ka Lede Kalala ia Miss Kalani, a i ka wa i kamailioia aku ai i ka Haku Fanadale no kela huakai a kona kaikuahine, ua hoole loa mai oia no ka maopopo ana iaia o kekahi mea.

            No kela waiho ana aku a Miss Kalani i na hana apau iloko o ka lima o ke kahunapule, e pili ana no ka hana apau iloko o ka lima o ke kahunapule, e pili ana no ka hana hoohiwahiwa o kona la mare, ua nui maoli na hana a kela kahunapule, ma ka hoomakaukau ana i ka halepule, ka hoolala ana no hoi i na hana apau, e pili ana i ke anaina mare, a nana ponooi no, i wae ae i na kuaoao o ka wahine ame ke kane, maiwaena mai o na ohana hanahano, o kela wahi, a no kekahi mau manawa elua, ka hele ana aku o ua kahunapule nei, e hui kino me ka Haku Fanadale, no ke kukakuka ana, ma kekahi mau mea, e lilo ai kela mare o ua haku nei, i mare hanohano loa, aole nae he wahi mea a maliuia mai, o kana mau hoolala ana, no ia kumu i lawe okoa ae ai ke kahunapule  i na hana apau iloko o kona lima, a hana aku elike me kana i ike ai he pono.

            "Aohe o'u wahi lihi kuleana iki, iloko o na hoolala ana, e pili ana no keia mare," i pane okoa mai ai ka haku Fanadale i ke kahunaapule. "O na dala apau e hooliloia nei no ka hoohiwahiwa ana ialoko o ka halepule, ame na, ame na mea no apau i pili i keai mare, o Miss Kalani wale no ka mea kuleana, no laila e hele aku no oe iaia, aninau aku i kana mau mea apau i makemake ai, me ka ui ole mai ia'u i kekahi mea"

            Ua hookahaha loa ia ka manao oke kahunapule, no na ano o ka Haku Fanadale, aole nae oia hookahi wale no ma ia manao, aka o ka poe kekahi e noho ana ma kela wahi, a me he mea la nae, o Dike Garahama ka mea oi loa aku o ke kamailio, e hoike maoli ana i kona ku-e, no kela mare aku o Miss Kalana me ka Haku Fanadale, me kona hunahuna ole iho i kona mau manao hoowahawaha no ka haku wahine o Kanale hale.

            "Aole he hana maikai ma ku aeaoo e Dike Garahama, ka hoikeike ana mai i kou mau manao ku–e, a hoowahawaha no Miss Kalnai," i hoike okoa aku ai ke kahunapue iaia, oiai e kamalilo ana i na kanaka, no ka hoohiwahiwa ana i ko lakou mau hale. "Ina no ka hoea aku o ka lohe imua o Miss Kalani, no kau mau hana, aole ana e loaa hou ia oe ka hoolimalima o keia wahi, in a e ae mai ana oe e hooko i ka'u mau mea apau e kauoha aku nei.

            "Eia ku hale ke ku nei ma ke alanui ponoi, a he wahi ano nui no hoi keia me ka piha i ka poe makaikai; o ka'ui manao ai, o ia no kou hoohiwahiwa ana i kou hale a me na have, e welo haaheo ana i ka makani, aole malaila wale iho la no pau, aka e hana oe i kekahi wahi, no ka hookani ana i na pahupahu, i ka manawa e maalo mai ai ka huakai o na paamare; ke hoolala nei au i keia mau mea, no kou pomaikai e Dike, aole ana e nele ka pia o kou wahi nei i na kanaka,, a e lilo nui ana kabia ame ka waiona, i ka poe makewai, me kela la."

            Ke noho malie wale mai la no o Dike Garahama, me ka hoopu-a ana i ka uwahi okona ipupaka, ka mea hoi nana i hookahaha loa ak@u i ka noonoo o ke kahunapule.

            "Aohe a'u mea e hana aku ai, no ka hanohano o ka la mare o Miss Kalani. Aole a'u mau have, a mau lako hoohiwahiwa e ae paha: a in a e hoao ana kekahi mea, e kau i na ano hoohiwahiwa maluna o ko'u hale nei, e kiiia ana e a'u e haehae."

            He ekolu põe e ae e hoolohe mai la i keia mau olelo e kamailioia ana mawaena o ke kahunapule ame Dike Garahama, a i ka lohe pono ana mai i ka pane o Dike i ke kahunapule, ua noke ae la ua poe kanaka nei i ka huro, a na kela leo huro i hoopii aku i ka inaina iloko o ke kahunapule, a nana pono mai la oia i kela poe kanaka, eia ka, o kekahi o kela poe, oia no ka mea huki bele, a o ia ka ua  kahunapule nei o ke kamailio ana mai, me ka hoike ana ae no hoi i kona piha huhu maoli:

            "Aole loa he maikai iki, o keia hiohiona a oukou e hoikeike ma nei imua o'u. Ke ole au e kuhihewa,  o Mr. Ropa ka mea nana i hoala aku i na manao hoowahawaha iloko o oukou no Miss Kalani : aka nae ke hauoli loa nei au, no kona haalele ana mai i keia wahi. Auhea nae oukou e kuu mau hoaloha, ke makemake nei au, e hoopau loa oukou i na manao ku-e i ko oukou haku wahine ; a nou e Dike Garahama, e hoea mai ana ka la au e mihi ai me ka walania loa, in a e hoolilo ana oe i kou wahi nei, i punana no na hana hoohaunaele, a kipi aku i kou haku wahine."

            "Pehea ka nui o kou hooikaika ana mai, e hoolohe aku makou i kau mau olelo, aole loa ia he kumu, e loli ae ai ko makou manaopaa," i pane aku ai o Dike. "Ke hoopau manawa wale nei no oe, a ke hooluhi wale ia nei hoi kou kino, no na hana e hiki ole ai ke hookoia: a i lohe oe e kuu kahunapule maikai, e hoea mai ana ka hora, au e ike maoli aku ai me kou mau maka ponoi, owau o kaua ka mea i pololei, a o oe ka i hewa. No ka hopauia mai o ko'u noho hoolimalima ana ma keia wahi, ke hooia aku nei au imua ou."

            Aole he hoihoi ii o ke kahunapule i kela mau olelo a Kike e kamailio mai la iaia, a in a aole kela kulana kahunapule maluna on a, in a ua oi loa aku kana mea e kamailio ai, ua uumi wale iho la no nae oia, i kona mau manao huhu, a iaia i ike aku ai i ka noho hoekepue mai o kekahi kanaka kino nui, me ka lole puha'uha'u, ke ano o na kanaka molowa a ae'ahaukae, lalau mai la oia i ka lima o Dike, a huki aku la no kahi kaawale, me ka i ana kau:

            "Ua maopopo no anei ia oe ke ano o kela kanaka ae'ahaukae, e noho mai la maloko o kaahi inu bia?"

            "He hookahi wale no a'u mea i maopopo nona, o ia kona uku ana i kana mau mea apau e kuai ai ma ko'u hale hookipa, a ua kapa aku na kanaka i kona inoa o Keo. He mau pule kona o ka noho ana maanei nei."

            "Ua loaa ka manao hoohuoi ia'u no kela kanaka," i pane aku ai ke kahunapule, me he mea la ma ka'u koho, he kanaka aihue oia, iloko o ka aahu hoonalonalo. Ua halawai pu au me kela kanaka no kekahi mau manawa lehulehu i ka po: nolaila o kou ae ana i na kanaka o kela ano, e noho mai ma kou hale hoolimalima nei, ua ku-e loa ia i ka makemake, o kou haku."

            "Malia paha kela i'o, a i ole, ua kuhihewa kau mau mea e manao nei. E uku mana ana oia i kona mau po apau e hiamoe ai maloko o ko'u hale nei,  a e kuai mau ana no hoi oia i bia, a i waiona, no ka poe e hoea mai ana, i kona wa e loaa mai ai ia lakou. Ma kana olelo mai, he kanaka mahiai oia, a i hele mai oia, no ka nana ana i kekahi aina kupono, no ke kuakulu ana kona home."

            "Aole loa he oiaio o kena ma mea au e kamailio mai nei, no kela kanaka, e kakau aku ana au i kekahi leka, i ke poo o ka oihana makai, no ka hakilo pono ana i kela kanaka.:

            Ma kela wahi o na kamailio mawaena o ke kahunapule ame Dike Garahaba, i haalele aku ai ua kahunapule  nei i ka hale hookipa, a huli hoi aku la me kona piha loa i ka huhu, me ke kuaki pu hoi, no ke pakikeia ana mai o kana mau kauoha, no ka hoohiwahiwa ana o Dike Garahama, i kona hale, no ka hanohano o ka mare o Miss Kalani.

(Aole i pau)

 

NA MEAHOU O HONOLUA PARK.

----------

            Mr. Sol. Hanohano: Alha oe: --- E oluolu mai oe no'u kekahi keena o ka hiwahiwa a ka lahui, no kela mau huaolelo e kau ae la maluna, i ike mai ai hoi na makamaka puni heluhelu o kaua e noho nei mai ka puka ana a ka la a ka welona a ka la i ka mele olu o Lehua.

            Ma ka la 7 o keia mahina o ia ka Poaha, i haawi ae ai o Mr. D. T. Fleming, ka luna hoohana nui o ka Honolua Ranch, he paina luau nui ma ka paka o Honolua no kana poe kanaka hana e noha hana nei ma Lahaina a hoea i Honokohau malalo o kana hoomalu a hooponopono ana a pela pu hoi me na hoaloha e ae i hui ae ai a launa pu iloko o kona lokomaikai palena ole.

            He laukanaka no hoi keia, mai na Hawaii, Kepani, Pake, Pukiki, Haole ame na lahui e ae. Nui ka piha. Nana kaa kalaka nunui o ka Honolua Ranch i halihali mai i kona mau limahana mai Lahaina Honokohau, Oneloa, Kahaniki ame Honokohau.

            He paina keia i konoia ai mai kona mau limahana a hoea loa aku i na kupa ame na kamaaina o na Honoapiilani, mai na elemakule, ame na luahine ame na keiki liilii, ame na poe u'i a koe ka poe nawaliwali hiki ole ke hele. He leo kono hoi me ke aloha kuio, me he la he makua i kana poe keiki, aka oia maoli no ka pololei e puana ae ai, oia hoi o Mr. David T. Fleming he makua oiaio oia no na Honoapiilani ma ke ano kana hau hooponopono ana, malalo aku o ka makua Harry A. Balawina, ka makua aloha me ka puuwai hamama.

            He umi-kumamakahi ka nui o na pakaukau i hookaukauia. O ka loa o na pakaukau pakahi mawaena o ke 30 a me ke 40 kapuai ka loa, oia ke kilo a kou mea kakau nei, ai ole ua emi mai paha, ai ole ua oi aku paha.

            He nui na mea ia i hoomakaukau ia, o ia ka poi ono o Honokohau, ka pipi me  ka puaa momona i laulauia, ka opiha, akule lawalu, halakahiki, waimomona uwal a pela wale aku. Ua ai a lawa, ua inu a kena i ka lokomaikai o keia makua haole maikai.

            Oiai ka lehulehu e akoakoa ana maha o na pakaukau aina, e kali ana hoi no ka leo kona e ai, o ka hora 12 a.m. ia, a i ka wa no i pa-e ma ai ka leo e ai, o ka iho iho la no ia, he elua a ka lio, ame hookahi a ka lio, oiai o Hanale e hakaka ana me Keoni Bulu, ai hoi ke kanaka himeni o ka Honolua Ranch malalo o ka inoa Nahonoapiilani Amusement Club, ke houhene mai la i ka lakou mau hokeo malalo o ke alakai ana a Bro. John Alamida. Nui no ka  mahalo ia oe e Bro. alamida i kou hoopukapuka ana i kau kalena mai ke Akua mai. Ua lawa oa ia nani ame ia u'i no ka hoolohe ana aku. Oiai ua nanea maoli ke anaina.

            Ua ai a lawa, ua iu a kena i ka lokomaikai o Mr. David T. Fleming ame kona mau hope ma ka hana. Ke haawi nei keia makapeni mao konamea kakau la i ka hoomaikai a me ka mahalo nui ia oe.

            Ke pule nei au na ke akua e hoopomaikai ia oe i na wa apau o kou ola ana ma ka inoa o Iesu Kristo, Amene.

            I ka pau ana o ka paina aia he mau lealea e ae i hoomakaukau ia, aka aole i hele aku kou kiu mea hou e makaikai ia mau lealea, aka ua kau nui aku ko'u iini ame ko'u manao e ike i ke Kamaliiwahine Elizabeth Kahanu Kalanianaole, ke Kamaliiwahine  alha hoi a ko kakou keiki Alii i hala aku i ka make.

            He oiaio mamua o ka manawa i makemake ia ai ke Kamaliiwahine e hoea mai no Honolua Park, ua kau aku la o Mr. David T. Fleming maluna o kona kaa no ke kii ana i ke Kamaliiwahine ma kona home e ku nei ma Puuaupuni, oiai ma kona home ame kana alii wahine i hookipa ia aku ai ke Kamaliiwahine me kona mau ukali no ka lakou paina awakea. He malihini hanohano hoi na Mr. ame Mrs. D. T. Fleming. Mawaena o ka hora 1 p. m., ame ka hora 2 p. m., i hoea mai ai ke kamaliiwahine ame kona mau ukai maluna o ke kaa otomobil e kalaiwaia ana e Mr D. T. Fleming no lakou keia mau inoa:

            Ke Kamaliiwahine, E. K. Kalanianaole, Mrs. Treadway, Mrs. Reis, Mrs. R. Hose. I ka wa o ke kamaliiwahine i lele iho ai mailuna iho o ke kaa no lalo o ka honua paa me kona mau hoa hele, a komo mai lakou ma ka puka pa a hoea loa mai noloko o ka park, malalo o ke pailaka ana a Mr. D. T. Fleming, he ku maoli no i ke aloha, ke nana aku aole kana alii kane me ia, aka eia oia ke hele hookahi nei no ka hooikaika ana iwaena o na makuahine Hawaii i loaa ka mana koho balotaa no ka lakou hana pono e hana aku ai. A ua helelei iho kuu mau waimaka me ke alha i ke kamaliiwahin.

            Hauoli nui kuu uhane i ka loaa ana he kuleana ia'u no ka hele ana aku e ike i ke kamaliiwahine a e lulu lima pumea ia malalo o ka leo kono a Mr. Fleming, e kono ana hoi i na Hawaii apau i akoakoa ma ia wahi no ka hele ana e ike i ke kamaliiwahine.

            Mamua o kuu hele ana aku e ike a e lululima pu me ke kamaliiwahine aia hoi ua hoomakaukau mua au he lei Roselani , he wehi hoi o Maui no ke kamaliiwahine, mamua o kuu haalele ana iho i kuu home nei ma ia kakahiaka, i loaa hoi kahi makana aloha e hele aku ai e ike iaia, oiae he mea nui ke alo o ke alii ame kon leo, oia ke a'o a ko makou mau kupuna i hala aku i ka po.

            Nolaila i kuu ike ana ua loaa ia'u he kuleana e hele aku ai e ike i ke kamaliiwahine, ua paa pu aku la au me i@ lei roselani, a lulu lima pu meia, me ka panai pu ana aku i ke aloha mai a'u aku pela no ia i hooko mai ai ia leo aloha.

            A noi aku la au i kona oluolu e kala mai ia'u, a e ae mai ia'u e hoolei aku@i ka lei rose a'u e paa ana maluna on a, he noi hoi i aeia mai me ka oluolu.

            Nolaila ua lawe aku la au a hoolei i ka lei rose maluna on a, he hoailona hoi no kuu aloha kuio i ke kamaliiwahine. He mai wahi makana aloha ia mamua o ka nele loa. Mahope iho o kuu hoolei ana aku i ka lei Rose iaia, ua hoolauna mai la oia ia'u ia Mrs. Treadway a pela pu hoi a Mrs. R. Hose.

            Ua huli mai la oia ia'u a ninau mai la, pehea he nui loa no ka paha oukou na makuahine Hawaii maanei, ua ae aku la au, a olelo hou mai la oia, ae ke ike nei au ua mahuahua loa oukou, he poe makoahine Hawaii wale no ka hapanui.

            A pau kana kamailio ana mai ia'u, ua noi aku la au e kala mai ia'u a noho iho la au ilalo, a laweia mai la ko lakou noho no ka noho ana iho.

            Hauoli nui au i ka loaa ana ia'u oia hanohano ma o ka loaa ana ia'u he mau minuke e kamailio pu ai me ke kamaliiwahine. Ke mahalo nei no hoi au i ke Akua no keia pomaikai i loaa ia'u.

            I ka akoakoa ana mai o na @@kuahine apau i loaa ka mana ko@a baloka, ame ka poe i kupono no i ke koho baloka, kunou mai la ke kamaliiwahine ia Mrs. Reis, no ke ku ana e hoomalu i ke anaina, a hoolauna mai la no hoi oia i ke kamalii wahine imua o na makuahine e akoakoa ana ma ia la, me ka hauoli. Me kekahi mau olelo hoakaka mai iaia mai no ka hana a ke kamaliiwahine i hoea kino mai ai imua o na makoahine ia la ; no ke kukulu ana no ia i kalapu Repubalika o na wahine Hawaii koho balota ma keia apana.

            A wahi a ke kamaliiwahine. Aloha oukou e na makuahine o Honolua nei, i hele mai la au e a'o aku ia oukou e na makuahine ame na wahine apau i loaa ame na wahine apau i loaa ia lakou ka pono koho baloka no ke koho ana i na elele, na lunamakaainana ame na senatoa, ma ke kaha pololei ana i ka inoa o ka elele no ka holo ana no Wakinekona a'u i ike ai he kupono, a e hana mai i kou pono ko'u a ko kakou pono pakahi.

            "E hana like kakou aole e hukihuki, a kuee, a mokuahana, o ko kakou hana like oia ko kakou lanakila.

            "Aole au e a'o aku ana ia oukou o mea o mea ka oukou e koho ai, aka aia no ia ia oukou.

            E a'o uni, a e hoonaauao i ka oukou mau keiki, o ia ka makua o keia noho ana aku, a no ka mean e hiki mai ana i ka la e paio ai ka lolo me ka lolo.

            Nolaila ke makemake nei au ia oukou na makuahine e hana like, hiki, like, huipu aku me ka oukou mau kane, a hana like, pela wale no kakou e lanakila ai.

            "Ua nui kuu makemake e hui pu me oukou na makuahine i ike ole a i lohe ole i ka olelo Beritania no ke kukulu anan i kalapu no oukou e na makuahine Hawaii, i mea e hiki ai ia oukou ke hooponopono no ia oukou iho ma ka olelo Hawaii.

            Wahi ana, "o ka moto a'u e kukulu nei i na kalapu wahine apau mai Kauai a hoea io oukou la i keia la, o ia no keia mau huaolelo:

            "O ke alpha âme ka lokahi".

            I ka pau ana o kona mau manao hoakaka, ua ku mai o Mrs. Hose, a hoakaka mai no ia manao hookahi no. A ua ui mai oia i ka manao o na makuahine, a ua ae ia aku me ke kokua ana o na makuahine ekolu, a ma ka ninau ana ua hooholo ia.

            Ua kohoia na luna nui o kekalapu Repubalike o na wahine Hawaii o keia mahele apana, no lakou keia poe inoa:

            Mrs. Annie M. Kalama, peresidena; Mrs. Hawea A. Reimain Jr., hope; Mrs Daisy Kukahiko, kakauolelo, Mrs. Hannah M. Limahai Puuku.

            Na komite o ka papa hooko. Mrs. Maggie Nakoa, Mrs. Louisa Eberley, Mrs. Julia K. Haili.

            O keia au la na inoa o na lunanui i aponoia no ke kalapu Repubalike o na wahine Hawaii, koho baloka i kukuluia ma Honolua Park, e ke Kamaliiwahine Kalanianaole, i keia la 78 o Sept, 1922.

            Ua nui no hoi na lala i hoopaa i ko lakou mau inoa ma ia la.

            Wahi hou a ke kamaliiwahine, "i ke ku ana iho la o ke kalapu o oukou e na wahine koho baloka o keia apana e malama oukou i ka hana me ka pono, hana kamalii. Noho me ke aloha ame ka lokahi o ia ka mea e pono ai o keia hana nui. A i hemahema oukou i kekahi mean, ai ole he mau ninau paha, oluolu e kakau au ia'u."

            Ua a'o pu mai no oia in a no aole oukoue i makemake i kekahi moho o ka aoao Repubalika, mai na elele senatos, ame na lunamakaainana o ke aoao Repubalika, mai koho no oukou.

            Koho no oukou i ka oukou moho i makemake ai, koe ka lele ana aku ma ka aoaoa Demokarata. o ke kaha aku i na moho ma ia aoao, aole ia he pono.

            "Aole no au e a'o aku ana ia oukou e koho oukou ia mea a ia mea, aole, aka aia no ia oukou ia kuleana, a koe aole oukou e koho i na moho Demokarata, aole ia he lokahi, aka e kupaa oukou o ia ka mea e lanakila ai."

            A i ka pau ana o kana kamailio ana, ua haawi mai la oia i kona aloha hope, ame kona kono pu mai i kekahi o na makuakane, no ko lakou mau manao hoakaka.

            Ua kaheaia no hoi o Mr. D. T. Fleming, ame Mr. L. B. Kaumeheiwa, ame Luther K. Kalama no ko lakou mau manao. a ua ko lakou e hoakaka i ko lakou mau manao pakahi, e mahalo ana, no ka mea i lawelawe me ka holopono, a e a'o ana no hoi i na makuahine e kupaa a pela pu hoi me kekahi mau manao e ae.

            I ka pau ana o ko lakou mau manao paipai, ua kono mai la o Mrs. R. Hose e hele na makuahine ame na makuakane e ike a e lulu lima pu me ke Kamaliiwahine no ka manawa hope, a hoi aku lakou no Lahaina. A hookuu no hoi na hana i ka hora 3:30 p. m., me ka hauoli.

            I kuu hoopau ana i keia, ke haawi nei au i kuu hoomaikai nui ia oe e Solomon Hanohano, no kou hooluhi ia, ame na keiki kiokiko o ko'u keena pa'i ka welina hope.

            Owau no me ka haahaa,

            MRS. ANNIE M. KALAMA,

            Pua Roselani Home Honokohau,

            Maui. Sept. 18, 1922.

 HE WAHI MANAO KAKOO HOALOHA OIAIO

 

            Mr. Solomon Hanohano, Lunahooponopono o ke Kuokoa:-- Mamuli o kekahi mau mano hailiili hoinoino wale, a kekahi poe i kuu hoaloha a makamaka oiaio no hoi, kekahi o na moho holo lunamakaainana maloko o ke Kalana o Maui, oia hoi o Mr. John M. Medeiros o Paia, nolaila e ae mai oe i keia wahi manao pokole nona.

            Oiai au i Maui, i na makahiki o'u e noho ana ilaila, ua pinepine ko'u hui a launa ana me ia, a iloko o keia mau makahiki loihi, he 35 a oi, aole loa au i ike iaia e hana ana i kekahi hana hoopoino wale i na Hawaii, elike me kekahi poe e ae e holo baloka mai nei no.

            He kuokoa oia ma kona noho ana, a pela no ma kana mau lawelawe ana. Nana ponoi kana hana, a nona ponoi no hoi kona noho ana. Ua loaa iaia ka ulakolako, iloko o ka hoomanawanui. Ma kana mau mea apau i lawelawe ai, ua loaa ka holomua.

            Ia makou i holo aku nei i Molokai mai Maui ae, ua hele mai oia ia'u a haawi mai he $5.00 no ka hoouna ana aku i ka poe o Kalaupapa, no ko lakou waihona hoolaulea, a mamuli o kana noi ia'u, ua hoike aku au i ka lehulehu, a ua nonoi pu aku au ia lakou e lulu, a ua lulu aloha no hoi lakou. No lakou i hoopiha iho a loaa ka huina o $17.00 a oi iki. Ia'u i hoi mai ai i ka po Poaono nei, o Dick Searles opio ko'u kokoolua o ko'u rumi. I kona lohe ana i na mea i hanaia mamuli o ka John M. Medeiros noi ana ia'u, ua haawi mai oia he $1.00. Nolaila ma keia huakai "Makaikai Molokai", ua loaa he $18.00 a oi iki. He $17.00 a oi aia ia Mr. Lorrin K. Smith, a nana no ia e hoouna ae i Molokai, he hookahi dala eia ia'u, a na'u hoi e hoouna maanei aku.

            Lehulehu na manawa a kahi poe o Maui e holo baloka mai nei; aole loa hookahi i haawi i kekahi kokua io i ko Kalaupapa elike me ka Mr. John M. Medeiros ae la. Ma ka lehelehe ke aloha, ma ka hana, he neo.

            Nolaila, ke kalokalo aku nei au i ko Maui e haawi i ka noonoo ana maluna o ka inoa o John M. Medeiros, i moho lunamakaainana. He oi aku oia o ke kupono me ka maikai mamua o kahi poe iho.

            Me ka mahalo,

                                    W. J. COELHO,

 

 

            EIA IHO KO KAMA LA E KANE HOALANI UA HOI AKU LA A KO PIKO NANAIA IHO

 

            E Mr. Lunahoponopono, e a@@ pu iho kaua:---Ma kela huli K@@ aku au me ka'u wahi Luahine @@ na keiki, na moopuna, h@ wahi @@ luau piha makahiki no ia moop@@ a maua.

            Ua hanau o Robert E. Mineka @ Apuakehau i mareia e Henry Ro@@@ a Geo. Robert o Kualoa, o na @ @e i piha iho la na la o kona @@@ kahiki i Sept. 16 iho nei.

            He mau mahoe (w), mamua @@ kaikamahine ke kolu, keikikane @@@ a hanau hou mai, o ia keia Ro@@@ nona keia paina makahiki, ma@@ o kona lilo ana aku ia George @@ bert, o ia laina pololei no, i @@@@ ae ai oia ame kana wahine o @@@ tugala mai, i pua lei a i na laua.

            Ia makou ma ua kakahiaka @@ ka home o na keiki ma Laie, i @@@ ia aku ai makou e ka puaa nui @@@ honua otomobile o J. W. Keau @@@ kahanohano, o ka hora 10 ponoi @@ ia, aole i eono, kaalo ana ka Ua@@@ kua, holu ana i ke one o Waipu@@ kaalo ana o ka Ha@okapaka i @@@ kau, mao aku o Kapaka, ke kul@@@ kauhale nui o na koa e kuku@@@ ana na makai kiai maluhia o na @@@ a hala, o Kaliuwaa, hala o Puna@@@ kiei mai ana ka ua kaalina. @@@ ka makani ohiu o na pali, e @@@ mai ana ka liona ame ka manu @@@ keokeo hana hua i na pali li@@@ o na Makaua elua, e noho ko@@@ mai ana no na Kaaawa 2. aole @@@ emo kaomi iho ana o Nahahoa, @@@ aiwaiwa o ka Lae Oio, kahi a Ka@@ hiamoe e hookahelehele ana i na k@@ hi elua o na Koolau, i piha pono ai ke o ia, Nakoolauwahine.

            Mao aku o Geo. Robert, e makau kau ana me kona ohana, a lulu@@ ma pu, o ka motio pololei aku la no ia, e ika i ka h@n@ o ke Koolau Hakipuu, palaoa lawalu, e liuliu ma kaukau mai ana na kamaaina, pa kahea komo maloko, lu na pe'a @@ loholo na sela, hookahi hora @@@ no, ku ana i ka aina, Akahi a hoohuoi hou ae i ka aina hanau, mai na kupuna loa mai no.

            I ka aneane ana aku e kahi ka 12, ua makaukau loa na pakaukau piha pono, lawa neepapa no 4 ka puai laula.

            Ua haawi mai la o George Robert i ka hoomaikai ana aku i ke Akua, no na mea apau i haliiia mai i ka meakakau nei, ame ka inoa o ka laua lei'a-i o Rebert ke kama ua hookoia.

            I ka amama ana, ua kaa aku ke eo i ke pakaukau 2, ka holu ana @ kakaliia he mau minuke, ke pakaukau 1, no ka pakekewai holoi, oiai ua maka'uia o huhu mai na Iuda@@ hookamani, no ka holoi ole o na haumana i na lima i ko lakou @@ ana ua olelo ia mai e Iesu, aole e haumia ke kanaka i na mea owaho, aia no mailoko ae.

            Maikai ke pa, na pola poi, mai kai pu na kiaha aniani, aole o na pa nunui ame na pola poi, 2 mea nana e ai. Aole no nae wahi kua wale. Ua hewahewa loa, na meaai, aole kanaka ua kuhihewa loa ia au, Waiahole, Waikane Kuoloa, na Kapani, na keiki, na Pake (@) piha me na keiki, na hapa pua Pake a Kepani, a Pukiki, na Hawaii a piha na Haneri a ke ohohia maoli i na paina luau apau.

            Ua like loa na wahine Pake ame na kumukula, elike me kau hoo@@@ ana, ua ike maka maoli makou, a he meahou ano nui loa ia, ia makou na malihini, pau ka poe mua; ko@@ hou mai a nui i ka po iho e @@@@ hou mai ai kekahi poe.

            Ua hoomakaukauia mai la na le@@@ le'a Hawaii, i ko makou lohe ana, a ike kumaka aole he lua apuni, o Oahu e loaa o Mrs. Kahikina ame ka na ipo mare hou, Mr. Imiola, @@@@@ himeni o ke Kula Sabati Huiia o Waikane, o ka leo o keia Mrs.; @@@ la ia aupuni o ko';u manao a kamaaina apuni, aole loa, a o Barena@@ Robert ka oni oluna ka eu kupuna o na ano keonimana maoli no, i k@ koke ole mai ko David hula @@@@ ana imua o Iehova me kona @@@ a niuniu haalulu.

            Owai koe o Moanalua e J. K. M@@ kumaia oiai, aohe he pua i koe a puahi a laua o U'a kela pilikoa @@@ apapa. Eia k heke i Hakipuu, @@ walu ono, hora 4:30 minuke, @@@ hoi ko Kahuku lewa, ua ahiahi @@@ wi ke aloha good bye, me ka pau ole no o na ono.

                                    J. A. KAHIONA

            Kahuku lewa i ke kai.

 

            KIKAKI, Sept. 26.---Ua hoi@@@ ai i ki Konela P. Henderson i @@@ la he hana hiki a holopono loa @@ lawe ana i na ekeleka ma ka @@@@ iloko o 28 hora mawaena o Nu @@@ ame Kapalakiko i keia kupulau @@@ me ka lele ana i ka po mai Kika@@@ mai, maloko o elua mahina. Wahi ana, ua laweia na ekeleka ma @@ lewa 6000 mile i kela ame keia @@ me ka loaa ole o ka u@@a i na @@@@ he umi i hala.

 

            SPRINGFIELD, Mass,. Sept 2@ ----Ua aponoia e ka ahaelele a na @@ mokarata kekahi kahuahana i ku @ i ka haleinurama aka nae, ua kakoo i ka hoohanaia ma ke kanawai o ka inu ana i ka bia ame ka waina ma@@@@, ua kapaia ke kahuahana au@@@ waiwai kalepa a na Repubalika @@@ mea kumakaia i ka lahui Amerika".