Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXI, Number 41, 12 October 1922 — NA HUNAHUNA MEAHOU O KA HALEPAAHAO O KE TERITORE. [ARTICLE]

NA HUNAHUNA MEAHOU O KA HALEPAAHAO O KE TERITORE.

k.i mahina o Augate i hala aku . ame ka mahina hoi o Sepateman nei. na mahina omaka mua loa o ; nohoo hookele aupuni ana oka M r»kai Kiekie John C. Lane, no ka ; hooko kanawai o ke Teritore o l[f,uraii n«i. i He o ia mau ke ohaoha makalapua , n ke ame kona mau paa--,:o apau, a i oi loa aku, ua haawi hoopili pu aku na keiki apau, a na ;i™ia kakanha o ke kanawai e umii r.ei ia lakou, i lakou mau puuwai r.o ke kaaaka a lakou i maka'u honua ai, he lima kakauha ame ka uahoa, eia ka, he uoouuinui olelo »rale iho no, na kahi makani o Ulupan pa'upaka, a ike ole iho la no hoi i ko lakou kee, a o ko'u kee ka ke nanaia, kahi kaaiki kalohe o ka Lae o Milohae, i kuu wahi nalu hoi o Ulawae, kahi a ke kae'ae'a hoopuka meahou o ka Uanoe o KoPeter Kamano Sr., e noho mai ia Poipu, hoapili o Kaukahoku, a o ia walii one no ia e waiho la, m.amua o ka puka o ka hale ona, aia r.c ke waiho la kuu mau wahi kar>r.rn wawae, a'u e hoomanao iho ai no ? u owau o Kaikipc.anr.nea, kahi };ueu o ka Awaiki ame ke Awaloa, i kahi lae o Pohakuhele, e manaka :a'u e hele, a keia poe mauaua ia'u, r.o kuu walii kee ahi keiki lae pOhuohu'e o Kauai. Ae. aloha kaua e kuu hoa o ka makapeni hulunene o ka makakila, au e-kokua mai ai ia'u i ka hoike ,Tna ae i kuu wahi kee, kahi kee 77iua no, ame kahi kekee mua no, 0 waiho la no i ka laula o Kapaa, 1 ke kee nalu o Makaiwa, kuu i.alu o hee ai, a i ka luna o loleau, a ola- + t iho, ia wahi o Kekee, kuu,wahi malumalu hale, a lakou nei ewaewa a aloha ole ia'u. Ea, aohe SHo la ia lawa la, o kp kee kek&e, '&napuu hea hou aku koe, pau ole 'no hoi ka eeng, i «a hanauna o! liei, a. ka Pala : rala e hoike mau mai nei n kakou i hele ai a piha m« ia mau oielo waiwai ko'iko'i loa, i hooliloia r k.i manao o na keiki a kanaka i mrs ole. Ke olelo mai nei oia: '' Heaha kau e nana aku ai i ka puia iki iloko o ka niaka o kou hoal;iun.i. aole hoi oe i ike i ke kaola iloko o kou maka iho." īn 'iakou no'i a'oia mai ai, o kahi r;rspiki, nana no—huhu no, a hoomanao ae la au i ka hula Tahiti a yt,u wahi hoa aukai o na paemoku iiilii o ka Hema. Teriitahi, nona ):oi keia wahi hooheno o ka aina papale lau Ulu. Mai-ne-i, mai ne-i, la'u tarere, i ta moana, e-he, E wahi tani e-I ta moana e-he, Xa to'u lini ne-i i lewa a'e nei e-he, Ia 'u me na wahine, lewa a'e nei e-he, I ni'a taua, I te ta maumau e-he, Matara 3,113. a'e.nei, taua, e 7 he, . Ini ? a taua 1 tairitini, Mataratara, Iho nei au e-he.

He oiaio, iloko o keia mau wahi mahiua pokQle wale nō elua, ua nana ;,'ku na keiki hookama aloha a ke kanawai maluna o ka Makai Kiekie hnu, ame kana alimahine, he mau no lakou, a ua pipili koko no ko lakou mau manao ia laua, elike me ka laua maikai i hana mai ai no lakou, ame kona mau paalalo npau. a ua uhipu ia hoi na mauao nopohopo a lakou i lohe wale ai, ua ike lakou i ka mua ame ka hope. o ko ino a lakou i lohe wale .ii, aole oiaio, no ka m6a, o ka maikai ka lakou mea e maka nei, lta wnipahee, ka heahea ame ka oluolu a i huipu ia iho no me k« kanaka u'i kilakila, aohe hana a kauhikoa, ua hoopili pu ia hoi me Maele; A no ia mea maikai i hanaia aku ia lakou, ua hana iho la lakou i wehi no kā Makai Kiekio John C. Lane. He liooia oiaio hoi, no ka pili a ilo koke ana no o ko lakou puu■wai i ke kanaka a lakou i maka'u honua ai i na hoonuinui olelo ia, a 'akou e nana aku nei iaia he makua, aloha no ka haiepaahao o ke 7eritore nei, nona hoi keia wahi hooheno o ka 1922. He mele he inoa no Keoni Lane, Kalei kau mai ma ka hikina. A he pua oe na ke ao polohiwa, Ka ]ei hiwahiwa a ka lahui, Ua haaheo oe ke noho mai, I makai kiekie no ke aupuni. Haaheo Hawaii o na Ailana, Aina i ka nani oi kelakela. Ua nani no 00 i kau ike, Ka pua kau mai ma ke Komohana. Kau mai ko kapa hulu melemele, A ke Koolau e hii ma'i nei. Aia ahiki mai ko hookohu, Lei oe i ka lei o ka lanakila. Hookohuia oe e ke Kiaaina, I ka la ekahi o Augate. K lanakila oe a mau loa, Mai ka hikina mai a ke Komohana Hainaia mai ana ka puana, O Lane e ka wehi nona e ka lei. Ma ke ahiahi o ka Poalima la 5 m keia mahina, hora 8:30, i ikeia ;>i me ka moakaka loa k« ke'a iloko p ka i ka wa t oili pono a :ii maluna o ka lalani kuahiwi 0 Konahuanui. E na olohe huli mea pohihihi, heaha keia mau ouli 0 ka 22. 0 na wahi hoonanea hoomaha, ame

ka paka kinipopo o ka halepaahao o ke Teritore nei, ke uhiia nei i ke one eleele ame ke one keokeo, a ke kanu pu ia nei hoi i ka manienie ame ka pua o na ano like ole, malalo o na lawelawe eleu mikiala ana a Kapena Parker Waipa, ke koa kaulio kahiko o na pualikoa Kulesia o Hawaii nei i koe. Ke palau, a ke hoomaemaeia nei na wahi kanu meaai o ka halepaahao 0 ke Teritore nei, e na keiki limahei hooleama a ke kanawai; he hoomakaukau mua no na kuaua hiki mua o ka Hodilo. Wahi a kahiko; īluna no ka Ua, waele e ke pulu, malalo o na hoohana holomua ana a Henry Espinda, ka Ne Opio o Hawaii nei. Poha maii ka lae o ea wahi keiki kaloh*? o Kalihi nei, ina wahi hueu 0 ka halepaahao o ke Teritore, aohe wa i koe, loaa ka mea a kahi haole 1 Ailiki o makou e olelo mau ai, a he ku no hoi oe i ka hoonaukiuki, i ka olelo hoohepa a keia wahi olofala. 4< Wa-ki mala, wae—boe, iu li-li moa—boloheke —Hedemolo no.'' Na keia olelo hoohepa a keia wahi Ailiki kunama hoi kahi Pake kuke. 0 ka hui kinipopo mua o Kalihi, 1 ulele ai me ua mau ka'eao'a nei, he hookahi wale no a lakou, he ewalu hoi a na pulupuluahi o ka O. P. O ka Hui Kinipopo elua mai, he elua ia eono a ka O. P. a o ka helu ekolu o na hui kinipopo, he elua ia eha a ka O. P. A o ia ka mea i loaa ai ka olelo hoohepa a kahi haole Pelekan'e Ailiki ame kahi Pake kuke o Kina. He pakeie wale iho no ma ka apua, ija laeula o Kalihi i na kae'ae'a o ka O. P., e aho no nae hoi ia mamua o ka hopu i ka laau a ke alii. Auwe! poina iho la au Tomi malie. Ua lohe mai au, e hoea mai aua na ihupani o Kina, ka hui kinipopo o na keiki Pake, no ka hoa'o ana no ia e kula'i i na kiai naue ole o ka Pakaua o Kulina Eleele nei, ka hui kinipopo O. P., o ka halepaahao o ke Teritore nei.

Ma ka lokomaikai o ka Makai Kiekie John *C. Lane, ua hookuuia na paahao i ka la no -e pau ai o ka manawa, hoopaahao, me ka hoopanee hou ole aku, ka mea hoi nana i hookahaha loa aku i na keiki hookama a ke kanawai, he mea i hana ole ia maniua, 'elike me ka rula maamau a. lakou i ike a kamaaina ai,;<]io umi la a oi aku mahope iho o ka la e pau ai, alaila oe hookuuia, aol-e pela keia, pau no oe i keia la, hemo no oe i keia la, ea, he kakauha iho ]a paha ia me ka uahoa, aole, no ka mea he okoa no ko oukou halau, i ko makbu halau i a'oia ai.; He DemokaratQ Ko oukou; a he Repubalika hoi ko makou, ina ua like ole kakou ma ka hana, aka, ma ko aloha kakou e hoonui, ae kuikahi pu ai, a hoouuku hoi ma ka olelo. Kaomi malie! Ma ka Maunakea o ka Poaha i hala, i huli hoi mai ai ka Makai Kiekie John C. Lane, ma kana huakai pili oihana, ana i hoohala aku nei no aneane elua pule, i ka moku o Keawe, i ka Ua Kanilehua o Hilo, Hanakahi, no ka nana ana i ke kulana o na kahu o ka Madame Pele, ame ka lakou mau keiki, na keiki hookama a ke Alii Keaumoku, j malalo o na lima kakauha o ke kanawai o ka aina. Mailaila loa ae kana huakai pili oihana, no ka moku o Kama, le» mea nona ka oi o na Mokupuni o Hawaii nei, no kona au hooponopono aupuni, he hooko kanawai no ka aina, no ka nana pu ana ia i ke kulana ame ke ola kino maikai o na keiki a kihapiilani, i paa no hoi malalo o na umii uahoa a ke kanawai i ke kai hukinehu o Kahului. laia i huli hoi mai nei no ka Pakaua o Kulina Ele«le kona keena poo ma ka oihana he maikai kona ola kino ame kona kulana, mo ka hele wal*e a ohaoha makalapua kona hiohiona ke nana aku, a o ke ku no a ke kanaka maikai, aohe puu aohe kee, he hoa kohu no ka pali 0 na huli o K<?olau, i *»oopili pu ia aku me ka mahina, he ui hoi kaul O na mea nani apau, © loaa no ia maloko o ka Pakaua o Kulina Eleele nei, kahi a ke kupua Marioroco i hanai ai i kana keiki punahele, mai ko kihapaipua o Elenale, ka mea hoi nona ka Mahinaai i piha 1 ke aloha; i hooheno pu ia ai me Leinaala, ka U'i nohea Peresia, ka mea nona ke aniani liilii o Kuberina ame ke kilokilo wahine Poinikia. Pili mau ke aloha me oe, a o ka ano'i hoi me a'u. ''Owai ana kau Moho Elela?'* O John Wise ka'u/' "owai-» hoi leau? O John Wise nof" *'Alua kaua, o ka kaua moho elele ia. Pololei—kulia i ka nuu, nona ka noho, hamau e ka leo, o makani auanei. E kuu mea heluhelu, o ke aloha ka'u i makemake aole hoi o ka mohai, a ina no e loaa mau ia'u ke alohaia e ka puuwai ahonui o ka Lunahooponopono opio, o ke Kilohana Pookela O Ka Lahui Hawaii n«i, e hoopuka mau ia aku ana na hunahuna meahou, ame na hoi'nai'nau o ka manawa, o ka halepaahao o ke Teritore nei, i kela ame keia pule hope o ka mahina, no ka mea, he uuku no kahi hunaai maloo, me ke aloha pu kekahi. mau e kuu Lunahooponopono ahonui, ka'u mnu hoomaikal mau uūū amo na kelki hoi o kou koona pa'l, ko'u wellna pau 010. Owau uo mo ka hp.uhpn, KOA KUI PUKA HELU 0, Koeaa Oihana, Pakaua o Jvulintx illeole.