Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 2, 11 January 1923 — Page 3

NUPEPA KUOKOA HONOLULU, T. H., POAHA, IANUARI 11, 1923.

EKOLU


KE NOI A KE KIURE KIEKIE NO KA MALUHIA O NA KAIKAMAHINE. Hookahi haneri ame kanalima mau ' .;:, karaima i noonooia e ke kiure ; ki- o ke Teritore no ke kau o Ianuari 1922, iloko o ka makahiki i pau aku la, elike me ka hoike a ka lunahoomalu Robert Hornor o ia aha o ka hoihoi ana ae i ka Lunakanawai Ray J. O'Brien o ka aha kaapuni elua ma ka Poaha o ka pule aku la i hala. O na hihia karaima oiaio i loaa ma ka noii a ninaninau pono ia ana he 134, a he 16 mau hihia i ikeia ka lawa ole o na kumu e paa ai. Ma ka manao o ke kiure kiekie na mama loa ka hoopa'i o ka poe e ahewaia ana no ka hoopoino i na kaikamahine malalo o ka lo maka- hiki, a ua noi aa e hooholoia ke- kahi mau kanawai oi aku o ke koikoi o ka hoopa'i e ka ahaolelo kuloko a noho mai. Maloko o ka hoike a ka lunahoo- malu ua haawi ae ke kiure kiekie --: ka mahalo i na Kapena Makaikiu McDuffie ame ke Kapena Harr La- ke no ka makaala ma ka laua mau hana a pela hoi me ke keena o ka Loio Kulanakauhale William H. He n ame kona mau kokua. Ma ka manawa o ka hookuuia ana aku o na hoa kiure kiekie Te- ritore no ke kau ua haawi aku ka Lunakanawai Ray J. O'Brien i kona : .-ibalo i ka lunahoomalu ame na hoa o ka papa kiure. Ma ka Poaka- hi nei i hoohikiia ai na hoa hou o ka papa kiure kiekie o ke kau o ka 1922 i hala. Ka Hoike Piha a ke Kiure Kiekie o keia malalo nei ka hoike piha a ka papa kiure kiekie: ''O makou na hoa o ka papa kiure kiekie ke waiho aku nei me ka haa- ].:,.-'. i ka hoike hope no na hihia ka- :-; .ma i ninaninau a i hooholoia e Mi.kon, a e hoike ana penei: 'He eono mau hihia wahi-puupaa maluna o na kaikamahine malalo o umi-kumamalima makahiki, he 26 mau hihia hoeha me na mea eha ku i ka make, 6 mau hihia hakaka, 1 ' hia apuka, 33 mau hihia wawahi ' ie ma ke degere ekahi, 5 mau '.ia hoeha, 7 mau hihia powa ma -^ olokele elua, 7 mau hihia hoololi ;.' 'o-:- i ka helu o ke kaa me ka ma- --i.-uno, 2 mau hihia hoeha me ka i-uoa oha ku i ka make me ka manao i'^a o hana i ke karaima, 6 mau hi- a wawahi hale ma ke degere elua, ' ni.'ui hihia powa ma ke degere . -il.i. 7 mau hihia pepehikanaka ma .^ degere ekahi 2 mau hihia ohumu hana karaima, 15 mau hihia apuka -;..-. ke kakau ana i kekahi mau l--.ii .iala apuka, 4 mau hihia aihue - i ke degere ekahi, 1 hihia hoeha	me ka mea eha ku i ka make, 2 mau hihia kikoo aala epa i ka banako, 3 mau hihia aihue ame ka lawe i ka waiwai i haawiia e malama, he 10 mau hihia aihue i ka waiwai i haa- wiia e malama, 3 mau hihia hoike wahahee, 3 mau hihia alunu a hao wale i ke aala, ma ke degere elua, 2 mau hihia malama i na waiwai i aihueia, 1 hihia ku-e i na kanawai i Hooponopono Hou ia o Hawaii o ka 1915, 2 mau hihia hoowalewale moekolohe, 2 mau hihia laweola, 1 hihia mare lehulehu, 1 hihia lawe aihue i ke kino o kekahi wahine." O keia mau hihia ae la apau 150, he 134 mau hihia i ikeia ka oiaio ma ka ninaninauia ana, a he 16 aole i lawa na kumu a kahua hoi e hiki ai ke paa ia lakou. HE HAOLE KE KAKAUOLELO A KA ELELE JARRETT. Oiai, aole he hoike maopopo loa, i oili ae iwaho o ke akea, no ka inoa o ka mea e lilo aku ana i ka- kauolelo na ka Elele Lahui W. P. Jarrett, eia nae iwaena o ka po- hai i pili loa aku me ka elele lahui, o lakou ka i olelo ae, aole, he mea e aku e loaa ai iaia o kela kulana, aka o Bertram G. Rivenburgh no ia, kekahi o na hoaloha pilipaa loa o ka Elele Jarrett. He inoa o Rivenburgh, i ku-e ika- ika ia e kekahi mahele o na Demo- karata, no kekahi mau kumu lehu- lehu; ua hoea loa aku ia ku-e ana imua o ke komite kuwaena Demo- karata, ma kekahi manawa ae nei i hala, me ka lokahi ole no o kela komite, a no ia kumu, i waihoia aku ai i ka Elele Jarrett, ke kuleana e wae ae ai, a e koho ai i kana ka- kauolelo. Ma ka Poalima aku nei i hala, i ka wa i noho ae ai o ka halawai a ke komite hooko Demokarata, i wai hoia ao ai he mau palapala noi, no ke kulana kakauolelo, he ekolu ka nui o kela mau palapala noi, he hookahi mai ia Claus Roberts mai, ka hope loio kalana; he hookahi mai ia Charles Holt mai, kekahi o na moho lunamakaainana i haule o ka apana elima, a he hookahi mai ia Norman K. Lyman mai, kekahi o na moho elele lahui Repubalika i haule, ma ke koho baloka wae moho. O Mr. Geoage Aha Nee Kekoa kekahi lala o ke komite hooko, ka mea nana i waiho ae i ka palapala noi o Norman K. Lyman. Me kela makemake nui ia nae e maopopo ae ka inoa o ke kakauolelo a ka elele lahui, ua noho hamau loa o Mr. Jarrett, aka nae ua lokahi ka manao o kekahi poe o ke kulana- kauhale nei, o kela noho hamau loa ona he hoike ia no ka pololei o ka lakou mea i koho mua ai, o Mr.	Rivenburgh kana kakauolelo i ma- kemake ai, a ke kakali wale nei no oia, o ke kokoke mai i kona manawa e haalele iho ai ia Hawaii nei no Wakinekona, ia wa e hoikeia ae ai i ke akea. Ma na mea i hoikeia mai i keia keena, e haalele mai ana o Mr. B. G. Rivenburgh no Amerika ma keia mua koke iho, me ka hoohala ana i kekahi mau la ma Kapalakiko, a i ka hoea ana aku o ka Elele Jar- rett, o ko lana wa ia e holo pu aku ai no Wakinekona, mamua ae o ka wehe ana o ka ahaolelo, i ka mahina ae nei o Maraki. No ka holopono o na hana a ka Elele Jarrett ma Wakinekona, i hoi- ke okoa ae ai kekahi poe Demokara- ta i ko lakou mau manao, o Mr. Rivenburgh wale no ke kanaka ku- pono i kakauolelo nana, mamuli o kona kamaaina i na hana oloko o ka ahaolelo lahui, o ka hele ana o kekahi kakauolelo malihini, a hui iho me ka malihini o ka Elele Jar- rett, i na hana o kela ahaolelo, e maopopo ole ana ia laua ke ano o na mea e hana aku ai. 379 KA HUINA O NA PAAMARE I OKIIA I KA 1922 I HALA. He 379 ka nui o na paamare ma- loko o Honolulu i aponoia ka hoo- kaawale ana o ka wahine mai ke kane mai, a o ke kane hoi mai ka wahine mai, no na kumuhoopii like ole, ka malama ole i ke ola, ka haa- lele wahi moe, ka pepehi hoomaino- ino ame ka moekolohe, i ka 1922, i hala aku la, a ma ka manao o ka Lunakanawai John R. Desha, o ka hoike ana ae he heluna emi loa keia ke hookukuia ae me ka heluna nui o na kanaka o na lahui like ole e noho nei maloko o keia kulanakau- hale. Wahi ana o ka hoike ana ae, "an- eane he 90,000 ka heluna nui o na kanaka e noho nei maloko o Hono- lulu, a ua emi iho malalo o ka ha- palua o hookahi pakeneka ka heluna i hookomo ae i na hoopii okimare a i aponoia. Wahi hou ana, ma kona manao e emi loa mai ana ka heluna o na hoopii okimare ina e kauia ana i mau kanawai oi aku o ke kakauha mamua o na kanawai okimare e ku nei i nei mauawa. O ka ahaolelo a noho mai ka mea kupono nana e noo- noo mai i keia, ma ka manao o ka Lunakanawai Desha. Ma kona manao iua e hooloihiia aku ana ka manawa o ka haalele ana ame ka manawa o ka malama ole ana i ke ola aole e lehulehu loa ana na hihia okimare, elike me ia i ikeia i ka makahiki i hala aku la, no ka mea ma na kanawai e ku nei i keia manawa he maalahi loa ka hana e hiki ai e loaa ka hoo- kaawaleia o na mea i mareia malo- ko o ke Teritore o Hawaii.	Iloko o na paamare 379, i hoikeia ae la o na ili keokeo, komo pu me na Pukiki ka oi aku o ka nui, he 150; o na Kepani malalo aku 119. No na Hawaii piha ame na hapa-Hawaii, he 90; na Pilipino he 35; na Pake, he 30, Korea, he 10; Pukiki, he 5. No na Kepani makaainana Ame- rika, elua wale no mau paamare i noi ae no ka hookaawaleia; hookahi paamare Pake lahui e, a hookahi paamare Paele. Hoko o ka makahiki holookoa elua mau paamare i hookaawaleia ma ke kanawai me ka hoopii oki ole ma- muli o ka aelike ana o na aoao elua e hookaawale. He kanaono mau hoopii okimare i paioia a i hookaawaleia. He iwaka- lua mau hihia i hooponoponoia ma- waho ahiki i ka hoolauleaia ana o na mea kuee, a ke noho mai nei ka ia mau paamare me ka maikai. O keia ka ka hana a kekahi mau lu- nakanawai o na aha okimare ma- loko o kekahi o na kulanakauhale nui o Amerika e hana mau mai la o ka hoolaulea mua i na mea mo- kuahana ahiki i ka hoopau ana o ke kane a i ole o ka wahine i ka hoo- pii i ka manawa e hookomoia aku ai o kekahi hoopii okimare. LILO KA HANA HOOPII I HANA KAMAILIO NUI IA. He kanaka eli lanahu onamiliona, he kanaka hakumele ilihune a he makuakane hanauna kaukaualii ka poe hakaka no ka mea o lakou e lilo ai ka bebe a ka wahine haku- mele, elike me ka moolelo malalo nei: TOKIO, lapana, Dec. 25.— Ekolu hoopii ma ko kanawai no ka mea e lilo ai o kekahi bebe eono mahina a no ka hooholo ana i kona makua- kane e ku nei maloko o na aha hoo- kolokolo o lapana a e hoouluku nei hoi i na noonoo o kekahi hapanui o ku lahui Kepani, me ke kanaka eli lanahu onamiliona ma kekahi aoao a he kanaka hakumele opio ilihune ma kekahi aoao, a e koi ana kela ame keia pakahi o laua oia ka makuakane o ka bebe, me kekahi Kauna o ke Aupuni o lapana, ke kaikunane o ka makuahine o ka be- be ma kekahi aoao a e hooikaika ana e lawe i ka bebe nana a e hoo- nele ia laua a elua. O ka onamiliona eli lanahu oia o Denyemon Ito, ke. kane elemakule a ka makuahine o ka bebe a i ike- ia hoi ma ke akea ka Moi o ka la- nahu o Kyushu, ia mokupuni nui loa o na mokupuni o lapana ma ka hapa hema loa o lapana. O ke ka- naka opio hakumele o R. Miyazaki, ke kanaka opio i holo mahuka aku ai me ka makuahine i mea e oi aku ai kona noho ma kahi o hoopuni mai ana o na mea hoohauoli mamua o ka noho maloko o ka hale nani	i hoolakoia nona e kana kane wai- wai eli lanahu aole nae oia he ka- naka hakumele. O ka makuakane hanauna o ka bebe oia ke Kauna Yanagiwara, ke poo o kekahi ohana kaukaualii a hanohano kahiko loa, he kanaka i haalele i kona noho maloko o ka Hale o na Alii i ka manawa i haalele ai kona kaikuahi- ne i kana kane elemakule waiwai a lilo i ka ulaia a i lilo ai ia hana i mea hoouluku i ka lahui Iapana. Ua haalele oia i kona kulana alii no ka Hale o na alii mamuli o na olelo hoahewa a ke kaikuahine oia ka mea nana i hoomoemoe iaia e mare me ka onamiliona elemakule a no na olelo hoi a ke kaikoeke ona- miliona aole oia i hoohana i kona mana, ma ke ano he poo no ka hale ma o ka hoomaka'uka'u ana aku i ke kaikuahine e hooko oia i kana hoohiki mare. O ka lede ma keia hihia oia ke- kahi o na wahine hakumele kaulana o lapana, o Akiko Yanagiwara ko- na inoa, ka mea nana i kakau i kekahi mau buke mele, a oia no hoi kekahi mea lulu nui no na buke moolelo. Aia oia i nei manawa ma- loko o ka hale o na vilikina ma Kyota, no ka imi ana i ka maluhia malaila malalo o ka hoomana Bud- dha kahi hiki ole i na miliona dala a kana kane elemakule ame ka opio hoi o kana kane opio i aloha ai ke haawi aku iaia. O ke kane opio ana i mahuka ai ke hookele nei oia i ka hana kuai kukaa i na akaakai, na kapiki ame ka limu kai maloko o To- kio. Aneane he makahiki i hala ka ho- lo mahuka ana o Akiko ame Mi- yagaki mai Kyushu aku, a ua hoo- komo ae o Akiko he hoopii okimare i ke kane elemakule onamiliona ana, i kaa mua nana ka hoopii. Ua apo- noia kana hoopii ma ka la hookahi i hanau ai oia i ka bebe, ka la 14 o Mei, aole nae mamua o kona kai- liia ana aku e ke kaikunane, ke kauna Yanagiwara, mai na lima aku o ke kane manuahi. Mahope o ka hanau ana o ka bebe ua holo aku oia e huna iaia maloko o ka hale o na wahine vilikina o Kyoto, a oki ae la i kona wili oho i makana nana e mohai aku ai i na akua a me na leo pule ame na leo mele i hooma- ka ai oia e kakau i kana peni. Ua paaia ka buke e ke kaikunane ma Tokio. I nei manawa ua makemake ka onamiliona i ka bebe, he bebe ana i olelo ai nana ia keikikane a o kona hooilina hoi, he koi nae ana i ku-e loa ia ae e ke kanaka hakumele opio, oiai hoi ke kaikunane ka mea nana e malama ana i ke keiki e hoole mau mai ana i ka moa o laua i kuleana i ke keiki a e lawe aku hoi iaia mai iaia aku. He loio ko kela ame keia pakahi o lakou e hana hei maluna o keia hihia.


	na la hope o kona ola ana. I ka makahiki 1916 i haalele mai ai kona kokoolua iaia a ua noho hookahi iho ahiki i kona make ana. Oiai oia e paa ana i na kulana like ole, ua hooko aku i kana hana me ke kaulike ame ka pololei, aole	loa i ikeia he mau kina 'una 'u iloko o kana hana ma na oihana like ole ana i paa ai. He kanaka oluolu he puuwaiha- mama, he puukalahala no ka lehu- lehu o keia aina, he makua no ka apana ana i noho aloha ai.

UA KAHEAIA MAI O FRANK
PAHIA.

FRANK PAHIA,

Ma ka hora 4 o ka auwina la
Poaha, i newa aku la, ke kipa ana
ae o ka elele a ka make ma ka
home o Frank Pahia, kekahi o na
Hawaii koikoi, a i lawelawe hoi i na
hana o ka lehulehu no ka hapalua
kenekulia i hala, a lawe aku la i
kona hanu ola, a waiho la i ko
kino puanuanu me ka hoi ana aku o
ka lepo i ka lepo ma ka ilina o ka
halepule Hawaii ma Kaneohe, ma-
hope o kona kaama'i ana no kekahi
manawa pokole.

Ua hanauia oia ma Kukuipahu,
Kohala, Hawaii, ma ka la 1 o Ianu-
ari, 1847, a iaia i moe aku la, ua
piha iaia na makahiki he 76 me
na la keu ekolu. Eono makahiki
i hala aku nei kona lilo ana he
kane wahine-make, a ua haalele
mai la oia ekolu mau keiki, Mrs.
William Henry, ka wahine kane-
make a ka Makai Kiekie mua o ke
Teritore, William Henry; Henry Pa-
hia, he anaaina ame John I. Pahia,
he kiai no ka hale ipukukui.

He kanaka o Frank Pahia i hoo-
naauao kiekie ia ma na kula o Ko-
hala, ma Honolulu nei, a o ka hope
loa ma ke kula nui o Lahainaluna,
ke kula i kaulana i kela au ka
Ipukukui pio ole i ka makani Kau-
aula.

Lehulehu na oihana aupuni i lawe-
laweia e Frank Pahia mawaho ae
o kana oihana paamare he anaaina;
he hope makai nui no ka mokupuni
o Hawaii ma Hilo, a i kona hoi
hou ana mai i Oahu nei, he 16 mau
makahiki ana i lawelawe ai i ka
hana he hope makai nui no ka apa-
na o Koolaupoko ae nei. Oia ke-
kahi o na hoa kau kanawai iloko
o ka ahaolelo kuloko i ke au o ke
aupuni Moi no elua kau.

O Heeia kona home i noho ai i