Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 3, 18 January 1923 — Page 6

Page PDF (1.60 MB)

NUPEPA KUOKOA HONOLULU. T. H., POAHA. IANUARl 18, 1923.
EONO
HE MOOLELO NO
ALIKA
A I OLE
Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi
Mamuli o ka Manoa Lili
"O oe pu anei kekahi e hele ana i ka nana keaka e Anate
Roke?" wahi a Lola. me kona haawi koke ole mai i kona ae,
no ka mea aole he hoihoi iki iloko ona, i na hana hooipoipo a
Uilama, e kamailio aku ana iaia, i ko lana wa e noho kokoolua
wale ai no pela aku no paha auanei keia, ina aole e hele pu
ana o Mrs. Wadona kekahi.
"Ke kaumaha loa nei au i ka hoike ana aku ia oe e Lola,
aole e hiki ia'u ke hele pu me olua e a'u mau keiki, ua hoi hou
mai ka hu'i o kuu mau wawae. He makemake no ko'u e hele
i ka nana keaka, o keia pilikia hoi, aka malia o hele pu o Alika
me olua, o ka loaa no hoi ia o ke pani ma ko'u wahi."
Ua loaa koke ka hoomaopopo ia Mrs. Wadona, aole he ma-
kemake iloko o Lola ina o laua wale no me Uilama Wadona
opio ke hele i ka nana keaka, no kela kumu, i kamailio mai ai
oia, o Alika pu kekahi e hele me laua, me kona ike no nae,
aole e ae mai anu o Alika e hele i ka nana keaka, oiai ua piha
loa kela kaikamahine i ka huhu iaia, no kana hoonaukiuki i
ua kaikamahine nei ma kela auwina la.
"Ua makemake i'o au e hele i ka nana keaka i keia po, a e
hoike aku oe ia Uilama ia mea, a na'u hoi e hele aku e kamailio
ia Alika, no kona hele pu me maua," wahi a Lola.
Ua lilo kela pane a Lola, i mea e hoohauoli loa ia aku ai ka
manao o Mrs. Wadona, no ka mea aole e hiki ana ia Lola ke
hoi hope ma kana mea i ae mai la, ina nei no ka hele pu ole
o Alika me laua ma kela po, a me ka mama o kona noonoo, i
haalele iho ai oia ialoko o ka rumi o Lola, a hoi aku la e hoike
i ka nuhou imua o kana keiki, e kakali mai la me ka piha nauki.
Hele koke aku la o Lola e huli ia Alika, a loaa aku la kona
hoahanau maloko o ke keena himeni, e noho ana mamua o ka
piano ua pau iho kana hookani ana, a e hilinai wale aku ana
no oia i ka piano, me he mea la, e noonoo ana i kekahi mau
hana ano nui i hoopilikiaia aku ai kona noonoo. No kela lilo
loa i ka noonoo, i lohe ole mai ai i ke komo ana aku o Lola
iloko, eia wale no kona ike ana, he mea kekahi maloko o kela
rumi, a i ka hopu ana aku o Lola ma kona poo, a hoala ae la
iluna no ka nana ana mai ma kona mau maka, a o ia ka Lola
o ka ninau ana mai :
"Heaha ke kumu o kou noho kukule ana ma keia wahi e
Alika?" me ka nana pono ana mai o Lola ma na maka o kona
hoahanau. "Ma ka'u mea e ike aku nei, ua hookaumahaia
kou noonoo e Alika, no kekahi mea, aole anei pela?"
"He wahi mea uuku wale no," i pane aku ai o Alika, me
ka noho pono ana ae iluna, a nana mai la ia Lola.
"Ma ko'u manao maoli aole he wahi mea liilii loa, ke kumu
o kou kaumaha. ke makemake nei au e hoike mai oe i ka mea
oiaio loa: pela hoi ke kumu o kou hoihoi ole ia'u iloko o na
la aku nei i hala, aole hoi pela kou ano mai kinohi mai o ko
kaua noho ana ma keia home. Ua ike maoli aku no au i kou
hoomamao mai ia'u aku, me kou makemake ole e kamailio
pu me a'u, mai ke kakahiaka mai ahiki wale no i ka po ana.
No'u iho, ua hookaumaha loa ia mai ko'u noonoo no keia mau
ano ou. aole hoi kela ano kahiko o kaua, ka hoohalaia o ke-
kahi mau hora loloa o ke ao ma ke kamailio ana i na mea e
pili ana no kaua iho. Ua ku a mehameha maoli au e noho
nei. o ka iini nui iloko o'u. o ia no ka hoihoi hou ia mai o ko
kaua ano kahiko e Alika."
"O oe ka'u i ike aku i ka hoihoi ole mai ia'u nolaila he hana
kohu ole wale no paha na'u, ka hoouluhua wale aku ia oe,"
wahi a Alika, me ka hiolo ana mai o kona mau waimaka, e
hoopulu ana i kona mau papalina.
"Ua koho hewa mai oe e Alika i ko'u ano, no ka mea eia
iloko o'u ka manao aloha nou, a ua nana aku no hoi au maluna
ou, me he kaikaina ponoi la no'u mai ka makuahine hookahi
mai." wahi a Lola, me ke apo ana iho i kona lima ma ka a-i
o kona hoahanau.
"O kena anei ka mea oiaio loa e Lola?" me ka nana ana ae
o Alika ma na maka o kona hoahanau, me ka holoi pu ana
ae no hoi i kona mau waimaka, a hoike mai la i ke auhee ana
aku o kela hiona o ke kaumaha mai iaia aku. "Ina aole ou mau
manao maikai ole no'u, alaila pehea ka hoi o Anate Roke e
noke mau mai nei i ka hoouluhua i ko'u noonoo, ahiki i ko'u
huhu ana?"
Mamua o ka loaa ana he manawa ia Lola e pane mai ai, ua
poha e mai la ka leo o Mrs. Wadona, i ka pane ana mai.
"Ua hooholo anei oe e Alika i kou manao e hele?" wahi ana
me ke ku pono ana aku mahope o kahi a na kaikamahine elua
e noho la.
'E hele keia ihea?" i ninau ae ai o Alika. me ka lalau ana
mai i ka lima o Lola e paa ana ma kona a-i.
"Alaila. aole anei o Lola i hoike aku nei ia oe, no ka make-
make o Uilama e lawe ia olua i ka nana keaka i keia po?" wahi
a kela wahine maalea me ka lilo ole o kana mau olelo hoopu-
nipuni i mea nona e hilahila ai. "Ma ko'u manao nae, aole ou
lole kupono e hele pu ai me laua nei, he hana hoohilahila wale
aku no paha ia Uilama ame Lola, kou hele pu ana me kekahi
lole aluhee, e nanaia mai ai e ka poe oloko o ka halekeaka."
He mau hana maalea wale no keia na Mrs. Wadona, i wahi
e hele ole ai o Alika, aka o Uilama wale no me Lola ke hele.
i loaa ai he manawa nui kupono no kana keiki e waiho mai
ai i kana palu, malia o aiia e ka hauliuli, makepono ka hooika-
ika ana e lilo i Lola i wahine nana.
Ua holopono nae kela mau hana pulapu a ua wahine nei oiai
ua hoopiha loa ia aku o Alika me ka huhu, me kona pane koke
ana mai:
"Aole o'u makemake e hele i ka nana keaka," wahi ana me
ka hoomaka ana iho e uwe, a no ka hiki ole iaia ke uumi iho
i ka nui hoonaukiuki no na hana hoouluhua a kela makuahine
hanauna iaia, ku okoa ae la ua o Alika, a hoi pololei aku la no-
loko o kona rumi.
"Ua aneane e hiki ole i kekahi mea ke hoomanawanui iho,
i kela mau ano o Alika." i pane mai ai o Mrs. Wadona imua
o Lola. me ka nui pu ana ae o kona hanu, he hoailona e hoike
mai ana, no ka maha o kona uhane. no kona hoea ana mai i
ka manawa kupono loa, e loaa ole ai na kamailio maikai ana
mawaena o na kaikamahine opio, a ua maha pu hoi kona noo-
noo. no ka maopopo ana, ua malaelae ke alahele no Uilama
Wadona ma kela po, no ka hoao ana e ike, i ka hopena o kona
mau manaolana.
"Ke manao nei au. aole he pololei o ke ano o kau mau mea
e hana nei ia Alika e Anate Roke," wahi a Lola me ka leo
kaumaha. me ka minamina pu hoi no ka loaa ole ana he mana-
wa no laua e kamailio pu ai, i na mea e pili ana ia laua iho.
"O ka pololei hea aku auanei koe e Lola?" wahi a Mrs.
Wadona. me ka hoomaku'e ana iho i kona mau maka. e hoike
mai ana. no ka hoehaehaia ana aku o kona noonoo. mamuli o
na olelo a Lola iaia.
"Ua ike no oe e Anate Koke, he kaikamahine huhu hikiwawe
o Alika, nolaila o ka mea pono e hana aku ai, o ia no ka hoike
ana i na ano oluolu aole o ka hana aku i na mea e huhu ai
oia," i pane aku ai o Lola, me kela leo kuoo elike no me ia
ana o ka pane mua ana aku,
"Ma ko'u ano he makuahine no olua, ke manao nei au, ua
hana aku au i na mea a'u i ike ai he pono, me na manao makee
o ka makua i ke keiki," wahi a Mrs. Wadona me ka hoao ana
e kupale iaia iho, mai na olelo hoahewa a Lola iaia.
"Malia paha o kena i'o no ka mea pololei, aka nae aole i
maopopo ia oe ko Alika mau ano, nolaila ma keia hope aku,
e oluolu oe e hoopau loa i kou kamailio ana aku iaia, no ko'u
hoihoi ole i kuu hoahanau. No'u iho, ua hookaumaha loa ia
mai ko'u noonoo, ma ka ike ana aku ia Alika iloko o ke kulana
maikai ole; a me he mea la, o ke kumu nui o kona hoomamao
mau ana iaia iho mai ia'u aku, mamuli no ia o na mea i kamai-
lioia aku iaia."
Oiai ua hele o Lola a piha i ka inaina, me kona uumi ana
nae me ka hoikeike ole aku, ma kona helehelena, a ma kana
mau olelo paha, o kona ku ae la no ia iluna. me ke kakali ole
aku i ka Mrs. Wadona pane, a haalele iho la ialoko o kela rumi
"Ke hopohopo loa nei au, no ka holopono o ka hana a maua
me Uilama i hoolala ai, aka nae e akahele loa aku ana au iloko
o keia mau la ae, no ke ano o ka'u mea e hana ai no keia mau
kaikamahine," i namunamu iho ai o Mrs. Wadona iaia iho no
aka nae ma kekahi ano, aole no i lilo i mea hookaumaha aku
kona noonoo, kana mau mea i kamailio mai ai ia Lola ma
oiai ua hookoia no kona makemake, no ka hele kokoolua o
Uilama ame Lola, i ka nana keaka ma kela po.
Ma kela haalele ana aku a Lola ialoko o ka rumi himeni,
hele aku la oia e huli ia Alika, me kela manao no, e koi ikaika
aku i kona hoahanau, e hele pu me ia i ka nana keaka, aole
nae he loaa iki o Alika iaia, no ka mea ua holo pololei loa aku
o Alika, noloko o ke keena pena kii o Elioka, a imua o kela
kanaka opio i hua'i pau aku ai oia i kona mau manao ehaeha
apau, no na mea a kona makuahine hanauna, i hana aku ai
iaia.
Ma kela auwina la, aole i ike hou ia o Alika me kekahi o na
ohana o kela home, a aole no hoi oia i hele mai e inu ti, ma
ko manawa maamau o ka inu ii ana ma kela auwina la.
Elike me na hoolala ana a Mrs. Wadona, no ka hele kokoo-
lua o kana keiki me Lola, ua hookoia kela hana me ka holo-
pono loa, a ke nana aku ia Lola e noho mai ana me Uilama
Wadona ma ko laua wahi maloko o ka halekeaka, he keu aku
a ka u'i me ka hiehie maoli.
O Elioka Hakoka pu kekahi i hele i ka nana keaka ma kela
po, ua hele pu oia me Alika, a mai ko laua wahi mai e noho
ana, i nana mai ai oia ia Lola me na manao lili, no ke kanaka
opio e noho ana ma kona aoao, a heaha la ia alawa ana ae a
Lola ma kekahi aoao o ka halekeaka, ike aku la oia i ka noho
mai o Elioka, me ka pii ana ae o ka ula ma kona mau papalina
a o ia kana i pane aku ai ia Uilama Wadona:
"Ea ua hele mai nei no ka o Mr. Hakoka i ka nana keaka
a ke ike pu nei au o Alika kekahi me ia."
"Ae, he keu aku maoli ka hiehie o Alika, i like ole aku me
kona ano mau, a ina o mama kekahi maloko nei o keia hale
keaka, aole ana e nele kona mahalo loa, i kela ano o Alika,"
wahi a Uilama Wadona, o ka pane ana mai no ka Lola mau
olelo.
"Ua hookahaha loa ia mai ko'u manao, no keia ike ana aku
la o'u ia Alika maloko nei, oiai ua noke au i ka huli iaia, me
ka manao e koi aku i hookahi ko kakou hele like ana mai,
aole nae ona loaa iki ia'u."
Minoaka iho la o Uilama Wadona, no kela mau olelo a Lola,
no ka mea ua loaa mua iaia ka ike, mai kona makuahine aku,
no ke kumu o ka loaa ole ana o Alika ia Lola, o ia no ka piha
o kela kaikamahine i ka huhu, no na olelo a Mrs. Wawaia
iaia.
Mamuli nae o ka ike aku o Lola, i ke kamailio mau o Eloka
me Alika, noonoo wale iho la no oia iloko ona, malia paha
aia na manao hoohihi iloko o kela mau mea no kekahi i kekahi,
oiai no nae aia iloko ona, ka manao hoohihi no Elioka, ; na
ka hukiia ana ae o ka paku iluna, i hoohuli aku i kona li na
ana, iluna o kahi o ka poe hanakeaka, a pau aku la kona u na
hou ana ia Alika ma.
He mea pono paha i ka meakakau moolelo ke hoakaka ae
ma keia wahi, i ke ano o ka hoea ana o Alika maloko o ka
halekeaka, ma kela po, a penei no ia:
Ma kela manawa a Alika i haalele aku ai ialoko o ke Ioena
himeni, me ka hele a piha i ka huhu me ka hoonaukiuk.] no
na olelo hoinoino a Mrs. Wadona iaia, ua holo pololei a^ la
oia noloko o ke keena kahakii o Elioka, a imua o kela kanaka
opio, i hua'i pau aku ai oia i na hana hoouluhua a kona ma-
kuahine hanauna, me kona noke okoa ana i ka uwe.
I ka lohe ana o Elioka, i na hoakaka a Alika, no ka hana
a Mrs. Wadona iaia, ua hookomo pu ia aku ka manao iipna
iloko ona, no kona makuahine ohana, nolaila kauoha mai al oia
ia Alika, e hoi e komo i kekahi o kona mau lole maikai,, a oia
ponoi ka mea nana e lawe aku iaia noloko o ka halekeaka me
ka nana ole aku, ina paha he mea ia e huhula mai ai o Mrs .
Wadona aole paha.
He makemake i'o ko Alika e hele i ka nana keaka, a o kona
hauoli maoli, o ia no ka hele pu ana me Lola, kona hoalanau,
eia nae, mamuli o na olelo ku i ka hoonaukiuki a Mrs. Wadona
i kamailio mai ai iaia, pela wale no oia i hoole aku a,; aole
ona makemake e hele i ka nana keaka; a i kela wa nae ;. Elio-
ka, i koi aku ai iaia o laua ke hele pu ma kela po, akahi no
a auhee aku la kaumaha me ka inaina mai iaia aku, ( kona
ku ae la no ia iluna a hoi aku la me na kaina wawae mana no-
loko o kona mmi, no ka hoomakaukau ana iaia iho ; ne kela
manaopaa, e kahiko ana oia iaia, ma ke ano e hilahila (le ai o
Elioka ke hele pu me ia i ka nana keaka.
Aole nae he hana maalahi na ua o Alika ka wae anai kona
lole kupono e hele ai ma kela po. He nui no kona nau lole
maikai, eia nae, iaia i lalau iho ai i kekahi lole silika a huki
ae la iluna, ua kiola hou aku la oia ilalo me ka hooho au. ae.
"O ko'u lole keia i manao mai nei no keia po, eia W hoi,
ua pu-ha oluna o ka poohiwi i ke ahi, ia'u me Dike -lpi'e e
hulahula ana ma kekahi kokoke loa i ka ihoiho kukui, maloko
o ka aha hulahula a Bela Aukina. No kela lole keol4 hoi,
ua hapala i ka inika, he keu maoli no paha au a ka noo^io ole,
aole o'u wahi kuleana iki e kakau ai i kekahi leka, maho4 o ka
paa ana o ko'u lole, pela i loaa ai kela pilikia. O kuu lle sili-
ka eleele wale no ka lole maikai i koe, aka aole paha he Apono
o kela lole, no ke anaina o ka poe nana keaka, a no ^i lole
akala hoi ua hele omua o ke alo a hauka'e i ka haukinia.
"He keu aku maoli no au a ka hooponopono ole i & ano
o ke komo ana i ko'u lole. Ina penei mau iho la kii ano
noonoo ole. e lilo ana ka maikai ame ka nani o kakahi lole, i
mea ole, iloko o ka manawa pokole loa. Ua hiki ia ola ke
komo i kona lole no umi manawa me ka ike ole ia '4 wahi
kiko lepo maluna olaila, a no'u nei la, i hookahi no k^o ana
o ko'u lole, o ka lepo no ia, a i ole nahae paha.
"O, akahi a maopopo ia'u ka'u mea e hana ai," i l^ho ae
ai ua o Alika. "O keia lole akala ko'u e komo aku anale o ia
mau no kona maikai, a omua wale no kahi i hauke i ka
aikilima, ua hiki nae ia'u ke kau iho i kuu kihei silika keokeo
ma ka poohiwi. o ka nalo no ia o kela hauka'e, aole he mea
e ike mai, ua pilikiaia keia lole. O e Elioka, he nai'i oe no
ka hulu pena, e haaheo auanei oe, ke hele pu me a'u i Wa po."
(Aole i pau.)
He Moolelo no
KA MEAHUNA POHIHIHI
A I OLE
Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka
Mea Lili — He Moolelo i Piha me na
Wiliau o ke Aloha
Oiai aole he wahi hou aku i koe a laua nei e hele aku ai,
ua huli hoi mai la ua mau kanaka nei, eia nae e alaalawa mau
ana ka Keoni Naika nana ana ihope, me ka ike ole mai o Mr.
Kalipa. I ko laua hoea ana malalo pono o ke kahua o ka hale-
pule, ia wa i pane mai ai o Mr. Kalipa:
Aia kekahi wahi i nakaka, ma ka paia komohana o ka hale-
pule, e hele aku ana au e hoopiha i kela wahi me ka puna, a o
ka pau ana ia o ka kaua hana o keia po."
"Ae, ua ike au i kela wahi i nakaka, nolaila e hele aku oe
e hoopau i kela pilikia, a e hoolalau wale aku no hoi au maloko
o ka halepule," wahi a Keoni Naika.
I ka hala ana aku o Mr. Kalipa no ka hooko ana i kana ha-
na, o ka mio aku la no ia o Mr. Naika, a nalowale ae la mahope
o kekahi kuahu i hanaia, aia malaila he mau ihoiho kukui i
kukuluia ma ko lakou mau wahi pakahi, lalau aku la oia i ke-
kahi o kela mau ihoiho kukui, a hookomo mai la iloko o ka pa-
keke o kona kuka, a hoi hou mai la no kahi o na ukana a Mr.
Kalipa i waiho ai.
He minuke hookahi paha kela noho ana iho a ua o Mr. Na-
ika, ua oili mai la o Mr. Kalipa a hookahi ko laua noho like
ana ma kela wahi, no ka hoomaha ana, a oiai aole no i pau
ka wisake oloko o ka omole, na inu hou ae la o Mr. Kalipa,
a noho iho la ua mau kanaka nei kamailio.
No ka maluhiluhi hoi paha kekahi i ka hana, a hui pu iho me
ka nui o kona inu ana i ka wisake, aole i loihi kela nanea ana
o lua, ua pa'uhia aku la o Mr. Kalipa i ka hiamoe, me ka no-
nolo o kona mau pukaihu, e hoike mai ana, aia oia ke hooipo
la iloko o ka aina moeuhane.
Ua hoohauoli loa ia mai ka manao o Keoni Naika, i ka ike
ana ua hiamoe loa o Mr. Kalipa, i hiki ai ke holopono kekahi
hana nui a kona noonoo e nalu ana ; nolaila lalau aku la oia
i ke kukui helepo, a huli hoi aku la nolalo o kahi o na luapao;
o kana hana iloko o kela wahi, na keia nee ana aku o ka moo-
lelo e hoike mai ia meahuna.
I ka holopono ana o kana mau mea apau i manao ai, o kona
hoi mai la no ia a loaa o Mr. Kalipa, a iloko no hoi o kela
manawa hookahi, i kani mai ai ka uwaki o ka halepule, eia ka
o ka hora elua ia o ka wanaao.
Me ka hana nui oia i hoala aku ai ia Mr. Kalipa ahiki i ke
ala ana, a o ia ka kona hoa o ka pane ana mai.
"Eia ka ua pa'uhia iho nei au i ka hiamoe, no ka nui loa paha
o ko'u luhi i ka hana," me ke kaakaa ana ae o na maka o ua
o Mr. Kalipa, ke alaalawa la kana nana ana mao a maanei.
"Ae, e hoi i'o kaua o ke ao wale ae no paha koe," me kona kii
ana aku i kana mau meahana, o ko laua haalele iho la no ia
i kela wahi, no ka hoi ana no ko laua mau home.
Ma kela hoi ana aku a ua mau kanaka nei, ua hoihoi loa no
o Keoni Naika ia Mr. Kalipa ahiki i kona hale, no kona hopo-
hopo, ina no ka hookuu hookahi aku i kela kanaka e hoi, ma-
lia e halawai ana oia me kekahi ulia.
Me ka maikai wale no kela hoi ana a ua mau kanaka nei
a hoea no ka home o Mr. Kalipa, a ia Mr. Naika i waiho aku
ai i ke kukui helepo iluna o na anuu o ke alapii, ia wa i pane
mai ai o Mr. Kalipa iaia:
"Me na mailalo he nui ia oe e Mr. Naika, a ke lana nei ko'u
manao, aole i lilo ko kaua hele ana aku nei no kahi o ka poe
make i mea nou e maka'u ai."
"Ua hoopiha loa ia mau au me ka hauoli, no ka Ioaa ana o
ka manawa maikai loa a'u e makaikai ai i kela wahi, a ua aie
nui no hoi i kou lokomaikai, a no ka nui o ia hauoli, ke lana
nei ko'u manao, e hele hou e makaikai no kekahi manawa okoa
aku, e loaa ai kau hana maloko olaila."
"Ua pono kela, aia a kekahi manawa au i makemake ai e
hele hou e makaikai, hoike mai oe ia'u; ina no ia i ke ao, a i ka
po paha, he like wale no na manawa apau ia'u."
"Me ka mahalo ia oe e Mr. Kalipa, o ke aloha no kou a hu
hou aku kaua," a e anehe mai ana ua o Keoni Naika e hoi
ike iho la oia i ka pu-a ae o ka uwahi malalo o kona mau ka-
maa. me ka hooho ana ae :
"Ea, heaha keia mea uwahi malalo o kuu mau kamaa?"
"He puna kena, i ka pulu ana aku Ia paha i ka wai o ko ka-
maa, pela e uwahi ae la. He mea inoino ka puna ke pulu i ka
wai, ua hiki ke ai i ko kamaa a lilo i mea ole, a ina no he iwi
kanaka, e pau ana ia i ka a ia a lilo i lehu."
Kuwakuwai iho la o Keoni Naika i kona mau kamaa. ahiki
i ka helelei ana aku o ka puka, a iaia i nna ae ai ma kona
wahi e ku nei, eia ka he ahua nui o ka puna keokeo ma kela
wahi, aka nae ke hauoli loa la oia, i ka loaa ana aku o kekahi
ike iaia, no ka hana a ka puna.
Ma ke kakahiaka nui loa o kekahi la ae, hoala aku la o Keoni
Naika ia Habaki Naika, me ka hoakaka ana aku i kona manao,
no kona holo i Ladana ma ke kaaahi o kela kakahiaka, no ke-
kahi hana ano nui, aka e huli hoi mai ana no oia ma na hora
o ke ahiahi no ko laua hele like ana aku no ka home o ka Rev.
Edimona, no kela paina ahiahi i hoolalaia ai mawaena o lakou,
no ka hookuikahi ana i na kanaka opio.
MOKUNA VII.
Ma ke kaaahi o ka hora elima, o ke ahiahi o kela la, ua huli
hoi mai la o Keoni Naika mai Ladana mai, a ma ka hora eono,
haalele iho ai oia ame kana keiki hanauna, no ka home o ka
Rev. Edimona, a maloko o ke keena hookipa nani o ua home
nei, i apoia mai ai lana e ke kahunapule ame kona makuahine,
me ka hookipaia ana aku ma ke ano he mau malihini hanohano.
o Oai Wakona no kekahi maloko o ke keena hookipa i ka wa
hoea aku ai na makuakane me kana keiki, aole nae oia i hele
koke mai e ike ia laua ahiki i ka pau ana o ka ike ana a kona
mau kahu hanai, ia wa oia i ku ae ai iluna a haawi mai la i
kana kunou ana imua o na malihini.
I ka lilo ana aku nae o ka Rev. Edimona i ke kamailio me
Keoni Naika, ia wa i hopu mai ai o Oai Wakona i ka lima
o Habaki Naika, a huki aku la no kekahi wahi kaawale o kela
keena, me ke kamailio ana mai :
"Aole e hiki e loaa ka maha i kuu uhane, ahiki i ka hoopau-
ia ana ae o ka pilikia mawaena o kaua, o ke kumu ia o ko'u
huki ana mai la ia oe ma keia wahi, no ka hoike ana aku imua
ou, i ka nui, maoli o ko'u kaumaha, mamuli o ka'u mau olelo
kupono ole i kamailio aku ai oe, ma kela po; ua lilo ia mau
olelo, ame ke ano o ka'u mau hana ia oe, i mau mea na'u e
mihi ai mahope mai ; no ka mea ua ike maoli iho no au i ko'u
pili ka hewa."
"Owau ka mea pono o kaua e hele mua aku imua ou, a hoi-
ke ae no ka nui o ko'u hewa, no ka mea. maluna o'u na ahewa
e hookauia mai, no na mea i oili ae ma kela po. aole maluna
ou," wahi a Habaki Naika. "O ka mea mua loa a'u e hai:;; ai
o ia no ko'u lawe ole mai a noonoo, no na olelo i kamaili,,';.
e oe imua o kou kaikuahine, no ka mea ua ike no au, he kule-
ana ko kela ame keia e hoakaka ai i ko lakou manao iho. ,.;,
nae aole au i hana pela, ua lawe mai au ia mau olelo, i kumu
e hoalaia ai ka hoopaapaa mawaena o kaua, no ia mau hana
nae ma ko'u aoao, ua ku a hilahila maoli au, a ua kaimi;,;,.
pu no hoi. nolaila e hoopoina loa kaua i mau hoaloha maikai
ma keia mua aku. Ina ua lokahi oe i keia manao, alaila eia
mai kuu lima akau, i hooiaio no ko kana hoopau loa ana i na
manao maikai ole iloko o kaua pakahi," alaila haawi aku la
ua o Habaki i kona lima, no ka lululima pu ana me Gai Wa-
kona.
Ua lululima ae la ua mau kanaka opio nei, a i ka nana . ,,
aku o kekahi maluna o kekahi. me he mea la, aole loa he ^ .,'-.;
hoailona iki, o kela ano enemi kahiko iloko o laua.
Me kela ano maikai mawaena o na kanaka opio, i noho
aku ai na mea apau maluna o ke pakaukau aina ma kela ahi-
ahi, me ke kamailioia o na olelo apau e komo like ai lakou
ma ke kamailio ana; a mahope o ko lakou aina ahiahi i l-,,:
nui aku ai a maloko o ke keena hookipa. malaila, i hoohala li -,
ia ai kekahi manawa ma ka nanea ana, ame ka hoolohe ,-,
i kekahi mau mele a Keoni Naika, i hookani mai ai maluna o
ka piano.
O kona hookani hoi ia ahiki i ka pau ana ia wa i ku ae ai
ua o Keoni Naika iluna, me ka hoakaka ana ae :
"E noi aku ana au ia oukou e o'u mau hoa, e hookuu mai
ia'u, no ka mea he himeni hou kekahi a'u e kope mai nei no
ke Karisimaka. Pehea e hoi pu anei kaua e Habaki, a i ole,
e noho no paha oe a pau kau nanea ana, a mahope ae nei no oe
e hoi ai ?"
"Ina he kope himeni kau hana o ka hale, alaila e mehameha
loa ana au," wahi a Habaki me ka noke ana ae i ka akaaka.
"Ina aole ou mehameha i ka hoi hookahi aku i keia pouli, ala-
ila e hookuu mai oe e noho iki ae no hoi au, a mahope aku e
hoi ai, no ka mea ua kamailio mai nei o Mr. Wakona i na
moolelo o na hana a ka lahui Ilikini, a e hoikeike mai ana oia
ia'u, i kekahi mau mea a na Ilikini i hana ai."
"Heaha la hoi, e noho no oe, a mahope hoi ae, aka mai noho
loihi loa oe, o lili auanei au i ko hoaloha, i ka paa loa ia "o
maanei nei. O kekahi mai hana aku oe i kekahi mau hoopaa,
no kekahi mau anaina hoohauoli, no ka mea, he mau la helu
wale no kou e noho pu ai me a'u, o kou huli hoi aku no ia no
Ladana, nolaila na makemake au e nui kou manawa e noho
ai me a'u ma ka hale."
Oiai ke nauki loa la o Keoni Naika, no kona hoi koke ole
i ka hale, haawi mai la oia i kona lima, no ke aloha pakahi ana
i na kamaaina, o kona hele aku la no ia no kahi o ka puka,
me ka ukali pu ana aku o ka Rev. Edimona mahope ona.
Mamua nae o kona hemo loa ana aku iwaho, owiliwili ae la
oia i kekahi kihei hoopumehana ma kona a-i, me ka hoakaka
ana mai imua o ke kahunapule, ua lawe pu aku oia i kela ki-
hei hoopumehana i kona a-i, mamuli o ka eha o kona puu.
E pa ana ka makani me ka ikaika i kela manawa, nolalia
aole he hoonui olelo ana iho, i hakalia no a hamama ka puka,
o ka oili aku la no ia o ua o Keoni Naika iwaho, me ka iho
awiwi ana aku ma na anuu o ke alapii ahiki ilalo o ke alanui,
o ka nalo aku la no ia iloko o ka pouli o ka po.
He elua hora okoa kela noho ana o Habaki Naika maloko
o ka home o ka Rev. Edimona, mamua o kona huli hoi. anu
aku no ka home o kona makuakane hanauna, ua hoohalaia
nae ka hapanui o kela manawa eia ame Gai maloko o ka rumi
o Gai, ma ka nana ana i na meahana a na Ilikini, a Gai o ka
paa pu ana mai me ia mai Auseteralia mai.
Ma kela noho kokoolua ana o na kanaka opio, ua nui ka
laua mau mea i kamailio ai e pili ana no laua iho, e hoike
mai ana ko laua mau ano, no ke kaawale loa ana aku o na
manao maikai ole iloko o laua kekahi i kekahi.
Aole no i pau ko Habaki Naika makemake e nanea me kona
hoaloha, na ke kani ana mai nae o ka uwaki, o ka hora umi-
kumamakahi ia o ka po, na ia mea i hoopokole ae i kona noho
ana, o huhu mai auanei o Keoni Naika, no kona aumoe loa, no-
laila o kona noi aku la no ia ia Gai Wakona, e hookuu mai
iaia, a iho aku la ua mau kanaka opio nei no ka hale olalo,
no ka haawi ana i kona aloha i na kamaaina o kela home.
Hele pu aku la o Gai ame Habaki no kahi o ka puka, ua oi
loa mai la ka ikaika o ka pa ana a ka makani, a o ia ka Gai
o ka pane ana mai i kona hoaloha:
"He keu keia a ka po ino maoli ; o ko'u hookuu hookahi
ana aku ia oe e Habaki e hoi i keia ino, aole loa ia he hana
maikai. Nolaila e noho kaua a ke kakahiaka oe e hoi ai.
aole e hoahewa mai ana kou makuakane, ke hoi ole aku oe.
a na'u e hoakaka aku iaia i ke kumu o kou hoea ole ana aku
no ko olua home i keia po."
"Me ka mahalo a nui ia oe e Gai; aole e hiki ia'u ke noho
aia paha o Keoni ke kakali loa mai la, a ina aole au e hoi
aku ana. e kono okoa ia ana oia e huli mai iloko o keia ino."
wahi a Habaki, me ke pihi ana ae i kona kuka.
"E kakali iho oe pela a paa ae ko'u kuka, alaila i hookahi
ko kaua hele like ana aku, aole au e ae ana e hookuu hookahi
aku ia oe, iloko o keia ino nui, ke ole nae oe e ku-e mai. Ua
haule ko'u manawa holoholo o keia ahiahi, mamuli o kou hoea
ana mai no ko'u wahi nei, nolaila he manawa maikai loa keia
no ka hele holoholo ana. E hele pu aku au me oe ahiki i ka
uwapo, malaila e hookuu hookahi aku ai au ia oe e hoi pololei
no kahi o kou makuakane, a hoi mai no hoi au, ua lawa iho la
no ia holoholo ana, na ka la apopo no hoi e nana ia la He mea
liilii loa keia ino ia kaua e kuu hoaloha, no ka mea eia no kaua
i na la o ke kanaka u'i."
Ua hauoli loa o Habaki no keia hele pu aku o Gai me ia
aole no kona maka'u i ka hoi hookahi i kela po, aka i loaa no
hoi ka hoa olelo, me ke kokoolua o ka hele ana. Nolaila i ka
paa ana o ke kuka o Gai, o ka oili aku la no ia o ua mau kanaka
opio nei no ke alanui, aole i emi iho. nalowale aku la iloko o
ka pouli.
I ka ike ana mai o ka Rev. Edimona, ua hala na kanaka opio.
kii mai la oia e pani i ka puka o ka hale, pela hoi ke pani ana
mai i na puka olepelepe o na puka aniani, alaila hoi ae la no ka-
hi i waiho ai o ke kapuahi, no ka hoopumehana ana iaia
Ua aneane paha e piha ka hora hookahi. mai kela manawa
mai a na kanaka opio i haalele iho ai i ka hale, kaai ana no ka
bele kahea mamua o ka lanai, o ka eu ae la no ia o ka Rev.
Edimona a hele aku la e wehe i ka puka, no ka mea ua mao-
popo no iaia, o Gai Wakona ka mea nana i hookani mai i ka
He oiaio, iaia i wehe aku ai i ka puka, e ku mai ana o Gai
Wakona me ka helehelena kunahihi, aole he papale ma kona
poo, ua hele hoi kona lauoho a pukalaki, a ua hauka'e kona
lole i ka lepo.
"Ea, ua hele maoli oe e kuu keiki a kunahihi i keia po!" wa-
hi a ka Rev. Edimona me ka piha i ke kahaha. "E hoakaka
mai ka pilikia i loaa ia oe! Eia ihea kou papale?"
Aole i maopopo ia'u kahi o kela papale i waiho ai me he
mea la, aia paha iloko o ka muliwai; aka i hoike aku no au ia
oe e kuu makua ea, ua hele au a piha Ioa me ke kaumaha no
ko'u hoea ana mai la imua ou, ma keia ano au e ike mai la
ia'u," wahi a Gai, me ka nana ana iho i kona paalole i hele a
hauka'e i ka lepo.
(Aole i pau.)