| HE MOOLELO NO ALIKA A I OLE Ke Ao Omamalu o Kekahi Karaima Pohihihi Mamuli o ka Manoa Lili "O oe pu anei kekahi e hele ana i ka nana keaka e Anate Roke?" wahi a Lola. me kona haawi koke ole mai i kona ae, no ka mea aole he hoihoi iki iloko ona, i na hana hooipoipo a Uilama, e kamailio aku ana iaia, i ko lana wa e noho kokoolua wale ai no pela aku no paha auanei keia, ina aole e hele pu ana o Mrs. Wadona kekahi. "Ke kaumaha loa nei au i ka hoike ana aku ia oe e Lola, aole e hiki ia'u ke hele pu me olua e a'u mau keiki, ua hoi hou mai ka hu'i o kuu mau wawae. He makemake no ko'u e hele i ka nana keaka, o keia pilikia hoi, aka malia o hele pu o Alika me olua, o ka loaa no hoi ia o ke pani ma ko'u wahi." Ua loaa koke ka hoomaopopo ia Mrs. Wadona, aole he ma- kemake iloko o Lola ina o laua wale no me Uilama Wadona opio ke hele i ka nana keaka, no kela kumu, i kamailio mai ai oia, o Alika pu kekahi e hele me laua, me kona ike no nae, aole e ae mai anu o Alika e hele i ka nana keaka, oiai ua piha loa kela kaikamahine i ka huhu iaia, no kana hoonaukiuki i ua kaikamahine nei ma kela auwina la. "Ua makemake i'o au e hele i ka nana keaka i keia po, a e hoike aku oe ia Uilama ia mea, a na'u hoi e hele aku e kamailio ia Alika, no kona hele pu me maua," wahi a Lola. Ua lilo kela pane a Lola, i mea e hoohauoli loa ia aku ai ka manao o Mrs. Wadona, no ka mea aole e hiki ana ia Lola ke hoi hope ma kana mea i ae mai la, ina nei no ka hele pu ole o Alika me laua ma kela po, a me ka mama o kona noonoo, i haalele iho ai oia ialoko o ka rumi o Lola, a hoi aku la e hoike i ka nuhou imua o kana keiki, e kakali mai la me ka piha nauki. Hele koke aku la o Lola e huli ia Alika, a loaa aku la kona hoahanau maloko o ke keena himeni, e noho ana mamua o ka piano ua pau iho kana hookani ana, a e hilinai wale aku ana no oia i ka piano, me he mea la, e noonoo ana i kekahi mau hana ano nui i hoopilikiaia aku ai kona noonoo. No kela lilo loa i ka noonoo, i lohe ole mai ai i ke komo ana aku o Lola iloko, eia wale no kona ike ana, he mea kekahi maloko o kela rumi, a i ka hopu ana aku o Lola ma kona poo, a hoala ae la iluna no ka nana ana mai ma kona mau maka, a o ia ka Lola o ka ninau ana mai : "Heaha ke kumu o kou noho kukule ana ma keia wahi e Alika?" me ka nana pono ana mai o Lola ma na maka o kona hoahanau. "Ma ka'u mea e ike aku nei, ua hookaumahaia kou noonoo e Alika, no kekahi mea, aole anei pela?" "He wahi mea uuku wale no," i pane aku ai o Alika, me ka noho pono ana ae iluna, a nana mai la ia Lola. "Ma ko'u manao maoli aole he wahi mea liilii loa, ke kumu o kou kaumaha. ke makemake nei au e hoike mai oe i ka mea oiaio loa: pela hoi ke kumu o kou hoihoi ole ia'u iloko o na la aku nei i hala, aole hoi pela kou ano mai kinohi mai o ko kaua noho ana ma keia home. Ua ike maoli aku no au i kou hoomamao mai ia'u aku, me kou makemake ole e kamailio pu me a'u, mai ke kakahiaka mai ahiki wale no i ka po ana. No'u iho, ua hookaumaha loa ia mai ko'u noonoo no keia mau ano ou. aole hoi kela ano kahiko o kaua, ka hoohalaia o ke- kahi mau hora loloa o ke ao ma ke kamailio ana i na mea e pili ana no kaua iho. Ua ku a mehameha maoli au e noho nei. o ka iini nui iloko o'u. o ia no ka hoihoi hou ia mai o ko kaua ano kahiko e Alika." "O oe ka'u i ike aku i ka hoihoi ole mai ia'u nolaila he hana kohu ole wale no paha na'u, ka hoouluhua wale aku ia oe," wahi a Alika, me ka hiolo ana mai o kona mau waimaka, e hoopulu ana i kona mau papalina. "Ua koho hewa mai oe e Alika i ko'u ano, no ka mea eia iloko o'u ka manao aloha nou, a ua nana aku no hoi au maluna ou, me he kaikaina ponoi la no'u mai ka makuahine hookahi mai." wahi a Lola, me ke apo ana iho i kona lima ma ka a-i o kona hoahanau. "O kena anei ka mea oiaio loa e Lola?" me ka nana ana ae o Alika ma na maka o kona hoahanau, me ka holoi pu ana ae no hoi i kona mau waimaka, a hoike mai la i ke auhee ana aku o kela hiona o ke kaumaha mai iaia aku. "Ina aole ou mau manao maikai ole no'u, alaila pehea ka hoi o Anate Roke e noke mau mai nei i ka hoouluhua i ko'u noonoo, ahiki i ko'u huhu ana?" Mamua o ka loaa ana he manawa ia Lola e pane mai ai, ua poha e mai la ka leo o Mrs. Wadona, i ka pane ana mai. "Ua hooholo anei oe e Alika i kou manao e hele?" wahi ana me ke ku pono ana aku mahope o kahi a na kaikamahine elua e noho la. 'E hele keia ihea?" i ninau ae ai o Alika. me ka lalau ana mai i ka lima o Lola e paa ana ma kona a-i. "Alaila. aole anei o Lola i hoike aku nei ia oe, no ka make- make o Uilama e lawe ia olua i ka nana keaka i keia po?" wahi a kela wahine maalea me ka lilo ole o kana mau olelo hoopu- nipuni i mea nona e hilahila ai. "Ma ko'u manao nae, aole ou lole kupono e hele pu ai me laua nei, he hana hoohilahila wale aku no paha ia Uilama ame Lola, kou hele pu ana me kekahi lole aluhee, e nanaia mai ai e ka poe oloko o ka halekeaka." He mau hana maalea wale no keia na Mrs. Wadona, i wahi e hele ole ai o Alika, aka o Uilama wale no me Lola ke hele. i loaa ai he manawa nui kupono no kana keiki e waiho mai ai i kana palu, malia o aiia e ka hauliuli, makepono ka hooika- ika ana e lilo i Lola i wahine nana. Ua holopono nae kela mau hana pulapu a ua wahine nei oiai ua hoopiha loa ia aku o Alika me ka huhu, me kona pane koke ana mai: "Aole o'u makemake e hele i ka nana keaka," wahi ana me ka hoomaka ana iho e uwe, a no ka hiki ole iaia ke uumi iho i ka nui hoonaukiuki no na hana hoouluhua a kela makuahine hanauna iaia, ku okoa ae la ua o Alika, a hoi pololei aku la no- loko o kona rumi. "Ua aneane e hiki ole i kekahi mea ke hoomanawanui iho, i kela mau ano o Alika." i pane mai ai o Mrs. Wadona imua o Lola. me ka nui pu ana ae o kona hanu, he hoailona e hoike mai ana, no ka maha o kona uhane. no kona hoea ana mai i ka manawa kupono loa, e loaa ole ai na kamailio maikai ana mawaena o na kaikamahine opio, a ua maha pu hoi kona noo- noo. no ka maopopo ana, ua malaelae ke alahele no Uilama Wadona ma kela po, no ka hoao ana e ike, i ka hopena o kona mau manaolana. "Ke manao nei au. aole he pololei o ke ano o kau mau mea e hana nei ia Alika e Anate Roke," wahi a Lola me ka leo kaumaha. me ka minamina pu hoi no ka loaa ole ana he mana- wa no laua e kamailio pu ai, i na mea e pili ana ia laua iho. "O ka pololei hea aku auanei koe e Lola?" wahi a Mrs. Wadona. me ka hoomaku'e ana iho i kona mau maka. e hoike mai ana. no ka hoehaehaia ana aku o kona noonoo. mamuli o na olelo a Lola iaia. "Ua ike no oe e Anate Koke, he kaikamahine huhu hikiwawe | o Alika, nolaila o ka mea pono e hana aku ai, o ia no ka hoike ana i na ano oluolu aole o ka hana aku i na mea e huhu ai oia," i pane aku ai o Lola, me kela leo kuoo elike no me ia ana o ka pane mua ana aku, "Ma ko'u ano he makuahine no olua, ke manao nei au, ua hana aku au i na mea a'u i ike ai he pono, me na manao makee o ka makua i ke keiki," wahi a Mrs. Wadona me ka hoao ana e kupale iaia iho, mai na olelo hoahewa a Lola iaia. "Malia paha o kena i'o no ka mea pololei, aka nae aole i maopopo ia oe ko Alika mau ano, nolaila ma keia hope aku, e oluolu oe e hoopau loa i kou kamailio ana aku iaia, no ko'u hoihoi ole i kuu hoahanau. No'u iho, ua hookaumaha loa ia mai ko'u noonoo, ma ka ike ana aku ia Alika iloko o ke kulana maikai ole; a me he mea la, o ke kumu nui o kona hoomamao mau ana iaia iho mai ia'u aku, mamuli no ia o na mea i kamai- lioia aku iaia." Oiai ua hele o Lola a piha i ka inaina, me kona uumi ana nae me ka hoikeike ole aku, ma kona helehelena, a ma kana mau olelo paha, o kona ku ae la no ia iluna. me ke kakali ole aku i ka Mrs. Wadona pane, a haalele iho la ialoko o kela rumi "Ke hopohopo loa nei au, no ka holopono o ka hana a maua me Uilama i hoolala ai, aka nae e akahele loa aku ana au iloko o keia mau la ae, no ke ano o ka'u mea e hana ai no keia mau kaikamahine," i namunamu iho ai o Mrs. Wadona iaia iho no aka nae ma kekahi ano, aole no i lilo i mea hookaumaha aku kona noonoo, kana mau mea i kamailio mai ai ia Lola ma oiai ua hookoia no kona makemake, no ka hele kokoolua o Uilama ame Lola, i ka nana keaka ma kela po. Ma kela haalele ana aku a Lola ialoko o ka rumi himeni, hele aku la oia e huli ia Alika, me kela manao no, e koi ikaika aku i kona hoahanau, e hele pu me ia i ka nana keaka, aole nae he loaa iki o Alika iaia, no ka mea ua holo pololei loa aku o Alika, noloko o ke keena pena kii o Elioka, a imua o kela kanaka opio i hua'i pau aku ai oia i kona mau manao ehaeha apau, no na mea a kona makuahine hanauna, i hana aku ai iaia. Ma kela auwina la, aole i ike hou ia o Alika me kekahi o na ohana o kela home, a aole no hoi oia i hele mai e inu ti, ma ko manawa maamau o ka inu ii ana ma kela auwina la. Elike me na hoolala ana a Mrs. Wadona, no ka hele kokoo- lua o kana keiki me Lola, ua hookoia kela hana me ka holo- pono loa, a ke nana aku ia Lola e noho mai ana me Uilama Wadona ma ko laua wahi maloko o ka halekeaka, he keu aku a ka u'i me ka hiehie maoli. O Elioka Hakoka pu kekahi i hele i ka nana keaka ma kela po, ua hele pu oia me Alika, a mai ko laua wahi mai e noho ana, i nana mai ai oia ia Lola me na manao lili, no ke kanaka opio e noho ana ma kona aoao, a heaha la ia alawa ana ae a Lola ma kekahi aoao o ka halekeaka, ike aku la oia i ka noho mai o Elioka, me ka pii ana ae o ka ula ma kona mau papalina a o ia kana i pane aku ai ia Uilama Wadona: "Ea ua hele mai nei no ka o Mr. Hakoka i ka nana keaka a ke ike pu nei au o Alika kekahi me ia." "Ae, he keu aku maoli ka hiehie o Alika, i like ole aku me kona ano mau, a ina o mama kekahi maloko nei o keia hale keaka, aole ana e nele kona mahalo loa, i kela ano o Alika," wahi a Uilama Wadona, o ka pane ana mai no ka Lola mau olelo. "Ua hookahaha loa ia mai ko'u manao, no keia ike ana aku la o'u ia Alika maloko nei, oiai ua noke au i ka huli iaia, me ka manao e koi aku i hookahi ko kakou hele like ana mai, aole nae ona loaa iki ia'u." Minoaka iho la o Uilama Wadona, no kela mau olelo a Lola, no ka mea ua loaa mua iaia ka ike, mai kona makuahine aku, no ke kumu o ka loaa ole ana o Alika ia Lola, o ia no ka piha o kela kaikamahine i ka huhu, no na olelo a Mrs. Wawaia iaia. Mamuli nae o ka ike aku o Lola, i ke kamailio mau o Eloka me Alika, noonoo wale iho la no oia iloko ona, malia paha aia na manao hoohihi iloko o kela mau mea no kekahi i kekahi, oiai no nae aia iloko ona, ka manao hoohihi no Elioka, ; na ka hukiia ana ae o ka paku iluna, i hoohuli aku i kona li na ana, iluna o kahi o ka poe hanakeaka, a pau aku la kona u na hou ana ia Alika ma. He mea pono paha i ka meakakau moolelo ke hoakaka ae ma keia wahi, i ke ano o ka hoea ana o Alika maloko o ka halekeaka, ma kela po, a penei no ia: Ma kela manawa a Alika i haalele aku ai ialoko o ke Ioena himeni, me ka hele a piha i ka huhu me ka hoonaukiuk.] no na olelo hoinoino a Mrs. Wadona iaia, ua holo pololei a^ la oia noloko o ke keena kahakii o Elioka, a imua o kela kanaka opio, i hua'i pau aku ai oia i na hana hoouluhua a kona ma- kuahine hanauna, me kona noke okoa ana i ka uwe. I ka lohe ana o Elioka, i na hoakaka a Alika, no ka hana a Mrs. Wadona iaia, ua hookomo pu ia aku ka manao iipna iloko ona, no kona makuahine ohana, nolaila kauoha mai al oia ia Alika, e hoi e komo i kekahi o kona mau lole maikai,, a oia ponoi ka mea nana e lawe aku iaia noloko o ka halekeaka me ka nana ole aku, ina paha he mea ia e huhula mai ai o Mrs . Wadona aole paha. He makemake i'o ko Alika e hele i ka nana keaka, a o kona hauoli maoli, o ia no ka hele pu ana me Lola, kona hoalanau, eia nae, mamuli o na olelo ku i ka hoonaukiuki a Mrs. Wadona i kamailio mai ai iaia, pela wale no oia i hoole aku a,; aole ona makemake e hele i ka nana keaka; a i kela wa nae ;. Elio- ka, i koi aku ai iaia o laua ke hele pu ma kela po, akahi no a auhee aku la kaumaha me ka inaina mai iaia aku, ( kona ku ae la no ia iluna a hoi aku la me na kaina wawae mana no- loko o kona mmi, no ka hoomakaukau ana iaia iho ; ne kela manaopaa, e kahiko ana oia iaia, ma ke ano e hilahila (le ai o Elioka ke hele pu me ia i ka nana keaka. Aole nae he hana maalahi na ua o Alika ka wae anai kona lole kupono e hele ai ma kela po. He nui no kona nau lole maikai, eia nae, iaia i lalau iho ai i kekahi lole silika a huki ae la iluna, ua kiola hou aku la oia ilalo me ka hooho au. ae. "O ko'u lole keia i manao mai nei no keia po, eia W hoi, ua pu-ha oluna o ka poohiwi i ke ahi, ia'u me Dike -lpi'e e hulahula ana ma kekahi kokoke loa i ka ihoiho kukui, maloko o ka aha hulahula a Bela Aukina. No kela lole keol4 hoi, ua hapala i ka inika, he keu maoli no paha au a ka noo^io ole, aole o'u wahi kuleana iki e kakau ai i kekahi leka, maho4 o ka paa ana o ko'u lole, pela i loaa ai kela pilikia. O kuu lle sili- ka eleele wale no ka lole maikai i koe, aka aole paha he Apono o kela lole, no ke anaina o ka poe nana keaka, a no ^i lole akala hoi ua hele omua o ke alo a hauka'e i ka haukinia. "He keu aku maoli no au a ka hooponopono ole i & ano o ke komo ana i ko'u lole. Ina penei mau iho la kii ano noonoo ole. e lilo ana ka maikai ame ka nani o kakahi lole, i mea ole, iloko o ka manawa pokole loa. Ua hiki ia ola ke komo i kona lole no umi manawa me ka ike ole ia '4 wahi kiko lepo maluna olaila, a no'u nei la, i hookahi no k^o ana o ko'u lole, o ka lepo no ia, a i ole nahae paha. "O, akahi a maopopo ia'u ka'u mea e hana ai," i l^ho ae ai ua o Alika. "O keia lole akala ko'u e komo aku anale o ia mau no kona maikai, a omua wale no kahi i hauke i ka aikilima, ua hiki nae ia'u ke kau iho i kuu kihei silika keokeo ma ka poohiwi. o ka nalo no ia o kela hauka'e, aole he mea e ike mai, ua pilikiaia keia lole. O e Elioka, he nai'i oe no ka hulu pena, e haaheo auanei oe, ke hele pu me a'u i Wa po." (Aole i pau.) | He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili — He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha Oiai aole he wahi hou aku i koe a laua nei e hele aku ai, ua huli hoi mai la ua mau kanaka nei, eia nae e alaalawa mau ana ka Keoni Naika nana ana ihope, me ka ike ole mai o Mr. Kalipa. I ko laua hoea ana malalo pono o ke kahua o ka hale- pule, ia wa i pane mai ai o Mr. Kalipa: Aia kekahi wahi i nakaka, ma ka paia komohana o ka hale- pule, e hele aku ana au e hoopiha i kela wahi me ka puna, a o ka pau ana ia o ka kaua hana o keia po." "Ae, ua ike au i kela wahi i nakaka, nolaila e hele aku oe e hoopau i kela pilikia, a e hoolalau wale aku no hoi au maloko o ka halepule," wahi a Keoni Naika. I ka hala ana aku o Mr. Kalipa no ka hooko ana i kana ha- na, o ka mio aku la no ia o Mr. Naika, a nalowale ae la mahope o kekahi kuahu i hanaia, aia malaila he mau ihoiho kukui i kukuluia ma ko lakou mau wahi pakahi, lalau aku la oia i ke- kahi o kela mau ihoiho kukui, a hookomo mai la iloko o ka pa- keke o kona kuka, a hoi hou mai la no kahi o na ukana a Mr. Kalipa i waiho ai. He minuke hookahi paha kela noho ana iho a ua o Mr. Na- ika, ua oili mai la o Mr. Kalipa a hookahi ko laua noho like ana ma kela wahi, no ka hoomaha ana, a oiai aole no i pau ka wisake oloko o ka omole, na inu hou ae la o Mr. Kalipa, a noho iho la ua mau kanaka nei kamailio. No ka maluhiluhi hoi paha kekahi i ka hana, a hui pu iho me ka nui o kona inu ana i ka wisake, aole i loihi kela nanea ana o lua, ua pa'uhia aku la o Mr. Kalipa i ka hiamoe, me ka no- nolo o kona mau pukaihu, e hoike mai ana, aia oia ke hooipo la iloko o ka aina moeuhane. Ua hoohauoli loa ia mai ka manao o Keoni Naika, i ka ike ana ua hiamoe loa o Mr. Kalipa, i hiki ai ke holopono kekahi hana nui a kona noonoo e nalu ana ; nolaila lalau aku la oia i ke kukui helepo, a huli hoi aku la nolalo o kahi o na luapao; o kana hana iloko o kela wahi, na keia nee ana aku o ka moo- lelo e hoike mai ia meahuna. I ka holopono ana o kana mau mea apau i manao ai, o kona hoi mai la no ia a loaa o Mr. Kalipa, a iloko no hoi o kela manawa hookahi, i kani mai ai ka uwaki o ka halepule, eia ka o ka hora elua ia o ka wanaao. Me ka hana nui oia i hoala aku ai ia Mr. Kalipa ahiki i ke ala ana, a o ia ka kona hoa o ka pane ana mai. "Eia ka ua pa'uhia iho nei au i ka hiamoe, no ka nui loa paha o ko'u luhi i ka hana," me ke kaakaa ana ae o na maka o ua o Mr. Kalipa, ke alaalawa la kana nana ana mao a maanei. "Ae, e hoi i'o kaua o ke ao wale ae no paha koe," me kona kii ana aku i kana mau meahana, o ko laua haalele iho la no ia i kela wahi, no ka hoi ana no ko laua mau home. Ma kela hoi ana aku a ua mau kanaka nei, ua hoihoi loa no o Keoni Naika ia Mr. Kalipa ahiki i kona hale, no kona hopo- hopo, ina no ka hookuu hookahi aku i kela kanaka e hoi, ma- lia e halawai ana oia me kekahi ulia. Me ka maikai wale no kela hoi ana a ua mau kanaka nei a hoea no ka home o Mr. Kalipa, a ia Mr. Naika i waiho aku ai i ke kukui helepo iluna o na anuu o ke alapii, ia wa i pane mai ai o Mr. Kalipa iaia: "Me na mailalo he nui ia oe e Mr. Naika, a ke lana nei ko'u manao, aole i lilo ko kaua hele ana aku nei no kahi o ka poe make i mea nou e maka'u ai." "Ua hoopiha loa ia mau au me ka hauoli, no ka Ioaa ana o ka manawa maikai loa a'u e makaikai ai i kela wahi, a ua aie nui no hoi i kou lokomaikai, a no ka nui o ia hauoli, ke lana nei ko'u manao, e hele hou e makaikai no kekahi manawa okoa aku, e loaa ai kau hana maloko olaila." "Ua pono kela, aia a kekahi manawa au i makemake ai e hele hou e makaikai, hoike mai oe ia'u; ina no ia i ke ao, a i ka po paha, he like wale no na manawa apau ia'u." "Me ka mahalo ia oe e Mr. Kalipa, o ke aloha no kou a hu hou aku kaua," a e anehe mai ana ua o Keoni Naika e hoi ike iho la oia i ka pu-a ae o ka uwahi malalo o kona mau ka- maa. me ka hooho ana ae : "Ea, heaha keia mea uwahi malalo o kuu mau kamaa?" "He puna kena, i ka pulu ana aku Ia paha i ka wai o ko ka- maa, pela e uwahi ae la. He mea inoino ka puna ke pulu i ka wai, ua hiki ke ai i ko kamaa a lilo i mea ole, a ina no he iwi kanaka, e pau ana ia i ka a ia a lilo i lehu." Kuwakuwai iho la o Keoni Naika i kona mau kamaa. ahiki i ka helelei ana aku o ka puka, a iaia i nna ae ai ma kona wahi e ku nei, eia ka he ahua nui o ka puna keokeo ma kela wahi, aka nae ke hauoli loa la oia, i ka loaa ana aku o kekahi ike iaia, no ka hana a ka puna. Ma ke kakahiaka nui loa o kekahi la ae, hoala aku la o Keoni Naika ia Habaki Naika, me ka hoakaka ana aku i kona manao, no kona holo i Ladana ma ke kaaahi o kela kakahiaka, no ke- kahi hana ano nui, aka e huli hoi mai ana no oia ma na hora o ke ahiahi no ko laua hele like ana aku no ka home o ka Rev. Edimona, no kela paina ahiahi i hoolalaia ai mawaena o lakou, no ka hookuikahi ana i na kanaka opio. MOKUNA VII. Ma ke kaaahi o ka hora elima, o ke ahiahi o kela la, ua huli hoi mai la o Keoni Naika mai Ladana mai, a ma ka hora eono, haalele iho ai oia ame kana keiki hanauna, no ka home o ka Rev. Edimona, a maloko o ke keena hookipa nani o ua home nei, i apoia mai ai lana e ke kahunapule ame kona makuahine, me ka hookipaia ana aku ma ke ano he mau malihini hanohano. o Oai Wakona no kekahi maloko o ke keena hookipa i ka wa hoea aku ai na makuakane me kana keiki, aole nae oia i hele koke mai e ike ia laua ahiki i ka pau ana o ka ike ana a kona mau kahu hanai, ia wa oia i ku ae ai iluna a haawi mai la i kana kunou ana imua o na malihini. I ka lilo ana aku nae o ka Rev. Edimona i ke kamailio me Keoni Naika, ia wa i hopu mai ai o Oai Wakona i ka lima o Habaki Naika, a huki aku la no kekahi wahi kaawale o kela keena, me ke kamailio ana mai : "Aole e hiki e loaa ka maha i kuu uhane, ahiki i ka hoopau- ia ana ae o ka pilikia mawaena o kaua, o ke kumu ia o ko'u huki ana mai la ia oe ma keia wahi, no ka hoike ana aku imua ou, i ka nui, maoli o ko'u kaumaha, mamuli o ka'u mau olelo kupono ole i kamailio aku ai oe, ma kela po; ua lilo ia mau olelo, ame ke ano o ka'u mau hana ia oe, i mau mea na'u e mihi ai mahope mai ; no ka mea ua ike maoli iho no au i ko'u pili ka hewa." "Owau ka mea pono o kaua e hele mua aku imua ou, a hoi- ke ae no ka nui o ko'u hewa, no ka mea. maluna o'u na ahewa | e hookauia mai, no na mea i oili ae ma kela po. aole maluna ou," wahi a Habaki Naika. "O ka mea mua loa a'u e hai:;; ai o ia no ko'u lawe ole mai a noonoo, no na olelo i kamaili,,';. e oe imua o kou kaikuahine, no ka mea ua ike no au, he kule- ana ko kela ame keia e hoakaka ai i ko lakou manao iho. ,.;, nae aole au i hana pela, ua lawe mai au ia mau olelo, i kumu e hoalaia ai ka hoopaapaa mawaena o kaua, no ia mau hana nae ma ko'u aoao, ua ku a hilahila maoli au, a ua kaimi;,;,. pu no hoi. nolaila e hoopoina loa kaua i mau hoaloha maikai ma keia mua aku. Ina ua lokahi oe i keia manao, alaila eia mai kuu lima akau, i hooiaio no ko kana hoopau loa ana i na manao maikai ole iloko o kaua pakahi," alaila haawi aku la ua o Habaki i kona lima, no ka lululima pu ana me Gai Wa- kona. Ua lululima ae la ua mau kanaka opio nei, a i ka nana . ,, aku o kekahi maluna o kekahi. me he mea la, aole loa he ^ .,'-.; hoailona iki, o kela ano enemi kahiko iloko o laua. Me kela ano maikai mawaena o na kanaka opio, i noho aku ai na mea apau maluna o ke pakaukau aina ma kela ahi- ahi, me ke kamailioia o na olelo apau e komo like ai lakou ma ke kamailio ana; a mahope o ko lakou aina ahiahi i l-,,: nui aku ai a maloko o ke keena hookipa. malaila, i hoohala li -, ia ai kekahi manawa ma ka nanea ana, ame ka hoolohe ,-, i kekahi mau mele a Keoni Naika, i hookani mai ai maluna o ka piano. O kona hookani hoi ia ahiki i ka pau ana ia wa i ku ae ai ua o Keoni Naika iluna, me ka hoakaka ana ae : "E noi aku ana au ia oukou e o'u mau hoa, e hookuu mai ia'u, no ka mea he himeni hou kekahi a'u e kope mai nei no ke Karisimaka. Pehea e hoi pu anei kaua e Habaki, a i ole, e noho no paha oe a pau kau nanea ana, a mahope ae nei no oe e hoi ai ?" "Ina he kope himeni kau hana o ka hale, alaila e mehameha loa ana au," wahi a Habaki me ka noke ana ae i ka akaaka. "Ina aole ou mehameha i ka hoi hookahi aku i keia pouli, ala- ila e hookuu mai oe e noho iki ae no hoi au, a mahope aku e hoi ai, no ka mea ua kamailio mai nei o Mr. Wakona i na moolelo o na hana a ka lahui Ilikini, a e hoikeike mai ana oia ia'u, i kekahi mau mea a na Ilikini i hana ai." "Heaha la hoi, e noho no oe, a mahope hoi ae, aka mai noho loihi loa oe, o lili auanei au i ko hoaloha, i ka paa loa ia "o maanei nei. O kekahi mai hana aku oe i kekahi mau hoopaa, no kekahi mau anaina hoohauoli, no ka mea, he mau la helu wale no kou e noho pu ai me a'u, o kou huli hoi aku no ia no Ladana, nolaila na makemake au e nui kou manawa e noho ai me a'u ma ka hale." Oiai ke nauki loa la o Keoni Naika, no kona hoi koke ole i ka hale, haawi mai la oia i kona lima, no ke aloha pakahi ana i na kamaaina, o kona hele aku la no ia no kahi o ka puka, me ka ukali pu ana aku o ka Rev. Edimona mahope ona. Mamua nae o kona hemo loa ana aku iwaho, owiliwili ae la oia i kekahi kihei hoopumehana ma kona a-i, me ka hoakaka ana mai imua o ke kahunapule, ua lawe pu aku oia i kela ki- hei hoopumehana i kona a-i, mamuli o ka eha o kona puu. E pa ana ka makani me ka ikaika i kela manawa, nolalia aole he hoonui olelo ana iho, i hakalia no a hamama ka puka, o ka oili aku la no ia o ua o Keoni Naika iwaho, me ka iho awiwi ana aku ma na anuu o ke alapii ahiki ilalo o ke alanui, o ka nalo aku la no ia iloko o ka pouli o ka po. He elua hora okoa kela noho ana o Habaki Naika maloko o ka home o ka Rev. Edimona, mamua o kona huli hoi. anu aku no ka home o kona makuakane hanauna, ua hoohalaia nae ka hapanui o kela manawa eia ame Gai maloko o ka rumi o Gai, ma ka nana ana i na meahana a na Ilikini, a Gai o ka paa pu ana mai me ia mai Auseteralia mai. Ma kela noho kokoolua ana o na kanaka opio, ua nui ka laua mau mea i kamailio ai e pili ana no laua iho, e hoike mai ana ko laua mau ano, no ke kaawale loa ana aku o na manao maikai ole iloko o laua kekahi i kekahi. Aole no i pau ko Habaki Naika makemake e nanea me kona hoaloha, na ke kani ana mai nae o ka uwaki, o ka hora umi- kumamakahi ia o ka po, na ia mea i hoopokole ae i kona noho ana, o huhu mai auanei o Keoni Naika, no kona aumoe loa, no- laila o kona noi aku la no ia ia Gai Wakona, e hookuu mai iaia, a iho aku la ua mau kanaka opio nei no ka hale olalo, no ka haawi ana i kona aloha i na kamaaina o kela home. Hele pu aku la o Gai ame Habaki no kahi o ka puka, ua oi loa mai la ka ikaika o ka pa ana a ka makani, a o ia ka Gai o ka pane ana mai i kona hoaloha: "He keu keia a ka po ino maoli ; o ko'u hookuu hookahi ana aku ia oe e Habaki e hoi i keia ino, aole loa ia he hana maikai. Nolaila e noho kaua a ke kakahiaka oe e hoi ai. aole e hoahewa mai ana kou makuakane, ke hoi ole aku oe. a na'u e hoakaka aku iaia i ke kumu o kou hoea ole ana aku no ko olua home i keia po." "Me ka mahalo a nui ia oe e Gai; aole e hiki ia'u ke noho aia paha o Keoni ke kakali loa mai la, a ina aole au e hoi aku ana. e kono okoa ia ana oia e huli mai iloko o keia ino." wahi a Habaki, me ke pihi ana ae i kona kuka. "E kakali iho oe pela a paa ae ko'u kuka, alaila i hookahi ko kaua hele like ana aku, aole au e ae ana e hookuu hookahi aku ia oe, iloko o keia ino nui, ke ole nae oe e ku-e mai. Ua haule ko'u manawa holoholo o keia ahiahi, mamuli o kou hoea ana mai no ko'u wahi nei, nolaila he manawa maikai loa keia no ka hele holoholo ana. E hele pu aku au me oe ahiki i ka uwapo, malaila e hookuu hookahi aku ai au ia oe e hoi pololei no kahi o kou makuakane, a hoi mai no hoi au, ua lawa iho la no ia holoholo ana, na ka la apopo no hoi e nana ia la He mea liilii loa keia ino ia kaua e kuu hoaloha, no ka mea eia no kaua i na la o ke kanaka u'i." Ua hauoli loa o Habaki no keia hele pu aku o Gai me ia aole no kona maka'u i ka hoi hookahi i kela po, aka i loaa no hoi ka hoa olelo, me ke kokoolua o ka hele ana. Nolaila i ka paa ana o ke kuka o Gai, o ka oili aku la no ia o ua mau kanaka opio nei no ke alanui, aole i emi iho. nalowale aku la iloko o ka pouli. I ka ike ana mai o ka Rev. Edimona, ua hala na kanaka opio. kii mai la oia e pani i ka puka o ka hale, pela hoi ke pani ana mai i na puka olepelepe o na puka aniani, alaila hoi ae la no ka- hi i waiho ai o ke kapuahi, no ka hoopumehana ana iaia Ua aneane paha e piha ka hora hookahi. mai kela manawa mai a na kanaka opio i haalele iho ai i ka hale, kaai ana no ka bele kahea mamua o ka lanai, o ka eu ae la no ia o ka Rev. Edimona a hele aku la e wehe i ka puka, no ka mea ua mao- popo no iaia, o Gai Wakona ka mea nana i hookani mai i ka He oiaio, iaia i wehe aku ai i ka puka, e ku mai ana o Gai Wakona me ka helehelena kunahihi, aole he papale ma kona poo, ua hele hoi kona lauoho a pukalaki, a ua hauka'e kona lole i ka lepo. "Ea, ua hele maoli oe e kuu keiki a kunahihi i keia po!" wa- hi a ka Rev. Edimona me ka piha i ke kahaha. "E hoakaka mai ka pilikia i loaa ia oe! Eia ihea kou papale?" Aole i maopopo ia'u kahi o kela papale i waiho ai me he mea la, aia paha iloko o ka muliwai; aka i hoike aku no au ia oe e kuu makua ea, ua hele au a piha Ioa me ke kaumaha no ko'u hoea ana mai la imua ou, ma keia ano au e ike mai la ia'u," wahi a Gai, me ka nana ana iho i kona paalole i hele a hauka'e i ka lepo. (Aole i pau.) | |