Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 6, 8 February 1923 — HE NUHOU HOOHAUOLI I NA HAWAII [ARTICLE]

HE NUHOU HOOHAUOLI I NA HAWAII

Ya ka Poakahi nei i kakauinoa ae ai ka Peresidena Hard-j i ka ok-lo hooholo. i hookomoia aku e ka Elele H. A. Bald- j win. c hoololi ana i kekahi mau wahi o ke Kanawai Hoopula-j ma keia. ano iho la, e hooi loa ia ae ana na pono, e loaa i j ;-.s kar;ska Hawaii. mamua o na mea i hoakaka mua ia maloko j • • kela kanawai; a iloko no hoi o ia manawa hookahi. e hiki j Donn ana i ke Komisina o na Home Hawaii, ke lawelawe aku ij ka lakou mau hana maluna o ke kahua maopopo me ka pilikia j r> - . . . . i Akahi ahiki ke weheia aku na aina aupuni 1 manaoia no ka j hoopulapula aku kanaka Hawaii, mamuli o keia mau hoo-j loli : ke kanawai hoopulapula, o ia na aina o Keaukaha, Pana- j ewa ame kekahi mau aina hoopulapula e ae; ma ke ano i mau j r>a-haie o hapalua eka ka nui; me ka haawiia aku o na kokua pili dala, aole e oi aku mamua o ka hookahi kaukani dala, ke! makemakeia ke kokua o keia auo mai ke Komisina Home Ha-i waii akuUa nui na ohana i makemake e haawi aku ke Komisina o na Home Hawaii, i ka ae e weheia na ajna o Keaukaha ame Panaewa, ma ke ano i mau wahi no ko Hilo poe e noho ai, peia me kekahi poe o ke kulanakauhale nei, ua kanalua nae ke Komisina i ka ae ana aku ia noi, no ke kumu, aia mau na manao hopohopo iloko o ke komisina. no ka hana ana aku, mawano o na mea a ke Kanawai Hoopulapula i ae mai ai iaia e hana; : keia manawa nae, mamuli o ka aponoia ana mai la o na hoololi i makemakeia, e hoea mai ana i ka hookoia-ana o ka makemake o na Hawaii o Hilo, pela me na kanaka Hawaii o kekahi mau wahī e ae, i hookaawale ia na aina aupuni, no ka liana hoopulapula. j O kekahi mea nana i hookau ae i ke Komisina o na Home Hawaii, ma ke kulana maikai loa i keia manawa, o ia no ka loaa ana o ka mana i ke komisina. malalo o na hoololi o ka aeia ana mai nei e ka ahaolelo lahui, e ohi mai i na loaa apau, mai na waiwai e kuai hooliloia aku ana, mailuna mai o na aina hoopulapula, ka mea i loaa ole ke kuleana i kela komisina, ma ke Kanawai Hoopulapula e ku nei i keia la; aka e holo ana ia mau loaa apau iloko o ka waihona o ke Teritore. Ma kekahi olelo ana ae, no ka hana hoopulapula i ka lahui Hawaii i keia manawa, aole ia. ma ke ano wale no, elike me na aina o Molokai. Ua kaokoa no na kumu aelike hoopulapuia no na aina ma Molokai. no ka mea he mau aina maikai kela, i kupono no ke kanu ana i na meakanu, e pomaikai ai ka poe e hoi ana maluna o kela mau aina: aka no na aina o Panaewa ame Keaukaha, ame kekahi mau aina e ae, o ia ano like, no ke kukulu waie ana no i mau home ke kupono. mamuli o ka nui o ka pohaku. e ulu ole ai na meakanu, pela hoi ka hiki ole ke hanai i na heloholona, no ka nele i ka mauu. Mamuli o ka hikiwawe loa o ka hooholoia ana mai nei, o na hoololi ike Kanaw r ai Hoojmlapula, i hookomoia aku iloko o ka ahaolelo lahui, ua maopopo loa. aia iloko o na hoa o kela a iloko pu hoi o ka Peresidena Harding. na manao -nakee no ka lahui Hawaii, e hoomahuahuaia aku ko lakou heluna: a ma ka lakou hana no hoi. i hoike okoa mai ai na hoa kankanawai o ka ahaolelo lahui, aia mau ko lakou hoomanao ana no ke Keikialii Kalanianaole. ka mea i paio ikaika. no ka pono o kona lahui kanaka. he paio hoi i ikeia mai ai ka hookahuaia ana, o na kumu koi apau ma ka aoao o ke Keikialii Kalanianaole. maluna o na kumu kupono loa. Eia no anei kekahi mahele nui o na Hawaii me na manao hoopohala e noho mai nei i keia la, no keia hana hoopulapula? Ua oi aku anei ke ko'iko'i o na hana kalaiaina kuloko, i alaiia se ai na pomaikai, e loaa mai ana i ka lahui Hawaii, ma keia hana hoopulapula, mamua o ko kakou ku like ana mai, a haawī aku i na manao hoeueu i ko kakou mau hoa kanaka, no ka hoi ana maluna o keia mau aina hoopulapula? Xo na kanaka e noho hana ana malalo o na hakuhana, ma na vahi o na aina i āeia niai 1a ma keia mau hoololi, he pomaikai nui loa ka loaa ana ia lakou he mau pa-hale, kahi e laikulu ai ko lakou mau home; ina no paha aole lakou i makaukau me ke dala no ke kukulu koke ana aku i na home, e loaa ana na kokua ana mai ke Komisina aku o na Home Hawaii. ma kahi i oi ole aku i ka hookahi kaukani dala, ma ke an<-> aie: a elike no me ka poe e lawe ana i mau eka nnahuahua, me ke kuleana e aie ai i ekolu kaukani dala; ua hoopaaia lakou p.pau malalo o na kumu aelike. no ka hoihoi hou i na dala a ke -upuni. me ka ukupanee ahiki i ke kaa ana. alaila noho aku iakou no lakmi iho. ma ke ano hoolimalima no hookahi dala o ka makahii.i. n<-. n.a makahiki he kanaiwa-kumamaiwa. Xo ka ]-oe nae e noho ana ma ke knlanakauhale nei. i makemake e loaa na aina hoopulapula, e pono e hoi lakou, ma na elike me Molokai, he mau eka mahuahua ke haawiia ana i ka ohana hookahi. o ia hoi, e hoolilo ana i ko lakou manawa ma ka mahi ponoi ana i ka aina. hanai aku paha i na holoholona kupono. me ka hele ole e hana ma na wahi okoa aku. elike me Vo Hilo poe. aka e imi ana i ko lakou pomaikai maiuna o ka aina. Ma na hoike i loaa mai i keia keena. mai kekahi mai o ka poe i loaa ko lakou mau aina hoopulapula ma Kalamaula, aia ohana kakaikahi e noho mai la ma Molokai i keia manawa. ke hooikaika mai la i ka huli ana i ko lakou mau aina, rne ka lana oka manao no ka ohi i na pomaikai. E hana ana ke kane, ka wahine me na keiki, me na manao hauoli; iloko o keia mau mahina kakaikahi wale no o ko lakou noho ana aku nei ma ko lakou mau aina, ke ulu mai la ka lakou mau meakanu me ka maikai. a iloko o keia mau mahina aku, e ike maka a ; . ka poe hoomaloka, i ka hua o ka lakou mau hana, ma ka h«»ounaia mai o na hua o ka aina no Honolulu nei. Aole he kanalua, no ke ku mau aku o keia hana hoopulapula i ka lahui Hawaii; e hooko ole ia ana na hooiloilo a ka poe o kakou. i loaa na manao hoopohala no keia hana, o ke a'o a keia pepa, o ia no.ka hoomakaukau e ana i keia manawa, aia no he wa ma keia h'ope aku, e konoia mai ai ka lehulehu o i-.a Hawaii. e waiho aku i ka lakou mau noi i ke komisina, no ka haawiia mai i mau aina hoopulapula no lakou. ke weheia kekahi mau aina hou.