Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 19, 10 May 1923 — KA UWAPO MA KAUNAKAKAI. [ARTICLE]

KA UWAPO MA KAUNAKAKAI.

Iloko 0 keia mau la o ka nee mua ana o ka maikai 0 na awa kumoku o kakou ma Hawaii nei, he ninau ano koikoi no ka noho ana aku 0 na kanaka Hawail ma Molokai. Ua hala na la a kakou e oehaa ana maluna 0 na waapa i ka manawa e lele aku ai no kou awa. I keia la, aole wale no ma Honolulu nei kakou e pii aku ai iluna 0 ka moku mai ka uwapo aku, aka eia keia kau ana 0 ia ano ma Hilo, Kaliului, Lahaina, Ahukini, ame Kaunakakai. Eia ke awa o Nawiliwili ke hanaia mai nei, a he manawa wale no, a e ioaa ana ia uAvapo e hiki ai i ka moku ke pili aku no ka lele ana 0 na ohua me na ukana. Ke nui mai nei ka palekana 0 na ohua e kaahele ana ma na awa like ole 0 kaleou ma Hawaii nei. No Kauuakakai hoi, he oiaio no ua pili ka moku, aka, ke piha mai nei ke awa i ka lepo a he hana nui ka helo nna nku 0 ka moku a pili i ka uwapo. Ua hooholo iho nei nae ka Ahaolelo he mau dala mahuahua no ka haua hou ana i keia uwapo ame ka eli hou ana i ke awa. Ua nui na koi e kukuluia ke awa ame ka uwapo ma Keawanui,. he wahi i ku ole ia e ka moku ma keia aoao mai 0 Pukoo, aka, he awa maikai nae ke pau i ka eliia owaho kahi e komo mai ai ka moku. Ua maikai io no paha kela wahi no ia hana, ina he nui na kanaka ame na ukana e manaoia ana mai kela wahi mai mahope aku 0 kela awa. Aka, 0 ka pilikia nui, aole he nui 0 ka aina mahope o kela wahi, a eia hoi ka aina ame ka nui o na kanaka ma Kauuakakai nei. No kekahi mau makahiki kakaikahi wale no :i e ike aleu ana kakou he mau haneri 0 na kanaka e noho ana maluna 0 na aina e pili kokoke la ia Kaunakakai. Eia no hoi ka hui halakaliiki o Libby ma ke kanu nei 1 kekahi mau eka nui lehulehu ma keia huli 0 ka aina, 0 ia hoi ma kela kualapa nui 0 Maunaloa. Ua hooiimalimaia he 5,000 eka e keia liui, a ke hoomaka mai nei na hana. A eia iho no lioi na aina o Palaau ame Hoolehua, ua maopopo e kanu nui ia aku ana keia mau aina me na mea like ole. Nolaila, aole e huhu mai na kauaka 0 Molokai 0 manao nui ana e loaa ke awa kunioku ma Keawanui, no ka mea aole lie kaulike 0 ke kukuluia ana 0 kekahi uwapo ma kela wahi me ka uuku loa 0 ka aina ma ia aoao, a mamuli 0 keia uuku ua uuku pu no hoi na kauaka nana e nolio aku ana ia wahi. Alea, ina kakou e noonoo iho ana me ke akahele e hiki ana no e hooia iho 0 Kaunakakai' io no kahi kupo--110 no keia uwapo. Ua kahiko no hoi keia uwapo a ua popopo kona mau pou e kau la ka : uwapo. Ua hoolalaia iho nei na | liana no ka hoomaka ana aku o na liana no keia uwapi. Ua komo aku he ikamu iloko 0 ka Bila Hoaie 110 $125,000.00, a ua manaoia ua lawa keia mau dala no na liana i I manaoia. O ka mua, aole no ke au- | punl keia uwapo, aka, no ka hui ! mahiko 0 Amefican Co. A eia hoi (ua hoohana āna 0 keia hui malalo i 0 na keiki a Cooke. Ua hoohanaia no nae keia uwapo no keia mau inakahiki loihi me ke leaki ole ia 0 na ukana e laweia ana maluna ona. ' A ke makemake wale nei 110 keia mau keiki e loaa mai he mau dala uuku wale no no ko lakou kuleana, a o ka pili mai no ia 0 ka uwapo no ke aupuni. E kuaiia ana keia uwapo, a e eliia aku ana ke awa, a ia manawa e lilo ai kela uwapo i mea hoopomaikai mai i na kanaka e noho ana ma na aina e pili kokoke la, Ma ka nana aku e lilo ana keia awa i wahi nui 0 na ukana e laweia mai ai no Honolulu nei. He mau tausani 0 na eka aina 0 kela wahi ua kupono no na oihana like ole. O ka haiakahiki paha ka mea nui loa aku ana. A 0 ka waiu kekahi mea e koi ikaika loa ia aku na kanaka e lawelawe no ka mea, eia | 0 Geo. P. Cooke ke lawe mai nēi 1 kana waiu mai Molokai mai no ka pomaikai' 0 na kanaka 0 Honolulu nei, he elua manawa 0 ka pule. Aole he nui loa 0 keia waiu e laweia mai nei, aka, he mea nae e 'hiki ai e -ikeia aku ka pomaileai 0 keia oihana ke hoomauia kona hoouluia ana. A mamuli o ke kokoke 0 Molokai ia Oahu nēi e hiki ana e loaa kekahi %vaiu emi mai kela Mokupuni mai. Eia na kanaka ke hoomaka mai nei e kanu nui i na mauu like ole. O ka loaa ana 0 keia mauu ke alanui e hiki ai e loaa pu ke kukuluia ana aku 0 keia oihana. Aole e hiki e loaa ka waiu me kona leahe nui ana mai ka omaka waiu mai o na pipi ina aole e loaa ana ka ai maikai na kela mau pipi waiu. O ka loaa o ka ao maikai ke alanui 0 ka pii nui ana mai 0 ka waiu. A mamuli o ka hiki ana e loaa keia mea 0 ka mauu maikai, a maalahi 0 ka ulu ana, e ike aku ana kakou o ka oihana waiu kekahi mea e hooulu nui ia mai ana ma keia mua aku mai Molokai mai.

I keia la ua ku a. ke hana nei ka hau ma Molokai. O ke kumu 0 keia, 0 ia no ka loaa ana 0 kalii e hoahu ai i ka waiu me ka maikai a mamuli o ke anuanu, ua loihi ka manawa e hiki ai e paaia ka waiu me kona pilikia ole. O ka waiu e hiki ana 0 malamaia ma kahi anuanu i hiki aku na kekele i ke 45, aole ia e paakiki ana elike me ka hau, aka, e mau ana kona maikai, no kekahi manawa loihi, i manaoia he makahiki a oi aku. U'a oleloia mai 0 ka waiu e malamaia ana iloko 0 kekahi wahi puanuanu elike me keia, ua oi aku kona maemae, no.ka mea 0 na ma'i like ole iloko 0 kela waiu e pau ana i ka make, a e lioomaeniaeia ana kela waiu 110 ka hiki ana i na opu nawaliwali ke ai me ka poino ole. Ua loaa keia wahi, a 0 ka mea wale no i koe o ka loaa nui aku o ka waiu, a o ka holomua no ia 0 na hana i manaoia 110 ka pomaikai 0 na kanaka e komo aliu ana iloko o keia oihana. Eia ke hookomoia mai nei he mau haneri o na paona waiu maloo, a 0 keia ka waiu e hanaia mai uei iloko 0 na aikilima a kakou e hoonuu nei i keia mau la. Aole e liiki i ka poo i maopopo ole e ike iho i ka aikilima i hanaia mai ka waiu maloo mai ame ka waiu maoli. Ma ka nana iho, aole hookahi wahi hana aikilima e hana mai nei i ka lakou aikilima me ka waiu maoli. Ua pau loa keia poe i ka hana i ka aikilima me ko waiu maloo. O ka hopena, aole he ono loa o ka aikilima 0 keia mau la. Aka, ina e nui hou mai ana ka waiu, a e emi iki iho ana kona kumukuai, e loaa hou ana ia kakou he mau aikilima maikai. I keia la o ka pii 0 ka waiu, aole e hiki e hanaia ka aikilima me ka waiu maoli. He mau hana apuhi keia e hanaia mai nei, aka, aole e hilei ke alo ae O kela pahee oka aikilima, aole he ike hou ia. No ka nui 0 na mea e hookomoia nei no ka loaa ana 0 kela pahee, pela e hiki ole uei i kekahi poe ke hoomaopopo i keia mau hana apuhi. Aka, e hiki mai ana ka manawa e pau ai keia mau hana.