Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 23, 7 June 1923 — NA HANA KARAIMA E PAHOLA NEI. [ARTICLE]

NA HANA KARAIMA E PAHOLA NEI.

Aole paha he manawa iloko o J;a uohoana o Hawaii nei i ikeia ka ' pahola nui ana o na hana karaima elike me keia mau !a 0 nee nei. Aole keia mau mea i ikeia mamuli o ka nele i na kanawai e koi mai ana no ka hoopakele ana i na ka-~ naka, aka, mamuli o ka hemahema o ka malamaia ana o keia mau kanawai. He lahui ike ole ia ka lahui Hawaii ma' keia hana o ka pu-e ana ii na wahine haole. No kekahi mau makahiki loihi kakou i kaulana ai no ka ike ole ia o keia mau hana iwaena o ko kakou noho ana nie na lahui e aku. Aka, i keia mau makahiki ke ikeia aku nei kekahi j mau keiki Hawaii e hoomahui ana | i keia karaima. He mau la i hala j aku nei, ua ahewaia kekahi poe keiki, he ewalu no kekahi hana jpu'e a lakou i lawelawe ai maluna j o kekahi kaikamahine Pukiki makai io Kakaako, a iwaena o kela mau keiki Hawaii kekahi. A i kela.mau la aku no hpi, ua pu'eia kekahi kaikamahine haole i mare a he kaikamahine no hoi i hanaiia e na kanaka Hawaii, oiai o kona mau makua ua hanauia ma Hawaii nei ka makuahine, a o lea mai Beritania mai, a i make no kekahi mau jmakahiki ae nei i hala, e kekalii jkeiki Hawaii i hookuuia mai mai jKawa mai he mau Ia wale no mamua koke iho o kona lawelawe ana [ i keia karaima. rfe olelo mai nei o Kakina, kekahi , o na ona nupepa o Hawaii nei he j mau makahiki loihi ka ike ole ia ana j o kekahi karaima o keia ano iwaej*a o na kanaka Hawaii, a i keia la y ke ike mau ia aku nei. Ua kukulu mai oia i ka ninau, pehea la 'i ulu ae ai keia mau hana karaima i ike ole ia mamua aku nei? A ua pane mai no oia i kana pane, e hoahewa ana i ka hooko ole ia o na kanawai hoopau rama. Aole ko oukou meakakau i maamau i ka like ana o kona manao me Kakina, aka, maluna o keia ninau ke like ©ei ko maua manao. Ke hooia aku nei hoi, ua nui loa na hana hakihaki kanawai e ike mau ia aku nei no ma keia mea o ka inu rama ame ke puhi rama ana ma Hawaii nei. Xa keia liana o ka inu rama ame ke puhirama akea ia e alako aku nei i na keiki opiopio e hoomaopopo ole i ka ihiihi o ia mea o ke kanawai. Eia no ke waiho hamama mai nei na hale kuai rama ma keia kulanakauhale, a ke oi aku nei ka po e ona rama mamua o ka manawa e ku ana na hale kuai rama o kakou nei. Ia mau la no hoi aole he j mau makai hoole waiona, o na ma-; kai kuhuina wale no. I keia. Ja me ka loaa o na makai federala e hopuhopu ana i ka poe puhirama ame ka poe kuai rama, eia nae ua hiki wale no e loaa ka rama i na kanaka e makemake ana ia mea. Mamuli o keia kuulala wale ia o keia hana, pela no na karaima like ole e ulu mai nei. Aole paha he manawa i oi aku o na hana piliwaiwai elikē me keia i keia man la.

Ua ikeia aku na Pake e lawe hua ana me ka hunahuna ole ih?, A pia no hoi na hale piliw§iwai ke hamama mai nei ma na wahi apau. Hcah% aku ana la ka, hopena o ka noho maluhia ana o keia mua aku o keia kulanakauhale! Eia na wahing ke kukulu mai nei i na ahahui no ka huli pono ana aku i keia kumu nui o aa hana karaima. Ke olelo qiai nei ka Makai Nui ame ka Meia, no ka lawa ole i na makai ke kumu o keia mau hana. Eia hoi ka Papa Lunakiai ke olelo mai nei no ka uuku o ke dala ke kumu o keia mau kaīaima. O ka mea apiki nae, ma kahi no a na makai e hele mau nei e loaa mau nei keia mau hana karainia. Eia uo na Uwapo o kakou e ikeia aku nei, makai iho 0 ka Makeke ma Aala koke ae nei e kuai akea ia mai nei karama aka, aole he hopuia. Ua hiki apei e oJeloia mai no ka lawa ole i na makai ke kumu o keia kuaiia iqai p ka rama inalalo pqnoi o na ihu o ka makai? Aole, o kekahi mea kupanaha loa no hoi, aole e hiki i na makai ke liopu i kekahi poe kuai rama a i ole piliwaiwai paha, aia no a lohe mua o McDufl&e. Aole auei e hiki e ikeia aku he mau kumu no kekahi o ka haawiia ana o keia kauoha aole e liopu wale na makai 1 keia poe piliwaiwai ame keia poo kuai rama?

Eia no ho} na keiki opiopio ke hele wale mai nei aole hana. O na hal e pahupahu kahi e noho mau ;ii keia mau keiki. Eia no na kapaw;'.i ku-e i na hana o keia auo, oia hoi ka hana ole, a he aeahaukae hoi ma kekahi olelo ana. Eia no keia mau wahi iloko nei o ke kulanakauhale, aole iiiawaho aku, e koi mui ai la hoi a pui na makai, aka, imua no p ka ihu o na makai, aka, ina pela iho la ke kfiuoha e ku ai, aole kekahi makai e hopu wale me ka lohe njua ole o McDuffie, alaila, ina 110 he mau hanen makai o kakou, a e ku no keia kauoha, aole no e paa keia poe haihai kanawai. H 0 mau mea nae keia e hoike mai ana i na kanaka o keia kulanakauhale, aia kekahi mea e ku mai nei e hiki ana e alakai aku i ka manaO o na kanaka e hoohuoi he oiaio ka paha keia mau lono lawe 0 na Makaikiu i ko elala ki-pe. Ma ka nana iho aole he kylaqa okpa ae e liiki e manaoia aku e na kanaka e nolio nei me ka uku i na uku auhau no ka hpppakeleia o ko lakou noho ana. Ina eia ke kuaiia mai nei ka rama me ke akea. no keaha hoi i aūa aku ai keia mau huna? Aole auei hoi o k ahana a na makai o ka hopu 1 na liana karaima, aole o ke kali a loaa mai ke kauoha niai ke keena mai o ka makaikiu. Alaila, ina ka paha e hele ana keia makaikiu, aple iho la e hopuia ana na kanaka piliwaiwai ame na kanaka kuai rama, aia no a hoi mai oia? O keia mau hana a kakou e ike aku nei, he mau hana keia e hoonawaliwali mai ana i ko kakou noho aupuni ana e na kanaka Hawaii. Eia keia kulana ke hoomaluia nei e kekahi kanaka Hawaii, a nana e hookohu aku ana na kanaka malalo ona. O ke koikoi o keia mau haua ku-e kanawai e kau mai ana maluna o na kanaka Hnwaii e paa oiliana mai nei. Ua hoike mai keia liiki ole e hoomalu i ke kulana lawa ole ma ka hooko kanawai ana, -i no i a kumu, aole e hiki e hilinaiia kekahi kanaka Hawaii ma keia mua aku.

Aka, i ka imi pono ana aku nae. ua hilinai aku keia Hawaii i kekahi haole i kanaka nana e hooko na kanawai malalo o kona malu. He kulana hoopilikia ia kakou «i na liawaii. A he mea pono no o ku ae na kanaka Hawaii e hoole aku i ke koho hou ana i na kanaka o keia ano, e haawi wale ana i ka hilinai ana i kekahi haole i ikeia aku kekahi mau liana e hoopauia ai ka hilinai. I keia la ke noii ia nei keia Kapena o na Makaikiu no kekahi mau ku-e i kana hana lawe kūpe. Aole i maopopo ka hololea o keia maii lawelawe ana, akn. *■. ike aua nae kakou, ma kahi o ka uwahi aia no he ahi. Eia kakou ke kokoke aku iu.i ; na la koho o keia mau luna aupuni o kakou. E nana aku kakou i na kanaka hiki ke hilinaiia ma keia mau kulana. Mai ka Meia ahiki aku i na kulana malalo ilio. Ina e liiki ole i na kaikamahine opiopio ke hel e ma na alanui o kakou ke pu'e ole ia, aole anei ua hiki mai ka manawa e lilo ai keia hemahema ma ka aoao o ka oihana makai i mea e koi mai ana i na kanaka koho baloka o keia kulanakauhale, e kue aku i ka puka ana o na kanaka o keia ano? Aole anei kakou e na makua mea keiki e koiia mai ana no ka maluhia o ka noho ohana ana e loaa he kanaka hou ma keia kulana no ka pomaikai o ko kakou noh olahui ana? Ina aole e hiki i na wahine ke hele ma na alanui me ka hopu ole ia mai e na kanaka manao kolohe, ua hiki mai ka manawa e loaa ai i mau kanaka hiki e hoopau i keia mau hana.

Ua lohe nae kakou i ka manawa 0 ke koho baloka o eha makahiki 1 hala aku ina lakou e puka 303» e pau ana keia mau hana hakihaki kanawai. E pau ana ka piliwaiv>ai, aka, i keia la ua oi aku ka piliwaiwai inamua oia mau la. Ua oi aku ka iuu rama mauiua o ia inau la, a ua oi aku ke kuaiia ana o ka rama me ke akea maoli mamua o ia mau la. Auhea iho la la hoi ka pau aea elike me ka lakou mau hoike ana mai i ka poe koho baloka.

Ina aole e pau ana keia mau hana haMhaki kanawai e hoea mai ana k» la e lawe ae ai na kanaka ike lunawai ko lakou mau Hma a haaleleia qku na makai e ku ana. Eia kekahi wahine ke makaukau pei e lawe i na pu me lakou 0Q ka hoopakele ana mai na hana pu'e e lawelaweia mai nei i keia la. I kela mau makahiki nae i hala wale aku, ua ike kakou na kanaka Hawaii, i ka maluhia maoli o ia noho ana. Ua liiki e waihoia na hale me ka laka ole ia- Ua hiki * ka wahine ke hele ma n8 alanui mo ka hoopilikia ole ia. Ua mehameha ka helo ana o kekahi mau wahi aka, aole nae he mau hana hoopiliki/i wale mai. I keia la hoi o kakou, aole he Ia i nele i ka loheiu aiv» he mau hana karaima i lawelaweia inaluna o kekahi mau kaileamahine ma na alanui o ke kulanakauhale nei, aole ma na wahi mehameha, aka, ma ke Kulanakauhale nei. O kfia mau hana apau e kono mni ana i ke kanaka he mau kaikamahine kana e noho me ka makaala. A o keia makaala, o ia no kona lawe ana i ke kanawai iloko o kona mau lima ponoi iho.