Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 33, 16 August 1923 — He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha [ARTICLE]

He Moolelo no KA MEAHUNA POHIHIHI A I OLE Ka hoohokaia Ana o ka Manao Puuwai o ka Mea Lili-He Moolelo i Piha me na Wiliau o ke Aloha

N'ana pono loa iho la au i ua komo nei, me ka malamalama < ka'n kukui helepo, a ike iho la e kau ana kekahi mau huar maloko ae o ke komo, a mahope o ke kuwakuwai ana r. p ko'u haina-ka. i moakaka Joa ae ai kela mau huapalapala. ; a hoi: 'H. X. ia T. L.!" alaila nanao iho la oia iloko o kona mkeke. a hoikeike ae la i ke komilima, e ike mai ai na mea <- r->?.u maloko o kela keena. "O keia komolima. he komo ia a Habaki Naika, i haawi nku ai ia Tiodora Lanaela," i hoomau hou aku ai no ka makail::u i ke kamailio ana, "no ko laua hoopalau ana, aka malalo 0 kekahi mr.u kumu a Miss Lanaela i hoakaka aku ai Hmua o Knhaki Naika. no ka hiki ole iaia ke lawe mai i ua komo :iei ua hoihoi hou ia aku la no ke komo ia Hahaki." l"a kaheaia aku la o Tiodora Lanada e hele mai e hoakak^ 1 kana mau mea i hoomaopopo no kela komolima, o ke ano nu* 0 kana mau hoike, o ia no ka haawi i'o ana aku o Hahaki Naikn 1 kela komo iaia, ei'a nae he komo okoa kana o ke noi ana mai e haawiia aku iaia, me kona kau ana ae i kona manamanalmn ihma. a hoikeike mai la i ke komo ana i lawe ai mai ia Habak : aku, i mea hoopaa no ko laua lilo ana i mau hoaloha, aoie hoi i mau ipo, a ma ka hope loa o kana mau hoakaka, i hoike nkoa ae ai oia, aole he poe e ae ma\Vaho ona anie Habaki NaiVa i ike i kela komolima. "Oiai nae ua hookahaha loa ia mai ko'u noonoo no ka loaa ole ana aku o ke kino o Hahaki Naika maloko o kela lua i hoomau hou aku ai ka hoike i kana hoakaka ana, ua paa loa ko'u manao, ma o kela apana lole la, ua hoea ī'o no kona Vino ka lua, a o ke kumu o ka loaa ole ana aku īa'u, 0 kekahi ia o na ninau pohihihi loa iloko o kela manawa. -Ua hooiaio loa ia mai ka pololei o kela noonoo o'u, mahope fho o ko'u lohe ana i na mea a Miss Lanada 1 hoike ae nei imua o keia aha, no ka mea ua maopopo ia'u, e loaa ae ana no kekahi mau waiwai o n alako gula o ke kanaka opio 1 kela ame keia manawa, a ina no paha i maopopo mua, keia komolima, aole loa no ia e waihoia aku maluna o ke kino o Haba 1 Naika, aka ua laweia no mai iaia mai, elike me na mea e ae.^ '*He manawa poko?e mahope mai, no ka pau ole no o kpn pohihihi no na mea e hoopuni ana i ke karaima 1 hanaia, ua hoea hou aku la no au no kela Uia, a na loaa hou ma. no la u kekahi mea, he mea ano ole loa i ka noonoo iho, eia' nae, he nea ano nui wahope mai nei, no ka mea pela wale no i. holopono loa ai ke kui ana i na mea like ole i P™ 1 keia hihia. Ma kela wahi, i ku ae ai ka loio alakia 0 Qai Wakona, a pane aku la imua o ka aha: '•E olūoluia mai e kou hanohano, mamua o ka hoomau ana aku o keia hoike i ka haha'i ana i kana mau mea apau i piH 1 keia hihia, ke makemake nei au e ae mai ka aha, e hookoia kekahi hana ano nui. Eia maloko nei o keia keena kekahi luna oihana o ke aupuni, i loaa iaia'ka mana e hopu ai i kekahi mea nana maoli i lawelawe i ke karaima, i kahihi wale la aku ai maluna o ke kanaka opio, a haku hoi o'u ma keia hihia," me ke kuhikuhi ana ae o ka loio i kekahi kanaka e noho ana ( ma ka aoao o Mr. Kelekolio, a hoomau hou aku la: j "He hana kupono ole paha keia, a he luna maa ole 1 ka īke-, ia maloko o na aha hookolokolo, aka me ke apono mai nae o kou hanohano, ke makemake nei au e hookoia ke kanawai, 1 ole ai e pakele ka mea hewa maoli.' ... I ka hooki ana iho o ke kamailio ana a ka loio ua ku ae la ka makai inai kona wahi mai e noho ana, me ka hele ana aku, a ku iho la mahope o ka noho o Keoni Naika, a pane ae h «Ma ka mana o ka oihana i loaa ia'u malalo o ke kanawai, ke hopu nei au ia oe, a he paahao oe na'u i keia manawa." Ua hoopioloke koke ia oloko o ke keena hookolokolo 1 kela manawa a ka makai i liopu aku ai ia Keoni Naika; a ina no he poka pa-hu ka i haule ae iloko o kela keena ,aole no e 01 aku kona pioloke, elike me keia, i ka ua mea o ka piha maoli o na mea apau i ke kahaha. Ua hele ka helehelena o Keoni Naika a keokeo pu, o īa no oe o kekahi lole aiai loa, a iaia i nana ae ai a ike i ka makai, kulou iho la kona poo ilalo, aohe wahi mea a onioni ae, a \ ole la hoi ia, ku-e ae palia no kona hopuia ana aku, he lawehala. \o ka pono o Keoni Naika, i ku koke mai ai ka loio aupuni, a hoakaka mai la i kona ku-e no ka hopuia ana o kela kanaka me ke kumu ole, me ka hoakaka ana ae, i ke ku-e o.keia hopuia ana i ke kanawai, eia nae mahope iho o ka kn paio ana o na loio o na aoao a elua no kekahi mau mv rula mai la ke kahu o ka aha, ua ku i ke kanawai 1- ana o Keoni Naika, no ka mea wahi ana, ua hiki ke ( kekahi mea» me ka nana ole i kona wahi e loaa aku ai, ina oia ka mea" nana i hana i, kekahi karaiina. Malalo nae o ka manao ponoi o ka aha, ua kauohaia aku !a ka makai, aole e lawe ia Keoni Naika e hoopaa maloko o ka halepaahao, aka e waiho malie no iaia pela, me ka makaala mau no nae o ka makai, ma ke kiai ana i kana laweha a. malia, ua makemakeia o Keoni Naika i kekahi manawa no ka pane ana ae i kekahi mau ninau e uiia aku ai imua ona. "E oluolu ana anei oe e hoakaka mai i ke ano o ka mea 1 loaa hou aku ia oe?" i ninau mai ai ke kahu o ka aha 1 ka hoike. , , f , i . . "Me kela manaolana poho no iloko o u, no ka loaa ole ia u o kekahi mea ano n«i loa e waiwai ai ko'u luhi, ua he\e Uon aku 1a au e kapala i kela puna iloko o k alua, aole nae ma ke ,no pupuahulu, aka n.e ke akahele loa, a oiai au e kopekope malie ana i ka. puna. loaa iho la ia'u kekah! apana lole hou, a'u i kuhihewa loa ai i kinohi, he apana no kekah. eke dala, ua hele nae a hapa'upa'u, me ko'u koho ana īho nae, he eleele ka waihooluu o kela apana lole. Ka noonoo !a au 1 ka mea rona mai kela apana lole, aohe maopopo iki, he hookahi nae mea paa loa iloko o.ko'u noonoo, he apana kela . nahae ma. kekahi lole mai, a malia o lilo kela i mea ano nu. inahope aku, ua li\ve mai la au a malama. * 4 *Aole i loihi ka manawa mahope mai, lohe iho la au, he loea o Keoni Naika ma ka paani mu," me ka aea koke ana ae o Ve poo o Keoni Naika iluna, a nana mai la ī ka makaikiu me na maka kokoe, aohe nae he nana aku o ka makaikiu iaia. aka hopmau mai la no i kana kamailio ana: "Ua kamaaina loa au ia Keonī Naika i keia manawa, nolaila kono aku la au iaia e hoohala maua i kekahi manawa majoko o ko'u rumi, ma ka paani mu ana, a ua hlo maoh kela

paani, i mea hoohauoli mai ia maua a elua. O keia hana paani mua, o kekahi no ia o na pahele a'u i hohola aku ai imua o Keoni Naika, me kona hoohuoi ole nae, eia au ke hookolo aku nei mahope o ka meheu e loaa pono ai kana karaima i hana ai me kona mau lima ponoi, maluna o kana keiki. "Iloko o na la mua o ko maua paani mu ana, maloko o ko'u rumi maua e nanea ai, aole o'u makemake e komo aku ka hoohuoi iloko ona no ke ano o ka'u hana, ina nei no ko'u olelo aku, maloko o kona rumi maua e paani ai; oiai no nae o ka iini nfti loa iloko o'u, o ia ko'u kiei aku ialoko o kona mau rumi, no ka mea ua paa kuu manao, aia maloko olaila kekahi mau mea e holopono loa ai ka'u hana noii, i ka mea hana karaima. "Mamuli o ka hahana loa o ka wela maloko o ko'u mau rumi, ua hoopau ko maua noho ana maloko olaila e paani ai, a koi mai la o Keoni Naika e hoi maua noloko o kona mau rumi, a ke olu loa 'la ko'u manao, no ka mea ua hoea mai la i ka hookoia ana'o kou iini. He mau rumi oluolu io ko Mr. Naika; ke au au la ko'u nana ana mao a maapei o kona mau rumi, nole a'u mau mea i ike aku e hookomoia mai ai ka hoohuoi j loko o'u nona. . | "Ma kekahi la nae a maua e paani mu ana, ua haki iho la eekahi wawae o ke pakaukau, a helelei ana na mea apau maluna iho, iluna o ka papahele, a i wahi e ku pololei ai ke i >akaukau iluna, kii aku la ua o Keoni Naika, i kekahi kihei | loopumehana a-i, maloko o kona wahi waiho lole, a lawe mai ! :i no ka nakiikii ana i ka wawae i- haki o ke pakaukau. Ua ! elele koke ko'u oili ika w r a i ike aku ai i kela mea hoopumej ana a-i, me ko'u hopu koke ana aku i kekahi piko, a noke .ale iho la no i ka lolelole, a ke ike aku la nae au, i kona hele a piha loa i ke pihoihoi, no kona ike mai i ko'u nana pono ioa i ka mea hoopumahana. "la'u nae i ike iho ai, ua nahae kekahi piko o kela mea hoo/iiinahana a-i, ninau okoa aku la au i ke kumu o.ka nahae ina, o kana pane, ua hihia i kekahi wahi, ma ka hooilo aku i liala, a i kona huki ino ana mai, pela iho la i nahae ai. ' I ko'u huli hoi ana aku noloko o ko'u mau rumi, a nana i ka apana lole o ka loaa ana ia'u iloko o ka lua ,ua kulike loa ma na ano apau, a koe wale no ka waihooluu, apie kahi i aiia e ka puna. Aole nae e hiki ana i keia aha am? na keonimana o ke kiure ke hilinai mai i keia mau hoakaka a'u, nolaila. ma ka po koke aku la no i hala, i hoea kino aku ai au maloko o ka rumi o Keoni Naika, a lawe mai'la i kela kihei hoopumehana a-i," alaila ku ae la ka Loio Kelekolio iluna a lawe mai la i ua mea hoopumahana la a haawi i k ahoike. Ua hoopiliia ae la ka apana o ka loaa ana aleu i ka makaikiu, ma kahi i nahae o ka mea hoopumehana, ua ku pono loa, nolaila aole he maq pohihihi i koe, no ka oiaio o na hoakaka a ka hoike. Ua kahea hou ia ka Rev. Edimona, e hele mai e hooia, ina paha ua ike oia i kela mea hoopumehana a-i, ia Keoni is T aika, a o kana hoakaka, ma kela po a Keoni Naika ame Habaki Naika o ka hoea ana aku no kona home, ua huli hoi mua mai no o Keoni Naika, a mahope mai o Habaki, aka nae oiai laua e ku ana ma ka puka, i wehe ae ai o Keoni Naika i ka niea hoopumehana, a wa-hi ae la i kona a-i, me ka i ana aku imua o Mr. Eelimoua, ua eha kona puu, o kona kumu ia o ka paa ana aku i ka mea hoopumahana, i ole ai e oi loa mai ka pilikia. Oiai kela mea hoopumehana a-i, e hoikeikeia mai ana iinua o ke akea, ua hiki loa i na me? apau ke ike aku ia Keoni Naika, ua hele oia a piha me ka haalulu, i owili pu ia me ka \vqliweli, nie he mea la, ke ike la oia i kekahi akua lapu hoomaka'uka'u, a ma kahi o kela manao aloha o ke, anaina nona mamua aku, ua loli hikiwa\ye ae ia, a .o ka hoowahawaha me ka inaina ka i paniia iho-ma kona makalua.

"Aole o keia wale ae la no na mea ano nui a'u i ike, ma ka'u I hookolo ana mahope o keia hihia pohihihi," wahi hou a kal makaikiu, i kona manawa i kauohaia mai ai e ke kahu o ka aha e hoomau aku i kana hoakaka ana, "aka ia'u no ke kulanakauhale o Laelana nei, no ka hanaia mai i ki na'u, e hiki ai ke wehe i ka puka, o ka halelua, ua iawe aku la au i kuu mea hoohalikelike imua o kekahi kanaka hana ki o Mr. kana kona inoa, a i kona ike ana mai i ke kope o ke ki e hanaia aku ai, ua hoike mai la oia i kona piha i ke kahaha, no ka mea, ua hoea mua aku kekahi kanaka imna ona, me na mea hoohalikelike, i hanaia mai kekahi ihoiho kukui mai, a ua liana oia he elua mau ki nana, me kona hoikeike ana mai i na mea hoohalikelike ia ! u, ua kulike loa kekahi o kela mau ki, me ka u ki, a o kela no na ki i loaa aku ai maloko o ke pakaukau 0 ]\lr. Wakona, a i wahi e hooiaioia ai keia mau hoike a'u, eia no o Mr. Kokana maloko nei o keia keena, oia ponoi no ka mea nana e hoakaka mai i kana mau mea i ike e pili ana i na ki i hanaia eia." Ua hooi loa ia ae la ke pioloke iloko o ke keena hookolokol° i kela manawa, me ka lohe okoa ia ana aku, o na olelo e kamailioia ana e keleahi poe, i ke akamai ame ka noeau o keia makaikiu, ma ka hookQjo ana mahope o ka meheu o ka mea hana karaima. Aole no i pau iho la ma keia wahi, ka'u mau mea i ike, aka ma kkkahi mau ulia pomaikai, ua loaa mai.la ia'u kekahi ike, noke kamaaina loa o Keoni Naika me lede opio nona ka inoa o Silia Haukona; nolaila hooholoāho la an i ko'u manao, e noii pono aku i na mea e pili ana i kela lede opio. 1 Me ka noeau apau i loaa ia'u, ma ka'u oihana, ua niele pono aku la au i ka moolelo o na makua,. a pel ahoi me ko Miss Silia Haukona, mai kona wa'liilii mai ahiki i ke kanaka makua ana, a i ka loaa ana mai ia'u o kela ike, ua hoea kino' aku la au imua ona, i ke kau haulelau koke aku nei no, ma ke ano, he hoaloha kahiko, au no kona makuakane, a oiai e kaniailio pu ana me ia, ma ke ano e hilinai mai ai oia ia'u he hoaloha i'o no kona makuakane, ua hookapeke iki ae la au i na kamailio ana no ka hihia pohihihi i hanaia ma Welafika. "Mamuli o ko'u hoololi ana ae i ke ano o ka'u mau mea e kamailio ai, ua ike koke aku ]a au i ka hele o kpna helehelena a haikea, a ua hiki ole iaia ke huna aku i kona ano pihoihoi, i ka wa i lohe mai ai i ka inoa o Keoni Naika ame kana keiki i nalowale, no kela ano a'u i hoomaopopo aku ai maluna ona, j a P« me ko'u ike ana iaia ma-Welafika, koho iho la ko'u ; manao ūa oi aku kona ike e pili ana ia Keoni Naika, niamua o kekahi mea e ae. | "Ua lawe pu aku au i kela haina-ka o ka loaa ana ia'u, a hoikeike aku la imua ona. ua ae mai oia nona ua haina-ka la, ua Uele kona Uelehelena a haikea, e hoike okoa mai ana no kona.piha me ka maka'u no kekahi mea, mahope mai o kela manawa, ua nono hamau loa oia, aole hoi elike me mamua aku, a o kau wale no i noonoo aku ai, ua komo ka manao hoohuoi iloko ona no'u. Ua noi aku la au iaia e hookuu mai ia'u, o ko'u ku ae la no ia a haalele aku la i kona hale, eia nae, aole au i hoomamao loa ia'u iho, aka e hoomaaloalo mau aku ana no au ma kona Jiale e noho ana. ' Ma kekahi po, ia'u e holoholo ana ma ke alanui, a e noon°o ana no au no ka hihia pepehikanaka pohihihi, ike aku la au i ka oili ana mai o-Miss Haukona mai kona hale mai, e hale, a no ka hora hookahi paha ko'u kakali ana, ua oili hou eia nae ua nalowale e aku la oia, mamua o ko'u hoea ana no ke kihi o ke alanui. v "No kela manao no, e hui hou au me ia, hooholo iho la ko'u manao, e hoi mai a pee ma kekahi wahi pouliuli o kona hale, a no ka hoea hookahi paha ko'u kakali ana, ua ili hoy mai la ua o, Miss Haukona, eia nae aole oia hookahi wale no. aka he kokoolua kekahi me ia oia no o Keoni Naika, a e noke

1 ■"■■■■■ IL ana laua i ke kamailio, ma ke nno hoopaapaa e pili ana no Gai Wakona ame kona kaikuahine. "Aole e hiki pono loa ia'u ke lohe i na olelo apau e kamailioia ana mawaena o laua, aka eia ka'u mau olelo o ka lohe ana aku i ke kamailio ana ae o Keoni Naika: 'Ua hele au a piha i ka hoowahawaha me ka inaina i kela mau mea a elua. 0 kela kaikunane me kona kaikuahine na mea na laua i hoohoka mai ko'u mau manaolana apau, mai.ka wa mai i hehi ai ko laua mau wawae ma Welafika.' "Ua lohe pono aku au, i ke kupale ana o Miss Haukona no ka pono o na opio,, me ke koi okoa ana aku ia Keoni Naika, e hooikaika oia i wahi e hookuuia ae ai o Gai Wakona mailoko ae o ka halepaahao, o kana i pane aku ai, aohe mea hiki iaia ke hana aku, oiai aia malalo o ka malu o ke aupuni ka lawehala. Ua liilii loa iho la ko laua leo, e kamailio ana, me ko'u lohe ole aku i na olelo i hoopukaia ae e -laua, aka nae he hookahi mea i loaa mai ia'u, ua nui loa ka Miss Haukona mau mea i ike, e pili ana i na hana a Keoni Naika, nolaila i ka hala ana aku o Keoni Naika, a haalele iho la no hoi au i ko'u wahi e pee ana, hooholo iho \a ko'u manao, ma kekahi la ae e hele mai ai v au e hui kino me Miss Haukona, a koi aku iaia. !e hoike mai ia'u me ka oiaio loa, i kana mau mea i ike e pili ana i ka hihia pepehikanaka. ■ "Ua'hoea i'o aku la au no ka hale e noho ana o Miss Haukona ma kekahi kakahiaka mai, o ka mea apiki nae, aole oia ma ka hale i kela manawa, aka ua hala aku oia no kahi mamao." Ma kela wahi o na hoakaka a ka makaikiu, ua kaheaia aku la o Mr. Kakona, ke kanaka nana i hana na ki. "O oe anei ka mea nana i hana i keia mau ki elua, o ka loaa ana aku maloko o ke pakaukau o Gai Wakona?" i ninauia mai ai ka hoike. "Ae, owau ka mea nana i hana \ keia mau ki." "O keia anei na mea hoohalike, niailaila mai i hana ai oe 1 keia mau ki?" me ka hoikeikeia ana mai imua o ka hoike, 0 na mea hoohalike i hanaia me ka ihoiho kukui. "Ke manaoio nei jiu, o keia no ua mau mea hoohalikelike nei, i laweia ae imua o'u, no ko'u hana ana mai i na ki elua e waiho nei." "Pehea, o oe no an*ei ka mea nana .i hana i keia ki?" me ka hoikeikeia ana mai imua ona, o ke ki a ka makaikiu. "Ae, owau no ka mea nana i hana." "pehea, ke hoomaopopo mai Ia no anei oe i keia kanaka, ka mea nana i kauoha aku iā oe e hana mai i ki nana?" me ke kuhikuhi ana aku o ka lojp o Gai Wakona i ka makaikiu. Pahola ae la ka minoaka ma na papalina o ka hoike, a i aku la: "Ke hoomaopopo nei au i na ku-emaka, na maka no hoi ame kona leo, o na ano no o ka mea i hoea ae ai imua o'u, a no kona mau ano e ae, aole me ia ia- i keia manawa." No kela mau hoakaka a ka hoike, ua noke ae la ka poe oloko i ka akaaka, no ke ku o ka pane a ka hoike i ka naauao, "E hiki ana anei ia oe ke ike i ke kanaka nana i haawi aku 1 ke kauoha ia oe e hana mai i na ki elua?" "Ke manao nei au, aole no ia he hana pohihihi." "E nana aku maluna o ka paahao, a e hoike mai imua o keia aha, ina o kela ke kanaka n?ina i kauoha aku ia oe e hana mai i na ki elua" "Aole keia o ka mea nana ke kauoha ia'u e tfana i ki nana, aka he kanaka oi ae o kona kahiko, he opiopio Joa keia kanaka." "E noi aku ana au i ka hanohano o keia aha, e kauoha ae ia Keoni Naika, e nana mai imua o ka hoike, i ikeia aku ai kona helehelena," wahi a ka loio o Gai me ke ku ana ae iluna, no ka makaukau e ninau hou aku i ka hoike.

Kauohaia aku la o Keoni Naika e ka lunakaiiawai, e aea i kona poo iluna, a e nana mai i ka hoike, a ia wa i nioau aku ai ka loio pale i ka hoike: "O kela anei ua kanaka la?" I Ae, o ua kanaka nei kela, a ua hiki loa ia'u k"2 hoohiki, aole loa au e hoohewahewa i kona mau maka ame kena helehelena, ma na wahi apau a'u e ilee ai iaia." Ua kauohaia aku la ka hoike e hoj no kona wahi iirja i noho ai, a ia wa i hoakaka mai ai ka ]oio pale, no kona makaukau e lawe mai i kekahi hoike hou, mamua o ka hoomau ana aku o ka makaikiu i kana oleloike, a wahi a»ia, aole no mea ano nui loa ma ka oleloike a kela hoike hou, eia nae, he mea ia e ike mai ai ka aha, i ke ano o ka hookolo ana o ka aoao -pale ahiki i ka loaa pono ana o ka niea pepehikanaka oiaio. Ua aeia mai la kela mau hoakaka a ka loio pale, a ia wa i kaheaia aku ai keka}ii wahi keik; uuku, e hele ae no kahi hoike. He keiki kela ma kahi paha o ka umi a oi aku kona mau makahiki, a e komo ana oia i kekahi paalole i hele a lepo, eia nae ma kona mau maka, he keu aku oia a ke keiki hoihoi' me ka piha i ka eleu. ' i "Owai kou inoa?" i ninau mai ai ka loio i ka hoike. "O Tima Kipa ko'u inoa." "Ua kamaaina anei oe ia Keoni Naika?" "Ae, ua kamaaina au iaia, oia ka mea hookani okana o ka halepule ma Welafika." "Ke makemake nei au e hoakaka ae oe imua o keia aha, i kau mea i ike ai i haiiaia e Keoni Naika ma kekahi po?" <( Ma kekahi po, mahope mai oka hanaia ana oke kafaima pepehikanaka, oiai au e hele ana ma ke'alanui, ike aku la au ia Keoni Naika i ka hemo ana mai kona hale mai, e noke wale ana no oia i ka namunamu, a e alaalawa ana hoi kana nana ana mao a maanei. Ua ano opulepule maoli oia i ka'u ike aku, nolaila i wahi e maopopo ai kana hana ma ia po, hookolo aku la au maliope ona nie ka palanehe loa, o ia no oe o kekahi popoki, e hakilo pono ana i ka iole. 'Ua hele aku la oia no kahi o ka muliwai, alaila pii aku la iuka a hoea no kahi o ka luawai hooki'o alaila ku iho la me ka nana pono ana aku iluna o ka wai a no kekahi mau minuke paha kona ku malie: ana, ike aku la au i ke ka'ika'i ana ae o kona lima, a kiola aku la i kekahi mea iloko o ka j muhwai. He po mahina kela, ua hiki loa ia'u ke ike aku i ka Ihulah o kekahi mea ma ka malamalama o ka mahina, a i ke | kuho ana o ua mea la iloko o ka wai, o ka haalele aku la no ia o ua o Keoni Naika i kela wahi, a hoi pololei aku la no kona wahi. "Mahea oe, i ka wa au i ike aku ai i ke kiola ana o Keoni Naika ī kekahi mea iloko o ka wai?'\ Ma kela manaw» a'u i jke ai i ka pii o Keoni Naika ma kapa o ka muliwai, o ko'u holo aku la no ia a pili ana malalo o ka uwapo, alaila kokolo aku la ahiki i ka hoea ana ma ka'e o ka luawai hooki'o, ma kahi e hiki ai ia'u ke ike pono mai īa Keoni Naika i ke ku, ame he mea la he mau kaouai helu wale no ka mamao mawaena o maua." He manao koho anei kekahi iloko ou, no ke ano 'o kela mea a Keoni Naika i kiola ai iloko o ka wai?" "Aole a'u mea i noonoo ai'ma kela po, aka i ka-wa nae i loaa aku ai o ka uwaki mahope mai, akahi no au a hooiaio mai, 0 kela ka mea a Keoni ftaika o ke kiola ana." "O ka hora ehia kela o ka po, au i ike ai i na mea au o ka hoakaka ana iho nei?" "Aole i maopopo ba ia'u ka manawa pololei, koe no keia 1 ko'u hoea ana no ke kulanakauhale, o ka hora ekahi ia o ke aumoe." "Heaha na kumn nui o kou lalau wals ana ma, p* *lanui ahiki i na hora o ke aumoe?"

"Aole no he mau kumu maopopo koe wale no ko u ake, c ike i kekahi mau mea e hanaia ana o ka poeleele." "Pehea oe i hele mua ole aku ai imua o ka Rev. Ediir.oui, u hoakaka aku imua ona, i kau mau mea i ike air" (< No ko'u piaka'u, ina e maopopo arta ia Keoni Naika, ua ike au i kona kiola ana i ka uwaki iloko o ka wai, owau mai a".anei ka ilina o kona manao inaina, pela iho la au i huna leL ai i keia mea." Ma kela wahi o na hoakaka a ke keiki opio, ua haalele iho la Dia i kahi o k ahoike, aia wale no na o Keoni Naika maluna ona, me he mea la, ina nei no ka ike mua o kela kaaaka, ua ahuwale kana mau hana i kela keiki, ina ua hookau kahiko ia ka make maluna ona. MOKUNA XXVIII. ''He elua no mau mea ano nui i koe, o ka pau no ia o ka u ike ma keia hihia," i hoomau hou aku a: ka makaikiu i kana hoakaka ana. "Ua hoakaka mua ifto nei au, no ko'u komo ana maloko o ka rumi o Keoni Naika ma ka po ak« la i hala ma \Velafika. Ua loaa mua ka ik# ia'u, ua hala mai o Keoni *?aika no Ladana nei, a aole oia e hoi hou aku ana no W elafika, ahiki i ka pau ana o ka hookolokolo, a oiai ua maopopo no ia'u, ua lawa loa na ike, e hooiaio mai ana, 110 kePpili ole o ka hewa i ka mea hoopiiia, pela hoi na ike e kau aku ai na ahewa ana maluna o ka mea okoa, me he mea la nae, e hookonokono mau ia ae ana kekahi noonoo iloko o'u, aia no kekahi mau mea ano nui e loaa aku ana ia'u maloko o ka rumi o Mr. Naika. "Ua loaa i'o ia'u kekahi mea ano nui loa, no ka mea maloko 0 kekahi wahi waiho lole, i loaa aku ai ia'u he pakaukau uuku, 1 like loa ano oka hanaia ana me ke pakaukau a Mr. \\akona, o ka like ole wale no, 4ie nui hoi ko Wakona pakaukau a lie uuku kela. Maloko o kekahi o na keena huna o kela pakaukau i loaa aku ai ia'u kekahi palapala ano nui." Oiai ka makaikiu e kamailio ana no kana mau mea o ka loaa ana aku, ua haalele iho la ka Loio Kelekolia, i ke keena hookolokolo, a oili hou mai la me ka hapai aua i kekahi wahi pakaukau uuku. a ma kona mau ano apau ke nana aku, ua kahiko maoli kela pakaukau, a ua he)e hoi a manumanu. Imua ponoi o ka poe apau e noho ana maloko o kela keena, i kukulu ae ai ka makaikiu i ua pakaukau nei iluna, a ma ke kaomi ana aku i kekahi pihi ma ka aoao, i hemo ae ai he papa malalo o ua pakaukau nei, a haule iho'la kekahi palapala loihi, a waiho ana iluna o ka papahele. Hopu aku la l:a Lo'o Kelekolio i ka palapala, a hooma'hH ae !a e heluhelu i na olelo i kakauia maloko olaila, me ka leo nui moakaka. "Ka palapala kauoha hooilina liope loa a Nelekona Wakona,** alaila haawi ae la i kona hoa loio, a o ka'loio alakai hoi o ka aoao pale, a nana i heluhelu ae i na olelo apau maloko o ua palapala nei. Ma ke ano nui ke olelo ae, maloko o kela palapala kauoha hooilina, e hoakaka ana ia, no ka waiho ana iho o Nelekona Wakona, ka makuakane o Gai ame Josepine Wakona, i ka huina o iwakalua kaukani dala, na kana mau keiki, a o kona mau waiwai me kekahi mau loaa makahiki e holo aku ia no kana wahine i kona wa e ola ana. E hoakaka pu ana maloko o kela kauohrf, e mahele like ia. kela mau daia mawaena o na opio, i ko laua wa' e oo ai ma ke kanawai, a o ua mau kaukani dala nei, ua hookomoia malok© o ka hanako ma Ladana, Enelani. Ua lilo ka heluheluia ana ae o kela palapala kauoha hooilina i mea hookahaha aku ika manao o na. opio, ; o keia manawa mua loa a laua i lohe ai, eia ka aole laua he māu keiki nele, aka ua hookaawale no ko laua makuakane i kekahi huina dala mahuahua no ko laua pono o keia noho ana. Ke alaalawa la ka nana ana a ke kaikunane i kona kaikuahine, me he mea la, e hoakaka aku ana, i ka hoea ana mai, i ka hoopauia ana o ko laua pohihihi, no ke ano o ka nalowale honua o na dala a ko laua makuakane ma ka hanako ma Augeteralia, eia ka ua hookomoia ma ka hanako ma Ladana. aka o ke aao nae i kaa aku ai malalo o ka malu o Keoni Naika he hookahi no mea maopopo lop. ke olelo ae, ua aihue maoli ia no e kela kanaka, ma kela manawa ana o ka huna ana i na ki elua maloko o ke pakaukau a Mr. Wakona. "Me ktia palapala malalo o ko makou malu," i hoakaka aku ai ka loio alakai o Gai Wakona, iaia i opiopi pono iho ai i ka palapala a waiho ae la maluna o kona pakaukau, "i ko kakou lawe ana mai a noonoo me ke akahele, i ke ano o ka hoea ana aku o keia palapala malalo o ka malu o Keoni Naika, a hui pu hoi, me na ike e ae, a makou i waiho aku nei imua o keia aha, ke manao nei au, ua lawa loa na ike, e hooiaio niai ana, no ka pili ole loa o kekahi hewa i ka mea hoopiiia, a ua lawa pu hoi na ike, no ka pili o ke karaima pepehikanaka iai Keoni Naika e noho mai la ma kela aoao." "Ke ku-e loa nei au i kela mau hoakaka ma ka aoao o ka loio pale," ikw ae ai ka loio aupuni iluna. "Ke makemake nei au, e hooiaio rn*i lakou, no ka loaa ana aku o ke kin»o Habati Naika, elike me kekahi oieloike 1 paa maloko o k» moolelo o keia aha; a ke koi aku nei malalo o ke kannwai, e hoakakaia mai kahi, ame ka manawa i loaa aku ai o ua kino la," me ka hele maoli o kela loio a piha me ka pihoihoi. "Ke ae aku nei au, i ke noi a ka loio o ka aoao o ke aupuni, aole nae no ka nele i na ike e ku nei i keia manawa, e hooiaio ana no ka pili ole o ka hewa i ka mea hoopiiia, aka e hoea mai ana no i ka mpnawa e loaa ai'ka pane ma ko makou aoao no ka hoopau ana ae i na pohihihi apau ma keia hihia: Ke makemake nei au ia Silia Haukona, e hele mai e hoike i kana mau mea i ike ai!" Ua halii iho la ka meha maloko o ke keena hookolokolo, oiai ke kakali la na mea apau i ka hoike nona ka inoa a ka loio o*ka mea hoopiiia i hoike ae ai, aole paha i piha na minuke elua, komo ana no o Silia Haukona iloko o kela keena, me ke kuikuilima pu ana mai me Mr. Hele pololei aku la laua no kahi i hookaawaleia no na hoike, a waiho aku la o Mr. Kuene ia Silia, o kona puka aku la no ia nowaho o ka hale hookolokolo. Mahope iho o kona hoohikiia ana, apie ka pane ana hoi i na ninau mua a ka loio pale, ia wa i kamailio aku ai oia, no ka pane ana i na hoakaka a k aloio e hoike ae oia, i kana mau mea apau i ike ai no kela hihia: Ua kamaaina loa au ia Mr. Keoni Naika no kekahi mau makahiki loihi, a owau kana wahine hoopalau no kekahi manawa, aka, mahope mai ua hoopauia kela hoopalau mawaena o maua, me ko'u kaawale loa ana mai iaia mai. Ma kela kaawale ana mai iaia mai, ua halawai iho la au me na popiiikia o keia ola ana, a na Mr. Naika i kokua mai ia'u, ma ke ano hoaloha, no ka hoopakele ana ae ia'u mailoko mai o ka nele ame ka hune. "He eha a i ole he elima paha manawa a'u i holo kino aku ai no Welafika, no ke noi ana i kana mau kokua, oiai oia hookahi wale no ka'u kanaka i kamaaina loa, aohe a'u wahi okoa ae, e manao aku ai, e loaa na kokua no ka hoopakele ana ae īa u. O kekahi o kela mau manawa a'u i hele āku ai no Welafika, ma ka po no ia o kela hihia pepehikanaka pohihihi i hanaia. Ma ka hora ewalu o kela po, ua hoea aku la au no ka ha|e e noho ana o Mr. Naika, a ninau aku la i ona hale, no ko'u makemake e ike iaia, ua oleloia mai la nae ia'u, ua hele oia no kekahi wahi okoa. (Aole i pau.)