Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 36, 6 September 1923 — KA OIHANA KANU MAIA. [ARTICLE]

KA OIHANA KANU MAIA.

Ma na hoike o na \raiwai i laweia niai Hawaii nei aku, i Kaleponi. na ikeia iho he aneane 200,000 ahui maia i hoounaia mai keia mau kapa ; kai aku. He heluna nui io no paha keia o na ahui maia i hoounaia aka, aole keia o lia palena nui o na ahui, ina wi kanaka e komo nui aku ana iloko o keia oihana. Aole paha he oihana emi o na hoo]j)o no ka lawelawe ana, e loaa mai keia, o ke kanu maia. O na la hana nui no, o na la o ke kanu ana. A paa ka aina i ke kanu ia, ua hiki i k« kanaka ke hoomaha a nana aku i ka ulu naai o kana mau maia, a o ka asea i koe, o ke oki aku. a o kn hoomo* mau i na pohuli e ulu koke ae asa. Ma na hoike a ka Papa o na Mea Mahiai o Wakinekona, ua ike iho ko oukou meakakau, ua komoia na aina o na aupuni o ka Hema o Amerika e kekahi ma'i, a ua ikeia ka hiki ole % ulu maikai hou ka maia ma kela mau aina. O ka nui e kanuia nei ma kela mau aina, o ia j j.o ka Maia Bulefield, kekahi no o na ano e ulu nei ma Hawaii nei. O ia hoi ka maia kumu loihi, a like no ka hua me ka maia Pake, koe n*e he loloa ka io. O ko kakou mau maia o Hawaii nei, i Kaleponi « ale ae nei no e hoounaia nei. A o r.a u->ui o hoonnaia nei, oia no na maia Pake. Aoie ]>aha he manawa e emi mai .-iī ka :nakemakeia ana o keia hua;ii o ka , I*r» *aweyi aku keia huaai ahiki }. nn o ka Akau, oiai nae mai ka faema mai e laweia mai ai. Va piha na miliona ahui e hoounaia ni.:i a: i kela ame keia mahina. A. o ka uknna wale no keia a kekahi rjiau laina mokuahi e holo ai i ka Hema a e hoi mai ai. He oihana ano nui keia ma na Aupuni o Amerika Waena, ame na mokupuni c> ka moana kai Carebiana. Ma Jamaiea, Hati, Poto Rico, Cuba, ame aa mokupuni liilii e pili mai ana kekahi mau wahi e kanu nui ia nei 0 ka maia. Aka, aole no nae i loan mai na ano maia o Hawaii nei. Ein keia maia o kakou ka Maoli, ke makemake nui ia mai nei e hoounaia aku i Kaleponl, no ka mea ua nele ka ikeia ana o keia ano ma na aupuni o ka Hema. He nui wale o na aina o kakou i knpono no keia oihana o ke kanu maia. Ma na aina o Kona kekalii wahi kupono loa, a o kahi mea nana e hookuemi hope nei, oia paha ko lilo moku o ka lawe ana mai. Aka. iaa e hiki ana e loaa kekahi mau heluna nni o na ahui maia ma kela Tn«n aina, aole e nele ka loaa o ka īnokn nana e kii aku a lawe loa i kela mau maia i Kaleponi. O ka nele i ka makani ikaika ame ka momona o ka lepo na kumu nui e hiki «i e lilo kela mau aina o nn Kona 1 n:au aina knpono no keia oihaiia. Eia ka maia ke lawe mau ia nei i Honolulu nei mai na Kona mai, aka aole no nae he manawa i lawn ai ka poe makemake i keia huaai. O na aina kanu maia o Honolulu 1 nei. ke emi.nku nei, a ke pau mni nei i ka okiokiia i mau aina pahale. A he mau makahiki pokole wale no, a e nele loa ana ka ikeia o keia mea he maia ma na alanui o Honoluln nei, koe paha na pa-hale. Xo keia kumu. ua kupono loa e hoomaka mai na kuaaina i ke kanu nui ana i keia mea, no ka mea, e pii ae ana kona kumukuai, a e hiki mai ana ka manawa e hiki aku ni kona kumukuai eliko me ko Kapalakiko, be hookahi i ka liapaniui. O ka manawa keia o keia oihann e knpono ai e lioomaka ia. aolo o ke kali a pau ka maia o ke kulanakauhale nei i ke okiia no na pa-hale o makemake nui ia mai nei. O keia no ke kumu nui i pii ai ka poi nia Henolulu nei, o ka pau o nn aina kanu kalo i ka hoomnlooia n hooliloia i mau pa-hala. O keia mau alanui o kakou e holo o ke Alauni Papu, he mau loi wale no he jnau makahiki pokole i hala aku, a a pela no hoi ma Kalihi, a me Kapalama, i keia mau la, ua pau, a he mau pa-hale keia e ku mai nei. A pela aku ana no kela mau mala maia e ulu nei ma Waikiki, e hoea mai ana ka manawa e pau ai, a aole e ike hou ia. 2S T o keia mau knmu, o ka hana naauao o ko ka'nu aku i ka maia ma na aina mawaiio aku nei o kakou. A o na Kona ahie Hilo na aina maikai loa no keia- oihana. Ina ka-

kou e hele ana e nana i na aina kanuia i ka maia o keia mau wahi o ike ana kakou, 'i ka nunui o na ahui amo ka ulū maikai o ka maia. Ile mau aina makani ole keia, a no ia kumu ua pii maikai ka ulu aua o ka maia, a e hiki ana e heluia na ahui maikai a kupono i ka hoouna ana ma na moku. Ua kamaaina kakou, he hookahi wale no makahiki a ka mea ka:nu maia e kakali ai mamua o ka hoomaka ana e ohi i na pomaikai o ka luhi ana. He manawa pokole loa keia ke hoomaopopo iho kakou, a ua hiki no hoi e hoohua mai ka eka hj)okahi ho mau haneri ahui i kola makahiki ame keia makahiki. Aia ma Maui kekahi mau aina kupono loa i keia oihana, a e hiki mai ana no ka manawa e kiiia aku ai kela mau aina, a e ike aku ana no kakou i ke kanuia mai i ka maia. Aka, o ka mea a ko oukou meakakau i makemake ai, e komo aku iloko o na kanaka Hawaii keia makemake, a e ohi ana lakou i keia niiau pomaikai no keia mua aku. Ma ka ninau ai, he ai maikai" ka maia na na kanaka, ame na keiki Hilii. He huai keia i ulu mau ma Hawaii nei, aole i laweia mai. Ua like no ka maia me ke kp, he mau mea kamaaina no Hawaii nei. O ka lialakahiki, oia ka meā i laweiu mai, alea, o ka maia ua like konn kahiko me na ulu laau o Havra-ii nei, ke leo, ke kalo, ka uala, lea uhi, ka ulu kn niu ame na hua ohin o kakou. Hc mau mea knmaaina no Hawaii nei. I keia mau la o ka loan-ona i n?t kannka Hawaii e hoomanao aole waiwai o ka.mauu ulu wale mai, a e aho no lee leanu wahi meakanu, he ohi i ka pomaikai. No na aina kupono mawaho ae o na aina o na Kona, eia paha kekahi o na aina helu ekahi no keia oihana ma Waiakea, Hilo, Ke nana aku' kakou i ka ulu ana o na ulu maia o keia wahi e ike ana kakou, i ka ulu maikai, ame ka nunui o na ahuii. O na aina malu ikaika ole o ka makani, na aina maikai loa keia :rnea 0 ke kanu maia a e loaa ana keia ma Waiakea. I keia la, eia na kanaka i lawe i kela mau aina ma kahi o ka pilikia no ke kanu ana i ke ko, aka, lna lakou i hoomanawanui a kanuia e lnkou i ka maia, ina i keialn, ua hoivhoiia mai na hoolilo o lakou, a e ohi ana i na pomaikai ho nui wale 1 oi ae mamua o ke ko. Oka maia, ua hiki ia oe ke hoolilo aku i kau mau ahui me ke kaukai ole aku i kekahi mea okon, nka, aole pela ke ko, a he hana nui ka loaa pono ana mai o kau mau dala no kau ko. O ka ahui maia e ike pono ana oe i na mea e loaa mni ana, aka, o ke ko aole he manawa e ike aii ke hanaia mai nei paha ka pono, aole palia. No keia kumu hookalii wale 110, ina aolo he kumu e ae, ua oi ke komo ana o ke kanaka, ma kekahi oihana e ike maka ai oe i ka mea e loaa mai ana no kau mau mea kuai. Ina ua loaa ia oe he hookahi tausani ahui maia, e ike ana oe i ka uku o ka ahui hookahi, a pela no oe e hoomaopopo ai i ka huina nui o na dala o loaa mai ana ia oe. Aole pela ke ko. Ua lilo ke oki. ana ame ka lawe ana i ka hale wili i mea ike oie ia e oe, a i ka pau nna i ke oki a laweia, o ke kaupaonn ana, aole oe e hiki e hoomaopopo, no ka mea ma keia wahi iho la, ua hiki ole i ka holona ke hoomaopopo. A i ka pau ana i ka Aviliia, a hookomo i na eke, i ko wai eke la e komo ai ka nui o ke ko, ina i kou, ua pomaikai oe, aka, aole ia o ka rula maamau. Ua hiki no e ikeia aku na kuia e lioea mai ana ma na ano apau, ma na oihana nunui i hiki ole e ikeia na loaa o ka mea hookahi. A mai keia mau pilikia mai i poho ai na kanaka lawelawe oihana like ole. Pela no ka oihana kanu halaIkahiki. Ina oe e ike ole ana i na helu o kau halakahiki, ahiki ole ia oe ke hoomaopopo i ka nui o nn tona o kekahi mai kekahi mai, e hoea mai ana ka la e ike ai oe un holo aku ka pomaikai ma kekahi aoao. A o keia no ka hele ana, ame ka hiki ana ke hoomaopopo i ka nui ame ka heluna nui o kau mait mea kuai, oia no ka oihana oi &ku o ka hoopomaikni mai i ka mea lawolawe, a i ike ana o ke K.anska i keia pomaikai, e hoomau ana oia i ka hahai ana ma ia mea. Aka, ina na hai e hoolilo aku kau mau

moa kuai, e akahele oe o kaa ka pomaikai ma kela eoao, a kaa ia oe ka nele ame ke poho ana. Nolaila ka minamina ana i l:t konio ana o na kanaka i ke kanu ko, a haalele i na oihana hiki wale no ia lakou ke hoomaopopo ma kahi o ka loaa mai o ko (lala. Aka. | o ka mea in e kaa ai na maka, wahi a ka'olelo a ku poe i ike i keia mau mea. A pela no'na mea apau, a ke kanaka e makemake ai e lawelawe. Hoomanao ae la ko oukou meakakau, i kekahi o kona mau hoaloha, i komo i ka oihana Ua oi aku kona minamina i na waa ame na upena, maniua o ka ike maka ana i na dala o ka ia i kuaiiu aku. No keia kumu, i ka wa e pae mai ai' n.\ auwaa me ka i'a, ua haawi aku oia na kekahi mea okoa e lawe i ka makeke, a ua noho iho oia e nana i na upena ame na waa. I ka pau ana o ka mahina, i ka hele ana aku e kikoo i na dala elike me ia i hoikeia mai i kola adae keia la, ma kekahi puko a keia mea i hoihoi mai ai, ua ike iho la ua hoaloha nei o'u, he buke ,a he huahelu makani no ka keia, o ka waipou muu no i ka ohiia e Ueia mea. O ka haa-.vina e ao mai ana ia U&r>a, oia no ka Lele ana ma kahi 0 ke dala g l'oaa mai ana no kau mau mea kuai, O na hana e ae e haawi i kekahi mea okoa aku. Ina keia kanaka i ike mua i keia mea ina paha aole oia e lilo i mea koloheia, aka, i keia hanaia ana nae hoi pela, ua kaakaa koua mau makn. O ka apiki wale no keia kaakaa ana, na na Uanaka kokua lawai'a i ka Ipaa ole mai o ko lakou mahele dala, a ua manao no keia poe, na komo pu aku ka ka mea waa me koia mea kolohe, oiai, aole na kanaka lawelawe i ike aku i ka laua hana ana me na dala a lakou. No keia kumu, e na hoa Hawaii, moi hnawi pa hai e lawe mai kau mau puaa, a i ole moa paha i ka makeke, no ka mea o kahi ia e ike iho ai oe i ke dala, a ina e haawi ana na hai e lawe mai mahop'e o mahope o kou luhi ana i ka malama ana i keia mau holoholona, a i ka manawa ka hoi o ke kuai ana, haawi aku la oe na hai e lawe mai. AoJe e hiki ana i ke kanaka khlohe e hnalele i ka mea a kona maka e ike ai. O ka mea maamau, o ka laweia ae no, a o ke koena iho kau. ka mea nana na holoholona. Ua ike ko oukou meakakau i keia L T a hakilo i kahi o nn pilikia i loaa mai ai i na kanaka lawelawe oihana like ole, a ua ike 1 kahi o ke poho, e hana mau ia nei. O ke kuai ana, he mea maalahi loa ia. O ka hooulu ana ame ka malama ana, he liana nui. A o ka apiki nae, ua hilinai walo akli ka mea i hooluhi iaia iho na kekahi mea okoa e lawe aku kana mau mea e kuai i ka makeke. Ke manao nei ko oukou meakakan, e nui mai ana na pomaikai e loaa i ke kanaka e nana pono ana i kona pomaikai, mai ka manawa o ke kanu ana ahiki aku i ka manawa o k«f kuai ana. Aole he nui o ka hana mahope o ka nunui ana o kau mau mea i hanai ai. U'a hala na la o ka luhi, aka, e hoomau aku no oe i ka hookolo ana a komo na dala oia mau mea iloko o kou pakeke. A ke puehu mahope o ke komo ana iloko o kou ekeeke, nou ia nele ana, a nou ia huliu ia mai e ka luahine i hana pu a i luhi pu me 00. O ka lohe ke ola, o ke kuli ka make.

Ua paa houia ilio la o L. T. Lyman ma kona. kulana mua. A' ma ka nana aku, o ae ana oia e n<sho hou ma keia wahi. Ma ka nann aku no nae, aole no pnha e loiīii loa ana, 110 ka mea, he kanaka makoinake nui ia e na oihana nu! o Hawaii nei, a e hele ana ke kanaka elike me kona ike ana iho i kahi e oi ae ai o kona pomaikai. O ko karffiwai o keia mea, ua like no me ka imi ana o ka Trai i kona iliwai. Aole e hiki i ka wai ke pii iluna, alea, ua hiki nao o hoopiha i na iliwai malalo, a pela e pii mau ai, a ina ua hoopuniia me kekahi mea paa, o mau ana ka pil ana o kela wai i ka pali, ahiki i ka loaa ana o kekahi wahi haahaa a e kahe ana ma ia wahi. Ua like keia me ka pahuwal. E pii ana ka wai ahiki i kona hu ana. Pela no ke kanaka e imi ana 1 kona pomaikai. Aole e hiki e paaia.