Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXII, Number 44, 1 November 1923 — Page 4

Page PDF (1.74 MB)

This text was transcribed by:  Kamehameha Schools Gift To Dr. Chun
This work is dedicated to:  Dr. Michael J. Chun

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

KO EDWARD HOPKINS MANAO.

Kukala Kaua Ku-e I ka Mikini Poltika a Na Demokarata.

Hoike I kona Kahuahana No ka Oihana Makai O ke Kulanakauhale A Kalana O Honolulu.

Ua hala a@ ul@a ke koho wae mo@o. Ma ia koho ana, ua kaa iho no ka hokoko no ka waiea mawa@@a iho no k na Repubalika a he paio hoi i ala ole mai ai na hoino pilikino oiai aole he mau kumu e komo mai ia ano.

            Ma ke kau koho i hala iho la, @a manao au he mea pono ole iaʻu ka hoike ana aku i kaʻu mea e hana aku ai, aka i keia wa he mea pono ia@ ke hoike ae i mea e ike pakahi ai kela ame keia mana koho i koʻu kahua e ku nei.

Ke manaoio nei au ia iawa ole ka makaukau i keia oihana makai e ku nei a o ka oihana makai i lawa ole ka makaukau, ua like no ia me keka@i oihana makai aluʻaluʻa. Mai manao kuhihewa mai oukou o ka oihana makai holookoa ka i pau pulu iloko o na hana pono ole, aka ke i hoi au ke manaoio nei ka lehu lehua ua komo aku kekahi mau lala o ka oihana makai ma na oihana pono ole, a ke i ae nei au, ua lawa ole ka makaukau ma ia oihana, a o @@ oihana makai i lawa ole ka makaukau. ua like aku no ke ino me @@ oihana makai i lawelawe aku i na hana pono ole.

A i lanakila au e huhuki auanei @@ ma loko aku o ka oihana makai i na makai hana pono ole ame na @una makai hemahema. Ua maopopo ia oukou aia ka oihana makai @alalo o ke Komisina Kivila, a aole @a hoi e hiki ke hoopauia aku kekahi makai i lawa ka makaukau ma ka manao o ke kanawai e ku nei.

E pili ana i ka oihana makaikiu, @ hookau aku no au he kanaka ma @@ poo o ia oihana, he kanaka hoi @@ ka lehulehu e paulele piha aku ai. a e kiai makaala no au ia lala o ka oihana makai i mea e lawelaweia aku ai na hana me ka ewa@@@ ole.

E pili ana no Mr. McDuffie ma kona ano he kapena o na makaikia, he @@@@na nui o na makaainaana i hoopa@ au i na hilinai ana nona, a ke@@@@io nei au. aole loa e hiki ka lawelaweia aku ia kulana me ka @@@@@@ a makaukau e kekahi mea a @@ lehulehu i hilinai ole ai.

E kapae no au ia Mr. McDuffie @@@@ ke kapena o na makaikiu, ma @a hookaawale ana e kaulike ana @ me na @ala o ka oihana makai @@@@ me na kapena e ae. Ia mana@@@ e h@a@ ana au, elike me ia aʻu @ @@@@ aku ai i @a lala e ae o ka @ @ana makai, penei.

In@ ma iloko on a ka hoopono ame @a makaukau. e mau ana no kona noho ana ma ka oihana: a in a aole @a hoopono iloko on a ame ka makaukau, e hoopauia aku oia e pono ai.

E hookohu aku no au i ka hope makai nui no ke kulanakauhale a kalana o Honolulu i kanaka maluna on a ka hilinai piha ia e na m@@ apau.

Aole aʻu olelo hoopaa e hookohu ana au iaia la a iaia nei, aka ke hooia aku nei au o ke kanaka aʻu e wae ae ai he kanaka kupono ana ia no ia kulana. a o ia wae ana aole ia e hanaia i keia wa aka e waihoia a koho mai oukou iaʻu a lanakila.

Ua paa kuu manao e@ hookomo aku i keia kulanakauhale, a e hanaia hoi me ka ewaewa ole.

Ua paa ku manao e hookomo aku i ka oihana makai holookoa e holoi aku i na hana kalepa waiona. ka hookuu akea ana i na hana piliwaiwai ame na hale hookamakama, e koolalaia nei i keia wa, a aole o ke paniku wale no no ka manawa, aka no ka wa mau loa.

Ua paa kuu manao e paio a e hoomau aku i ka paio ana, e loaa @a ukuhana maikai no na makai, a o na kiai maluhia hoi o ko kakou mau home, a no ka mea, ke mapaoio nei au, in a no au e hoomaka e hoomaemae ae i ka oihana makai, aole no ia he mea e mau ai ka maikai ame ka pololei o na hana, @ ai e ukuia ana na makai i ka ukuhana lawa kupono ole no ke ola ana. a ua paa kuu manao e paio aku maluna o ia kahua i mea e hiki ai ke hawahawa ole aku na linia @ na makai malalo oʻu, a he mea hoi ia e hoopololei ana i ko lakou mau aoao iho a e malama kupono ia ai ke kino ame ka uhane.

Ua paa kuu manao e hoomau aku iloko o ka oihana i na makai makaukau. hoopono, a lawa ma ka hana. a ua paa pu no hoi koʻu manao @ p@lumi aku i ka poe kolohe a makaukau ole ma ka hana.

Ua hooholo au e aʻo aku i ka oihana makai @ hiki ai e loaa ka makaukau, a na wahine a kakou e kanalua ole ai e loaa aku na kokua ana. he oihana makai hoi e hoopakele ana i ka hanohano, ke ola ame ka waiwai o na wahine. he oihana makai hoi ma kona mau ano apau, e kuli@@ aka me kela oihana makai kaulana i kukuluia e Mr. Vollmer o ke Kulanakauhale o Okalana. A @a hooholo au e hoohalike aku me ia !!!ke me ka hiki.

Ua paa kuu manao e haawi aku no oukou i oihana makai hooponopono, makaʻu ole ahiki ke malama maikai i ka oihana.

Ua hooholo au i koʻu manao aole wale no ma keia hakoko ana aka iloko no o koʻu manawa e paa ana i ka oihana (ke kohoia au a lanakila) e paio aku a e ku maluna o keia mau kahuahana i hoaiaiia ae la maluna.

Aole au i paa malalo o kekahi puulu a pohai paha a ua paio hookahi aku au i kaʻu paio ma ke koho wae moho i hala aku la, a ke ku aku nei au ma keia hakoko ana me ka nakinaki ole ia ame na lima elua i makaukau e hakoko ma ke ano he Repubalika oiaio, e ku ana ma ka oiaio me na lala e ae o koʻu aoao me ka nana ole ae ina he mau puulu a pohai e ae kekahi, a e ke ana me ka oiaio ma ka aoao kalaiaina nona ka have e welo ana maluna au a maluna hoi o na pohai like ole.

Ma keia hoike manao ana i koʻu mau kahua ame kaʻu mea e hana aku ai ke noi haahaa nei au i na makaainana o kakou, ka poe hoi i makemake i makai nui, e hana ana i ka pololei, e kaanalike ana me ka ewaewa ole, a hoopono me ka makaukau, e kakoo mai a e koho mai iaʻu.

Aole aʻu mea e ae e olelo ae ai e pili ana no Mr. Trask, koe wale no keia mea oiai, o ia hoi ua olelo ike ae o Mr. Pittman, ka lunahoomalu o ka Aoao Demokarata, ame Mr. Linekona McCandless ke alakai naoli o ia aoao, eia ka mikini poliika a Kale Loke ke kakoo nei ia Trask.

Eia au ma keia hakoko no ka hoomaemae ana ia. Honolulu nei, ua komo aku me koʻu mau lima a i elua a in a ua ake nei oukou e hoomaemaeia o Honolulu, aole hoi o ke kanikani kimebela wale iho no aole nae he hanaia, alaila owau mai ka oukou e koho mai ai, a no ka mea na no Trask ko oukou koho ana, he kanaka hoi i keikei ae iaia he kanaka kuokoa, o ko oukou koho ana no ia i ka kanaka i kakooia e kela mikini politika @ kakoo ai ia Kale Loke. Ke koho oukou ia Trask, o ka mea wale no e ike ia ana, he poohou ko ua mikini politika la.

O ka hooiaio no keia mai ka waha ponoi mai no ia o Mr. Pittman ame Mr. McCandless, ePnei ka olelo a Mr. Candless. "in a ua manao na Repubalika e koho ana na Demokarata ia Hopkins mamuli o ka haule ana o Kale Loke ia Trask, ua huhewahewa ia manao. Ua haule o Loke, a e koho ana ka aoao Demokarata."

Manao hoakaka o Mr. Vollmer oia ke poo o ka oihana makai o ke kulanakauhale o Okalana Kaleponi apuni ke aupuni makua, a ke hoohalike aku nei kekahi mau oihana makai o na kulanakauhale. e ae elike me na lawelawe ana a Mr. Vollmer i kona oihana @@akai. Aole no i hoonaauao kiekie ia keia haole aka, ua komo aku oia ilok@ o kekahi pualikoa kini o kona mokuaina, a o kela makaukau i loaa iaia iloko o kona pualikoa ka mea nana i hookiekie ae iaia ma ke kulana poo o ka oihana makai i na loina o ka oihana koa, a ua lawe mai oia i kekahi mau hookele aku me ka oihana makai, a i keia la aole he kulanakauhale oi aku o ka maluhia ma ka aina makua elihe aku me ke Kulanakauhale o Okalana.

HE HOOMAIKAI

Ma ke kakahiaka nui o ka la Sabati, Sepatemaba 16, i pauaho mai ai i keia ola ana, o Mr. Stephen Iloaupuni o Waianae, Kalana o Oahu.

Ua piha iaia he hookahi makahiki o ke kaamaʻi ana, a haalele wale mai la, a o ka heluna nui o kona mau makahiki ma keia ao, he kanaono-kumamakolu, a koe iho la he hookahi hoahanau e ola nei oia o Thomas Gandall o Honolulu o Kek Alanui Alapai.

He kamana kana hana, a oia no hoi ka hope loa o keia ohana mai ka pahu hookahi mai, o kekahi o na hanauna mai ia Waimalu mai.

O makou o ka ohana o ka mea i haalele mai i keia ola ana, ma keia ke pahola aku nei i na hoomaikai nui i na hoaloha ame na makamaka i akoakoa pu mai e ike hope i ke kino wailua o ko makou papa aloha, a kaʻi pu aku la ma ka huakai no kona halelua a hoomoe aku iaia no ka wa mau loa.

He hoomaikai pu i na makua ahonui o ka pono, rev. Wm. Poai ame Rev. S. P. Kaaia, na laua na olelo hoalohaaloha no ka mea i hala. A he mahalo palena ole no na hoaloha i haawi mai i na lima kokua o ke aloha oiaio ma ka hapai ana i ka pahu kupapau no aneane hapalua mile, no lakou na inoa e huna ole ia iho ai ka lakou maikai i hana ai, oia no o Kama Kila, D. K. Kupihea, James Keaweheulu, Harry G. Poe, George Apo, ame Dan Kekahuna.

E oluolu oukou apau e lawe aku i na hoomaikai mai kamole oiaio aku o ko makou puuwai, a na ke Akua e kau mai i na hoomaikai oi ae maluna pakahi o oukou, a nana no hoi e lawe aku i na haawe kaumaha i kau iho maluna o makou o ka ohana, a e hoomau aku no hoi i ka nohona aloha mawaena o kakou o ka poe e ola nei. ka makou leo pule keia iloko o ko kakou Haku Iesu Kristo, Amene.

Me ka haahaa,

GEORGE MALUNA,

Me ka Ohana.

AOLE I MAOPOPO KA MANAO O KA INOA O "KILAUEA" AME "HALEMAʻUMAʻU" A NAWAI I KAPA AKU?

E Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa. Aloha a nui:- E oluolu hou mai oe, in a he keena kaawale kekahi, noʻu ia rumi. Mamuli o ka pau ole o na nonoi i ninauia mai iaʻu, o ia hoi kela poomanao e kau ae la maluna. Ua hoike aku la au i ka haina, ame na wehewehe ana i loaa iaʻu mai kekahi poe kahiko loa mai.

Malia he okoa no kaʻu, a he okoa ae no paha ka kekahi, a i mea e ikeia ai na wehewehe ana e ka lehulehu, o ka nupepa wale no ka mea e ikeia ai. O ka mea e kakau nei, aole i ike ia ka lua o Pele. O ka hele no a Hilo, hoi no i Napoopoo. Penei ka moolelo i loaa iaʻu.

O Ailaau, oia ke kahu pele mua loa. a no Pele no keia inoa Ailaau. a he nui no keia poe, a he hookahi no keikikane, a he nui na wahine. Aole nae he makemakeia o na wahine e Pele e lilo i kahu pele a kaula pele hoi. no ka mea, ua kapaia na wahine he "Opuukuuku". He helu haahaa.

Nolaila, pii ko lakou kaikunane iluna a ua kapaia aku ka aoao kane he "Ahilapalapa" a ua lohe au elua Kilauea. Kilauea Iki, ame Kilauea Nui. O Kilauea Iki eia ka ia ma ka huli hikina aku nei. A ma ka aoao akau aku nei o ka pali e kupololei ana ka pali kapu o Kamohoalii, ame Kahoalii.

Aia maanei o Kilauea Nui. Eia ke mele a Hiiaka e pili ana no ka lua o Pele.

A ka luna i Puuonioni,

Noho ana ka aniani a ka wahine,

Kilohi a kuu maka ialalo o Wahinekapu,

He kaulu o Wahinekapu,

He oioina o Kilauea,

He noho ana o Papalauahi,

Ke lauahi mai la o Pele ia Puna,

Ua one-a kai o Malama-e, E malama i ke kanaka,

O kipa hewa ke aloha i ka ilio,

He ilio hoi ia he kanaka hoi au-e.

E hoopaa i ka mele, a e aʻo pu i ke oli, i ike i ka pele. He ikeia no ka pele i ka wa a o ka pele. i ka wa a ole, o ke kanaka ike wale no i ke oli, e a ai ka pele. ma keia wahi au e hoakaka pono aku au e ka poe i ninau mai iaʻu, no na mea i loaa mai iaʻu, a he poe kahu, a kaula pele/ a hoopaa au i kaʻu buke.

O puu onioni e oleloia nei he puu kumau. he puu ia aia a oliia e ka poe ike oli. Alaila, e pii ana keia puu a like me ke kaʻe o ka lua. Aia iluna o keia puu e noho ai na lii wahine o ka lua.

Heaka o "Kilauea!" He oioina he wahi hoomaha no ka lehulehu na kamaaina ame naʻlii e makaikai ana. e nana ana ialalo o ka lua. Heaha o "Halemaʻumaʻu" He wahi ponaha aia ilalo. o ia kahi e a ana o ke ahi Pele.

Nawai i kapa aku i keia mai inoa. Na pele no me kona mau kaikaina. pehea no me kona mai kaikaina. Pehea i maopopo ai na Pele ma. ma ka hoike a na kahu Pele ame na kaula Pele, i ka lehulehua makaainana, ame naʻlii. Aole kaula Pele o keia au.

Aole he kanaka maoli ka mea nana i kapa aku, elike me ka loka i loaa mai iaʻu. Me na keiki hoonohohua ke aloha, o kuu anoai, me ka Lunahooponopono.

Z. P. K. KAWAIKAUMAIIKAMAKAOKAOPUA,

Keiki o ka makakila niho Elepani.

Napoopoo, Kona, Hema.

HOOMANAO LA HANAU.

Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, Solomon Hanohano. Aloha kaua:- E oluolu kou puuwai ahonui mau, noʻu hoi kauwahi keena kaawale o ka kaua hiwahiwa ke Kilohana Pookela o ka Lahui Hawaii, elike me na olelo kaulana a na kanaka kakau nupepa o ko kaua aina aloha i hala. "He mea makamaka, na nuhou kuloko, ame na nuhou kuwaho o ka aina."

He oiaia, ma ke ahiahi hora 7:00 p. m., o ka Paha o Augate 16, i malamaia ae ai e Mr. ame Mrs. Nathaniel Crabtree. o ke alanui Ilaniwai Kewalo, he papaaina hoomanao no ka piha ana he hookahi makahiki o ka laua moopuna helu elua George Kulanikapuulaokamoku Kukapu Kane, mai ka puhaka mai hoi o k laua mau keiki Mr. ame Mrs. George Kukapu Kane Jr.,

He nui na hoaloha ame na makamaka i hoea ae, no ka papaaina ohana i hoomakaukauia, me ka lawa pono hoi i na ono a ka puu e hiki ole ai ke hoohalahala ae, i na mea apau i hoomakaukauia e na kupuna na laua ke kama, ame na makua hoi, ka laua mau keiki na laua ka lei. a kou meakakau hoi i ike pono ai me koʻu mau maka ponoi, a lohe hoi i na mea i hoikeia mai iaʻu.

Oiai, he opiopio loa na makua o ka mea nona ka la, eia nae, ua makua o ka mea nona ka la, eia nae, ua noho laua malalo o ko laua mau makua na kupuna hoi o ke kama, me ka hoolohe, ka hoomanawanui i ka loaa ame ka wa nele, a ma ia ano, ua lawa maoli ke ano o ka noho ana, e lilo ai au i hoike oiaio no keia mau mea apau aʻu e kakau nei. Ua malamaia hoi na hana hoomanao o ka mea nona ka la, ahiki i na hora koliuliu o ke aumoe me ka maluhia, aʻu hoi e kalokalo ae nei i ke ahonui ame ke aloha o na lani kiekie loe, e hooloihi i na la o ke kama nona ka la, hoonui a hoomahuahua hoi i kona mau makahiki, hoopomaikai pu hoi i ka hua a kona puhaka, kanikoo hoi a haalulu na kiaipuka i hoomaikai mau loa ia ai oia ma na Lani Kiekie, he malu hoi ma ka honua nei, he aloha i na kanaka.

He oiaio, e kuu Solomon ahonui, o ka mea nona ka la, o ka moopuna ponoi no ia a ke kanaka wawahi olohani o Kapalakiko o ka 1921, e noho makai nei no ka halepaahao o ke Teritore, i kamaaina hoi i na keena kapena aiai o kou kilohana, me ka maka o kana makapeni hulunene, George K. Kane, hoaloha oiaio hoi o kou meakakau.

Mamua o koʻu hooki ana i ke kakele ana i kaʻu maka sila, ke haawi pu nei au i kaʻu mau leo kalokalo aloha i na lani, no ke kau ana mai i na hoopomaikai maluna o na kupuna ame na makua o ke kama nona ka la, ame ka ohana hoi apau.

Me na welina hoomanao mau hoi, ina keiki oniuhua medala o ka papapaʻi, ame ka Lunahooponopono ahonui mau hoi koʻu anoai.

Ke ohi nei ke keiki o Waikiki ua pili o ke ao.

Owau ibo no me ka haahaa,

CHAS. K. KEALOHA

KUU HANA KAUHI, UA HAALELE MAI.

Solomon Hanohano, Aloha oe:- E oluolu mai kou lokomaikai, e hoike aku i ke akea ma ke Kilohana pookela o ka lahui Hawaii, i ike mai ai ka ohana, ame na hoaloha apuni o Hawaii.

Iluna i ke ao,

Kuu home mau,

He malihini au,

Ma eia ao.

Elike me ka uwila i anapu mai, a nalowale aku, pela no ka mi-o o ka hale ana o kuu mea aloha he wahine, a haalele mai iaʻu, ame na lei a mau a maua. me makou apau ka ohana ma ka la 7 o Oct 1923, mai, ua oili mai kuu mea aloha ma keia ao. mai ia Maunaloa kona mama, ame Sam Kahuena ka makuakane, ma na pali hulaana o Waimanu, Hamakua, i ka la 27 o Mei 1885.

Ua piha iaia he 38 makahiki, 4 malama, me 11 la. ua loaa oia i ka maʻi ikaika i keia e na kauka he parelaisa, (he lolo hoi ma ko kakou olelo). he 14 wale no la me ka pili mau o ke kauka, aole no ia he mau nana e kaohi mai, a niau aku la kona kino wailua me ka waiho iho i ke kino honua na makou. I ka 18 o kona mau makahiki, ma ka la 1 o Augate 1903, i hipuuia ai maua o S. L. Desha ke Kahu o Haili, ma Puumoi, Hilo, Hema. Nolaila, ua piha ia maua he 20 makahiki, 2 malama ame 7 la. Ua haawi mai no hoi ka Makua Lani he 12 a maua mau keiki, 3 keikikane, 9 mau kaikamahine, ua hala mua aku no hoi he 8 mau kaikamahine, a imi pu aku la ko lakou mama ia lakou, a koe iho la, 3 keikikane, me kahi pokii kaikuahine o lakou. Ke huli aku ihope a hoomaopopo aku i kana mauhana i hana mai ai, aole e hiki i na waimaka ke kaohi mai i ka iho  makawalu ana mai i kuu mau lihilihi, a oiai aole oia i imi mai i na kumu e hoouluhua ai, i ko maua noho ana. e laa na makua, kona mau kaikuaana, no kaikunana, a pela aku. Kona noho haipule ana, he makuahine mikiala ma ka hana a maua i koho ai o ka nawaliwali kino wale no ka mea nana e kaohi mai iaia. Ua hele pu me na makua, i ka paia ala o Puna, ma Laupahoehoe, a me Hakalau, no na hana Kula Sabati o ka hoomana makua. Maluna o keia mau mea apau, ua lilo kona mau ano oluolu apau i mea e aloha nui ia ai, e na makamaka, na hoahanau, a me na makua o ko maua ekalesia o ka Poe Hoano o ua La Hope nei. Ua hiki aku maua ma Laie i ka ahahui nui, pela no hoi na wahi i piliia ai, i Kona makou i ke kai malino, i Kilauea i ke ahi a ka wahine, a malia paha, aia aku nei ilaila ke kino wailua o ka makou mea aloha i kekui lei lehua pua kea, me ka ai ana i ka ohelo papa huihui iniki @@@ oia uka. auwei ka luuluu, a me ke kaumaha o ka manao ke hoomaopopo ao i keia mau mea apau. nolaila, ke olelo mai nei o Ioba, "O ke kanaka i hanauia e ka wahine, he hapa kona mau la, ua piha me na popilikia." Oiai Nana no i haawi mai a Nana no e lawe aku, e hoomaikai ia ka inoa o Iehova." E oluolu hou mai oe e Mr. Lunahoopono, e hoike aku i ka makou mau hoomaikai palena ole i ka poe i hele mai e kokua, pela no hoi me ka poe i makana mai i na po-ke pua, a me na lei howehiwehi, hui pu no hoi me ka Ahahui manawalea, ka poe hoi na lakou i hapai aku me ko lakou mau lima, a waiho i ka makou mea aloha ma ko makou ilina ohana ma Puumoi a hooko aku la makou i ke kauoha, e hoi ka lepo i ka lepo, a o ka uhane e hoi no i ka mea nana i hana mai.

O makou iho no me na manao luuluu,

D. K. KAUHI,

MR & MRS. PUNOHU,

MRS. NANCY NUU,

SAM P. KAHUENA,

Puumoi, Hilo, Hema, Hawaii.

 

PIHA NA MAKAHIKI HE KANALIMA ILOKO O KA BERITA MAEMAE O KA NOHO MARE ANA.

 

            I ka Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa; Mr. Solomon Hanohano, Me ka mahalo nui: E oluolu mai, e hookomo iho oe iloko o ka nupepa Kuokoa, i kela mau wahi hopunaolelo maluna, a oiai he mea ano nui no ia, ka loaa ana o keia mau makahiki iwaena o ka noho ana o na mea i hoolaaia imua o ke kahunapule.

            Ma kahi uka iaia, ma Holualoa, a iloko hoi o ka uluwehiwehi o na pua, e hoopuni ana i ka home o na mea n olaua keia la, i malama ae ai laua he wahi paina hoomanao no ka piha ana o na makahiki he kanalima iloko o ka berita mare.

            Ma ka Poaono, Augate 25, 1923, a ma ka hora 4 p.m., i akoakoa ae ai na mea no laua keia la, ame na hoaloha maluna o kekahi pakaukau i lawa i na mea e oluolu ai ke kino, a oiai na hoaloha, ame ka ohana e hoopuni ana i na pakaukau o na mea i hoomakaukauia, alaila, ua hoolaunaia mai la na hoaloha ana, o na mea no laua keia la, oia no o John Keawehawaii ame Mrs. Julia Keawehawaii.

            Wahi a Mr. John Keawehawaii, i hoike ae ai imua o na hoaloha ame ka ohana ma ka po Poalima o Aug. 25, o ka M. H. 1973, a maloko o ka luakini o Puakaana ma Hookena, Kona, Hema, Hawaii, i hoohuiia ai maua iloko o ka berita mare, a imua hoi o ko kahunapule Rev. H. Manase, a mai ia po mai a hoea i keia ahiahi, ke hoomanao nei i ka maua mau olelo hoopaa, imua o ke kahunapula.

            Nolaila, ke apo aku nei maua ia oukou, e oluolu e launa mai me maua maluna o keia pakaukau i lawa i na mea e oluolu ai ke kino, a mahope o na olelo hoolauna, ua hoomaikaiia na meaai, me ka leo pule mai ia John Keawehawaii mai.

            Iloko o keia manawa e paina me na leo himeni ame na mele hoonanea o ke au o ka manawa, a iloko o keia puulu o na hoaloha i hoea mai; aia hoi, o ka mea Hanohano ka Hon. E. M. Muller, kekahi o na lunamakaainana o Hawaii Komohana, a wahi a ua mea hanohano nei, imua o na mea no laua keia la e hoomanaoia nei, ame ka ohana.

            E na olomana, ua piha kuu puuwai me ka hauoli nui, a oiai, akahi no au a loaa ia'u keia hui ana a launa ana iloko o keia anaina no ka hoomanao ana i keia la ano nui loa ilojo o ko olua ola ana iloko o ke ao nei, ma kekahi mahele ke hoomanao ao, o keia la, i hoea aku ai olua maluna o ke kahua akea, o ia hoi, "Ka Iubilo".

            He mea ano nui loa keia, a ke hoomanao ae, ua loaa no paha i kekahi poe keia ano, aia nae, aole i hoomanaoia, ua piha au me na manao aloha no olua, a no ka mea, ua hoike mai ko olua kulana i ko olua ano maoli, o ia hoi, "Ua kau mai la ka ohu o Mauna Kea maluna o ko olua ma kulana," a ke hoomaikai nui aku nei ae ia olua, ame na hoaloha me kuu mahalo.

            Mahope o kekahi manawa e hoea aku ai i ka hora 6 p.m., o ia ahiahi i hookuuia ai na hoaloha ame ka ohana.

KALUAEHU,

            Holualoa, Hawaii,

 

OLELO HOOMAIKAI I KA EKALESIA O WAILUKU, KONA MAU AHAHUI, OIA KA AHAHUI KULA SABATI AME KA AHAHUI HOOIKAIKA KRISTIANO.

 

            O makou o na lala ame na hoa o ka Ahahui Kula Sabati Ahahuina o na Mokupuni o Maui, Molokai ame Lanai i noho ai iloko o ka Ekalesia o Wailuku, Maui, ma ke kau aku la o Sepatemaba i hala o keia A. D. 1923; a makou hoi e poina ole ai no na hana aloha Kristiano i panaiia mai ai ia makou loko o eono la, e hoomaka ana mai ka la 19 a ka la 24 o Sepatemaba 1923.

            Iloko o ia mau la he eono i hoakakaia maluna a ua loaa ia makou ka hoomaopopo piha pono ana i kela aloha Kristiano o ka uhane oiaio iloko o oukou.

            Ka Mua. Ua haawiia mai he mau home e malu ai makou me ke kupono.

            Ka Elua. Ua haawiia mai he mau lako e hoomoeia ai ko makou mau kino me ka maikai.

            Ka Ekolu. Ua haawi pu mai oukou mau helehelena oluolu o ke Kristiano, a pela pu me na olelo Waipahe o ka lokomaikai.

            No laila o na mea maikai apau a makou i ike ai, a i panaiia mai ia makou, o ia ka makou e haawi aku nei i na hoomaikai piha pono o ko kakou ola Kristiano ana, a ke pule nei makou i ko kakou Haku Iesu Kristo, e hoomau mai ia kokua Kristiano iluna o oukou, i na wa apau o ka oukou ola ana iloko ke ao nei, a na Kona Mana Uhane e hoopomaikai mai ia oukou, a ia kakou apau, a oia ke kiai mawaena o kakou, oiai kakou e noho kaawale ana Amene.

                        ROBERT J. K. NAWAHINE,

            Komite Hoomaikai a Kakauolelo o ka Ahahui K. S. o na Mokupuni o Maui i huiia.

 

            UA HALA O JOHN WAIANUHEA KALAUKOA I KE ALA HOI OLE MAI.

 

            I ka Lunahoopono o ka Nupepa Kuokoa, Mr. Solomon Hanohano Aloha oe: E oluolu mai kou ahonui i kahi kaawale o ke Kilohana Pookela o ka Lahui, ke kukini holo mama o ka lehulehu, no kahi puolo e kau ae la maluna, i ike mai ai @@ kini makamaka, na hoaloha, na pilikana ame na hoalauna o ka makou mea aloha i hala, e noho ana i ka moku i ka hikina a ka la ma Kumukahi a pulelo loa aku i ka moku i ke keehina a na kukuna o ka la o ka la kaomi i ka ilikai o Lehua, aloha mai!

             Oiai ua oluolu i ka Makua Lani iloko o Kona aloha @uli ole, ka lawe ana aku i ka hanu ola makamae o ko makou pilikana i ka hora 12 p. m., o ke Sabati Sepatemaba 16, i hala aku la ma kona home noho ma Cherry Vale Tract, Puunui Honolulu a waiho iho la i ke kino no ka moe ana i ka moe kau moe hooilo. Ka moe ana hoi i hiki ole i kekahi mea kino o ka honua ke hoala hou mai a ka la hookolokolo hope a waiho iho la i ka puolo waimaka a ke aloha na ka ohana e paiauma aku ma keia aoao o ka muliwai o ka make.

            Ma ka aoao o kona moe i ka manawa o kona haule ana, kana wahine ame kana wahine mua i kaawale, mamuli o na auiui o ke au o ka manawa, ame kana mau keiki, a ma ke kelepona i hoikeia aku ai na ohana e noho aloha ana i hiki mai ai, lakou, a ua hiki pu mai kona kaikuahine hookahi wale iho no i koe, Mris. Julia Kalakiela Kopa a me kona ohana mai Kualoa Koolaupoko mai ia po. He mau hora ia o ka piliaiku ame ke kaumaha ahiki i ke ao ana.

            He ma'i puuwai kona ma'i o ka make ana a mawehe i ka pili hookoo i ke aloha. Moku iho la ke kaula gula, naha ke kiaha dala, hanini aku la ke pakeke ma ka luawai.

            O ke aloha, aole e mokuhia i na waikahea he nui, hoi ka lepo i ka lepo no ka mea mai ka lepo mai no oia. O ke kanaka i hanauia e ka wahine he hapa kona mau la a ua piha i na popilikia. He mahu ke ola o ke kanaka i pua ae a nalo iho, E hoomaikaiia ke Akua kiekie loa no ka mea, Nana no i haawi mai a Nana no i lawe aku.

            Ua hanauia o John Waianuhhea Kalaukoa ma Kukuiwaluhia, Kohala, Akau, Hawaii, mai ka puhaky mai o kona luaui Lulia Waianuhea Kalaukoa i ka la 1 o Augate, 1864, a ua piha iaia he kanalinakumamaiwa makahiki hookahi mahina me umikumamaono la, o ka hanu ana i na ea huihui o keia ao mauleule.

            Ua hoonaauaoia oia ma na kula apana o Kohala ame ke kula o Kahehuna ma Honolulu. He kamaaina oia no keia kulanakauhale a no ka mokupuni holookoa no hoi o Oahu nei. He kupa no ka ua Popokapa, ame na Palihauliuli, ke ahe makani ame na aekai aloha o na Koolau.

            Aloha ka aekai o Oneawa i ka nehe mai i ka pueone me ka ala o ka lau Lipoa. Aole o Kalaukoa e ike hou ana i kou nani a pulupe hou i kou mau hunakai, a pela pu hoi o ka ua Apuakea e haaheo ae la i Mololani, ua pau kou kipehi ana ia Kalaukoa me kou mau pakaua hookihehea i ka ili.

            He makua oluolu, puuwai hamama, lokomaikai, heahea, hookipa a he waipahe hoi ma na kukaiolelo ana me ka nui o kona mau hoaloha ma keia kulanakauhale, me ka hoomanawanui pu i ka hana i na mea e pono ai kona ohana ahiki i kona hala ana aku la.

            Ke haawi aku nei ka ohana i na hoomaikai piha palena ole i na makamaka, ame na hoaloha i komo pu mai iloko o ko makou u ana a i haawi pu mai hoi i na makana pua, lei, a pela aku a me na hoa hoi i komo pu ma ka huakai hoolewa ame kona mau hoa paahana o ka pihana Makai kiai o ka hale pupule, a na ko kakou Makua Lani hoi e hookau mai i na hoomaikai ana he nui maluna o oukou apau loa.

            Me ke aloha nui.

Na ka Ohana.

 

KUU WAHINE ALOHA UA HALA.

 

            Mr. Lunahooponopono o ka Nupepa Kuokoa, ke kapena hoi nana e hookele nei ka hiwahiwa a ka Lahui; Aloha oe: E oluolu oe e hookipa aku ma kekahi rumi kaawale o kou moku, i ka'u wahi puolo, nona kela poomanao e kau aw la maluna, nana hoi e lawe aku ma na kihi eha o Hawaii Lahui, i ike mai ai na kini ame na makamaka o kuu wahine aloha, e noho ana mai Hawaii o Keawe a Kauai o Manokalanipo.

            Ma ka auwina la Poaha Sept. 27, A. D. 1923, hora 2 p. m., i kipa ae ai ka anela o ka make, ma ke General Hospital, a ako ae la i ke ola o kuu wahine aloha, Mrs. Emily Keakunui Castillo, malalo o na lawelawe lapaau ana a Dr. Wm. Jos. Goodhue aka, i ka manawa o ka make, aole hiki i ka mana o ke kanaka ke paa i ke ola, ua hala, ua nalo, a hoihoi ia mai la kona kino lepo, no ka Bay View Home, a malaila i akoakoa mai ai na makamaka, ame na hoaloha e ike i kona kino lepo, a ma ka auwina la Poalima Sept. 28, i lawe ia aku ai kona kino lepo, no ka Lu@kini Kakolika, a malaila i malama ia ai kona anaina haipule e ka Makua Makunu, a i ka pau ana ua lawe ia ku kona kino lepo no ka ilina o Papaloa, a hoomoe ia aku la ma ka aoao o kana kane mua i make.

            Ua hanau ia kuu wahine aloha, ma Kailua N. Kona, Hawaii, mai ka puhaka mai o Wahinekapu (k) ame Lahapa (w), i Iulai 18, 1890. He kupa a he kamaaina oia no Kona kaiopua i ka lai, ka aina i oleloia, aia ka wai i ka maka o ka opua, a mamuli o ka haawina i kau iho maluna o ke kino, ua haalele aku oia i kona aina hanau, ame kona mau makua, na kaikunane ame na kaikuaana ame ka ohana, a lawe ae la ka mana o ke kanawai no ka Pa Ma'i o Kalihi, a ua noho malaila no kekahi manawa, a ma ka la 17  o Iulai 1904 i laweia mai ai no ka Panalaau o Kalaupapa a ma ka la 18 o Iulai i hehi ai kona mau kapuai i keia aina malihini, a hoi aku la oia a noho ma ka Bishop Home ka home o na kaikuamahine wilikina, malaila oia i noho ai ahiki i kona mare ana i kana kane mua, a ua hanau mai ko laua puhaka mai, he keikikani, aia ma ka home o na kaikikane ma Kalihi e malama ia mai la, a ma keia mare hou iho la i ke kane no ka elua o ka manawa, a no ka pono ole o ka noho ana meia kane, ua hookaawale iho la ke kanawai ia laua, a mahope iho olaila, ua hoohuiia iho la maua ma ka berita maemae o ka mare, i Januari 24, 1919, e ka Rev. Mahihila,

            Ua noho maua me ka oluolu no na makahiki 4 me 8 mahina, ame na la keu a haalele mai la oia ia'u. e noho u ma keia aoao o ka muliwai eleele o ka make mau loa, a o na la apau o kona ola ana 33 makahiki, 8 mahina ame 23 la a haalele mai la oia ia keia noho honua ana. Aloha no kuu wahine, kuu hoapili o keia aina malihini.

            O kuu wahine heleloa i haalele mai ia'u he hoahanau oia o ka hoomana Kakolika, a he hoahanau oia e makee ana i kona hoomana a he haipule oiaio, a ua ku oia malina olaila ahiki i kona moe ana aku la, a ma kona ano oluolu, a akahai o kona noho ana, ua nui kona mau hoaloha ma keia aina malihini.

            Nolaila, ke haawi aku nei au i ko'u hoomaikai a nui loa, i na makamaka i ku kiai pu me a'u i ko'u mau hora o ka ehaeha oiai ke kino puanuanu o kuu wahine aloha e moe oni ole ana, a ke haawi pu aku new no hou i ua makamaka na lakou na boke pua i hoowehiwehi iho i ke kino lepo o kuu wahine, a no oukou e na makamaka i ukali pu i ka huakai hope loa o kuu wahine no oukou kekahi hoomaikai, a hookipa aku iloko o ko oukou mau puuwai pakahi.

            Me ka Lunahooponopono ame na keiki kikoni hua kepau ko'u aloha a nui loa.

            Owau iho no ,o ke kane wahine ole,

            WILLIE D. CASTILLO,

Kalaupapa, Molokai, Oct. 3, 1923.

 

NO OLELO NOEAU.

           

            O ka huaolelo noeau, he huaolelo haiano ia i ka manao o ka mea nana i kamailio, i maopopo ole nae i ka lehulehu i lohe ia olelo.

            O ka moolelo e pili ana ia mau huaolelo i hoopukaia ka mea nana e hoike ae i ka hohonu ame ke kuliu o ia mau huaolelo, a pela paha i kapaia ai ia mau olelo he noeau.

            Elike no hoi me ka huaolelo loea iwaena o na wahine kukukapa ua ike au i kau e ke Kuokoa i hoaka ae nei, aka he hana hiki ole i ke eke kulina ke ka'ika'i ia a hooneeaku mai ka hale papaa o ka mea nana i hoahu, a i ole ia, e luhelelei aku paha iwaho o kahua, oiai he nui na kinana nana e kikoiko.

            I ka wa hoolu'e pololei aku no ka egg a ka waha o kahala; aole nae he hewa o ka hoikeike iki aku i kekahi wahi lihi o Kaukaopua i ke ololo, a nau hoi ia e hoowawa aku i ka pihe a ka manu, he laie.

            No Olelo i ku i ka Noeau.

            He kini Kailua, he mano Kaneohe. He mau huaolelo keia i hoopukaia e kekahi wahine o Kawaihoolana ka inoa, a o ka manao o keia mau huaolelo, e nui ka poe make o keia mau aina elua, i moepuu no kana moopuna, i pepehiia e ka mea naau aloha ole, ana i ike ole ai, owai la ka mea nana i pepehi.

            Aia keia mau huaolelo iloko o ka pule a ke kahuna i kapaia he kahuna anaana, a he moolelo ku i ke aloha ko keia mau hopunaolelo.

            Kukai ka ila o Puapuakea, ua hooku'i ke koko i ka poho o kuu lima. He olelo keia na Puapuakea ke kaulana aina o ke alii, o Hawaii i ka wa i hookuku ai o na ikaika me Makakuikalani, ke kaulana aina o ke alii o Maui.

            I ka wa i pa ai o Makaku i ka hauna laau a Puapuakea a hina ilalo, ia wa i kahea mai ai kana kumu a'o kakalaau, "e Puapuakea ke koa, okaa laau o Pukani, hoonee hou ia iho, i hookahi hauna i koe, ma ka hoapaio."

            I ka lohe ana o Puapuakea i keia huaolelo kena a ke kumu, ia wa i uwehe ae ai o Puapuakea i kona mau wawae, a hoomohala ae la i kona mau peahilima me ka nana kaholo ana iho a kona mau maka, a hoopuka mai la i kana huaolelo @@eau.

            "Ua make, ache e ola, era ka @@ ke kuka'i nei i ka poho o kuu li@@@

            Pau au lehua i ka manu. H@mau olelo noeau keia na Kawelo@@ makua iloko o kana paha, @@@@@@ lale a hoeueu hoi) a o ka man@ na koa o ka pukaua o Kama e i ka lukuia e kona pokii Kamalauna, @@ koa hoi o Aikanaka, ame kona @@ lana aina Kauahoa; e hoike @@ hoi ia mau olelo i ka nei o ka @@@ ika o kona pokii, ke koa h@@@@@ wale no ma ko laua aoao, a o ik@@@ keia mau olelo iloko o ka paha a Kawelo, penei:

            "Pau a'u lehua i ka manu. Pau a'u lehua i ka manu. Ke aina mai la na koki wailehua a ka manu, Kalohe ua kamalii nei, Ke lehulehu nei ke one, O ea Kamalama, O oe ke koi, owau ka helu ai."

            Ke ice nei kakou i @@ @@@@ hohonu o na olelo noeau a kela @@@ o ke au kahiko.

            E alu ka pule ia Hakalau. @@@ ka mea nana neia mau huaolelo i'@ ko o kana pule, o Kaulakukui. @@ he kaikuaana no Kawaihoolana @@ o Kaneohe, o ka manao o ia @@@ olelo, e hoo@ui ka pule mana a @@ kahuna, ame keia kahuna a @@@ hookahi, nui ka pule, nui ka @@@@ a nui pu me ka make o ke kanaka.

            Elike no hoi me ka hana i @@@@ ai ke kini Kailua, a pela no keia.

            Ua lawa paha keia i ai na ka @@ lehu a kupu ae ka hulu puaa, alaila ua aha la hoi!

            Kuailo ia!

Mr. L. H., me ou mau lima @@@

S. K. K.

Liko Lehua o Pauoa.

 

PEPEHILA KE KUMUHANA HOAKEA I KE ALANUI KALEPA.

 

            Ma ka halawai a ka papa o n@ lunakiai kulanakauhale o ka no@@ ana ma ka po o ka Poalua aku @@ o ka pule i hala i pepehiia ai @ mako loa ke kumuhana i waiheia ae ai ma kekahi mau halawai aku la i hala, e pili ana i ka hoakea ana ae i ke alanui Kalepa ma o ke koho ana a na lunakiai me @@ lokahi. Aneane he 60 pakeneka @ na on a aina no lakou @a apa@@ aina e pili ana i ke alanui Kalepa i waiho ae i ka lakou mau hooha@a hala me ka papa e kue loa ana i ka hana hou ia o ia alanui. O keia malalo nei ka lakou mau @oo halahala:

            "Aohe e lilo i mea waiwai ka hana hou ana, o ke alanui Kalepa, aole ia he alaloa a he kupono ol@ no hou ke lilo i alaloa no ka mea ua paniia mai e ke alanui Nuuanu ma kekahi poo.

            "O ke alanui Kalepa, ua kupono wale no ia e hoohanaia e ka poe no lakou na apana aina malaila.

            "o ke alanui Kalepa aohe i hoohanaia e ka poe kalepa kuai liilii.

"O na lilo o ka nana hou ana e oi aku ana ka nui a he mea pono hou e wawahiia na hale kiekie i mea e hiki ai ke hoakea ana ae i k@ hoakea ana ae i ke alanui."

            Mahope iho o ka heluhelu ana o na hoohalahala a pau mai ka poe on a aina ae e puli ana ma ke alanui Kalepa ua hooholo ana no ka manawa i maopopo ole, mamu@@ o ke noi a Lunakiai Paechecco a i kokuaia e na hoa e ae.

            O ka põe on a aina na lakou na hoohalahala i komo ae i ka papa oia keia malalo nei:

            The Hawaiian Dredging Co. C. M. Cooke Estate, Lewers & Cooke. John F. Bowler, The Cunha Estate, Waterhouse Estate, Austin Estate, Owen F. Fowler Bishop Trust Co. James Campell Estate, Bank of Bishop & Co., Bank of Hawaii, M@ Inerny Estate, Ching Lung, Yokohama Specie Bank, Bernice Pauahi Bishop Estate, Schumann Carriage Co., A. S. Wilcox ame T. H. David & Co.

            He leka loihi mai ka Hawaiian Chapter Association American Enginneers mai e hoakaka ana i ka makemake o ia ahahui e hanaia na alanui ma ka mahele o Kalihi o ka kulanakaukale, ua waihoia aku i ka komisina iaia ka hana o ka hoolala ana i na hana o ke aupuni kulanakauhale.

             Mai na makaninana ma i ke alanui Maunaloa, Kaimuki, he no@ @@ kekahi laina paipuwai nui a ua apono koke ka papa ia noi me ka lokahi.

            Ua hoole ka papa i ka hana koke ana aku i ka halenuau ma Hauula ma nei mua koke aku, no ke kumu ua hoolaha ka papa no ka waihoia ae o na koho no ia haleauau, nohe nae i hookaawale mua i haa@@@@ dala no ia hale, ua poina ka papa mea.

            Ua hookaawale ka papa he $6@5 no ka hooloihi ana aku i ka laina @aipu @ua ma ke alanui Hunnewell.

            Ua lilo i ka Office Supply Co., ka aelike no ka hoolako ana ae i 810 mau noho no na kula mamuli o ka haahaa o kana kohe @ @3774.60.

 

            NU IOKA, Oct. 18--- He kaa kupapau o $20,000 i hoohiwahiwaia me 35 mau anela i hanaia me ka laau a i hoolakoia me na bele @@@@ no ka hookani ana i na mele kanikau ka i ikeia ma East Sido i kein la. He mikini kamailio pu kekahi on a a he mikini hoonui ae i ka leo no ka lawe ana aku i na leo mele kanikau i ka luakupapau.