| | | Ku ka Elele W. P. Jarrett i ke Kahua Kalaiaina Kukala Oia ma ka Halawai Makaainana ma Hilo no Kona HoIo Moho HE MAU MOHO HOU AE
KEKAHI I OILI MAI Hooia o Frank Woods no Ko-
na Holo Moho Senatoa
ma Keia Kau I kulike ai me kekahi meahou o ka hoikeia ana mai Hilo mai, he halawai makaainana ka i malamaia maloko o Mooheau Paka, ma ka po o ka Poalima aku nei i naia, a ma kela halawai i hoakaka ae ai kekahi mau alakai Demokarata no ka lilo i moho noloko o ka ahaolelo kuloko, ma keia kau, pela hoi me ka Elele Lahui Jarrett, i hoike ae ai, no kona holo moho elele hou ma ka aoao Demokarata ma keia kau. Ma kahi o ka hookahi kaukani ka nui o ke anaina i hoea ae ma kela halawai, i noho hoomalu ia e Delbert E. Metzger. O ka Lunakanawai J. S. Ferry, ka mea mua loa i hoolaunaia mai, no ka haiolelo ana; ua kalele nui oia i kana kamailio ana no na hana a ka Elele Lahui Jarrett i Wakinekona, me kona hoike pu ana aku imua o kela halawai, he moho oia e holo mai ana no ka hale o na lunamakaainana, ma ka aoao Demokarata, ma keia kau koho wae moho. O ka elua o na moho, i ku mai imua o kela anaina, a hoike ae i kona manao oia o J. F. Woods, me ka I hooia ana mai, i na mea i kamaiiioia ae nona, o ia kona alualu ana aku i ke kulana senatoa. I kinohi ka, aole ona makemake e holo moho senatoa, aka 3 ka wa i hoikeia ae ai koua inoa e Mrs. Nawahi, aole ana mea e ae e hana aku ai, o ka hooko wale aku no i kela makemake. O Mrs. Nawahi kekahi mea haiolelo ma kela halawai, me kona mahalo I no na hana a ka Elele Jarrett ma Wakinekona, a ma ka hopena o kana mau olelo, ua noi aku oia i na kakoo aua a ka lehulehu, no ka haawi hou ana mai i na kakoo ana i ka Elele Lahui Jarrett. O ka Loio Irwin kekahi mea i konoia e haiolelo, a wahi aua, he kau koho keia e hoea mai ana, no ka lanakila holookoa o na moho a ka aoao Demokarata mai Main mai ahiki i Oahu nei, he makahiki hoi keia e ku ai ke kekake Demokarata maluna o kona mau wawae hope, e holo ai ka elepani Repubalika e pee iloko o ka ululaau mo kona huelo mawaena o na wawae. I ka hoolauna ana mai hoi i ka Elele Lahui Jarrett, ua hoakaka mai la ka Lunahoomalu Metzger, na oi aku na mea i loaa mai ma o ka Elele Jarrett la iloko o na makahiki elua wale no, mamua o kekahi elele lahui e ae, iloko o na makahiki he iwakalua; o ke kumu mai wahi ana, mamuli ia o ka makaala o ka elele i na hana o ka lehulehu. Ua kalele nui ka Elele Lahui Jarrett i kana kamailio ana, no kana mau bana ma Wakinekona. He oiaio wahi ana, ua komo aku o Kiaaina Farrington, ma ke kokua ana, no ka holopono o ka Bila o na Pono o Hawaii nei, aka nae o ka elele lahui, ka mea kuleana maoli ma ka hookomo ana aku i kela bila, ame ka hooikaika ana i wahi e hooholoia ai. Wahi ana, ua nele ka elele i ka mana koho maloko o ka ahaolelo lahui, aka nae, o ka mea hiki iaia ke bana, o ia no ka hui ana aku mo ka poe i loaa ke kuleana koho, no ka holomua o kana mau bila apau. O na loina maloko o ka Bila o na Pono o Hawaii, wahi hou a ka Elele Jarrett, o na loina hoo kahi no ia a ka aoao Demokarata. Ua hoikeike aku ka Elele Jarrett, i ka peni a ka Peresidena o Amerika i kakauinoa ai i ka Bila o Hawaii nei, me ka lilo o keia mahele o kana kamailio ana, i mea ohohia no ka lehulehu. No kekahi mau bila e pili ana ia Hawaii nei, e waiho mai la iloko o ka ahaolelo lahui, ua hooiaio aku ka Elele Jarrett, e hoi hou aku ana no oia i ke kau pokole o ka ahaolelo, no ka hooikaika ana e lilo kela mau i bila i kanawai. Ma keia la, e hooloheia ai ka hihia hoeha o ka Meia Wilson, maloko o ka aba hoomalu, elike me ia i hoo paneeia mai ai ka Poaha mai o kela pule i hala a keia Poaha. | |
| | | Pau ka Makai Ernstine Mai Ka Oihana Aku Lokahi na Komisina Makai no Kona Pili i ka Hewa i Kapaeia ai NA TRASK I HOOPAU AKU I KEIA MAKAI Nui na Hoike i Laweia ae e Ninaninau Imua o na Komisina Makai Mahope iho o ka hooloheia ana o na kumu hoopii, e ku-e ana i ka Makai J. W. Ernstine, o ke kapaeia ana e ka Makai Nui David Trask, i hoopuka mai ai ke komisina makai i kana olelo hooholo, e ahewa ana i kela makai, elike me na kumu hoopii, a mamuli o kela olelo hoo-holo, i hoopauia aku ai kona noho hou ana iloko o ka oihana makai o Honolulu nei, e ka Makai Nui Trask, ma ka Poalima aku la i hala. Ma ka la 13 o ka mahina aku nei o Iulai i hala, i kapaeia aku ai ka Makai Ernstine, mai ka oihana aku, ma ka manawa i hookomoia ae ai na kumu hoopii hoohalahala e ku-e ana iaia, no ka hewa hoeha, maluna o C. E. Gale ame William Ryan, a pela pu hoi kona malama ole i kona kulana ma ke ano he makai. Ma ka po o ka Poaha, o ka pule aku nei i hala, ka noho ana ae o ka papa komisina makai, e hoolohe i kela mau kumu hoopii; o ka pane a ka Makai Ernstine, no ke kumu hoopii hoeha, o ia no kona hoole ana no kona pili i ka hewa o ka hoeha, i hoahewaia mai ai oia, no ka hooko ana no ia i kana oihana ma kona ano he makai. No ka elua o na kumu hoopii, o ia kona launa hewa me Margaret Kealai, ua hoole loa ae oia i ka pololei e kela kumu hoopii. Ma na ike i waihoia ae imua o ka papa komisina makai, ua hooiaioia ka lawelawe ana o ka makai i ka hana hoeha, ma ka hahau ana i kana newa. No ka elua hoi o na kumu hoopii e ku-e ana iaia, o Miss Margaret Kealai ka hoike ano nui, ma ka aoao hoopii, me kona hoakaka ana ae, i ka hoea mau aku o kela makai e ike iaia i ka po ame ke ao, a i kekahi manawa, ua hoi pu laua a noho mauka o Puunui, a i ka hoi hou ana mai no kona home, ma ke-kahi la ae, ua hiamoe o Ernstine, maluna o kona moe, ahiki i kona hele ana i ka hana ma kela la. Mawaho ae o kela hoike, no ka [auna hewa, ua hoakaka pu ae o Margaret Kealai, no na mea pili i ka inu okolehao o Ernstine; ua kakooia mai kela hoike, e Mr. John Kuala, o ia kona ike ana i kela makai me ka omole okolehao maloko o ka halekuke o kona home, a ua hoole aku oia i ka inu ana i ka okolehao, i ka wa a Ernstine i koi aku ai e inu; ua hooia pu mai no hoi oia no kona ike i kela makai, i ka hele mau aku ia Margaret Kealai i ke ao ame ka po. He mau hoike lehulehu kekahi i waiho ae i ka lakou mau ike, e ku-e ana i kela makai, eia nae no na mea apau i kamailioia mai, e ku-e ana iaia, hookahi no pane a kela makai, o ia kona pili ole i ka hewa. O ka olelo hooholo a ka papa komisina makai, no ka hihia o kela makai, o ia no ka lokahi ana o na hoa apau o ka papa, a hoouna uku la he leka i ka Makai Nui Trask, ma ka Poalima nei, e hoike ana i ka mea i hooholoia, a mamuli o kela olelo hooholo, aole he mea e ae a ka Makai Nui Trask e hana ai, o ka hoopau wale aku no iaia mai ka oihana makai aku o ke Ku lanakauhale a Kalana o Honolulu nei. | | |
| | | | | | | | | | E ole ka piha eleu ame ka maka
ala o ka oihana makai o Honolulu
nei, pela iho la i ala ole mai ai ke-
kahi haunaele nui malalo ae nei
o Aala Paka, ma ka auwina la o he
Sabati i hala, i ka manawa i ma-
lamaia ae ai he halawai a ka poe
olohani, me ka hoopauia ana o kela
halawai, mamuli o ke kauoha a ka
Makai Nui Trask.
Ua ala mai no nae ke okaikai
ma kela halawai, ma ka manawa
a Henry K. Andrews, kekahi lala
o ka hui uniona, a lala hoi oloko
o ka oihana makai i hoopauia, e
haiolelo mai ana, me ke ku-e ana
i ka Makai Nui Trask, no ka hiki
ole ke papa aku iaia.
No kana mau olelo pili kino i ka
Makai Nui Trask, ua papa okoa ia
aku oia e noho malie, aole nae he
hooloheia mai, a ia wa i noke aku
ai ke anaina i ka huro, me ka nee-
nee Ioa ana aku a kokoke i kahi
haiolelo.
No ka hooko ana nae i ke kauoha,
hoopau i ka haiolelo ana, i pii
okoa aku ai na makai noluna o kahi
haiolelo, a kipaku aku la ia Mr.
Andrews, me ke komo pu ana mai
e kekahi mau alakai, ma ka hoo-
malielie ana i na manao pioloke o
ka poe olohani, ahiki i ka maalili
ana.
Ma ka pule mamua aku, he kau-
oha ka i haawiia ae e ka Makai
Nui Trask, e papa ana i ka mala-
maia he halawai akea e ka poe olo-
hani, mamuli o kona manao, e ala
mai ana kekahi haunaele ma kela
halawai, aka nae, ua paleia ae ia
kauoha, a malama aku la ka poe
olohani, he halawai, ma ka auwina
Ia o kela Sabati.
Ua hoea kino ae ka Makai Nui
Trask ma ka halawai o kela Sabati,
a hui pu me na alakai olohani, me
ke kauoha ana aku ia lakou, aole
e malama i ka halawai, me ka ae
ana o ka poe olohani, e hoopanee
i ka halawai, me ka hoike ana aku
o Pablo Manlapit, imua o ke anaina,
TO ia mea.
Ma kela wahi nae, i noi mai ai
o Henry J. Andrews, e aeia aku oia
hoakaka mai no na mea e pili ana
i na hoolala ana no ka La o na
Limahana; ua ae aku ka Makai Nui
Trask i kana noi, me ke kauohaia
ana aku nae. e kamailio wale no oia
maluna o na mea e pili ana i keia
Ia.
Ma kahi nae o kona kamailio wale
ana no ma na mea e pili ana i na
hoolala ana no ka la o na limahana,
na ku-e mai la oia i ka Makai Nui
Trask, ma ke kamailio ana mai,
aole loa he kuleana o ka makai nui
papa aku ai iaia i ke kamailio
ana maluna o kekahi mea.
"Ua ukuia keia paka me na dala
auhau a na kanaka o keia kulana-
kauhale," wahi ana. "No kealia
ke kumu e papaia ai kakou, i ka HALAWAI O KAUKA
ME KA MAKE HIKIWAWE Oiai e paani golf ana ma ka au-
wina, la o ka Poakolu o ka pule aku
nei i hala, mauka ae nai o Nuuanu,
ma ka kahua paani a ka Ahahui
Country Club, i hina ai o Kauka
Clifford Bell High, he kauka huki
niho ilalo a make loa me ka hiki-
wawe.
He eha ko lakou noi e paani ana
ma kela auwina la, a oiai oia e
hahau ana i ka popo 4 kokoke i ka
lua umi-kumamaha, o kona hina iho
la no ia ilalo a make loa.
He elua mau kauki e paani pu
ana ma ke kahua paani i kela ma-
nawa, na kaheaia aku la laua e hele
mai e nana i ke kumu o ka pilikia
o kela hoa kauka, a ma ka laua
ike, hookahi kumu o ka hoea ana
nai o ka make maluna o Kauka
High, mamuli mai no ia a ka paa
ana o ka pana o ka puuwai, a ma
kekahi olelo ana ae hoi, ua make
oia mamuli o ka ma'i puuwai.
Ma ka manawa i halawai ai kela
kauka me kona hopena poino, ua
hele aku kana wahine, no Puu Ohia,
no ka ike ana i kona hoahanau, he
nuhou kaumaha nae ka i hoounaia
aku iaia, no kana kane, pela hoi
i ka makuahine o Kauka High.
No na makahiki lehulehu ka la-
welawe ana o Kauka High, i ka
oihana kauka huki niho ma Hono-
lulu nei, me kona keena oihana ma
ka Hokele Iana, e hoomaka ana mai
ka makahiki 1896 mai ahiki wale
ao i kona make ana aku la. | hoohana ana i keia paka! Ua koho
au ia Mr. Trask i makai nui, aka
ke kaumaha loa nei nae au no ia
mea i keia wa, a ke manao nei au,
o ka hapanui no kekahi o oukou."
Ua papaia aku Ia pia e na makai,
e hoihoi ae i kana kamailio ana
maluna o kana kumuhana mua i
makemake ai e kamailio mai, ia wa i
hoomaka hou mai ai oia e kamailio:
"Ua hiki ia'u ke kamailio elike
me ka loihi a'u e makemake ai," i
kukala ae ai o Andrews, me ka hoo
mau ana mai i kona ku-e ana i ka
makai nui, ahiki i ke kauoha okoa
ana aku o Trask iaia e noho malie,
o kipaku okoa ia aku auanei oia.
Aole he hoolohe mai o Andrews i
kela kauoha, ia wa i pii aku ai ke
Kakiana Makaikiu Ross, noluna o
kahi haiolelo, a koi aku la iaia e
haalele i kela wahi, a i ka manawa
i hoole aku ai o Andrews ia kauoha,
ua hukiia aku la oia mai kahi hai-
olelo aku, o ka wa ia i uwa ae ai
ka aba kanaka, me ka holo ana
aku o na makai noluna o kahi hai-
olelo.
Mahope iho o kela uluao'a liilii, i
hui pu ae ai ka Makai Nui Trask
me kekahi mau alakai olohani, a
ma ka lakou kukakuka ana, i hooia
aku ai ka Makai Nui Trask, no
kona ae i ka malamaia o na hala-
wai akea, ina nae e kamailio ole ia
na mea e ala mai ai kekahi haunaele
a uluao'a, aka ina aole e hooloheia
kana kauoha, alaila e papa ana oia,
i na halawai akea a ka poe olohani. MAI POINO MAUWALE KEKAHI
OHANA. I keia keena mai ka Rev. D. K.
Kaaiakamanu o ka hele ana mai,
ma ke kakahiaka o ka Poalua nei
a hoakaka mai la i kona pakele ana
me kana kaikamahine ame kekahi
mau moopuna ana mai ka poino
mamuli o ko lakou ai ana i kekahi
i'o puaa o ka haawiia ana aku me
ka manao ole ae he pilikia kekahi
e loaa ana ia lakou ma ia ai ana; o
ka poe o lakou apau i ai i ka i'o
puaa ua pau i ka luai a ku a na-
waliwali maoli, a e ole wale no ko
lakou ka ana i ka hoonaha me ka
aila i palekana ai mai ia haawina
poino mai i moeuhane mua ole ia.
Ua hele kekahi kaikamahine a
William K. Kopa opio mai Hilo mai
i kekahi papa ahaaina i konoia mai
ma ke Sabati aku a ua hoi ae oia
me kekahi i'o puaa, a ia Mr. Kaai-
akamanu i' hoea aku ai i ko Kopa
ma hale ua haawiia mai la kekahi
i'o puaa iaia, a oiai, he mea ono
mau ia no hoi ka puaa, i kona hiki
ana aku i ka hale, ua hoomaka iho
la lakou e ai, elua wale no mau
mea o kela ohana o Kaaiakamanu
aole i ai, oia ka hunonakane ame
ka bebe hanau hou, hookahi moo-
punakane i liilii loa kana mea i ai
ai a ua pakele no oia, o ka poe
e ae o kela ohana i ai ua pau loa
i ka luai a ku a nawaliwali maoli.
O ke kaikamahine muli a Kaai-
akamanu, o Mrs. Emily Peka ka
mea mua loa i hoomaka ai ka luai
mahope koke iho no o ka ai ana,
a no ka nui loa o kona luai ana
a ua hakahaka maoli oloko ona ua
nawaliwali maoli ka oia, a e olo
e inu i ka aila a nui ka naha ana
pela wale no i palekana ai.
No ke kii ana mai i poi ua haa
lele aku la o Mr. Kaaiakamanu i ka
hale a hele mai la no ke alanui
Liliha, kahi o ka lakou halepoi e
kii mau ai, eia nae, aole oia i hiki
mai i kana wahi i makemake ai,
ua hoomaka koke kona nahu a hoi
awiwi aku la i ka hale, a iaia no
ahiki o kona hoomaka aku la na
ia i ka luai. Ua holo koke ke
kaikamahine hiapo, Mrs. Liloa Hau-
oli, i ka halekuai a loaa na omole
aila ehiku a me ia mau omole aila
i inuia ai i hoopau koke ia ai ka
luai ana.
No keia pilikia kuhao i loaa ia
oliana ua kahea okoa ia ae o Peka,
ka hunonakane a Mr. Kaaiakamanu
e hoi atu i ka hale, iaia i noi aku
ai e waiho mokaki mai ana kona
ohana. Ua haalele oia i kana hana
me ka hui hana uwila ia la no keia
pilikia. Ua loaa kekahi hoohuoi
iloko o lakou he laaumake paha
kekahi i hokaeia iloko o ia i 'o puaa,
aohe nae he mea hiki ke wehewehe
e hoopauia ae ai ia hoohuoi* | | | | | | | | | | | | | | | Ma kahi o ka hooili ana aku i na
ahewa ana maluna o ka Lunakiai
Hollinger, elike me na ahewa i hoo-
kauia maluna ona, e kekahi mahele
o na mana koho o Honolulu nei,
no kaua mau hana i lawelawe ai,
ma ke ano he hoa no ka papa luna
kiai o ke Kulanakauhale a Kalana
o Honolulu nei, ka hana nana i ho-
ala mai i na pilikia iloko o ka papa,
no na mahina loihi i kaahope aku
nei, ua oili okoa mai ka Loio A. L.
Castle, a lunahoomalu o ke komite
kuwaena teritore o ka aoao Repu-
balika, a haawi i kana kakoo ana,
me ka olelo pu ana ae, e pono e
haawiia na manao mahalo ia Hol-
linger, o kona hua'i ana ae i ke-
kahi mau hana epa i lawelaweia ilo-
ko o ke aupuni kulanakauhale.
Wahi a Mr. Castle, o ka paio
hahana mawaena o na hoa o ka
papa lunakiai, ua a'e aku ia ma
waho o na palena o na hana kalai-
aina, me ke kuhikuhi ana mai i na
hoohalahala a Hollinger e ku-e ana
i kekahi mau limahana no ke kolone,
a no ia keehina i laweia ae e Hol-
linger, he mea pono loa e haawiia
aku na mahalo a ka lehulehu nona,
e haawiia ai na apono ana no ka
hua'i hou ia ae o ke koena aku o na
hana kolohe a kekahi mau limahana.
O kela mau hana ma ka aoao o
ka Lunakiai Hollinger, wahi a Cas-
tle, aole ia he kalaiaina, aka he
hua'i maoli ae no i ka pololei ole,
o na mea i lawelaweia, a e lawe-
laweia nei.
Aole he mau hoakaka a Mr. Cas-
tle e pili ana i ke ku'iia ana o ka
Lunakiai Hollinger ame Ahia e ka
Meia Wilson, kela hana, i hoopuka-
ia ae ai he palapala hopu e Hol-
linger, no ka Meia Wilson, no ka
hoeha ana iaia.
Ua hoakaka hou ae o Mr. Castle
aia maloko o ke kahuahana hou a | ka aoao Repubalika, e hoopaa ana ia i ka aoao malalo o. ke kalaiaina maemae ame ka hooponopono aupuni kanaka makua, nolaila o na hoao ana apau e hoea aku ai i kahi o ka hookoia ana o kela kulana maomao a hoopono, aia ka aoao holookoa mahope olaila kahi i kakoo ai. "O ka paio maloko o ka holo kulanakauhale ua kaa aku ia mao o ke kalaiaina. O ke keehina mua, ua aeia mai ia ma ke ano he apuhi kalaiaina haahaa, ma ka hooneleia ana o ka papa hou mo kona maua e apono aku i kekahi mau hookohu oihana, o ku e ana i ka manao ma oli, aole i na olelo o ke kanawai 0 ka paio o keia wa aole ona kuleana me ke kalaiaina. "Ma ka'u hoomaopopo, ua hoohalahala o Hollinger no ka manawa i oi aku mamua o ka makahiki no ka hoopono ole o kekahi mau limahana o ke aupuni kulanakauhale, me ka aluhee ma kekahi wahi e ae, aka aole nae i hana i kekahi mea ma ke ano akea, ahiki i ka ili ana aku o ke ko'iko'i maluna ona ka hua'i ana ae i na mea maloko o ka oihana wai. He mau kumu hoohalahala e ae kekahi ana i hoala mai ai, e pono ai ke huli a noiiia aku me ka wikani, mamuli o na mea i ike mua ia me ka maka'u ole. Ina ia he mea e hoalaia aku ai ka noonoo maikai o ka lehulehu, maanei e pono ai i na makaainana maikai ke mahalo aku ia Hollinger, no ka mea ana i hua'i ae ai, a e koi aku e ikeia ae na men aku i koe. Aole keia he kalaiaina, aka he noonoo kanaka maoli uo. "E apono ana ka lehulehu ina e lawelaweia he hooia kaawale ana ano, me ke kokua ana mai o kekahi loio makaukau mawaho ae, a e komo aku iloko o kela hana, a e lawe mai i kekahi hoopii karaima me ka hakalia ole." | | | | | | | | | | | | | | | | | Mahope iho o ka hui kukakuka ana o ka Lunanana Kukulu Hale Lewis Abshire o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, me ka Hope Loio Kalana Godbold, ame Hugh C. Tennet, o ka hui hooia Henry Davis Audit Co., Ltd., ma ke kakahiaka o ka Poakahi aku la i hala, i hoopauia aku ai o Sam Oneha, ke kakauolelo poo oloko o ke keena o ka lunanana kukulu lale, me ka hoakaka ole ia o kekahi kumu o kela hoopauia ana aku. Aole he mea i maopopo iki ia Sam Oneha, no ka manao aua o kona poo e hoopau iaia mai kona kulana aku, ahiki i kona huli hoi ana mai, no kona keena mahope o ka aina awakea ma kela la. Maluna o kona pakaukau e waiho ana he leka, i kakauia e Lewis Abshire, ka lunanana kukulu hale, a iaia i nana iho ai i ka manao maloko o kela, leka, akahi no oia a ike, eia ka he leka kela no ka hoopau ana iaia. Penei iho ka manao maloko o kela leka: "Aloha Oe: "Ma keia ke hoikeia aku nei ia oe, ua pau kou noho hana ana ma ke ano kakauolelo poo no kela keena, e hoomaka ana mai keia la aku." Mahope o ke kakau ana i kela leka, a waiho aku la maluna o ke pakaukau o Sam Oneha, i haalele iho ai o Lewis Abshire i kona keena, aole oia i huli hoi mai, ahiki ka hora elima o kela la, a wahi ana KI AKU A KI MAI MA-
MULI O KE KUHIHEWA E hoakaka ana kekahi lono mea
hou o ka loaa ana ae i ka Adver-
tiser mai Lahaina mai no ka pakele
mahunehune ana o kekahi mau ma-
kai kuikawa mai eha a i ole mai
make mai no paha ma ka po o ka
Poaono aku la i hala, maloko o ka
mala-ko makai aku o na hale o ka
poe limahana o ka paumawai, ma
ka manawa o ko lakou kuhihewaia
ana e ke kanaka kiaipo he poe Pi-
lipino olohani, e hoao ana e aihue
i kekahi mea o kauhale o ka pau-
mawai. He mau poka ka i kiia mai,
o kahi i laki ai aohe mea hookahi
i poino.
Oiai o Sam Mookini, he kapena
no ka Pualikoa Kiai Lahui no La-
haina , e holo mai ana maluna o kona
lio no na kauhale o ka paumawai
ua ike mai la oia i kekahi mau Pi-
lipino ana o ka hoohuoi ana he hana
kolohe ka lakou, e maauhele mawaho
aku o na kauhale a e hele ana ma-
luna o ke alahao no Olowolu. Ua
hoike koke mai la oia i ka lohe ia
Joe Hinau, ke kapena o na makai
na lakou e kiai ana i na kauhale o
| ka paumawai, a nana i kelepona aku
i ka hale o ka oihana makai e noi
aku ana no ka hoouna ana ae i mau
makai hou, o ia na makai i hookoeia.
Ua hoounaia mai ekolu mau kaa
otomobile e ka Hope Makai Nui Ka-
luakini me ke kukui ole a kukuluia
mamua aku o na puka e komo aku
ai iloko o na bale, a oiai ua lako
na makai me na kukui hoolele ma-
lamalama ame na pu panapana ua
kau like aku la i na waha o na u
ma kahi o na puka ale. O Hinau
ame na kanaka kiaipo kekahi i ki
mai i ka lakou mau pu, eia ka a
mahope iho o ke kaua ana i ike ai
lakou i ko lakou kuhihewa aohe e
kala na Pilipino i hookaawale mua
aku ai ia lakou.
Mai ka po Poakahi mai ka ma-
mua aku e maauhele mau aku ana
na Pilipino i kela ame keia po ia
kauhale no ka hoao ana e loaa i ma-
nawa kapono no lakou e komo ai
iloko o ka hale paumawai aohe nae
he loaa iki. Ma ka po Poalima,
o ia ka Poalima o ka pule i hala
aku la, ua hoao ka na Pilipino e
hoowalewale i na kiaipo, na makai
hoi i hoonohoia ai e kiai ia mau
kauhale, i mea e hookaawaleia aku
ai na makai mai ka lakou wahi e
kiai ana, ma o ko lakou kahea hoo-
punipuni ana mai no ka haawi aku i
kekahi kokua, ma kahi kokoke ma
ka aoao makai ma Olowalu o ka
hale pauma wai, aohe nae he pani o
na makai. Aohe o Hinau i hoolohe
aku la kahea, ua maopopo iaia he
kahea kolohe ia. Ua kauoha mai
la oia i kona mau kokua e noho a
kiai ma ko laua mau wahi i hoono
hoia aka ai. O kahi i laki ai o ke
puhi ole ae o na Pilipino i na mala-
ko i ke ahi. | ua hala oia no na kuaaina, no ke-
kahi mau hana i pili i kona keena.
Ma kona manawa nae i ninauia
aku ai, i kona wa i hoi mai ai, ao
ke kumu o kona hoopau ana aku
ia Sam Oneha, o kana pane, aole
oia i ike iki i kekahi mau kuma
hoohalahala e ku-e ana i ka Sam
Oneha hana maloko o kona keena.
Wahi ana, o ko ala ana mai o
kekahi mau hoohalahala e ku-e ana
i kekahi luna oihana, ua lawa ia, no
ka hoemi ana mai i ka waiwai o
kela luna oihana, ina paha ua pili
kekahi hewa iaia, a pili ole paha,
me kona hoole loa ana i ke kamailio
ana ae i kekahi mau mea, e pili ana
i ko kakauolelo i hoopauia.
Mamuli ka o ke kauoha a ka Lu-
nakiai Hollinger ame ka Lunahoo-
ia Bicknell iaia, e hele e hui pa
mo ke keena o ka loio kalana, no
na hooia e pili ana i ka pilikia i
ikeia no Sam Oneha, pela iho la oia
i hele aku ai e hui pu me ka Hopo
Loio Kalana Godbold ame Mr. Ten-
nent ma kela kakahiaka.
Ma ka mea maopopo loa, o kela
hoopauia ana aku o Sam Oneha,
mai ka noho kakauolelo poo ana
noloko o ke keena o ka lunanana
kukulu hale, o ka hoopena ia o na
mea a ka Lunakiai Hollinger, i ahe
wa aku ai i ka Meia John H. Wilson,
no ka hoopakele ana i ka poe kolohe,
e noho hana ana malalo o ko aupuni
kulanakauhale, a i ku'iia aku at
ka Lunakiai Hollinger e ka Meia
Wilson, ma kekahi halawai a, ka
papa lunakiai, ma ka pule aku nei
i hala, ahiki i ke ku okoa ana imua
o ka aha hookolokolo, no ka hewa
hoeha.
Wahi a ka Lunakiai Hollinger,
ma ka auwina la o kela Poakahi,
aole ka e kala oia i kamailio mua
aku ai ia Abshire, he mau mahina
ae nei i hala, i ka wa i hele ai e
Sam Oneha i kona hoomaha, au
e hoonoho hou iaia ma kona ku-
lana oihana.
Ua hala ka Meia Wilson, no na
kuaaina ma ke kakahiaka o kela
Poakahi, me ka maopopo ole iaia,
o ka hoopauia ana o Sam Oneha,
mai kona kulana aku, a i kona hoi
ana mai ma ke ahiahi ana iho, a
lohe no kela hoopauia ana, o kuna
wale no o ka olelo ana ae, he ku-
leana ko ke poo o kekahi koena
oihana e hookohu aku ai, a e hoo-
pau ai paha i kekahi mea e noha
hana ana maloko o kona keena, me (Nana ma ka aoao 2) KU-E KA BISHOP ESTATE I KA
UKU AKA I NA KOINA. No ka pii loa o na koina a ka aha federala o ke kau ana mai ma ka hihia a ke aupuni Amerika e ku e ana ia Sue ame Koichi Shopi ame ka Bishop Estate i hookomo ae ai na kahuwaiwai o ka Bishop Estate ma ka Poakahi iho nei he hoopii hoohalahala e ku-e ana ia huina o na koina i kauia mai. O na koina o ka aha i kauia mai he $116, ma ka manao o ka aoao i koiia mai, "ua kaulike olo loa a ua ku-e hoi i na rula ana a ke kanawai," elike me na hoakaka ma-loko o ka palapala hoopii i hooko-moia ae e ka aha e ka Bishop Estate. He manawa aku nei i hala ua hopuia o Sue ame .... Shoji no ke kuai waiona, no ka lua o ka manawa, mahope iho o ka hoopukaia ana aku o kekahi olelo papa ia mau Kepani noho hoolimalima ma-luna o kekahi apana aina o ka Bishop Estate makai ae nei o Kewalo, aole e kuai waiona hou, a eia nae, ua hoolohe ole ia ka olelo papa, ua hopu hou ia ia mau Kepani no ke kuai waiona, ka hewa, no i papaia aku ai aole e hana hou, no ia kumu i ka maopopo ana i ka aha federala ua pili ka hewa i na mea i hoopiiia ua hoopuka mai la ka aba i ke kauoha e panikuia ia wahi no hookahi makahiki. Ma ia manawa a ka aha i hoo-puka mai ai i ke kauoha ua kauia mai ka huina o $116 na koina o ka aha maluna o ka Bishop Estate, ka ona nona ua wahi la, a oiai ua pii loa ia huina i koiia mai i ka manao o na kahuwaiwai o ka Estate, no ia kum'u i waiho ako al o Arthur Withington , ka loio ma ka aono o ka Bishop Estate, he hoopii hoohalahala ma ka Poakahi nei. | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | MAKEMAKEIA I IWA-
KALUA MAKAI HOU No ka nui loa o ka poe aihue i
na kaa otomobile, iloko na pule
aku la i hala, ua manao ka Makai
Nui Trask, e noi ae i ka papa o
na lunakiai i iwakalua mau makai
hou, no ka hopuhopu ana i ka poe
aihue kaa otomobile.
0 keia mau makai hou, ma ka
manao o ka makai nui, aole lakou e
komo i na lole oihana elike me ko
na makai maoli, aka me na lole no
o na makaainana, i holopono ai ka
lakou hana, hakilo a hoomakakiu i
ka poe aihue kaa.
Ma na mea i hoomaopopoia, aia
iwaena o na keiki opiopio, ka ha-
panui o kela poe aihue kaa, ua loaa
ka ike i kekahi poe o lakou, i ka
wehe ana i na kaa otomobile, i paa
i ke kiia, aole hoi he olelo ana no
na kaa ki ole ia, ua hiki kela mau
kaa, e laweia i na manawa apau
e makemakeia ana e ka poe aihue.
Wahi a ka Makai Nui Trask; ma
ka manawa e hoikeia aku ai ka lo-
he i ka oihana makai, no ka aihueia
ana o kekahi kaa, e haawi koke ia
ana ke kauoha i na makai ma ko
lakou mau wahi o ka hana, e ma-
kaala i ka helu o ke kaa i aihueia,
o ka pilikia nae, e hapalaia ana ka
helu i ka lepo a pohina, a i kekahi
mauawa, e wehe maoli ia ana ka
helu, ma kela ano, ua lilo no i hana
paakiki, ka loaa koke ana o ke kai
i aihueia, a paa paha ka poe aihue
ma ka hapanui o na kaa i aihueia, ua
loaa aku kela mau kaa ma na wahi
mawaho aku nei o ke kulanakauhale
i haaleleia e ka poe aihue; aka no
na alahele e paa ai lakou i ka hopuia
o e hoemiia mai ai paha kela hana
aihue, pela i makemake ai ka Makai
Nui Trask, e loaa na makai iloko o
na lole o na makaainana, e hoomaka-
kiu mau ai ma na wahi apau o ke
kulanakauhale nei, o ka oi loa aku,
ma na wahi o na halekeaka.
Eia na limahana o keia keena pa'i
ke hoomaha nei i kela ame keia
pule, elike me ka maa ma na ma-
kahiki aku nei i hala. No ke kulike ole o ka palapala
noi holo moho a Mr. Jas. H. K.
Keawehaku o Hookena, Kona Ha
waii, o ka hoouna ana mai i ke
kakauolelo o ke Teritore me ka
manao o ke kahawai, i hooleia ai
kela palapala noi, e hiki ai no nae
iaia, ke waiho mai i palapala noi
holo moho hou, no ka hale o na
lunamakaainana. | HOIKE O HOLLINGER I NA
HAKA POHOLALO I LA-
WELAWEIA Ma ka hooko ana aku, i kana mau mea i kamailio ae ai ma ka pule aku nei i hala, e waiho ae ana oia imua o ke akea, i na hooiaio ana, no ka lawelaweia o na hana poholalo maloko o kekahi mau keena oihana o ke Kulanakauhale a Kalana o Honolulu nei, i waiho ae ai ka Lunakiai Hollinger he palapala imua o ka halawai a ka papa o na lunakiai, ma ka Poalua aku la i hala, maloko o ia palapala, e hua'i pau, ana oia, i na no 'ahuna i ikeia maloko o kekahi mau keena, no ke kakoo ana i na kumu ahewa ana i hooili aku ai maluna o ka Meia Wilson, ame kekahi mau luna oihana e ae. Ma ke ano nui, o kela palapala, e koi ana oia, e lawelaweia na hana noii a kuekaa i na hana poholalo o na keena oihana, me ka wikani. E ahewa ana oia i ka Meia Wilson, no kona lawe koke ole ana ae i na keehina kupono apau, i pili aku i kona kulana oihana, ma ka manawa i hoohuoiia ai o D. S. K. Pahu ame J. P. Awana, no na hana poholalo, i na dala o ka oihana wai, a mamuli wale no o kana mau hooikaika ana, akahi no a kapaeia aku kela mau limahana mai ko laua mau kulana pakahi aku. O kela kapae koke ole ana aku a ka Meia Wilson, ame W. A. Wall, i na li-mahana maluna ae, ua kapa aku ka Lunakiai Hollinger, i kela hana, he kalaiaina. No na hana poholalo maloko o ke keena o ka lunanana kukulu hale, e hoomaka ana mai ka manawa mai e noho poo ana o Cain no kela keena, ua hoakaka ae ka Lunakiai Hollinger, ua maopopo i ka Meia Wilson, kela mau hana, aole nae ona wahi mea a lawelawe ae i kekahi mau alahele, e kapaeia aku ai, na limahana i loaa na hoohuoiia maluna o lakou. Iwaena o kekahi mau kumu hoohalahala no oa hana poholalo i Ia-welaweia e ke keena o ka lunanana kukulu hale, wahi a Hollinger, ua loaa aku ka ike iaia, no ka laweia ana o na papa no ka halekula o Kaahumanu, a ma kekahi la mai, i kiiia aku ai kela papa, a laweia aku no kahi okoa, me ka lawelawe | | | | | | | | |