Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXIII, Number 39, 25 September 1924 — Page 3

Page PDF (1.66 MB)

NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H., POAHA, SEPATEMABA 25, 1924. EKOLU
HE MOOLELO
No Ke
Kaikamahine O Ka Pouli
Ai Ole
Ka Iliohae Iloko o ka Aahu Huluhipa ame na
Alahele o ka Poe Ino.
"Heaha auanei he pomaikai nui kela no Pilipo wale iho no, e lilo ana kona mau waiwai i kumu nona e noho aku ai iloko o ka lako ame ka hanohano; a o kela waiwai auanei kekahi kumu nui e hoomakaleho mai ai na wahine opio e lilo aku eia i kane na kekahi o lakou. E hoomanao iho oe, he nui wale o na wahine e ola mai nei i keia la, i makemake i ka waiwai ka hanohano ame ka lako, aole; ana lakou e hoohakalia, i ka haawi ana mai i ko lakou mau kino, ina ia he kumu e hookoia ai ka iini a ko lakou mau makemake. No'u iho nae, ua kaokoa loa ko'u manao, mai ka manao mai o ka hapanui o na wahine. He mea liilii loa ke dala, te waiwai ame ka hano-hano ia'u, o ka mea ano nui, o ia no ka loaa o ke aloha oiaio, mawaena o ke kane ame ka wahine. "Malia paha iwaena o ka hapanui o na wahine o ka honua nei, e lilo ana o Pilipo Kuaina, i mea hoohihi na lakou, aka no'u nei la, aole i kulike ko'u manao me ko lakou." "Alaila e olelo mai ana anei oe ia'u aole, oe e mare aku ana iaia, ina aia ke aloha oiaio iloko o kela kanaka nou ?' Aole, anei oe e mare iaia, no ka hooluolu ana aku i te manao o kou makuakane?" "Ina no oia ke kanaka hope loa e ola ana, ma ka honua nei, aole loa au e, ae ana e mare aku iaia, ne ke kumu aole o'u wahi lihi hoihoi iki iaia. Ua lawa keia ala ana o kakou, hele mai la ko'u mau maka a lulumi i ka makehiamoe. nolaila o ke aloha no kou e Mr. Kakona," me ke ku ana ae o Kaloke iluna, a haa wi aku la i kona aloha poeleele i ke Kenerala Rudena a i ka poe apau maloko o kela keena hookipa, o kona hoi pololei aku la no ia, noloko o kona rumi moe, no ka hooluolu ana. Ma kela, komo ana aku o Kaloke iloko o kona rumi moe, wehe ae la oia i kona lole, a komo mai la i kekahi lole moepo, me ka hele ana mai a noho ma ka aoao o kana pakaukau kakau, alaila lawe mai la i kiina mau lako kakau apau a waiho imua o kona alo, me ka hoopuka ana ae i keia mau olelo: "Aole o'u wahi manaoio iki, i na mea i kamailioia mai nei na ke kuhihewa o na kanaka kakau, nupepa ma ka lakou mau moolelo e hoopuka ai ; aka i wahi nae e hoopauia, ai ko'u pohihihi e kakau ana au i kekahi leka i ke kanikela Sepania e noho mai la ma Wakinekona, a e ninau aku iaia, ina ua maopopo iaia na mea e pili ana i ka puulu o na kanaka powa, ame ka Momi o Bacelona. Ua hookahaha loa ia mai ko'u manao, no ka lilo o ka moolelo o kela wahine, i mea ano nui ia Mine." MOKUNA XI. I kela hoi ana aku e Kaloke noloko o kona rumi, ua hoolalau wale iho la no o Mine, ma ke kamailio ana me na keonimana ahiki i ka hoea ana mai o Kamuela ke kauwa lawewe, me ka hoike ana mai, ua makaukau na meaai, ame ka waina, ia wa oia i noi aku ai i na keonimana e hookuu mai iaia, e hoi e hooluolu, a hele aku la hoi na keonimana noloko o ke keena aina, no ka hoohala ana i kekahi manawa, ma ke kamau kiaha ana ame ka ai ana i kekahi mau meaai mama. No ka hora hookahi a oi aku, ka hoohala ana o na keonimana ekolu maloko o kela keena, ma ka pa kiaha ana, ame ke kamailio ana, no ka hookamaaina pono ana ia lakou iho, a iloko o kela manawa, akahi no a ike iho o Matado, i ka naauao o kona hoopoino mua ole ana i ke ola o. Pilipo, no ka mea ina i hooko oia i kela hana, pela kona hoea ana mai imua o Kene-rala Rudena, ma ke ano o Pilipo Kuaina, e loaa pono ana kana mau hana kolohe apau, ke ike pu la no hoi oia i ka holopono loa o na mea apau i hoolalaia mawaena ena ame Pilipo oiaio ma ka loaa ana aku iaia o kekahi mau ike ano nui, mamua ae o ka manawa. Iloko o na hookaau olelo ana mawaena o na keonimana ekolu, he mau manawa lehulehu ka Kenerala Rudena, i hoohele ae ai i kana kamailio ana ma na mea e pili ana i na la opio o ko Pilipo ola ana, pela hoi kekahi mau ano o kona makuakane eia nae, ma na pane apau i haawiia, aku e Matado, he mau mea oiaio wale no ia e hiki ole ai ia Kenerala Rudena ke ike mai, aole keia he kanaka kolohe, a ua hoopauia, ae hoi kona mau ano kanalua apau, mamuli o ko Matado hoakaka ana aku i na mea e pili ana i na leka lehulehu i kakaina mawaena o ua kenerala nei ame Pilipo Kuaina, oiaio, na mea a ua o Kenerala Rudena i ike ai, aole he poe e ae i maopopo i kela mau mea aka oia wale no ame Pilipo. Aia no nae iloko o Kenerala Rudena ke ano kanalua no ke kulike ole o keia kanaka ana e kuhihewa nei, ke keiki pono a kena hoaloha, aka nae, wa hoao ola elike me ka hiki laia ke hana e hoauhee loa aku la ano kanalua ona, a e manaoio iho o keia i'o no ke keiki a Robaka Kuaina kona hoaloha, kahiko, Ua hele a aneane e kani ka hora umi-kumamalua ma kela po hoike ae la o Kenerala Rudena, na ka hoopau o ko lakou nanea ana a ei hoi Iakou e hooluolu, o ka haawi ae la no ia o na mea apau i ko lakou aloha, a hoi aku la o Pilipo oiaio no kona rumi, me ka haawi ana mai nae i kekahi hoailona no kona makemake e heie mai e hui pu me Matado, maloko o ko na rumi, ma kekahi manawa a kela po.
No Kenerala Rudena nae, ua hele like aku la oia me Mata
do noloko o ka rumi i hookaawaleia no kana malihini; a ma
mua o kona haalele ana aku ia Matado, hooninau mai la oia
i kekahi mea ano nui loa ana i makemake ai e ike, ma ka
ana mai: "Auhea oe e Pilipo kuu keiki, ke manao nai au, aole i po ina ia oe, ka manao nui o keia huakai au o ka holo ana ma nei no Pinelana nei. Ua ike ee i ka'u mau kaikamahine a e kou mau hooilina hoi; nolaila ke makemake nei au e ninau aku, pehea la kou manao no laua?" "Heaha auanei aohe a'u mea e ae e hoike aku ai ia oe no kau mau kaikamahine, o laua kekahi mau momi makamae loa a kekaki makuakane e haaheo ai. "Aole o'u makemake i ka pane hoolalau o kena ano e Pilipo E kamailio mai i kou manao maoli, elike me ke ano o kou ma -kuakane a'u i kamaaina ai. Ina i kou makuakane keia ninau a'u i waiho aku la, aole oia e hoolalau ana i ka pane ana mai i kona manao maoli. Pehea kou manao e Pilipo no kuu mau kaikamahine, ame ka hoohui ana i na ohana a elua i hookahi?" "He nani hoi ia, ke ake mai nei oe e ike i ko'u manao oiaio ea eia wale no ka'u mea e kamailio ae ai, ma hei oiaio na mea a ka poe haku mele i olelo ae ai, e hoohua moi ke aloha alaila aoia e hewa ia'u ke hoike ae, ua makaukau loa au e waiho aku ia'u no ke kapaia mai he hunona nau. "I hoike aku no au i ka mea oiaio ea, u a kailiia aku i ko'u puuwai a lilo, iloko oka hoohihi ame ke aloha! Aohe a'u na-na, ina oe e kapa mai -ana i kekahi mau inoa maikai ole ma-luna o'u, e keia maoli nae ka mea oiaio loa, e hiki ole ai ia'u
ke huna iho.
"Ua haulohia au i ke aloha, mai keia manawa mua loa mai
a ko'u mau maka i kau aku ai maluna o ka moiwahine o na wahine apau, ka mea a'u e manao nei, e lawe mai iaia i wahine mare na'u. Elike me kou aloha i ka i'o o kou i'o, ame ke koko pela iho la ke aloha Hoaa ia'u no kau kaikamahine, e lilo aku ai ko'u ola ana imua o kona alo, i olinolino kamahao no ko'u ola Ina. Aia o Hau kaikamahine, ka u'i,ka nani, ka oiaio ame ka maemae!" "Aohe mea nana e hoole ae i ka u'i ame ka huapala o ka'u kaikamahine, ua kulike loa oia me kona makuahine, o keia iho la ka hookoia ana o na mea i hoakakaia ma ka Palapala: He-molele: 'I ka mea i loaa iaia, e haawiia aku ai'. He kaikama-line laki maoli o Mine, no ka mea mawaho ae o kona lilo ana i hooilina no Pinelana nei, e komo pu ana oia iloko o na hauoli ana, me oe iloko p kou mau waiwai apau." "Auhea oe e Kenerala Rudena, aole, e hiki ia'u ke hoole aku i ka pololei o kau mau mea i kamailio mai la no kau kaikama-hine hiapo, no ka mea o ka u'i ka huapala, ame ka nohea o kau kaikamahine, ua lawa ia no ka hoohina ana i ke kupua o kekahi kanaka opio, aka aole nae nona ka'u mea i kamailio mua aku nei. "O kau kaikamahine i haulehia ai au i ke alehu, he kaika-mahine oia nona ka puuwai i piha me ka oiaio ame ka mae-mae ; no ka mea aole ma ka u'i- o ka helehelena ka'u i nana aku ai, no ke ano o ka'u wahine, aka ma kona mau ano maloko o kona uhane. Ina owau ke kuleana e koho ai i ka'u wahine e mare ai, maiwaena mai o kau mau kaikamahine, alaila ka koho nei au ia. Kaloke, aole ia Mine." "O e Pilipo kuu keiki!" i hooho ae ai o" Kenerala Rudena, me ka hopu ana mai i ka lima, o ke kanaka komohewa, a puli-ki iho. la. "Aohe, wahi lilo o kou makuakane ia oe, na ke Akua e hookau mai i na hoopomaikai ana maluna iho ou no ka naauao o kau koho ana. "Ke hauoli loa nei kuu uhane, no kou koho ana ae i kuu Kuini, ka malamalama o kuu, ola ana, oia kau wahine, a ma ia koho ana, i hoike mai ai ee i kou naanao ame kou noeau. He kaikamahine huapala, o Mine, e haaheo ai ke kane e mare ai iaia i wahine nana; aka nae o keia iho la ka oi ae o ka pono, aole hoi e hooneleia kuu Kuini, me kekahi pomaikai, i kona mau la e ola ana. Ua pomaikai o Mine, ua lilo bia i hooilina no ko'u mau waiwai, aka ma ka mare ana aku auanei o Kuini ia oe e Pilipo, e komo pu aku ai oia, iloko o na hauoli ana, iloko o kou mau waiwai, aole hoi maluna wale no o Mine, na waiwai apau e holo aku ai." "Ua lohe aku la no oe e kuu kenerala maikai i ko'u manao, o ka'u wale no e makemake nei, e hunakele loa kaua i keia meahuna, me ka hoike ole ae imua o kekahi mea, ahiki i ka wa kupono, aole loa no e hoikeia aku kelia mea ia Mr Kakona, oia o kela kekahi o na kanaka hiki ole iaia ke huna iho i na meahuna o keia ano. Hookahi kumu nui o ko'u make-make ana e hunaia kela mea e kaua, no ka haawi ana aku i manawa nui no Kaloke, e hakilo ai no ko'u mau ano, mamua o ka maopopo ana aku, iaia, ua haulehia au i ke aloha nona, a ua makaukau hoi e lawe mai iaia i wahine mare na'u." Haawi aku la o Kenerala Rudena i kona ae, na kela manao o Matado, me ke kuhihewa nae, o Pilipo Kuaina oiaio kana e hoopaa la i kekahi aelike, alaila mahope iho e ka haawi ana mai i kona lima, no ke aloha ana, haalelo iho la oia i ka mea komohewa maloko o kona rumi, a hei pololei aku la no kahi i waiho ai o kona rumi moe. Ke hoolohe malie la o Matado ahiki i ka meha ana o na kapuai wawae o Kenerala Rudena, alaila wehe ae la i kona mau kamaa, me ke kinai ana iho i ke kukui a pio, o kona oili aku la no ia iwaho, me ka namunamu ana iho i keia mau olelo : "E kakali malie oe e Pilipo, malia o ka noonoo iloko ou, eia no o Kenerala Rudena me a'u kahi i kamailio ai ; aka aohe nae a'u nana, ina no kou hele mai a hele ole mai paha, he mea pono, e halawai koke au me Mine, mamua o ka hoao ana o kela wahine ino, e holo mahuka mailoko aku nei o keia hale, i keia po. Auwe, heaha la hoi keia mea!" me ka haha wale ana aku no o kona mau lima, iloko o ka pouli alaila hooho ae la: "O oe ka keia e Mine! Manao paha oe e hiki ana ia oe e keia wahine ino lapuwale ke pakele mai ia'u aku." O Mine i'o kela o ka pa ana aku i na lima o Matado, e hele mahuka ana ua wahine nei, no ka mea ua kahiko oia iaia iho me kekahi lole kaahele no kahi loihi, a e paa ana hoi iloko o kekahi lima, he paiki uuku, i piha i na lako gula hoonani ua hoohokaia nae kona mau manaolana apau no ka palekana mamuli o keia loaa ana aku ia Matado a kauohaia aku la e hoi hou oia noloko e kona rumi. "Ua pomaikai maoli au i kou loaa ana ia'u e keia wahine ino," i pane aku ai o Matado, mahope iho o ka laua komo ana aku iloko o ka rumi o Mine; a uhae ae la i ka iluna mai ka helehelena mai o ua wahine nei, me ke kula'i ana aku a hina iluna, o kekahi ko-ki, "Aohe no he wa, a pakele oe mai kuu mau lima aku aole nae i ae mai na akua haukae apau o ka po e lanakila oe, a e lilo i mea nana, e kumakaia ae ia'u imua o Kenerala Rudena." "Ina au e kumakaia ia oe, heaha iho la ko'u hewa ma ia mea?" i pane mai ai o Mine, iaia i ala ae ai a noho pono iluna, me ka huli papu ana mai imua o Matado, o ia no oe o kekahi iole i paa iloko o ka umii "E hoomanao hoi paha oe e Matado, ma kou manawa i hoea mai ai maloko o keia home, ua alai ae oe i ka holo ana mai o kekahi pomaikai nui maluna o'u; ua hoonele mai oe ia'u i ka home, ka waiwai, ame ka makuakane, na pono pilipaa loa, i kuleana ai au, a o ka mea oi loa aku, aole loa e hookoia ana ka iini a kuu puuwai, e lilo aku i wahine na ke kanaka hookahi wale na a'u i aloha ai. "Ua hiki ia oe ke akaaka mai no ke pahenehene ana ia'u, aole nae o'u nana aku no ia mea. Aia anei kekahi manae kanalua iloko ou no ke ano o ko'u aloha no kela kanaka? Ala anoi he manao kanalua iloko oil, no ko'u kuleana, i na mea apau maloko nei e keia home, elike me ia au i ike mai ai ia'u? Aole anei ou manaoio owau hookahi wale no ka hooilina o Kenerala Rudena, no ka mea p ko'u makuakane ponoi ia?" "Aole loa o'u wahi manaoio iki, i kena mau mea apau au e kamailio mai nei e Mine. Me ka hoonui olelo ole aku, e lilo ai i kumu hoopaapaa mawaena o kaua, o keia wale no ka'u mea e hoike aku nei ia oe, aohe ou wahi lihi kuleana iki ia Kenerala Rudena, ma ke ano oia kou. makuakane, oiai ke ola mai nei no kou makuakane oia o Felipo Julito, ke kane mua a Inoka Baroni, kou makuahine. No keia hoakaka a Matado, hehee iho la o Mine iluna o ke ko-ki, me ka piha i ke kahaha ame ka hoka, a o ia ka Ma-tado i hoomau hou aku ai i ke kamailio ana : "E hoomanao iho oe e Mine, aole au i noho pouliuli no na mea i hala, he oiaio nae, ua kaawale, loa au mai Sepania mai, eia nae, e hotea mau mai ana no na hoike ia'u, i kela ame keia manawa, mai kuu hoahanau mai; nolaila ua like na kou kulana he mea komohewa, me ko'u; aohe ou wahi lihi kuleana iki, i kou kulana maloko o keia home; a o ka mea oiaio ea, me ka aihue ame ka limanui i komo mai ai oe ma keia home, aole pela ke ano o ko'u kulana, i haawi maoli ia mai no ia'u, e ka mea i kuleana ; a ina i holopono kela manao holo mahuka ou i keia po, a manao oe e kumakaia ia,u, aole loa ia he kumu no'u e pilikia ai, elike paha me kau o ka hoolala ana, no ka mea o komo mai ana no o Pilipo, e hoopakele ia'u. (Aole i pau)
HE MOOLELO KAMAHAO
No Ko
Geofere Lanakila Ana
A I OLE KE KEIKI MAKUA OLE I PALUA KA HANA EPAIA.
I ka hala ana o kekahi mau minuke ia Keaka, hoi mai la a
ma kahi o kona noho a haule ino iho la a papa mai la ia Geo-
fere:
"Ea, e ka Haku Geofere, mai kamailio hou mai oe no ia
moolelo manaonao, no ka mea aole hiki ia'u ke hoomanawanui
hou iho i ka ehaeha ; aohe o lakou makemake i kekahi kauka
a nana e hoike aku ia lakou ua make oia-e. hoike wale mai no
oe ia'u no kahi a lakou i kanu ai iaia. E hele aku ana au a
nana iho i kona he, alaila o ko'u holo hou aku no ia no Ause-
teralia, no ka mea aole hiki ia'u ke noho hou iho maanei."
Me ka hana nui ma ko Geofere aoao i hoomalielie aku ai ia
Keaka ahiki i kona maliu ana mai i ka i ana aku?
"E Keaka, e manaoio mai oe i ka'u mau mea apau e hoike
aku nei; aohe i make o Magare, aole wahi he kupapau iki i
loaa aku ia'u ma kekahi wahi e hoopuni mai ana i kahi hale
kahiko o olua."
Nana pono mai la o Keaka a ninau mai la—Pela anei ka
mea oiaio?"
"O keia ka mea oiaio, a o ka oiaio wale no a pau aohe mea
e ae o ka oiaio wale no."
"Hu! Kupanaha!— Aohe he kupapau, — aohe koronero, —
he kauka nae ka mea i kiiia !" i namunamu iho ai ke kanaka,
akahi no a hoomaopopo oia, me he mea la ua hiamoe oia akahi
no a puoho ae a ike i ka malamalama.
KU ae la o Keaka iluna a hopu iho la i ka poohiwi o Geofere
a ninau iho la : "E ke keiki he manaoio no anei iloko ou aole,
i make o Magare a ke ola mai nei no oia ma kekahi wahi, a
aole hoi oia i make ia'u? E hoike mai ano, Ina e hoike mai
ana oe he mea oiaio ia, owau kau kauwa elike me ka loihi o
ko'u mau la o ke ola ana."
"Ua piha loa o Keaka me na manao pihoihoi. E naka wale
ana no kona kino me he mea la ua loaa oia i kekahi ma'i haa-
lulu hikiwawe loa, a ke ike ae la no hoi e Geofere i ka hapai
pu o kona umauma iluna a ilalo me ka ikaika o ke pana apa a
kona pupwai.
"Noho iho ilalo, e Keaka," me ke ku ana ae o Geofere a hoo-
noho iho la, ia Keaka iluna o kona noho; 'e pono oe e hoopau
i kou manao pihoihoi, a i ole pela aole au e hoike aku ana ia
oe i kekahi mau mea hou. No ka hoike ana aku ia oe i ka
mea oiaio loa aole i make o Magare, eia no oia ke ola mai nei
ma kekahi wahi aole i mamao loa mai keia wahi aku a kaua e
noho nei.
"He oiaio ua koikoi ka eha i loaa iaia, a no kekahi manawa
loihi kona kaa ma'i ana no ia eha, no ka ikaika loa o ia eha
ua manao o Mr. Buruka ma iloko o ka mahina a oi aku o ko
Magare ma'i ana e make ana no oia i kekahi la, eia nae, ma
kahi o kona make ua ola loa ae oia."
"Alaila aole oia i make?. Ina pela e hoike mai ina ke ola
mai nei oia elike ka maikai o kona ola kino me kou," wahi a
Keaka, me ka mokumoku o kana olelo ana mai, "a mai hoike
mai oe ia'u ua like kona ela ana i na la i hala me ka hoanoeia
o kona helehelena a hoopoinoia paha kona noonoo elike me
kou."
"O, Aole, aole, e Keaka, ua ola loa oia," i pane aku ai o Geo-
fere. "O, aloha ino oia !''
Alaila haule iho la o Keaka maluna o kona mau kuli ma ka
aoao o kona hoa, a kulou mai la hoi kona poo maluna o ka lima
o Geofere, a lohe iho la o Geofere i ka hapai pu o kona hanu.
"E Keaka, e pono oe e kakoo ia o'e iho me na manao koa
a no ka mea, aole o keia mau mea wale iho la no au i Iohe aku
nei kau mau mea wale no e lohe aku ana he nui aku na mea
i koe, a he moolelo loihi no hoi ia e hoike aku ai."
Hapai ae la oia ia Keaka, elike me kahi ikaika i loaa iaia
a i ke ku ana ae iluna alaila, paa mai la i ka lima o Keaka ma
kona aoao, a hoomaka aku la ko laua hele holoholo ana iuka a
i kai o ka lanai no ekolu manawa. I ko laua haule hou ana
iho a noho iluna o na noho alaila, hoakaka aku la o Geofere
i ko Magare moolelo mai ka mua a ka hope.
Ua hoolohe mai la o Keaka me he mea la ua ilihia loa ia pia
no kona makemake loa e lohe i na huaolelo apau, i ka nana
aku o Geofere, ua hana ae oia me ka malie loa. Aole pia i on
iki no hookahi manawa, ahiki i ka hoike ana aku o Geofere i
kona halawai ana me Magare maloko p ka ululaau mahai o
ke alanui, a ia manawa i aea ae. ai kona mau maka iluna, me
ka lamalama o kona mau maka, me ka lohe pu ia aku o ka leo
hauoli mai kona waha mai ia manawa.
I ka manawa i palua aku ai ka Geofere kamailio ana no ko
Magare bele ana e huli mai kekahi kulanakauhale, a i kekahi
iaia, me kona hana pu i ka hana e loaa aku ana iaia no ka ma
lama ana iaia a i hiki ai hoi e hoomauia aku Kana huli a nina-
ninau ana nona, ua hiki ole ia Keaka Henele ke hookuoo hou
iho, a hoomaka iho la e uwe.
"O, e kuu wahine hoi a'u i lokoino loa ai! Auhea oia e
Geofere? E hoike mai ia'u i hele aku ai au imua ona maluna
o ko'u mau kuli a nonoi aku me ka hoehaahaa loa ia'u iho no
kona huikala ana mai i kuu hewa !"
"Eia no oia maanei, e Keaka, i nei manawa !" wahi a ke ka-
naka opio i pane koke aku ai.
"Eia io anei oia maanei i nei manawa? Aia oia mahea
hele aku ai au imua ona?"
"Eia oia maanei, maloko o keia, hale i nei manawa, ke ka-
kali mai la me ka makemake pu e ike ia oe, no ka hoomama, a
hooluolu ana mai i kou lunaikehala mai na haawe, kaumaha ae
apau, a e hoike mai hoi ia oe no kona huikala, ana mai ia oe
me kona naau hemolele no ka hewa au i hana aku ai iaia,"
"E hiki ana anei iaia ke huikala mai ia'u me ka oiaio, a i ole
aia no paha iloko ona kela manao hoomauhala no'u?" wahi a
Keaka, me ka makemake loa iloko ona e ike koke aku i na
maka o kana wahine i alpha iaia, a oia nae he hana lokoino
loa kana i kona aoao palupalu.
"E hele mai oe e ike iaia nou iho," i pane aku ai o Geofere
"Eia oia maanei i keia manawa,"
Ia manawa koke no hopu mai la oia i ka lima o Keaka, 3
kai aku la iaia iloko o ka rumi hookipa uuku, kahi a Geofere
o ka hoonoho ana aku ia Magare, a ia Magare hoi e kakali ma
ana me ka makemake loa e ike koke mai i na maka o ke kane
' . .
I ka hiki ana aku o laua 1 kahi o ka puka alaila wehe mai la
o Geofere i ke pani, a hooke aku la ia Keaka iloko, a papani
lou mai la i ke panipuka mahope o Keaka, a paa aku la o
Keaka ame Magare o laua wale no iloko.
"O Keaka!"
"O Magare, kuu wahine!"
O ka leo uwe o ka hauoli ame ke aloha oiaio o ka wahine no
kona hui hou ana me ke kane i kaawale no ka manawa loihi,
ame ka leo mihi me ka hoahewa loa o ke kane iaia iho na leo
wale no a Geofere e lohe aku ana, oiai oia e ku ana mawaho
aku e ka puka, a no kona makemake ole e lohe mau aku la
mau leo uwe a mihi, oiai o kona mau waimaka pu kekahi e
helelei iho ana ia manawa, kaha aku Ia oia hele hooholo, oiai
ka malamalama o ka mahina piha o Mahealani e hoomalama-
lama mai ana i ka ili hualala o ka honua ma ia po, a haalele
iho la i na mea aloha elua e huepau ana i na maiino like ole ma-
waena Iho o laua.
Ua hala paha elua hora ma ia hope iho hele mai la o Keaka
e huli iaia, a elike me ka hele hikaka ana a ke kanaka ona, me
ka nawaliwali o na wawae,pela ka Keaka hele ana aku, oiai
nae, i na manawa aku mamua he ikaika na kaina wawae o
Keaka.
O keia hauoli ana i moeuhane mua ole ai e loaa ana iala ua
oi loa aku mamua o ka ikaika hiki i kona mau wawae ke hele
me ka hikaka ole, i kana nana iho iaia ia manawa ua nawali-
wali maoli kona kino me ka haalulu, me he mea la akahi no a
hoola ae kekahi ma'i ana i waiho ai no kekahi manawa loihi,
aka nae, ma kona hele helena he nanaina o ka hauoli, ka maha
o ka noono a Geofere e hiki ole ai ke hoopoina.
"E Geofere," wahi ana me ka leo haahaa o ia kamailio ana
mai, a iloko nae o ia leo ona aia he hauoli a he maha hoi iloko
ona, "e hoomaikaiia ke Akua Mana Loa, no ka mea, ua pono
a ua moekahi ua mea apau! Aole au e olelo hou ana aohe
Akua, no ka mea, ke ike nei au me ka maopopo loa, hookahi
wale no mea nana i kiai a i malama ia'u ame Magere a hoo-
hui hou ia maua o ke Akua.
"I keia manawa, mamuli o ka loaa hou ana o Magare ia'u
me kona ola, a ua huikala mai nei hoi oia ia'u, ke hoike aku
nei au imua ou ua hiki ia'u ke hoike akea aku mua o ke ao,
ua hala na Ia o kuu holopee ana. Ua hiki ia'u i keia manawa
ke hanu me ka loaa ole o kekahi mea hookaumaha hou mai
i kuu noonoo, no ka mea ke ike nei au aole kona mau koko
maluna o kuu mau lima, ua pau i ka holoiia e ke koko o ke
Keikihipa.
"Nou pu kekahi hoomaikai nui a'u, a no ka mea, ma ou la i
loaa ai keia hui aloha hou ana o'u me ka'u mea aloha he wa-
hine, a oiai ke ike nei au i ka nui o ko'u aie ia oe, nolaila, ua
hooholo iho au o kuu mau waiwai apau ma keia ao e ili aku
ana ia apau loa maluna ou no ka hookaa ana i kuu aie."
"O, e Keaka Henele, aohe au mea i aie ai ia'u, aole loa,
aole o'u makemake e manao iho oe i kahi hana liilii loa wale
no a'u i hana ai he aie ia nou," me ka hopu ana mai i ka lima
o Keaka.
''Aole Ioa i kaawale mai ko'u waihona noonoo aku ka mea
nana i malama maikai ia'u iloko o na makahiki mua o ko'u
ola ana, ua hana mai oe i na mea maikai wale no no'u, a ina
ua kokua aku au ma kekahi ano po ka hoihoi hou ana mai i ka
maluhia ame te maha iloko o kou uhane, a i ka hauoli hoi ia
Magare, ua oi aku ka mea i hoakakaia mai ia'u no ia wahi ha-
na liilii.
"O, me ka mahalo a nui ia oe no ia olelo au, a nolaila e hoo-
pau ko kaua kamailio ana no ia mea, e oluolu oe e hoi mai a
e ai pu me maua, oia ho! ina aole oe i ai mua mai nei," i noi
mai ai o Keaka me ka haahaa loa.
"Aole, e kala mai olua ia'u, ua piha loa au me na noonoo
like ole e noonoo ole aku ai no ka ai i nei manawa, hoi pu aku
kaua i ka hale."
Hoi aku la laua a komo iloko o ka rumi hookipa, a loaa aku
la o Magare ia laua e noho mai ana no me ka helehelena hoihoi,
a e hoomakaukau ana hoi ka haku wahine o ka hale i kekahi
pakaukau me na meaai e lawa kupono ai no ekolu poe.
Mahope iho o ka pau ana o ka Keaka ma ai aua ua hala okoa
he mau hora ekolu o ko lakou nanea a kukahekahe ana mamua
o ka hoi ana aku o kela ame keia no kona wahi e moe ai, a ilo-
ko o ia manawa a lakou e ala ana ua nui na kumuhana a la-
kou i hoolala ai no ko lakou noho ana o ia mua aku.
Ua hoopau loa o Keaka ma i ka manao ana e hoi hou aku
a noho ma ke komohana kahi i loaa ai na mai hoopilikia i ka
noonoo, a o kahi hoi e ulu mau ae ai na hoomanao ana no na
hana hoehaeha o ka wa i hala, aka ua hooholo like laua e hoi
aku a noho ma ka aina hanai holoholona a Keaka i kuai ai e
noho ona ana no hoi oia no ia aina hanai holoholona ia mana-
wa, maloko o ka Mokuaina o Nu Ierese, ina e lilo ana ia wahi
i mea kupono i ko Magare noonoo alaila malaila laua e noho
mau aku ai i ke koena aku o ko laua mau la o ke ola ana.
Ma kekahi kakahiaka ae, o ko Iaua hele ana aku la no ia e
ike i ka ohana Buruka, a e hoike aku ia ohana no ka hui hou
ana o Kanaha me Mauoni me ka hauoli, a o na ao panopano A
hakumakuma nana i alai ae i ka malamalama o ka la iloko o na
makahiki he aneane he iwakalua i hala, ua puhiia aku e ka
makani a kalae ka lani.
I kekahi la mahope mai, hele like aku la o Keaka ame Ma-
gare i Kapalakiko, kahi a Magare i hoahu ai i kana mau dala
maloko o ka banako, a i waihoia hoi maloko olaila no ka ma-
nawa loihi, a oiai ua lehulehu na makahiki o ia mau dala o ka
waihoia ana ua pehu loa ae ka huina mua i hoahuia aku ai
mamuli o na ukupanee i kuala mau.
He pule ma ia hope mai haalele iho la laua i na mokuaina
o ke komohana loa a huli aku la ke alo no ka mokuaina o Nu
Ierese ka pahuhopu. O Geofere pu kekahi i ukali ia laua ahiki
i ke kulanakauhale o Cheyenne, Mokuaina o Waiomina, a ma-
laila oia i haalele ai ia laua oiai e holo ana oia no ka hema no
Nu Mekiko. Mamua o kona haalele ana ua hoopaa mua aku
oia i kana olelo ia Keaka ma e kipa aku ana no oia e ike ia
laua i kona manawa e huli hoi mai ai i Burukeline.
I keia mau hana i ikeia ae nei mamua e hanaia ana ma ke
komohana, ia manawa hookahi i ikeia ai kekahi wahine e huli
ana no ka ohana Auguseto Demona ma ka hikina loa maloko o
ke kulanakauhale o Bokekona.
Ma kekahi kakahiaka malie a laelae o ke kau, iloko o ka ma-
hina o Iulai, ua komo mai la kekahi lede helehelena u'i a i
kahiko iaia iho a aia ka manu iluna, iloko o kekahi halekuai
laau ma ke alanui Wakinekona, a nonoi mai la i ka ona o ia
halekuai e aeia aku oia e nana i kekahi buke alakai o ke ku-
lanakauhale, he buke i hoopaaia na inoa o na mea apau maloko
o ia kulanakauhale.
He keonimana i hele a kuakea ke oho a i like ke aiai ame ka
hinuhinu me ko ka lopi kilika, a e kau ana he paa aniani ma
kona mau maka, ke noho ana maluna o ka noho mahope aku O
ke pakaukau kakau, i kona ike ana mai i ka lede, alaila hele
mai la oia a ku ma kahi o ka pakaukau loihi a ninau mai la