Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 3, 20 January 1927 — Page 6

Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII

NA MOOLELO HOONANEA, NA NUHOU KALAIAINA
ME NA NUHOU O KA MANAWA

AOAO NO NA MANAO PEPA
SOLOMON HANOHANO, LUNAHOOPONOPONO.

EONO NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, IANUARI 20, 1927


Nuhou Kuwaho TAMPICO, Mexico, Jan. 14.— Ua hoole ke aupuni Mekiko i ka ae ana aku e eli na hui aila i mau lua aila hou o ia na hui i hoole i ka ike mai i na rula hooponopono hou a ke aupuni i kau ai. Ua lilo ka olelo hooholo i kumu hoala ae i na manao ooloku. Ma ka hoakaka a ka poe eli aila e lilo ana ka olelo hooholo a ke aupuni i kumu hoonele aku he mau kaukani o na kanaka i ka hana, a he kumu poho hoi no na hui aila ame ka poe lawelawe oihana maanei. SAN FRANCISCO, Jan. 14.— E hoea mai ana i Kapalakiko nei ka mokuahi Los Angeles o ka Poaono ka Prince of Hawaii Company. Ma ka lakou hoolaha i hoopukaia ae ma ke Sabati e wehe ai lakou i ka lakou mau hana maloko o ka halekeaka Capital maanei. FOOCHOW, — Jan. 16.— Ua hanaia e na koa mai ka hapa akau mai a i huipu me na pualikoa o ka Hema kekahi mau haunaele ino loa e ku-e ana i na Kristiano maloko o ka moolelo o na ekalesia Kristiano maloko o Kina. Ua pepehi hoomainoio loa ia na lahui e a kauoia maluna o na alanui. Ua hao waleia na mea oloko o na halepule, na halema'i ame na halenoho o na lahui e. O keia malalo nei na hale i hao wale ia na waiwai oloko. Na halekula Katolika ame na halepule apau, na halema'i na hoojmana Anglican ame Metokita, ka halehalawai lala o ka Y. M. C. A. maloko o ke kulanakauhale, ka halekula Angelican o na kaikamahine ame ka halekula o na keikikane makao. Ua holo aku na lahui e a pakele me ka palekana mahope iho. AMOY, Jan. 16. — Ua pau loa na kaikuahine Paniolo amo na makuakane i haalele aku ai ia Foochow ma ka Poaono ma ke alahele mai o Hongkong ma ka mokuahi i ka pakele a koe hookahi kaikuahine. O ka Bihope Aquirre oia wale no ke kumu mikanele Paniolo i koo aku. Ua hoopuniia kona halenoho ma ka auwina la e na Pake i piha i ka huhu. O na manao kue o na Pake i na lahui e apuni ka okana aina i ka nana aku ua 'hoopololiia ke kue ana a ma na hana hoomana. Ke pahola nei na hana kue i na Kristiano ma o a maanei maloko o keia kulanakauhale. CHICAGO, Jan. 16.— Ua haawi makana aku ka Hope Peresidena Charles Dawes i kona mahele o ka makana maluhia a Nohoi i ke Kula a Walter Hines Page mawaena o na lahui ma John Hokius. Ua lilo like ka makana ia Dawes ame Sir Austen Chamberlain i ka 1925. WILMINGTON, Cal., Jan. 16.— Ua pae lanakila mai o George Young, he keikikane Canadian o 17 i keia la mai Toronto mai ma ka au ana ma ke Kowa Catalina mai, a ua eo iaia ka uku makana o $25,000 i haawiia ai e William Wrigley Jr. Ua hakaka oia me na ale kuipikipikio o ke kowa ame ke au koieie no 15 hora ame 45 minuke, a ua pii mai oia mai ke kai mai ekolu minuke i hala ae o ka hora 3 o keia kakahiaka, oia ka mua o ka poe au i lanakila mai ka Mokupuni Catalina mai a pae i ka aina nui o Kaleponi. O NA HIHIA APUKA KA OI AKU MAMUA O NA HIHIA KARAIMA E AE Ma ka buke moolelo o na hihia karaima maloko o ke keena o ka loio kulanakauhale no ka makahiki 1926 ua ikeia mau huahelu malalo nei: o ka heluna nui o ka poe i hoopiiia ae no na karaima like ole he 365, na hihia i hooloheia ai hoopauia, 257; na hihia e ku ana i hoolohe oleia he 159; ka heluna o ka poe i hewaia, 235; hookuuia he 18, hoopau wale ia ka hihia, he 96; hookuuia, 2; o like me ka hoike a ke keena loio kulanakauhale o ka waihoia ana ae i ka Meia Arnold e ke kakauolelo o keena loio kulanakauhale ame kalana Emilia Larsen. O ke karaima kiekie loa o na hihia oia ke apuka, he 30; he 26 poe i ahewaia no ia hewa; no ke kakau kolohe i ko hai inoa ma ka bila kikoo dala he 22 mau hihia a he 20 poe i ahewaia no ia hewa. He 49 mau hihia wawahi hale a he 41 i hoopaiia; no ka hoeha ame ka hoeha me ka mea eha ku i ka make he 18, he 8 i hoopaiia, no ke kikoo ana ma ke ano epa i ke dala iloko o ka banako me ka ike no aohe dala i hoahu ai iloko o ka banako, he 19 mau hihia, he 8 i hoopaiia; no ka aihue, he 22 mau hihia, he 15 i hoopaiia; no ka holo nui he 12 mau hihia, he 9 i hoopaiaia: no ke kalaiwa me ka nana ole i ke ola o hai, he 17, 6 i hoopaiiia.	HAIOLELO KA ELELE HOUSTON I NA MANA KOHO O KOHALA Mahope o ka hoohala ana i kekahi mau la kakaikahi ma ka Mokupuni o Hawaii, i huli hoi mai ai ka Elele Lahui Victor Kaleoaloha Houston, no Honolulu nei, ma ka Haleakala o ka Poalima aku la i hala, a oiai ka elele lahui ma kela mokupuni ua nui kana mau wahi i haiolelo ai, no ka haawi ana aku i kana hoomaikai ame kona mahalo i na mana koho baloka, no ka hanohano i loaa iaia, ma kona kohoia ana a puka i elele mai Hawaii aku nei i ka ahaolelo lahui ma Amerika. Mai Kohala, Hawali mai, kekahi meahou o ka hoikeia ana mai i keia kulanakauhale, no ka haiolelo a ka Elele Lahui Houston, o ka haawi ana ae ma ka hale hookolokolo o Kapaau, ma ka po o ka Poakahi, Ianuari 10 aku nei i hala, imua o kekahi anaina nui o na makaainana i akoakoa ae, me ka lilo o kana mau mea i kamailio ae ai ma kela halawai, i mau mea ohohia nui ia e ka lehulehu. Wahi a ka Elele Lahui Houston, imua o kela anaina, hookahi no manao nui o kona hoea kino ana aku imua o na mana koho baloka, no ka haawi ana aku no ia i kona mahalo me ka hoomaikai, no kona kohoia ana a puka i elele lahui; a oiai nae, e hala ana kekahi manawa iaia e kawle ai mai Kohala aku, mamua o ka ike hou ana mai ia lakou, he mea pono no iaia ke hoakaka aku i kekaawale ai mai Kohala aku mamua o ai. O kekahi o na mea ano nui ana i hoakaka aku ai imua o kela anaina, o ia no kona manao ana e hoonohoia i kakauolelo paamau ma Honolulu nei, kahi e hoakoakoaia ai na palapala pili oihana apau, maluna o na ninau like ole; a imua o kela kakauolelo e hele aku ai kela ame keia mana koho, no kana mea i makemake ai. Wahi ana ua lokahi ko kiaaina me kela manao, a ua haawi ae oia i kekahi keena no kela kakauolelo e lawelawe ai i kana mau hana; o ka mea wale no i koe, o ia ko ka ahaolelo kuloko hooholo mai i kekahi bila haawina, no ka uku o kela kakauolelo, ame na hoolilo i pili i kona keena oihana. No na mea e pili ana i na moolelo pili i na hanau, ua hoakaka aku ka Elele Houston, no kona ike ana iloko o keia manawa, i ke kulana maikai o na Hawaii. No kana hana ma Wakinekona, nole oia e haalele koke iho ana ia Hawaii nei, aka e noho ana oia ahiki i ka hoea ana mai i ka wa e kaheaia ai ka ahaolelo kuloko, a e hookamaaaina ana oia iaia iho me na hana o na hale kau kanawai a elua, a mahope aku o kela manawa, e holo aku ai oia no Wakinekona, e hoea aku ai i ke kapitala, mamua ae o ka manawa e weheia ai ka aha-olelo lahui iloko o ka maluna o Maraki. Ma ke ano nui o ka haiolelo a ka Elele Houston, i kulike ai me kela meahou, ua hooia aku oia imua o ka poe e hoolohe mai ana iaia; i kona manawa i kohoia ai a puka i elele lahui, ua nana aku oia i na makaainana apau, ma ke ano ua like wale no lakou imua o kona mau maka, aole he Demokarata a he Repubalika paha, a ma kana mau hana apau e lawelawe aku ana iloko o ka ahaolelo no Hawaii nei, aole ia no ka pono a no ka pomaikai o ka mea hookahi, aka no ka pomaikai o ka lehulehu. Ua nui ke ohohiaia o kela haiolelo a ka Elele Houston, a ua maikai no hoi ka unuhiia ana ma ka olelo Hawaii e Abraham Kamahoahoa. KIPA MAI HE MOKUKAUA DUTCH NO HONOLULU NEI Ma ke kakahiaka o ka Poaha iho nei, i ku mai ai he mokukaua o ka lahui Dutch (Olelo-e) no Houolulu nei, mai Kapalakiko mai ma kona alahele no Inia Hikina I kulike ai me na kanawai paa i pili i na mokukaua, i ka mana-wa i hookomo mai ai kela moku iloko ae nei o ke awa, ua ki mai la ia i na pukuniahi he iwakalua-kumamakahi, no ka haawi aloha ana, a ua pana'iia aku hoi kela mau pu aloha e ka Papu Limaikaika ma waikiki ae o ke awa Ma ka uwapo eono, i hoopiliia mai ai kela mokukaua, a no ke apo ana aku i na aliimoku kiekie, a hookipa mai ma ke ano pili oihana, i hoea aku ai ke Kapena George Beckley, ma ka aoao o ke kiaaina, noluna o kela mokukaua, pela hoi na aliikoa, o ka oihana koa ame ka oihana kaua o Amerika maanei nei. Oiai kela moku e ku ana ma Honolulu nei no kekahi mau la pokole, ua lilo na aliikoa ame na koa luina, i mau malihini na ke aupuni, me ko lakou laweia e hoomakaikai ma kekahi mau wahi pana a ma ka Poalua iho nei, i hoomau aku ai kela mokukaua i kona alahele no lapana, a mailaila aku no ka pahuhopu o kana huakai moana.	Nuhou Kuloko He pule keia i hookaawaleia no na hana hoomakaulu; me ka lilo o ka hoahu ana i na kenikeni liilii, o ia kekahi o na mea ano nui, i hoalaia aku iloko o ka noonoo o na kama- lii kula ma keia kulanakauhale. Oiai e hoikeike ana i kekahi kii- onioni, maloko o ka hale kiionioni o Kapalama, ma ka po o ka Poa- kahi iho nei, i a ae ai he ahi, i ka mikini kiionioni, a pau ke kii i ke ahi, me ka lilo ole nae o keia pau- ahi i mea hoopioloke aku i ka noo- noo o ka poe maloko o kela hale kiionioni. Ma ka hora umi-kumamalua o ke awakea o keia Poaono iho, e holo aku ai he heluna nui o na keikikane ame na kaikamahine o Honolulu nei, nolalo o ka mahiko o Ewa, no ke komo ana iloko o na paani hooikaika kino, ma ke ano he mau malihini na kela mahiko. Ua hoea mai i ka manawa no ka waiho ana ae i na hoike no na wai- waipaa ame na loaa makahiki, ma ke keena o ka luna auhau, ina aole e hanaia ana na hoike o kela ano, a hala keia mahina, alaila e nele ana ka poe i kaa aku malalo o na hoa- kaka a ke kanawai no ka hana ana i mau hoike i kekahi hookuu ana mai ka auhau mai. Mahope o ka hoohala ana i kekahi mau la kakaikahi ma Kauai, i huli hoi mai ai ka Imaluku Amerika Oscar P. Cox ame ka Makai Kiekie John C. Lane mai ka laua huakai mama aku nei no keia mokupuni, a ma ka laua hoakaka, ma kahi o ka elua haneri o ka Ahahui Kaumualii, e hoea mai ana no Honolulu nei, no ke komo pu ana iloko o na hana hoomanao, no ka piha ana he iwakalua-kumamalima makahiki o ke ku ana o ka Ahahui Kamehameha, iloko ae nei o ka mahina o Aperila. Ma ko ahiahi o keia Poaha e holo aku ai ka Ilamuku Amerika Cox, John C. Lane, Robert Ahuna ame J. K. Keliikoa no Molokai, no ka hookomo ana mai i kekahi mau lala he 58 ka nui ma Kaunakakai iloko o ka Ahahui Kamehameha. Ma ka mokuahi Haleakala o ke ku ana mai no keia kulanakauhale ma ke kakahiaka o ka Poakahi iho nei, i hoea. mai ai ka Rev. S. K. Kamaiopiii o Wailuku, Maui. Eia no o Mr. F. K. Archer o na aina hoopulepule o Palaau-Hoolehua, Molokai i ke kulanakauhale nei kahi i hoohala al i keia mau la, aia a pau kana mau hana liilii, i ka hooponoponoia, alaila huli hoi aku oia no ka moku o Hina. Nui na limahana o ka Hawaiian Royal Hokelo o ka hoea ana mai nei iloko o na la aku la i hala, a ke hoomaamaa mai nei lakou i ka la- kou mau hana pakahi no na kulana like ole iloko o keia mau la. E wehe- ia ana kela hokele hou, ma ka la mua o Feberuari ae nei. Ma keia Poaono iho, e paniia ai lia puka, no ke komo ana o na lala iloko o ke Kalapu Hoahu Karisimaka, o ka Banako o Bishopa ma, no ka makahiki 1927. No ke komo ana i lala no ke Kalapu Hoahu. Waiwai o ka Hawaii Sales Company, Ltd., ma ka la 1 o ka mahina ae nei o Feberuari e paniia ai ka puka, ua nui maoli ka poe e komo nei iloko o keia kalapu i keia manawa. Ma kekahi leka a Kiaaina Far- rington, i hoouna ae ai i ka Hope Kakauolelo Kalana Sterling, e hoa- kaka ana oia, no kona apono loa, i ka hoopauia ana o na hihia e ku-e ana i ka Puuku D. L. Conkling, e ka Loio Kuhina W. B. Lymer. EKOLU POE I PAA AE I KA HO- PUIA E NA MAKAIKIU ME NA OLO BIA Ma ka manawa o ke komoia ana o kekahi mau hale e na maikaikiu ma ka auwinala la e ka Poalima i hala a ma ia po iho he ekolu mau kanaka i paa ae i ka hopuia pau pu me na kakini omole bia lehulehu a lakou a kukuku ae i ka hale aupuni. Ma kekahi hale i komoia aku ai ma ka auwinala o ka Poalima o Huelo Robeira ame Joe Cardi na kanaka i paa i ka hopuia maloko o kekahi hale hoolimalima loihi ma ke alanui Liliha, a hoopiiia ae no ke kue i na kanawai hookapu waiona. Ma ka po ana iho o ia Poalima he haole o Carl W. Carlson ka mea i paa ae maloko o kekahi hale ma ke alanui Puowaina a hoopiiia ae no ia hewa like. He $250 ka bela ma kela mau hihia pakahi i kauia aku.	EHIKU MAU HIHIA OIAIO I HOO- PIIIA AE E KE KIURE NUI IMUA O KA AHA Iloko o na hihia ewalu a pau a ka hope loio kulanakauhale Francis M. Brooks o ka waiho ana ae i ka papa kiure nui hou no ka 1927, he ehiku o ia mau hihia a ka papa kiure i ike ai he mau hihia oiaio ma ka ninaninau ana, a ua hoihoiia ae ka hoike no ia mau hihia e ka lunahoo- malu o ka papa kiure nui Robert Horner i ka aha kaapuni a ka Lunakanawai Massee, a hookahi ikeia aohe i pili i ka hewa, oia ka hihia a ke aupuni e kue ana ia Juan Mangalit no ka hewa moekolohe, o ka hoike ma ka aoao hoopii he kaikamahine malalo o ka 16 makahiki, a ua hookuuia o Mangalit e ke kiure nui, ma ka Poalima aku ia o ka pule aku ia i hala. Ma ka hora 10 o ke kakahiaka Ponono mai ka hooloheia ana o na pane a ka poe i hoopiiia ae. O ka poe i hoopii hoahewaia ae imuao ka aha ma ka Poalima o ka pule i hala oia keia malalo nei; Harry Haumea i hoopiiia ae a! no ka hoololi ana me ka manao kolohe i ka helu o kekahi kaa otomobile i onaia e Samuel Kaiwi. Tony Thomas ame Joseph Oliveira, i hoopiiia ae ai no ka wawahi hale make degere ekahi, no ko laua wawahi ana a komo iloko o ka halekuai io pipi a Wo Chan ma ka po o ka la 22 o Dekemaba. S. Yamaguchi, i hoopiiia ae ai no ka wawahi hale ma ke degere ekahi, no kona wawahi a komo ana iloko o ka halekuai a Claus L. Roberts ma ka po o ka la 2 o Ianuari. Raymond Moniz, i hoopiiia ae ai no ke apuka: he eluma mau kumu-hoopii kaawale e kue ana iaia, no kona apuka ame ke kakau ana i kekahi kikoo dala apuka ma ko bal^. inoa. O ka bila dala mua ana i kikoo ai ika Banako Bihopa Lala ma Waialua ma ka inoa o Herman Moniz he $30.42, o ka lua o na bila i kikooia i ka Banako Hawaii he $350 ma ka inoa o William Jimminiz. Manuel R. Moniz i hoopiiia ae ai no ke aupuka a no ke kakau ana i ko hai inoa ma ko ano apuka maluna o kekahi bila kikoo dala. Ma ka oleloia ma ka la 7 o Ianuari ua kikooia kekahi bila apuka o $25 i ka Banako Hawaii ma ka inoa o James A. Rith, a ma ka Ia 20 mai o Dekemaba ua kikooia aku eia kekahi bila dala i ka Banako a Bihopa no $25 ma ka inoa o L. M. Luirs. Mahope iho o ka hoohikiia ana o na hoa o ke kiure kiekie e ke kakauolelo o ka aha William Hoopai, a hookohuia ae o Robert Horner i lunahoomalu no ka papa kiure, o Edward Leialoha i makai, a o Frank E. Howe i kakauolelo na ke kiure, ua waihoia ae la keia mau hihia a pau maluna ae i ke kiure mahope o ko ka aha no ana ae i na hoa o ia kino. O na hoa o ka papa kiure hou no ka 1927 oia keia: Robert Horner, lunahoomalu: Frank E. Howe, kakauolelo; Edward K. Ayau, Edward K. C. Yap, William John White, Samuel Wilder King Samuel C. Hardesty, John C. Bergin, Richard H. Trent, Ed Towse, Chas. S. Crane, Cowley W. Child. E. O. White, John Scot Nap-pier, E. P. McGuire, C. D. Christophersen. H. A. Hahu, F. B. Joy, J . P. Gnomes Jr., E. A. Jacobson ame James P. Winne. MAKEMAKE E KUKULU HALEKUAI MA KAIMUKI No ka hoopalahalaha ana aku i ka oihana ma na apana mawaho aku nei o ke kulanakauhale, i waiho ae ai ka hui halekuai ma he palapala noi imua ke Komisina Hoonani Ku- lanakauhale, no ka aeia aku, e ku- kulu kela hui i halekuai o na lako meaai ma na Alanui Harding ame Koko Head, ma Kaimuki, he apana i kukulu mua ole ia i kekahi hale- kuai. Maloko o kela palapala noi, e hoa- kaka ana ia, no ke apono ana o ka poe e noho kokoke ana ma na pale- na o kahi i makemakeia ai e kukula aku i ka halekuai, i hiki aku i ke kanawalu-kumamakahi ame hapa pa- keneka i kela noi, oiai nae, he ka- nahiku-kumamalima wale no pake- neka o ka poe e noho ana ma kekahi wahi i makemakeia, no ke kakoo ana i kekahi noi. Mamua nae o ke aponoia ana aku o kela palapala noi, e hoolahaia ana ke noi maloko o na nupepa, a e malamaia ana he mau halawai, no ka hoolohe ana i na manao hoaka- ka o ka poe ma ka aoao apono ame ka poe ku-e i ke noi. Ma ka hoakaka a Mr. Bailey, o ka halekuai e kukuluia aku ana ma Kaimuki, ke aeia mai kela noi, o kulike ana ia me ka halekuai e ku nei ma ke alanui Rikeke, ame ke alanui Beritania, a he hookahi ha- lekuai hou i makemakeia e kukulu aku, mauka o Kalihi, o ka puni no ia o keia kulanakauhale i na ha- lekuai i onaia e ka hui o Bailey ma.

KA HANA KI-PE AME KA PILIWAIWAI

Iloko o keia mau la mua loa o ka lawe ana ae o na luna oihana hou o ke kulanakauhale i ko lakou mau kulana, e laa ka loio kalana, i puapua'i ae ai kekahi mau lono, no ka hoao ana mai o ka poe piliwaiwai e ki-pe, i ka poe i kuleana, ma ka hooko ana i ke kanawai, ma kahi o ka hookahi kaukani dala o ka pule, no ka hoopakeleia o kela hana maloko nei o keia kulanakauhale.

O ka oiaio ame ka oiaio ole o kela lono pili i ka hoaoia o na luna oihana e ki-pe e ka puulu o ka poe piliwaiwai, he mea pohihihi no ia ke huli aku, hookahi mea pohihihi ole a kakou e nana aku nei, eia no ka hana piliwaiwai ke lawelawe mau ia nei i kela ame keia manawa, a ma na wahi like ole, mai ke au mai o na luna oihana kahiko i pau, a komo wale mai nei no i ke kau o keia mau luna oihana hou.

Ina nae malalo o kekahi mau kumu a ka lehulehu, i noho pouliuli ai pela iho la i lawelawe mau aku ai ka poe piliwaiwai i kela hana hakihaki kanawai me ka hoopilika ole ia, alaila e lilo i hana ma ka aoao o ke keena o ka loio kalana, ka noii ame ka huli pono ana aku, i na mea oiaio; a e hookoia aku ke kanawai me ke kuio ame ka hoopilimeaai ole.

O ke kinai ana i na hana piliwaiwai, ke kuai ame ke puhi waiona ame na hana hoopilikia a hoopoino i na pono o ka lehulehu, o kekahi mau kahua ia i kohoia aku ai na lunu oihana ma ke poo o na oihana hooko; nolaila ua ili aku ke ko'iko'i maluna o kela mau luna oihana, ka hooko ana aku i ka lakou hana me ka ikaika; ina no ia no ka hoopuehu liilii ana i na punana o na wahi hakihaki kanawai apau: a i ole ka hului ae paha i kela poe hakihaki kanawai imua o na aha hookolokolo.

KA PULE HOOMAKAULII.

Ua hookaawaleia keia pule, he pule hoomakaulii, ma ka inoa o Beniamina Franklin, ka Peresidena o ke kulana haahaa a hoomakaulii o Amerika Huipuia.

O ka manao o keia hana hoomakaulii, o ia no ka hoomaa ana i na ohana, na keiki opio i ka malama ana i na mea liilii. no ko lakou lilo i mau mea nui mahope aku, a no ka hoopakele ana no hoi, mai ke komo ana iloko o na pilikia, a o ka mea oi loa aku, o ia no ke kukulu ana i kekahi kahua paa no ka nohona ulakolako.

O ka hemahema nui i ikeia iwaena o ka hapanui o na ohana, aole o lakou hoomaopopo i ko lakou mau hoolilo kumau o ke ola ana; e mahelehele ana i kela mau hoolilo, me ko lakou mau ukuhana a mau loaa paha; e pono hoolilo ana no lakou me ke kauka'i aku, o ka pau o ka pule a o ka mahina paha, e loaa hou mai ana ke dala, a mau no ka hoolilo ana, me ka ike ole i ka pilikia.

O ka hana pololei maoli, a o ia no hoi ka manao nui o keia hana hoomakaulii, o ia no ka hookaawale ana, i bila haawina no na hoolilo o ke ola ohana ana no ka makahiki, ina ma ka pule a ma ka mahina paha; a e hoolilo wale ia no na dala, ma na huina i hoakakaia, a ina he koena mahuahua kekahi mailoko mai o na loaa, alaila e hookaawaleia no kekahi mau hana ano nui, e pomaikai ai ka ohana.

Aole keia he hana malihini i na Hawaii kahiko; o kakou na Hawaii kekahi hoomakaulii, i kela au i hala, e malamaia ana na mea liilii loa, no na la ino, e hoea mai ana, iloko nae o keia au o ka naauao, ke au nui o na loaa ame na pomaikai, ua heluia ka lahui Hawaii, ma ka helu haahaa, ma ka hana hoomakaulii, no keia kumu, e pono kakou, e hoomaa aku i na opio, e lilo i poe ike a i poe maa, ma keia hana, i ko lakou manawa auanei e ulu ae ai a lilo i poe kanaka makua, o lakou iho la na kanaka ame na wahine kuonoono o ka aina.

Ina eia i'o no he mau kanawai i hanaia, a e ku nei, i pili i na hana hoopilikia me na mea hoopahupahu, elike me ka manao kanawai o ka loio kulanakauhale i hoakaka ae ai ma ka pule aku nei i hala, alaila e hookoia aku kela mau kanawai apau me ka ikaika e pono ai; a ina aole i papaia a hookapuia ke kuai ana i na mea hoopahupahu, alaila e hanaia aku i kanawai o kela ano; i palekana ai ka lehulehu, mai na hana hoopilikia mai, a ka poe i makemake wale no i ko lakou lealea iho ame ko lakou hauoli.

He mea hookahaha mai i ko kakou noonoo, ka loaa ana aku he mau haneri galani okolehao, maloko o ka home o kekahi Kepani ma Kaimuki ae nei, mahope koke mai nei o ka hoopauia ana o kekahi mau akena hookapu waiona. He mea maikai no ka hoopau ana i kekahi mau luna oihana kahiko, ina ua lilo ia hoopauia ana, i kumu e ahuwale ae ai na punana o na hana hakihaki kanawai, ka mea i ike ole ia pela mamua aku, i ka wa e noho ana o na luna oihana kahiko.

Oiai ke hookokoke mai nei i ka manawa e noho mai ai o ka ahaolelo kuloko iloko o ka mahina o Feberuari ae nei, kekahi manawa ano nui loa, a ka poe alunu i ake loa ai e ohi i na dala nunui no na hana o ka ahaolelo, he mea pono no e hanaia kekahi kanawai, e papa ana i na limahana o ke aupuni kulanakauhale mai, ka haawiia aku o kekahi kulana ia lakou; aka i ka poe aole a lakou mau hana aupuni, ia lakou wale no e loaa aku ai na hana o ka ahaolelo.

O ka haalele ana aku nei o Samuel P. Woods o Kohala Hawaii, kekahi o na Demokarata ko'iko'i loa o ke Kalana o Ha-waii. i kona pili ana me ka aoao Demokarata, a komo ae iloko o ka aoao Repubalika, o kela kekahi hana naauao loa. e pono ai i na Demokarata e ae, ke ukali aku mahope o kona meheu, ina ma ia haalele ana i ka aoao Demokarata, he kumu ia e hoea mai ai i ka hookoia ana o ko lakou makemake, no ke kohoia ma kekahi mau kulana oihana, na kulana, e hiki ole ai ke loaa ia lakou, ina no e mau ka noho ana iloko o ka aoao Demokarata.

Ina ua nele kekahi poe Repubalika mai ka loaa ana aku he mau hana na lakou iloko o ke aupuni kulanakauhale; mai lilo ia nele ana, i kumu e nuha iho ai, no ka mea ua oi ae ka poe noi hana, mamua o na hana no ka hoolawa ana aku ia lakou; a ua oi loa aku ka pono, e malama no i na hana i loaa ma kekahi mau wahi okoa ae, ina no he liilii ka ukuhana; no ka mea he papale lele wale i ka makani, ka hana aupuni.

KE ONI NEI NA HAWAII IMUA.

Iloko o keia au o ka manawa e nee nei, aole a kakou hoohewahewa ana, no ka oni ana o na Hawaii imua, ma na kulana like ole o ke ola ana, ua ikeia keia ma na hana hoomakaulii.

Iloko o na makahiki kakaikahi ae nei i hala, ma ke ana hanau, ke kulana o ke ola ana, ame ke kulana ma na mea pili dala, iwaena o na Hawaii koko piha ame na Hawaii koko hapa, ua ike maoli ia ka oni o na Hawaii imua.

Me ka hoohewahewa ole ke olelo ae i keia manawa, ua loaa ka lanakila holookoa i ka lahui Hawaii, maluna o na keia mea oiaio i pili i ka lahui Hawaii, e George Mellen maloko o ke keaka ke Keikialii o Hawaii i hoomakaukauia e Charles E. King e hoikeikeia mai la ma Amerika. Penei ka George Mellen i hoakaka ae ai:

"O ka lanakila i loaa no na kulana ano hou o ke komo ana mai i Hawaii nei, me ke kanalua ole ke olelo ae, mamuli no ia o ke pookele o ka noonoo, ke o la ana ame ke kilakila o ke kulana o ka lahui Hawaii. Me kela puuwai lahalaha o ka lokomaikai, ka oluolu me ka hookipa, i loaa ole i kekahi mau lahui e ae, ua halawai aku na kanaka Hawaii me na ninau o keia au hou, a mawehewehe aku ia lakou me ka holomua loa, a i keia la he mana nui keia lahui, ma na mahele apau o ke ola ana ma Hawaii nei.

"O na haole ka poe na lakou i haawi mai i na mea e hoopomaikaiia ai na Hawaii, aka nae o na Hawaii ka poe na lakou i pana'i aku i kekahi mea a oi aku i ka na haole i hana mai ai, o ia hoi he mea ano hou iloko o ke ola ana, o ia ke aloha, he huaolelo me kona mau manao lehulehu, ka oluolu, ka lokomaikai, ka hookipa ame ke kokua manawalea."

Hookahi ninau ano nui iloko o keia au hou, i hiki ole i na Hawaii ke hoomaopopo, o ia no na mea pili i ke dala—na dala maoli ame na dala pepa ma kahi o na waiwai—ka ai ka lole na aina, na hale a pela wale aku. Owai ka mea hiki ke hoahewa aku ia lakou?

Iloko o na kenekulia i kaahope aku o ke ola ana o na kanaka Hawaii, aole he mea i ikeia, no ko lakou makemake i ke dala. Aole a lakou mea i maopopo, no ke ano o ke kalepa ana. No ka hoahu ana i na mea nomua aku nei, ua hanaia ia, mamuli o na mea maoli, e laa na meaai, ka lole, na lako meahana, na waa. na anoano no ke kanu ana, a pela wale aku. Nawai no e ole ka hala o kekahi manawa e imi ai a loaa mai ka ike no ka lilo o ke dala i hoahuia maloko o ka banako i mea e loaa ai kela mau lako ae la.

Ua lanakila nae na Hawaii maluna o keia ninau, a o ke kumu ia o ko lakou holomua ame ka palekana, a ua lilo ka lahui Hawaii, i mea mana nui ma ke ola ana o Hawaii nei, a ke oni mau nei ko lakou pii ana iluna i kela ame keia la.

Ua maopopo keia mea ia makou, aole wale no ma na hoike pili oihana, aka ma na hoahu Uala maloko o na banako. Oi aku mamua o ka ekolu—hapaha o na lala o ke Kalapu Hoahu Karisimaka o ka 1926 he poe Hawaii!

Ua komo ae lakou iloko o lanuari, a hoomau i ko lakou uku ana ahiki i ka pau ana o ka manawa i hoakakaia. Lehulehu wale o lakou aole i maa i ka hoahu ana mamua no ke kumu aole i maopopo ia lakou ke ano o ke Kalapu Hoahu Karisimaka, ke alahele maalahi loa me ka maopopo loa i kukuluia no ka houluulu ana i ke dala e kekahi mea.

Aole au kanalua ana no ko lakou komo hou i mau lala i keia makahiki. He mea maikai no ka noonoo ke ike iho i ke ku o kou mau wawae maluna o ke kahua paa o kekahi moohelu waiwai maloko o ka banako. E haawi mai ana ia i ka noho kuokoa ana, a e mawehe ae ana hoi i alahele no mua aku nei no kela ame keia mea, a no kona ohana paha.

Eia ke olino mai nei ka manawa maikai loa o ke kenekulia no ka holomua ame ke ano nui o ka lahui Hawaii. Apuni ka honua nei, aia ka huaolelo Hawaii ma na lehelehe o na kanaka. I ko lakou Wa e hoea mai ai ianei, ma kahi o na miliona ma keia mua aku, makemake lakou e halawai pu me na kanaka Hawaii e lohe i ke kamailioia o ka olelo Hawaii ame na mele Hawaii, kuai i na mea hanalima a na Hawaii ame na moolelo pili i ka laimi Hawaii, ka lahui ano nui imua o na maka o ko ka honua nei poe.

E makaukau na Hawaii e pono ai no na ninau ano nui o keia mua aku!


	HOAO KA PAAHAO E AIHUE HOU Mahope o ka noonoo ame ka balika ana a ke kiure a ka Lunakanawai Edward K. Massee no ekolu ame hapa hora ma ka Poalua nei, maluna o ka hihia wawahi hale ma ke degere elua o Meang Soo Chung, he Korea, a maopopo ka pili o ka hewa iaia, ua hoihoi ae la ke kiure he olelo hooholo e ahewa ana ia Chung no ka, hewa ona i hoopiiia ae ai, a na kau mai la ka aha i ka hoopai paahao maluna ona aole emi iho malalo o eha aole hoi e oi aku maluna o ka umi makahiki e hana ai ma ka hana oolea maloko o ka halepaahao teritore ma Kalihi-kai. O ka hoopai i kauia mai maluna o Chung ma ka Poalua nei e hoomaka ana ia ma ka manawa e pau ai o kona hoopai mua, nolaila ke huiia kona mau makahiki hoopai hou me na makahiki mua e piha ana iaia na makahiki hoopaahao i ka 13. Ma ka la 18 o Iune i hala ka hoopiiia ana ae o Chung e ke kime e ke kiure kiekie, no kona wawahi ana akomo iloko o ka halenoho o Charles M. Murakami ma ka po o ka la 14 o Iune. O ka hope loio kulanakauhale ame kalana Francis M. Brooks ma ka aoao hoopii, a o Norman K. Lyman ma ka aoao o Chung. Ma kekahi manawa aku nei i hala ua hoopai mua ia o Chung mahope o kona ae ana ae i kona hewa no keia hewa like no he wawahihale me ka aihue, a ua kauia aku ka hoopai maluna ona aole e emi malalo o hookahi makahiki aole hoi e oi aku maluna o ka umi. Mahope o kona hana ana no kona	hoopai haahaa loa maloko o ka halepaahao teritore ua hookuuia mai oia malalo o ka hoomalu ana a ke aupuni, a hana hou iho la no nae ia hewa like no ka lua o ka manawa. Iaia e hoopaaia aku ai i ka halepaahao e hoomaka aku ana kona hana ana no ka uku ana i kona hoopai i koe o kona hoopai mua o 10 makahiki, a i ka manawa e pau ai ia mau makahiki e hoomaka ai oia e hana aku no kona hoopai hou, ua like ia me 13 makahiki ana e paa ai i ka halepaahao. NA MARE. Kenneth Cheong Wong ia Rose Wright Kaeo, Jan 17. Charles Kaikaika Kahue ia Ka- nuhou I, Kanana, Jan 18. NA HANAU. Na Mr. ame Mrs. Charles Holu, he keikikane, Jan 11. Na Mr. ame Mrs. Joseph K. Ba- ros, he keikikane, Jan, 13. Na Mr. ame Mrs. Modesto Delo Santos, he keikikane, Jan 15. Na Mr. ame Mrs. Thomas Clif ford Crother, he keikikane, Jan. 16. NA MAKE. Martha Naeole Saffrey, ma ka Ha- lema'i Moiwahine, Jan. 13. Charles Kahuakailoa, ma ke ala- nui Ala Moana, Jan. 15. J. Kapilimanu, ma ka Home Lu- nalilo, Jan. 1. Mary Trask Wana, ma ke alanui Aala, Jan 16. George Kamakalohi Paalana, ma Watertown, Jan 17.