Ka Nupepa Kuokoa, Volume LXVI, Number 12, 24 March 1927 — Page 2

ELUA NUPEPA KUOKOA, HONOLULU, T. H. POAHA, MARAKI 24, 1927

Kekahi Mau Pilikia
o na Kumukula

(Kakauia mai no ka Nupepa
Kuokoa)

I ka Nupepa Kuokoa, Aloha oe:— E oluolu mai oe i wahi kaawale o kou kino lahilahi no ke poomanao e kau ae la maluna.

Mamuli o na mea e hoomaopopoia nei i keia manawa, a oiai no hoi, aole paha i hoomaopopo nui ia e na lunamakaainana ame na senatoa na pilikia e kau nei maluna o na rula a ka papa hoonaauao e ku nei, a ina paha ua loli ae ma ke ano e hoomaalahi ana i ke kulana o na kumu, alaila, aole he hoopaapaa ana no U mea.

No ka wa Ma'i.

Eia na kumukula aupuni ke ao nei ma na wahi like ole aupuni ko kakoa nei teritore, kekahi mau komu o Honolulu aia ma na kuaaina, o kekahi poe o na kuaaina, aia ma Honolulu, a i ole aia paha ma Hilo, o kekahi mau kumu o ka apana o Kau aia paha ma na Kona, o o kekahi mau kumu paha o Maui, aia ma Kauai, a pela aku elike me kahi e haawiia mai ana e ka papa hoonaauao.

I ka mal ana o kekahi kumu no kekahi la a mau la paha e okiia ana kona uku mahina, a ina e piha ka. mahina holookoa o kona ma'i ana, aohe uku mahina e ukuia mai ana. Pehea la e hiki ai ke ukuia ina aia ma ka halema'i kahi i wai-ho ai ka mea ma'i? A oiai e noho mamao ana mai ka ohana mai, auhea ka mea e biki ai e hoomamaia mai ka noho pilikia ana?

Na Pay Rola (Pay Roll) Aia ma na pay rola o na kumu-kula ua kakauia ma ke poo maluna keia mau huaolelo penei: Full Pay, Half Pay, No Pay. Ina na ma'i oe no kekahi mau la a oluolu ae, e kakau ana oe i ka huina i laweia mai kou uku mahina ae ma ke kolamu half pay, ina he hookahi mahina kou ma'i ana, e kakau ana oe ma ke kolamu no pay, a ina hoi aole ou ma'i a pau okoa ka mahina hookahi, alaila, e kakau ana oe i kou uku mahina piha ma ke kolamu full pay. Ua hoolako pu ia no hoi kekahi

i ka nui o na dala okiia mai kou uku mahina ae ame ke ano o ka bana ana e maopopo ai ia oe, alaila, lau ae i ka huina pololei ma ke kolamu i hookaawaleia.

He mea maalahi ia oe e ka mea
heluhelu ke noi ana aku i kekahi

o keia mau pay roll o na kumukula

i kekahi o na kumu i kamaaina ia
oe, ina ua makemake oe e ike i na
mea oiaio.

Ka Ukuhoomau

Ma ke kanawai i hooholoia e pili ana i ka ukuhoomau o na kumukula o na makahiki i hala ae nei, ua kauohaia ma ia kanawai e uku kela ame keia kumu he hookahi pakeneka o kona uku mahina, a e uku ana iloko o ka mahina o Mei ame Novemaba, he elua manawo o ka makahiki. I ka waiho ana o kekahi mau kumu i ka oihana mahope iho o ka lawelawe ana i ka bana no kekahi mau makahiki loihi, a noho malalo o ka ukuhoomau e loaa ana mai ke aupuni mai he kanalima dala ukuhoomau o ka mahina, me ka uku pu aku ma kahi o eha haneri dala a oi, kokoke no paha i kahi o ka elima haneri dala iloko o ka waihona ukuhoomau o na kumukula, ina aole pela aole no e loaa ana ia lakou kela pono. Waiho Mai Kekahi Mau Kumu Eia kekahi mau kumukula na waiho aku i ka hana o ka papa hoo-paauao a noho malalo o ka uku-hoomau; Mr. Thomas Haae, kana-kolu-kumamahiku a i ole kanakolu-liumamaiwa paha makahiki o ka noho kumukula ana, Mr Moses Kau-himahu, iwakalua-kumamalima paha makaaiki o ka noho kumu ana; Mr Moses Malakaua, kanaha a oi aku makahiki; Mr. Gibson ame Mr. Davis, aia paha i ke kokoke i ke kanaha na makahiki, a he mau ku-mu e ae no hoi kekahi.

He Mau Like Ole O ka like ole o na ukuhoomau i loaa i keia poe, eia no ia, he kana-lima dala o na Hawaii o ka mahi-na, a he hookahi haneri ame kanalima dala o ka haole. Na ka ahaolelo o ka makahiki 1919 a i ole mamua aku a mahope mai paha, i haawi i keia paewaewa nui, a no keaha la i haawi ole ia ai aa uku-hoomau o keia mau kumukula ma ke ano kaulike. Nawai e lapaau keia mau hana kaulike ole a na lunamakaainana ame na senatoa i hana ai?

He 43 Mau Pake
Piliwaiwai i Paa

He 43 ka nui o na Pake piliwaiwai i paa ae i ka hopuia e na ma-kaikiu ma na wahi ku mamao Iike ole ekolu ma ka auwina la o ka Poaha o ka pule oku la i hala a ma ia po ana iho, a hoopiiia ae no ka piliwaiwai; o keia ka hua i ike-a mahope o ka hui a hana pu ana

o ka Loio Kulanakauhale Charles
S. Davis me ka Makai Nui David
L. Desha. Ma kekahi wahi o ka
hopuia ana ua nanea loa ka kekahi
mau kanaka opio i ka lulu ma ke-
kahi wahi o kokoke ana i ke ala-
nui Beritania ame Keeaumoku na
ka po ana iho o ka Poaha o kela
pule aku la, a paa lakou i ka hopu-
ia uo ia hewa a hapukuia ae a ku
ana i ka halekula.

Ma kela po o ka Poaha he umikumamalima mau. Pake i paa ae i ka hopuia o na Makaikiu Mike Morse, William Clark, John Moon, ame William Kama, maloko o kekahi hale ma ke alanui Hall ame Beritania. Ma ka oleloia o Chung Hoon ka mea nana i hoohana kela hana piliwaiwai, a ua hookuuia ae oia mahope o kona hoopaa ana ae i na dala bela he kanalima.

Mahope iki iho o ka hora 10 o ia po, ua kaheaia ae la ke kaa makai e ka Makaikiu Morse e hoo-una aku no ke kii ana a lawe ae

i ka halewai he 12 mau Pake i paa
i ka hopuia ma ke alanui Pauahi
ame Muliwai a hoopiiia ae lakou
no ka piliwaiwai, a ma ka oleloia

o Lau Tai ka mea nana e hoohana
ana ka piliwaiwai maloko o kekahi
hale ma ia wahi, a no kona hoopaa
ana ao i na dala bela he kanalima

i hookuuia ae ai oia. No kekahi
poe Pake e ae i paa ae ai i ka
hopuia he $15 pakahi ko lakou bela.

Mahope iki iho o ka hora 2 o ka auwina la o kela Poaha e ka Pake nona kekahi halekuai kamaa na ke alanui Nuuanu, he Pake i ikeia ke kuonoono maloko o ke kaona o na Pake, o L. Ayau ka inoa, ka mea i paa ae i ka hopuia, me 15 mau Pake mawaho ae ona mahope aku

o ka halekuai ma ke alanui Kamika
ame Hokele. O keia nae au loa ua
laweia ae a ka halewai a hoopaaia
aku i ka halepaahao Mahope iho o
ka ninaninau ana o L. Ayau ame
kona hoahui o Ho Kee, ua hookuuia
aku laua mahope o ko laua hoopaa
ana ao ma ke bela i ka huina o
$230 pakahi. No na Pake e ae he
14 i hopu pu ia ai me Ayau ua koo-
komo ia ae me hoopii no lakou no
ka piliwaiwai, a no ko lakou bela-
ia ana ae he 15 dala pakahi i hoo-
kuuia ae ai lakou. O ka Pake nana

i bona i ka hapanui o na Pake o
Goo Wan Hoy.

O na Pake a pau i hopuia ai ma ka auwina la o kela Poaha ua laweia ae apau i ka halewai; ma-hope o ko lakou ninaninauia ana i hookomoia ae ai he hoopii pakahi no lakou no ka piliwaiwai, a mamuli o ka belaia ana ae i hookuuia ae ai. E pau loa ana paha, e meha wale ana no paha. ka piliwaiwai?

EHIKU MAU KEIKI I HO-

PUIA AE NO KA AIHUE

He ehiku mau keikikane liilii i hopuia no ko lakou aihue ana i kekahi mau mea liilii mailoko mai o na halekuai ma ka apana o Kapalama, ma kekahi la o ka pule aku la i hala, a ma ka Poaono mai

o ka pule i hala aku la l laweia ae
ai lakou imua o ka Lunakanawai
John R. Desha o ka au ahookoloko-
lo o na opio no ko lakou ninaninau-

ia ana.

Ma ka hoopii i hookomoia ae i ka aha no keia mau keiki ua bele puulu aku ka lakou ahiki i kekahi halekuai, a hookahi o lakou i kuai

i kekahi mea liilii ano ole, a i ka
Pake e lilo ana i ke kamailio me
ia o ka manawa ia o na keiki e ae

e hopu ai i kekahi mau mea a lakou
e makemake ai oiai e waiho wale
mai ana no a ma ka oleloia o ka
pila puhipuhi waha ka oi aku o
ka makemakeia, e hoomaka aku Ia
e holo, a ua kakaikahi loa mai ka
ka loaa o ia ano pila (harmonica)
maloko o na halekuai maloko o ka
apana o Kapalama i nei manawa.

Aole keia o ka hana kolohe wale a keia mau keiki, o na mea liilii ka kekahi e pili ana i na kaa oto-mobile i pau i ka laweia e lakou, a

i ka wa ka e haohao ai ka poe na
lakou na kaa i ka nalowale o na
mea liilii, ia wa keia mau keiki e
hoike aku ai, me ke koi pu aku i ka
uku no ka hoihoiia ana aku o ia
mau mea. O keia ka kekahi o na
hana kolohe a na keiki i loaa pono
ai a i lilo ai hoi i kumu no lakou
e laweia ae ai a hoopaa maloko o
na home hoopaa i na keiki kolohe.

Ma ka la 5 aku nei ka o keia mahina o ia ka Poaono, he ekedala paalima me kekahi palapala waiwai nui iloko ame kekahi tikiki kaa he mal ke kulanakauhale mai e Kapalakiko a i Detroit ka i aihueia mailuna aku o kekahi kaa otomobile maloko o Kapalama. No ka mina. mina loa o ka ona nana ia ekedala ua hoolaha ae oia maloko o kekahi o na nupepa no ka hoihoiia aku o ia ekedala, a he keiki uuku ka mea i hoea ae no ka pane ana i ka hoolaha me ka hoihoi pu ana ae i ka waiwai i hoolahaia, pela ka ole-loia. Eia nae, o kekahi mau pepa ame ke tikiki ua nalowale. a o na keiki na lena i hoihoi ae i ke eke-dala ua haawiia ae i na makai o k. aha o na opio.

Na Hoa o ka Ahaolelo ma ka Mokupuni o Lanai

mahope o ka piha ana o na luaokainaina ma ka paina i hookipaia aku ai lakou e ka Hui Kanu Halakahiki Hawaii ma ana amamua mai o ka Hale Kalapu ma ka mokupuni o Lanai


Eia kekahi mau luna kalana amo i kekahi mau luna aupuni palia o ke Teritore he mau ukuhoomau ko la- kou, o ia hoi ua loaa wale mai keia pono ia lakou, o na kumukula nae, aole pela, ua kuaiia aku me ko la- kou dala ponoi i wahi e loaa mai ai kela pono ia lakou. Kii Maka Liilii No keaha, la e hui ole aku ai na lunamakaainana ame na senatoa me kekahi o na kumukula a kuka'i olelo pu, ina paha he mau mea ke- kahi a lakou i makemake ai e ha- naia aku no ko lakou pono, malia paha he nui wale na mea a lakou e kamailio mai ai i maopopo ole ia oukou, e pili ana i ka oihana hoo- naauao, ua hoohalikeia paha na ku- Eia no na kumukula ke ku aku nei aohe nae he ikeia aku! Auhau Maluna o na Loaa (Income Tax) Eia hou no nei puu nui a na ku- mukula e hoahu nei no ka pomai- kai o ke aupuni. Ma Amelika aole uku o na kumukula i na auhau ma- luna o na loaa makahiki, a ma Ha- waii nei hoi, he okoa loa. Ke hoike nei ka elele a ka aoao Repubalika i ke kaulike ole o keia mau haiia. Ke waiho nei iloko o ka waihona o ke aupuni he mau kaukani dala mai na kumukula mai mamuli o keia auhau. Heaha iho la ka pomaikai o ka lehulehu i ka ike kalaiaina o ka lunamakaainana i hoohana ole ia? Kulana o na Kumukula O ke kulana o ke kumukula ilo- ko o kona manawa lawelawe oiha- na aole ia i like me ke kanaka hana alanui, ke komo i ka lole lepo a nahaehae. a i olo like paha me ka poe hoohei pipi (cow boy) aka me ka Iole maemae me he la e hele ana i ka pulo, a i ole kekahi mau anaina paha a ka poe kiekie ae. Ua anaia ke kumukula ma keia ma- hele, a he mau pakeneka pii ae a emi mai paha, ke haawiia ana ma na hoike (reports) pela no ua hau- mana, he maemae paha, maemae ole paha, ua lilo ke kulana o ke kumu imua o na haumana he mea e alakai ana ia lakou e hahai i ke kulana maemae, eia nae, mo na hoolilo nui no ma ka aoao o na kumu. He lehulehu na kumukula i hoo- lilo i kekahi mau dala o ko lakou loaa mahina no ka hoolako ana i na keiki ilihune i mau buke kula ame na lole kupono no lakou ma- muli o ka ilihune o na makua. Ke hoolilo pu nei no hoi na kumu he huina dala mahuahua no na hana hoohauoli no ka lakou mau hauma- na i ka wa Karisimaka, ma ke kuai ana i na kanake, apala, alani, wai- momona a pela aku. He poe kokua nui i na hana o na ekalesia, o kakou na aha mokupuni ame na aha pae- aina. Kau Ahaolelo o 1925. I ke kau ahaolelo o ka makahiki i hala 1925, ua laweia mai a hoopo- noponoia hooholo iho la na lunama- kaainana ame na senatoa i ke kana- wai ukuhoomau hou o na kumukula e ku nei i keia manawa. Ma kahi nae o ka hiki ia lakou nei ponoi iho ke hana i keia kanawai, ua kuhi aku Ia ka pono i kahi e. Mai Ame- rika mai i hoounaia mai ai ka mea nana e hana i keia kanawai me ka uku aku o ka waihona o ka lehu- lehu no na lilo o ka hele ana mai, ame ka hoi ana aku. Oi" aku no hoi ha ka pono na Amerika no e,	koho mai i mau lunamakaainana ame na senatoa a hoouna mai no ko kakou ahaolelo kuloko! Heaha la ka ike ame ka hoomao- popo o ka haole malihini mai Ame- rika mai i ka oihana hoonaaoao o ko kakou teritore nei? Pehea ana la keia kau ahaolelo, a ehia ana la haole a ua poe nei e kauoha hou aku ai? Hoopauia na Keiki Kula o Umikumamalua Makahiki O kekahi o na rula a ka papa hoonaauao e hookoia nei ma na kula, aupuni i keia manawa, o ia no ka hoopauia o na keiki kula i haule ua pakeneka ike ma na haawi-na, ahiki ole ke koino aku iloko o na papa maluna ae. E hoomanao- waii ka lakou mai ko lakou mau kupuna mai. O na keiki Kepani he olelo Kepani ka lakou, a ke ku nei na kula Kepani ma na wahi like ole apuni keia Teritore pela no ka lahui Pake ame Korea ame kekahi mau lahui e ae. Ina no paha ua loaa i kau keiki ka holomua ma ka haawina, eia nae ua Liki ole ke kamailio a ko kakau pololei ma ka olelo Beritania, e ho-emiia aua no i na pap amala lo, o ka manao ana be hiki I ke keiki ke kamailio a kakau pololei me ka loaa ole o kekahi hewa ma ka olelo Beritania, he hana paakiki loa ia. Eia no na keiki Hawaii ko kamai-lion nei na keiki Hawaii o keia mau la ke kamailio nei i ka lakou olelo makuahine ma ke ano pahemahema a ike ole maoli, oki loa aku ka hiki kupono ke kamailio ma ka olelo Be-ritania me ka pollolei. Heaha ka manao o ke kumu ma keia mahele? Heaha kana mau mea e kamailio mai ai i kana mau haumana? Eia paha," I am sorry for you John, you are very poor in your English. Go home and go to work. Ma ke kanawai o na kula o ku nei i keia manawa, mai ka eono ahiki i ka umi-kumamalima, o ia na makahiki kula o na keiki kula, eia nae ua, oki pu ia iho la na makahiki helekula o kekahi poe. Me he la e hoea mai ana he wa o na keiki haole wale no ke kupono e komo ma na kula o ke teritore ma koia hope aku; ina paha o ia ka manao o keia rula o hookoia nei e na kula o keia wa. Na Mea Ano Nui. I ka hoea ana mai la i ka hope- na o koia kukulumanao ana, e ike iho ana no oe e ka mea heluhelu i na mea ano nui i hoakakaia ma- mua ae nei, a eia no na mea mao- popo loa: 1. Ke oki pinepine ia noi ka uka o na kumukula no ka ma'i. 2. Kaulike ole na ukuhoomau. 3. Loaa ka ukuhoomau o na ku- mukula ma ke kuai ana me ko la- kou (lala ponoi. 4. Loaa wale ka ukuhoomau o na lona aupuni o ke teritore ame kalaha. 5. Loaa ole ka hoomaopopo ana i na lunamakaainana ame na se- natoa no keia hemahema nui. 6. Lilo nui na lunamakaainana ame na senatoa i ka hoomaopopo i na pono o kii maka nunui koe o kii makaliilii ma. (kumukula) 7. Lawa ole ka ike hana kana- wai kauoha ka ike i Kahiki. (Ame- rika) 8. O ka rula hoopauia o na ke- iki o umikumamalua makahiki ma- muli o ka haule hope ma ka haawi- na, he hana hoopilikia i na keiki kula. Me ka mahalo. MAKAAINANA.	IKE NA HOA O KA AHA- OLELO I NA MALA HALA- HIKI MA LANAI Elike mo ke kono i paholaia mai i na hoa o ka ahaolelo kuloko, no ka holo makaikai ana ma ke ano he mau malihini hanohano, na ka hui kanu halakahiki Hawali, i ka mokupuni o Lanai, ua hookoia aku ia kono mo na manao ohohia e na solona kaukanawai, ma ko lakou hoea kino ana aku no kela moku- puni, a ike me ko lakou mau ma- ka ponoi, i na moa a ka hui kanu halakahiki i hana ai maluna o kela mokupuni iloko o keia mau maka- hiki pokole loa. Ua haalele iho na hoa o ka aha- olelo ia Honolulu nei, ma ka po o ka Poaono aku la i hala, a ma ko kakahiaka o ke Sabati ae, i ku aku ai ma Lanai, a mahope iho o ka paina kakahiaka, i lele aku ai na moa apau u ouka o ka aina, me ka hoohalaia ana o kekahi manawa ma kela kakahiaka, e na malihini, ma ka makaikai ana a ma ka nana ana i ke awakumoku. Mahope iho o kela makaikai ana i ke awakumoku, i kau aku ai na mea apau maluna o na kaa otomo- .bile, a holo aku la no ka makaikai ana i na aina i kanuia i ka hala- kahiki, biai hoi kekahi poe, i holo aku ai e makaikai i na kauhale o ka hui halakahiki. Mahope o ka huli hoi ana mai o na malihini, mai ka lakou mau hua- kai makaikai mai i na aina i paa i ka halakahiki, i paneeia mai ai he mau papaaina i hoomakaukauia o na lunanui ame na limahana o ka hui kanu halakahiki, a ua haupa iho na malihini i na meaai i paneeia mai imua o lakou me na manao hoomaikai amo ka mahalo i na ka- maaina. No ka hoikeike ana mai i ke ku- lana oiaio o ka hui kanu halakahiki Hawaii ma ka mokupuni o Lanai, i kono mai ai. ka Peresidena Dole o ka hui, iua mea apau e akoakoa maloko o ka hale kiionioni, a i ka hoea ana o ka lehulehu malaila, i waiho mai ai ka Peresidena Dole, i kana hoike, no na mea i hanaia o ka hui kanu halakahiki. Wahi ana, iloko o keia mau ma- kahiki pokole wale no elima, ua hooliloia aku e ka hui kanu hala- kahiki Hawaii, ma kahi o ka $25, 000,000, o ua wahi i hoololoia ai kela huina dala nui hewahewa, ua ukuia aku i na ukuhana o na li- mahana, no ka hoolaha ana, i ka ahahui kalepa o Honolulu nei, i ha buro o na malihini kaahele, i na auhau o ke teritore ame na auhau federala, na mahele puka, na uku- moku ame na uku kaaahi, no na uku hoolimalima ame ke kopaa. Ma ke ano nui, ua haawi mai o, Dole i kona mahalo i na hoa o ka ahaolelo no ka ae ana aku i ke kono i paholaia mai imua o lakou me kona hoakaka ana mai, no ka leleoi loa ae o na auhau e ukuia nei e kona hui i ke aupuni, no na aina i kanuia i ka halakahiki i keia manawa, mamua o na mea e loaa ana i ke aupuni mai kela mau aina mai, no na makahiki he iwakalua- kumamalima aku nei i hala. Ma ka hope o ka haiolelo a ka Peresidena Dole, ua hoakaka mai oia, no kona manao, he hana pono. loa na ko aupuni ka lawe ana mai i ke awakumoku o Kaumalapau; o na dala a ke aupuni e hoolilo ana no kela awakumoku, he mau dala poho olo ia, no ka mea ma keia mua aku, e hoihoiia mai ana na da- la a ke aupuni me ka maalahi loa.	O KA HOOLILO ANA O KE KANE I KONA WAIWAI I KEKAHI MEA OKOA A MAI IA MEA OKOA MAI I KA WAHINE HE HANA HOO- LILO WAIWAI OLE O ka manao o ka bila 288 o ka hale i hookomoia ae ai o Soares oia no ka haawi ana i ke kane ma ke kanawai i ka mana e kuai pololei pololei mai ai i kona mau waiwai wahinemare i kana kano mare, me ka hoolilo ole aku o ke kane i ke- kahi mea okoa a mai ia mea okoa mai e kuai ae ai i ka wahine, a i ke kane paha, e like me ia i koiia ma ke kanawai i nei mauawa. Ma ka hoike a ke komite hookolokolo o ka hale o ka hoihoi ana ae ua aponoia ka hooholo ana ia bila, a ua holo ma ka Poalua nei ka heluhelu ekoluia ana. "O ka manao o ka bila" wahi o ka hoike a ke komite, "oia no ka ae ana i ke kane e kuai pololei i kona mau waiwai apau i kana wa- hine a pela hoi ka wahine e kuai polonei mai ai i kona mau waiwai i kana kane, me ka hoolilo ole aku ma ke kuai i kekahi mea okoa, a mai ia mea okoa mai e hoolilo mai ai i ke kane a i ka wahine paha, he hana hoonui lilo waiwai ole wale no ia. Ma ke kanawai e ku nei i nei manawa aole hiki i ke kane ke kuai pololoi aku i kona mau wai- wai i kana wahine, a pela hoi me ka wahine i kana kane, o hoolilo mua ia aku i ka mea okoa a mai ka mea okoa mai e hoolilo kuai mai ai i ke kane a i ka wahine paha." Elua pilikia e ikeia ana ma keia ano o ka hoolilo ana; ka mua, oia ka hoonui lilo waiwai ole, o ka lua, ina kolohe ka mea okoa i kuaiia aku ai, o ka nele aua ia o ke kane a i ole o ka wahine paha i ka wai- wai. He bila maikai keia e pilikia ole ai ke kane a o ka wahine paha. No ka pane ana ma ka aoao o ka aha senate, i ku ae ai o senatoa Shingle a peresidena hoi o ka aha senate, a hawi i na hoomaikai ana ia Mr. Dole ame ka hui kanu hala- kahiki Hawaii, no ke kono ana mai i na hoa o ke senate e hoea kino aku no ka ike ana i na mea i hanaia e ka hui; me kona hooia ana aku, no ka hoomau ana aku o ka ahaolelo kuloko, i kana mau ko- kua ana i ka hui kanu halakahiki, ma na ano apau e hoomauia aku ai ka holomua o ka aina. O ka Lunahoomalu Cooke o ka hale o na lunamakaainana, kekahi i haawi pu ae i na mahalo ana i ka hui kanu halakahiki, ma ka ao- ao o na lunamakaainana, mo na manao hookahi no elike me ia i ka- mailio mua ia aku e Senatoa Shin- gle, no ka lilo mau o ka ahaolelo, i mea kokua i ka hui kanu halaka- hiki Hawaii. Oiai he nui okoa aku no ka ma- nawa i koe, mamua o ka haalele ana o ka mokuahi ia Lanai, ua hoo- hala hou ia kekahi mau hora e na malihini ma ka makaikai hou ana i na wahi a lakou. i ike mua ole ai, alaila akoakoa mai la na mea apau no kahi a ka Mauna Kea e ku aku ana ma ke awa. Ma ka hapaha i hala o ka hora ekolu o kela auwina la Sabati, i haalele aku ai ka Mauna Kea i ke awa o Kaumalapau a huli hoi mai la no Honolulu nei, a ma ka hora ewalu a oi o ka po ana iho, i kapalulu mai ai noloko ae nei o ke awa, a huli hoi aku na senatoa i ame na lunamakaainana i ka ma- nawa kupono no ka hui pu ana me ko lakou mau ohana ma na home.	HE KAHUHIPA KE SENATOA DESHA MALOKO O NA WAONA- HELE O LANAI Mawaena o kekahi poe mawaho ae o na hoa o ka ahaololo i holo aku nei i Lanai o ka loio kuhina mua o ko aupuni kuikawa o Hawaii W. O. Kamika kekahi ame ke Senatoa Desha o Hilo, he mau kanaka laua i kamaaina ia Lanai he hapa kene- kulia i hala aku. No ke Senatoa Desha no eno maka- hiki kona noho ana he hapalua kene kulia i hala aku nei kona noho aua ma ka mokupuni o Lailai. Ma ke Sabati iho nei ko Desha a hoi- ke ana ae i kana moolelo no ke kumu o kona noho ana mu Lanai. I kona manawa opiopio ka ua hoao oia e holo malu i na aina o maluna o ka muku i ike aku i na wahi e ae o ke ao. Ua kue kona mau makua i kona manao, a i mea e maopopo ai kona hiki ole ke hoao e holo malu no ka elua o na manawa ua hoiohoiia aku oia e kona mau makua i Lanai, he mokupuni ia mau la e ku mau ole aku ai na mokuahi liilii holopilia- ina, koe wale no no hookahi a elua manawa i ka makahiki mai Hono- lulu aku, a i ole ma ka waa a'i ole waapa paha mai Molokai a mai Maui mai. Iloko ka o ia mau la o ka poe e noho ana ma Lanai ma ka mea oiaio he poe kuewa ka hapanui a he haua paakiki ka hoao ana e holo mahuka mai Lanai mai. I ka pau ana o na makahiki eono o ko Desha noho ana ma Lanai kauohaia aku la oia o na makua e hoi mai. Iloko o kela mau makani eono ana i hoopaaia ai ma Lanai he malama pu-a hipa kana hana, a iaia i hoi mai ai ua hoopau loa oia i kona manao e holo mahuka i na aina e. Ia mau la ka, he ho-a i na hipa ka lakou hana mo ua kanaka e ae ma na wahi a puni o Lanai, o ke kahua punahele loa a lakou e hoa ai i na hipa a hoakoakoa ia lakou malaila ma kahi i kapaia o Kea- hiakawelo maloko o Puukamaile i ka wa i hoea ai na elele a ka ahaolelo i Puukamaile. No ka pili pipipi loa o ka ululaau ma kela wahi i hoa ai lakou i na hipa a hoakoakoa ma ke- kahi wahi oneanea maloko o ka ulu- laau a haalele i na hipa malaila ahi- ki i ko ao ana. No ka hihipea loa ka o na nahelehele ame na kumulaau aohe hiki i na hipa ke puka a holo aku. Ua hanaia he puka a i ka wa e paniia ai ua paa na hipa iloko e nui ole ai ka haua. He mau eka lehulehu ka ke onea- nea o Pukamaile a o hoopuniia ana ma ua aoao apau o kekahi ululaau he mau kumulaau mala ka hapanui, he laau haahaa o kona kino, be wahi kiekie iki wale ae no ka ma- luna o na meakanu e ike mau ia nei. O keia ka senatoa Desha moo- lelo nona, no ke kumu o kona kama- aina ana ia Lanai, a oia moolelo kana o ka hoike ana ae imua o kona mau hoa o ka bolo pu ana i Lanai. O na Pake apau he umi-kuma- makolu i hopuia ai ma Waipahu e ka Loio Kulanakauhale Davis, na ae lakou apau i ko lakou hewa imua o ka aha ma ke kakahiaka Poa- kahi nei a ua kauia mai ka hoo- pai o $15 pakahi maluna o lakou apau me na koina o ka aha. No ka hoeha ana o John C. John- stone ia Ugiro Kako, h o Kepani elemakule, a haki ka auwae i hoo- piiia ae ai oia no ka hoeha ame ka hoeha ana mo ka meaeha ku i ka make.	HOUIA E KE KANAKA OPULE- PULE ONA I KA PAIO I KA WA O KA HAHAKA ANA He hakaka kupanaha i hoohanaia ai ka pahipelu ke karaima i hanaia mai nei ma Hilo ma ke ahiahi o ka Poakahi iho nei maluna o ko kahua o ka halekuai o Kuwahara, he Ke- pani, ma ke alanui Kamehameha, mahope iki iho o ka hora 8, elike me ka lono o ka loaa aua mai i Hono- lulu nei mai ka buro mai o ka Ad- vertiser ma Hilo. Ma ka moolelo e pili ana i kela houpahi elike me ka lono i loaa ae, ua hele aku ka o Antone Nobriga ame kana wahine a komo iloko o ka halekuai no kekahi hana a malaila i halawai ai ai me John Corduz Rapozo o Pahoa, he kanaka opulepule a i kahiohio, a mahope koke iho ua ala ae la he paee hahana mawaena o laua, oiai nae he mau mea malihini loa ka laua kekahi i kekahi akahi no a halawai, pela ka oleloia. Mahope iho o ka paee ana ua hoohanaia na puupuu a laua, a ua paiia aku ka ua maka o Rapoza e Nobriga mamuli o kekahi mau olelo hailiili ana o ka hoopuka ana mai no ka wahine a Nobriga. Ia mana- wa, ma ka oleloia, ua emi iki aku la o Rapozo ihope alaila lele mai la imua a kui mai la ia Nobriga ma ka opu, me ka hoopuka ana mai ka i keia mau huaolelo "o keia ka mea kupono i loaa aku la ia oe." Ma- hope koko iho o kela kui ana mai a Rapoza ike iho la o Nobriga ua hou- ia mai la oia me ka pahi a hu kona naau a heleawai mai ko koko. He poe kekahi e ku kokoko aku ana ma ia wahi i ikemaka aku i kela hakaka ana a laua, a i ko Ro- poza manawa i paa ai i ka hopuia ua loaa iho la he paina okolehao maloko o kona pakeke. Ma ka manawa o ka huliia ana o ko Ropozo kino maloko o ka hale- paahao he $300 a oi aku maloko o kona pakeke me kekahi pahi pakeke, i loaa iho o ia mau no nao ko pelu o ka pahi aohe no hoi he haukae i ke koko ma kahi o ka oi kupanaha! "Ua lawe koke ia aku o Nobriga i ka halema'i a malaila i lapaau koke ia mai ai kona wahi i moku, a ma ka lono i loaa mai, ua kukonu- konu loa ka kona wahi i moku ai, eia nae, ma ka manaoia e ola ae ana no ka oia. Ma kekahi lono i loaa ae mahope mai he kanaka no ka o Rapozo i hoopaaia aku maloko o ka halemai pupule no elua manawa mamua aku, a ma ka manao o kona mau hoaloha, ma kela manawa ana i hou ai ia Nobriga me ka pahi ua opulepule hou oia, a na ka waiona ana i inu ai i hoanoe ae i kona noo noonoo i hana ai oi ame kela. Ma ka Poalua iho nei ka 29 o na la o ka noho ana o ka ahaolelo ku- loko a koe aku he 31 Ia mamua o ka pau ana o ko kau. No ka loaa ana o ka Lunakana- wai Kaapuni Cristy i ka ma'i flu a hoopaaia oia ma kona home i hoo- paneeia ai ka hooloheia ana o na hihia e ku ana imua o kana aha ma ka Poakahi nei. He bila e noi ana i haawina o $3500 no ke kuai ana i na pepa kii mai ka waiwai mai o J . J . Williams ka mea paikii o ka aha hookolo- kolo iloko o ke au moi ka i hooko moia ae i ka aha senate e ka Sena- toa McInerny ma ka Poakahi nei. O keia no ka hana like i hoaoia ai i na kau i hala aohe no nae he hua i loaa.