| | HE MOOLELO HOONANEA NO
KALELEALUAKA AME KEI-
NOHOOMANAWANUI (Hoopuka hou ia e J. K. Mokumaia)
(Hoomauia mai) Ia po a ao ae, nana hou aku la
o Keinohoomanawanui i nei huakai
nui e pii mai ana mai kai mai
Ewa, ku ka e 'a o ka lepo i ka nui
keia huakai o na koa, ka mea hoi
nana i hoopii hou aku i ka weli-
weli ia Keinohoomanawanui, me ko
na manao na lalau paha ka ike
kona maka, nolaila kuakuwai pou
ae Ia oia i kona maka, i pau pono a
ke ano powehiwehi, o ke ala ana
mai o kakahiaka nui, a i kona na
aa poao ana aku, a ike he huaka
no i alako pono i na meakaua, aia
hoi ka ihe, ka pololu, me ke kuia
me ka elau, me na mahiole me ka
ahuula ne ka manele auamo.
Huli ae la o Keinohoomanawanui
me kona piha loa i ka maka'u
olelo aku Ia ia Kalelealuaka.
"Eia ka make o kaua ke kiina
mai nei; e kala no hoi au e olelo
ako aaa ia oe e waiho malie ke lii,
paakiki no oe i ka hoopuka i ka
inoa o ke lii, eia ka e make ana
kaua iloko o ka hilahila nui, hoo
kahi ka hoi mea aloha, o keia mau
mea a kaua i hana ai, nawai la
auanei e aana mai, a e ai hoi i kei
luhi o kaua."
Huli mai la o Kalelealuaka a na
na mai Ia ia Keinohoomanawanui a
olelo oiai aia no kela ke moe la.
"E nana hou akuana oe," i ka
nana hou ana aku a Keinohooma-
nawanui ua kokoke loa mai i ko la-
ua wahi papaihale; ua hiki ole iaia
ie olelo mai, no ka mea ua pina loa
oia i ka maka'u a huli mai la nana
ia Kalelealuaka, ke moe nei no, aohe
onioni ae.
"O ka moe no ka kau, he ku-
panaha no paha kau mau hana, eia
ka make ke kokoke mai nei, o ka
nea apiki o kou moe hoololo iho Ia
ia, na ike no paha aohe he ikaika
hoopukapuka oe i ka inoa o ke lii."
No Kalelealuaka hoi aia no kola
ke moe la me ka hoawihi mai uo o
oa maka, aia pu no hoi me kana la-
au palau, me ka maka'u ole me ka
aa no e hakaka.
Ahiki ka huakai mawaho o ka
hale o laua nei e noho ana, aia hoi
ke eono poe kanaka kino ikaika i
hele mai ma ka puka me ka lako
i na meakaua, me he la na makau-
kau loa lakou e haawi mai i ka
make.
Ia wa ala mai la o Kalelealuaka
me kana laau palau a uhau iho la
i ka hale, kaawale ae la elua mahele
me ka lele liilii i o ianei; mamuli
o kela uhau ana a Kalelealuaka
kaaa laau palau, ua naueue ka ho-
nua ua hiki aku ia mau ouli imua
e ke lii a he mea ha 'oha 'o no hoi
ia i ke lii a ui ae la oia i kona
kahuna nui, oiai aia no hoi ke ka-
hua ke nana la i keia mau ouli ku-
panaha i na hora o ke kakahiaka,
a l kona ike ana i ka mea oiaio, huli
mai la oia a olelo mai la i ke lii,
"ua ola oe no ka mea ua ike mai
kou mau aumakua ia oe, a e ko ana
kou makemake no ka mea, ua ala
ae la ua kanaka nei a uhau i kana
laau a mahaeia, ka hale iloko o na
mahele elua, no ia ikaika o ia ha-
hau ana, o ia keia naueue a kakou,
i ike iho la.
Aia hoi ka luna ame na kanaka,
ua piha loa i ka maka'u i ka ike
ana mai i keia mea i hanaia, a pela
koi me ke kanaka e paa ana i kana
laau palau, he kanaka nui no hoi,
ua hele kona onohi maka a ula ke
nana aku a o kona hoa hoi ua hele
a kunahihi kona helehelena ke nana
aku, i kau a mea o ka puiwa, nui
kona no ka mea o ka makamua loa
kela o iona ike ana i ka ikaika
o kona hoa, aia hoi iloko ona ka
manao mihi uo kana mau olelo i ki-
pehi aku ai maluna ona.
I ka hoi pono ana mai o ka noo-
noo maikai iloko o ke alakai ala-
ila, olelo mai la oia, "Aole ka ma-
kou huakai he kaua a he make; aka
i kii mai nei makou ia oe ame kou
ae a e iho i kai o Ewa, ma ke kau-
oha a ke lii Kakuhihewa. Eia ka
manele la kau mai iluna, a pela
koi ae lou kokoolua nei, nolaila na
makaukau anei olua i keia manawa,
ina ua makaukau olua eia mai ka
ahuula eia mai ka mahiole ame na
mea e pono ai, nolaila e lawe aku
olua i keia mau mea, a e komo
iho, alaila kan mai olua iluna o ka
manele nei.
I ka lohe ana o Keinohoomana-
nui ame Kakanaka i ka olelo a
ka luua o na kanaka, a pela hoi me
io laua ike ana mai i keia mau
mea apau, ua piha loa laua i ka
hauoli, nolaila lalau mai la laua i
na mea i waihoia aku imua o laua a
hoomakaukau iho la elike me ke
kauoha a ka luna, oiai nae laua e
hoomakaukau ana, huli mai la o Ke-
inohoomanawanui a olelo mai la ia
Kalelealuaka:
"Ua pololei no kau olelo ana, eia
ka e loaa ana ia kana na pomaikai
nolaila o ko'u manao ea e pono no
oe e nana mai ia'u, no ka mea i po-
no no oe i ko'u kokua aia i kou
mau hemahema," aia no hoi o Ka-
lelealuaka ke wili mau Ia i ka aka-
aka no keia mau olelo a kona hoa,
a mea aku la o Kalelealuaka:
''O na mea no au i kamailio mai | nei ke apono loa aku nei au i ko mau manao," a i ko lana makau kau ana, puka mai la laua a waho ke kahua hale, a i ka huli ana mai o ka luna a nana ia laua nei, a pela hoi me na kanaka, ua piha loa lako i ka ilihia no ka mea he kapukapu maoli no ko laua ano ke nanaia mai, aka no Kalelealuaka ka lako mahalo loa, no ka mea aia mau ma luna ona ka minoaka mau o ke kulana oluolu, a no Keinohoomana wanui hoi ea, o ke ano haaheo ma maluna ona me he la nana i hana na mea apau; e nana aku kakou o ka mea heluhelu ma keia. nee ana aku o keia moolelo. Nolaila i ka noho pono ana iho o laua nei maluna o ka manele, a o ka laau palau hoi a Kalelealuaka eono kanaka na lakou e hapai, a i ka makaukau ana o na mea apau o ka nee no ia o ka huakai, o ke ku'i iho la no ia o ka hekili naueue ka honua, pa mai kahi makani lau-wili o ua kula nei, pouli ka la. O keia mau haawina, aia ke ka-huna ke ike mai la i keia mau hio-hiona a huli ae la a olelo aku la: E ke lii, e hoomakaukau e hooki-pa mai eia aku laua la a hiki mai e hana aku oe elike me ka'u i olelo aku ai ia oe, mai kunukunu oe no, ka mea heakua ke kanaka he pepe-iao lohe ko kona akua." Oiai ka huakai e nee malie ana aia o Keinohoomanawanui ko hoo-kohukohu mau la me he la oia ka mea i loaa mai ai keia nuu mea, aka no Kaleleaffiluka aia mau no oia ke minoaka Ia i na olelo a kona hoa, a i ke kokoke ana aku e hiki i kahi o ke lii i kai o Ewa, ke ike la laua i ka nui o na kanaka o na lii no hoi me ko lakou mau ahuula ame na mahiole, o na koa no hoi me ko lakou makaukau o na makaainana no hoi me ko lakou kulana. No Kalelealuaka hoi, ke ike nei oia i na mea e hanaia ana no laua, no Keinohoomanawanui hoi, aole oia i maopopo i keia mau mea e ha-naia ana no laua, aia hoi he inu nui ke a ana, aia hoi he mau kanaka he nui e hana ana, i keia ike ana o Ke-inohoomanawanui i keia imu e a ana, huli mai la oia imua o Kalelealuaka a hawanawana mai la. "Me he la, ua hoopunipuni ia kaua, no ka mea o kela imu e a mai a no kaua paha. No Kalelealuaka i koaa lohe aua mai i keia olelo a kona hoa he mea minoaka wale no ia iaia, a mea aku a oia: "kupanaha no hoi oe o kuu hoa make o ka noho ana o keia kula, o kou lawe mai i na olelo hoo-iauha a maka'u wale e hoopau loa oe i kou mau manao maka 'u wale, a e lawe mai i na manao maikai, a kukulu iho la iloko ou me he koa kaika la." I ka hiki ana o ka huakai i kahi a ke lii Kakuhihewa e noho ana a o kahi hoi ana i hoomakaukau maoli me kona mau lima, kuuia iho a laua nei ilalo, a i ke ku ana o ko ana wawae i ka honua pau ae la ka ino, puka mai la ka la me kona nui, a kukuli iho la na mea apau, alaila kahea mai la ke lii: "He mai, e komo mai, ua noa ka hale no olua, no olua, keia nau mea apau, ka ai ko kanaka, na mea no apau, na makaukau i kali wale no o ko olua hiki mai," alaila nee aku la aua imua kahi a ke lii e noho mai ana, a pela hoi me na kaikamahine alii, o ka maka o na mea apau aia wale no ka lakou mahalo mauna o Kalelealuaka, no kona kanaka nui a kulana hiehie, ke nanaia mai. No ke kahuna noi, aia mau oia ke hana la i kana apana hana, no ka hooko pono ana i na mea apau, a i ka noho pono ana iho o laua ma kahi i hookaawaleia no laua, mauna o ka hu 'a moena makalii pa-upalu o Mokuleia, o ka manawa no a o ke lii i ku mai ai a hele inai a imua o Kalelealuaka, a hoolei h o la i ka lei palaoa, a no ka mea e kulana kapukapu kona, ke nana aku oe, kona ili ho nani ke nana aku o kona hoa hoi he u'i no, he ano kohu kauwa ke nana aku. "Nolaila e ke lii, mai hoolei hewa oo o pilikia hoi kaua ia oe, no ka mea he olelo paa keia na koiu mau lima ponoi no e hookau i kou ei palaoa ma kona a-i, a i ka ma-nawa i pau ai ia hana, o ka manawa no ia i ku'i iho ai ka hekili, pili pu ka hanu o na mea apau, keia mau hiohiona e ikeia nei, ua iki aku no ia imua o Pueoiui, oia ana i huli ae ai imua o kona papa kahuna, a ninau no keia mau hiohiona, o ka mea apiki, ua uhiia ko akou mana, a o ka lakou olelo imua Pueonui, "nou no ka lanakila. (Aole i pau.) LADANA, Mar. 5— Eia o Enelani e hoomaka nei e kapili i kekahi mokulele mama Ioa no ke komo ana ma kekahi heihei e malamaia ana ke aupuni Italia ma ka mahina ae ei o Sepatemaba, a o ka mama ele o kela moku i manaoia ai e ka. ili he 280 mile i ka hora. TETUAN, Moroco, Mar 5—Ua
hooulu ae ka lahui Beni Ser ame
Beni Saros i kekahi hoohaunaele nui
iloko o na panalaau e noho manaia
ana e na Sepania no ka hookahuli
ana i kona noho aupuni ana. Ma
ka lono i loaa mai ianei i keia po
he nui na limahana paniolo i pau
i ka pepehiia a make e ka poe hoo-
kahuli aupuni. | KA PUUHONUA (Kakauia e Kaleionamoku)
(Hoomauia mai.) Ia kakou e hele holoholo ana, me kahi kookoo mauka o Leleo, a mau ka koke iho no o ka halehoolulu ke alahao O. B. & L., e ike ao kakou he wahi hale uuku kuai nu pepa ''magazines," amo ke kama "slippers", a kakou e ike nei i na Pilipino e komo nei, a ma ka puka komo aku ai iloko o keia wahi hale-kuai uuku, e ike ana kakou i keia mau huaolelo 'Filipino 'Liberta' a, heaha ka manao o keia "Filipino Liberta" Ua maopopo no ia makou ka ma nao o keia mau hua "Filipino Li-berta", aka ua nonoi aku mako i kahi Pilipino nona ka halekuai a eia kaua i pane mai ai, me k leo a hihiona o ka manaoio: "We want Filipino boss own country", o ia hoi, "Makemak makou o makou no ka bosi o ko makou aina". Aole hiki ia kakou ke hoohene hene i na Pilipino no ka li'a mau ana, no ka hana mau ana, no k hakaka mau ana no ko lakou aina. O ko kakou kulana aole like me ko na Pilipino, no ka mea, he po Amerika kakou, aka, ina aole ha kaka kakou, elike me na Pilipino e hakaka nei no ko kakou lanakila ma ke ano lahui, e hoea mai ana no ka manawa, e ike ole ia ai he Hawaii ma na alanui o Honolulu nei. Aloha no paha kakou. Ma keia wahi halekuai liilii, ke ia wahi halekuai uuku, e halawa mau ai na Pilipino, ae paleo mau ana maluna o na hana a maluna ke kulana o ko lakou aina hanau Mawaho ae o ha halepule, aia ka kou ihea e launa nei? Aole o kako kamailio maluna o na ninau oihana ame politika iloko o na halepule Ke kamailio maluna o kekahi kamu bana, hoomau, hoomau, hoomau, wa hi a ka Haole " propaganda, " e hoea mai ana no ka la e loaa ai ka mea makemakeia. Nolaila no keia wa laau mau o makou e pili ana i keia "Center", halehana no kakou. Ia kakou e hele holoholo ana me kahi kookoo, e ike ana kakou i na hui kinipopo o na Kepani e paani ana, aole nae e ike ana kakou he hui kekahi o na keiki a kakou. I ko kakou manawa opiopio, ike ka kou he poe uuku wale no na Kepani, aka nae, o na keiki e paani kinipopo ana, he poo nunui wale no, a hu wale mai no keia noonoo, Heaha ana Ia ka hopena o ka lahui Hawaii mo kela poe Kepani nunui ke paio aku, no kahi e moe ai a uo ka meaai e ai ai? Aole makou e olelo ana, e hakaka ana na Kepani ia kakou a he manaoino ko na Kepani ia kakou, aole aole loa, aka, o ka makou e olelo nei, o na Kepani, aia iloko lakou, mamuli o na kenekuria o io lakou noho ana iloko o ka naauao ame ka holomua, kela hakaka, e holomua. Aia iloko o ke koko o na Kepani ka hana ame ka hakaka no ko Iakou ola ana, no ka mea, ma ko la-kou aina, oiai he aina i nohoia e ka hau, e hakaka mau. ana lakou loko o eono mahina no ka noho ana no umi-kumamalua mahina; nolaila, ua maa keia poe i ka hana, kakou aole, no ka mea, he loaa wale no ka meaai elike me ia i ka manawa o ko kakou poe kupuna. Nolaila, e hana, e hoohalike, e hakaka kakou elike me na Kepani na aole kakou e hoohalike ana me a Kepani, e pilikia ana kakou E ana kakou nomua! Ia kakou e hele holoholo ana, me kahi kookoo, o ike ana kakou, o a poe maluna o na kaa otomobile nunui, a nui o ke kumukuai, he poe wale no o na lahui e. Aole anei e mea maikai no kakou na maua, ke koikoi ana aku i na keiki a kakou e loaa ka iini "ambition" a lakou elike lakou me keia poe na aina e e holo nei maluna o na aa pii o Ike kumukuai? Hapa kaini wale no Hawaii e holoholo nei maluna o na kaa pipii, a ua loaa ia akou mamuli o ka hana hoomanawanui o na makua ame na kupuna. Aia komo ka noonoo iloko o na Keiki a kakou, a hoomanawanui la-kou, e loaa ana no ka lakou mea i ni ai, loaa no. Nolaila, e na maua, e paipai mau i na keiki a kakou! I keia manawa, ma Nu Ioka, aole
pulumiia na alanui, o ia hoi, aole,
me na pulumi e pulumiia ana e na
limahana a i ole me na kaa pulumi,
elike me ka kakou o ike nei ma
Honolulu nei; ka mea e hanaia nei,
e mau mikini lawe i ka lepo ame
ka opala ke hoohanaia nei ma kela
kulanakauhale, a ma keia ano hou,
a ikeia ua holo ka hana, ua mae-
mae ka hana a ua emi ka lilo. E
ke ana no paha kakou i keia ano
mikini ma Honolulu nei i kekahi o
keia mau Ia. Ma Amerika, a ma kekahi mau
aupuni o Europa, ka manao nui e
oaa na mikini i hiki ke hoemi na
hoolilo a i hiki ai ke hana i na ha-
a me ka awiwi ame ka nui ole
na kanaka hana, aka, ma Akia,
a manao o kela poe, e hanaia no
e na lima i hiki ai ke loaa ka
ana i na kanaka ame na wahine,
loaa ai ko lakou ola o ka noho
ana, a manao makou he rula a he
nanao maikai no keia. O na Rukini ma Nu loka, i haa-
ele i ko lakou aina a i kipakuia | paha e ke aupuni hou, ke hoolaia nei lakou e kukulu i halepule no lakou o ko lakou hoomana no. Hoomaka lakou 4,000 wale uo ko lakou nui, ma ka malama ana i ka lakou halawai haipule iloko o na rumi o lakou, a mamuli o ko lakou hoomanawanui ana, ua loaa aku la ia lakou ka huina o $145,000, a me keia lakou i kuai ai i aina a i kukulu ai he halepule no lakou. Na lakou no i kukulu ka hale
elike me ka hana ana a na hoaha-
nau Moremona o kakou ma Kalihi.
E lilo pu ana keia halepule o keia
poo Rukini i hale halawai, i hale hi-
meni a i hale hoolaulea no lakou, i
hiki ia lakou ke noho hou i ke ano
o ko lakou noho ana ma ko lakou
aina hanau. Na rumi no na kamalii, e penaia ana na kii o na kamalii i aahuia me na lole o Rukini a o na rumi no ka himeni a launa ana, e penaia ana me na kii e hoike ana i ke ano o ka noho ana o kela poe ma ko lakou aina hanau, a e kukuluia ana ma ke ano he kiahoomanao "me-morial" no ka ohana a no na koa i make iloko o ke kaua nui aku nei i hala. Manao makou he hana maikai keia a keia poe Kukia e hana nei. Ina no hoi e hana ana kakou i kekahi hana o keia ano, Na lakou Rukia wale no e hana nei a aole o lakou kaukai na na Amerika lakou e kokua. He mea maikai no no kakou aole e kauka 'i mau a na na haole kakou e kokua. Ma Nu Ioka, ma ka Nupepa New York Times o ka la 6 aku nei no o keia mahina, i ike iho ai makou, eia na Ilikini o Amerika ka poo kupa a o ka poe no lakou o Amerika, ke hoomaka nei a ua ku he "Club House", he hale halawai a ilaila la kou e ai ai, e moe ai, o heluhelu ai, a aole lakou i hele e nonoi i kekahi lahui e ae e kokua ia lakou. Ho mau hale no kekahi ma Amerika o keia ano, no na Ilikini, i ko-kuaia e na haole, aka o keia hale ma Nu Ioka, aolo loa, a na na ilikini no i hoomanawanui a o ka hana a keia poe Ilikini, o keia "Club House", o keia hui aole i oi mamua o 200 ko lakou nui, o ia no ka hoonaauao ana hookahi keiki Ilikini o ka makahiki amo ke kokua ana 3 na bebe ilikini o na makua ilihune, a o ka inoa piha o keia hui ''American Indian Association Inc." Eia makou ke kakau nei i keia hui e hoouna mai i na pepa "circu lars" me ka manao e ike ina e loaa ana kekahi manao hou ia makou. Ea, aole anei he mea maikai, i hoohalike kakou me keia poe Ili-kini? O ia ka makou e kakau mau nei, a e hana a o noonoo pau, a e hoomau ana no ko makou pule ana i ke Akua e kokua mai ia kakou, a loaa keia hale, a loaa keia "Center", a loaa keia "Club Hou-se" no kakou, a ke manaolana nei no makou, e loaa ana uo, no ka mea, he aloha no ke Akua ia kakou. E nana aku no nomua! HE HOOMAIKAI NUI. . O makou, na hoahanau, na hau-
mana Kula Sabati ame na lala o ke
C. E. o ka Ekalesia o Keokea, Kula,
Maui, ma o ko makou komite la,
ke haawi aku nei i ka makou hoo-
maikai nui ame ko aloha pu, i na
Kula Sabati, Ahahui C. E., na aha-
hui e ae ame na hoaloha i haawi
mai i ka lakou mau kokua aloha no
ka hanahou ana i ko makou luakini,
Haleakala, no lakou na inoa malalo
nei:
Ma Ke Kokua Dala:
Ka Papa Kokua o Maui, $400.00,
na Kula sabati ame C. E., o Ma-
kawao Hema, o ia o Keawalai $100,
Keoneoio $10.50; o Kanaio, $5.00; o
Kihei, $15.00; o Keokea, $140; ka
Hui Lawai'a o Makena, $115.00; na
K. S. ame C. E. o Makawao Akau,
e $17.50, o Maui Waena 15.00; ka
Ahahui Kaahumanu, $15.00; ka Hale
na Alii o Hawaii, $20.00; ka Aha-
hui o Kamehameha, $17.00; na oha-
na o Aiona, o Keokea, $5.00; Fer-
andez o Waiakoa, $5.00; Hapaku-
ka o Ulupalakua, $5.00 ame Kauwe-
ane, $10.00.
Na kokua e ae: Na Mr Guy S
Goodness, 12 paa puka aniani ame
puka komo palua; na keia mau
keonimana, Chas E. Thompson, Geo.
K. Kunukau amo Jerry Burns, hoo-
kahi pipi pakahi; na Alfred Fur-
tado o Makawao, hookahi kaa la-i;
a Mrs. Hapakuka, 2 eke uala; na
Mrs. Enekini, l eke uala; na Sani-
Foster Robinson, lunanui o ke Sani-
tarium o Kula, no na limahana ko-
ua ame na kaa kalaka; na ka Hon.
H. Rice no na limahana kokua i ka
hana ana i na meaai; na Willie
Aki Fong, no kona kaa kalaka ko-
ua i ka lawe ana mai i ke one mai
Makena mai; na Kula sabati o
Keawalai ame Keoneoio amo ka Hui
Lawai 'a, no l kini aila mahu i piha
pono i na i'a pala momona ame 1
kini manini ono.
Mawaho ae o keia ke hoomaikai
iou aku nei makou i na kamana
ahonui a lokomaikai na lakou i ha-
na i ko makou luakini, ma ko la-
kou pookamana, Mr Kauwekane
Kukahiko, no ko lakou hana ana me
a uku haahaa Ioa, aole wale o ia
ka, ua haawi hou mai no i na ko-
kua ma ke dala.
O ka hope loa o na hoomaikai
ui Ioa, i ka Papa Kokua no ia o
Maui, (Maui Aid,) ma o kona age-
na la, Rev E. E. Pleasant, oiai, ua
e oluolu hou mai no oia e uku | |