Ka Oiaio, Volume VI, Number 4, 26 January 1894 — Page 2

Page PDF (1.22 MB)

This text was transcribed by:  Candace Fenander
This work is dedicated to:  to Knowledge that it may lead to understanding and peace among all peoples.

NUPEPA

KA

OIAIO.

John E. Bush,

LUNAHOOPONOPONO.

John. K. P@nikalaka

PUUKU.

 

O KA PONO KA AIALH E

OLA AI KA AINA.

 

POALIMA. IANUARI 26, 1891.

 

KE OLA O KA MOIWAHINE.

 

E like me ka manaolana maikai o ka poe i hala ole a i hoino kumu ole ia, pela ka lana maikai o ke Ola o ka Moiwahine. He oia mau kona noonoo maikai, i like ole hoi me ko ka poe i makiki ae nei, me he opae la, ma kona wahi. E ola ke alii-aimoku o Hawaii a kaulana @ like me Solomona no ka naauao, a e lilo hoi oia ma keia mua aku he Iseraela, e like me ke ano kumu o ia inoa, pela a mau aku e like me ko ke Akua makemake.

 

Na Nu Hou Hope Loa.

 

Ua hooholo iho o Peresidena Cleveland "e hoike aku i ka Ahaoielo o Amerika, i kona manao o ka mea kupono wale no i ko Hawaii lehulehu e hoihoi hou ia ke aupuni moi." A o keia mea, a oia hookahi wale no ke alakai e hiki ai ia Amerika ke hoomaemae i kona inoa imua o ke ao holookoa, a imua no o na misionari hoopunipuni kekahi e holo nei i Amerika ma ka lilo o ka waihona o ke Aupuni Hawaii. Aole aku he ala hou, oia, a @ia wale no, a ua ike no ka poe aihue aina i keia mea, oia hookahi ka hopena: He hoihoi ia Liliuokalani, he hoomau aku i ke aupuni moi, ke aupuni hookahi i ae ia e ke Akua, mahope iho o kana noho hoemalu ponoi ana mai ma o na Kahuna Nui, a me na mea @ a pau, a pela e ikea ai ko ke Akua nani, a e ikea ai ka hoopono o ka lahni Amerika, a kekahi hapa uuku e hoao nei i hana aku i kekahi hana haumia lua ole i hana ia i ke ao nei. He powa i kekahi lahui uuku a aihue e kona aina, oia ka hana a ia hapauuku, e kokua hewa ana e lawe i na mea i aihue ia e na mamo a na misionari mai Bosetona mai.

 

Ka Hoolauwili a na Enemi.

 

I keia wa a kakon e noho nei, ke hoomaopopo nei makou i ka hooko o ka lahui i keia olelo hemolele, i hoike ia ia Pauolo penei: "Aole oia wale no, ke hauoli nei no hoi kakou iloko o na popilikia; ke ike nei, e hana ana ka popilikia i ke ah@; a o ke ahonui i ka heao ana; a o ka hoao ana i ka manaolana." Rom. 5:3.4. Ma ke ano o ka lahui e ike ia nei, a ma ke ana ana iho ia ano o ka lahui me keia olelo, ke hoomaopopo nei makou, eia ka lehalehu Hawaii ke komo aku nei iloko o na haawina ano o ke Akua, e like hou aku me Kana olelo. "O ua manaolana la (i loaa ma ka hoomanawanui) aole ia i hoohilahila; no ka mea, ua ninini mau ia ke aloha o ke Akua iloko e ko kakou mau naau e ka Uhane Hemolele i haawi ia mai ia kakou."

Nolaila, i na kakou e hoomau aku ma na hana hemolele, na hana maikai, he mea oiaio, e lilo ana no na hana a pau a na enemi e hana nei e kuee ana i ka oiaio, ko ke Akua hoopono - e lilo ana lakou he enemi no ke Akua, - a heaha ke kanaka imua o ke Akua, he atoma, he mea ole, a pela no lakou na enemi o ka hana pono, e hoolilo ia ai i poe hoohilahila ia. Aole o kakou poe Comisina ma Amerika e uwao ana no ko kakou mau pono, aka, na ke Akua o ke aloha hoi, na ke Kapena o na Puali o ka Lani, e @ la i ke aloha, ka hoopono, @ na kanaka maikai o Amerika, e kue i ka hewa, a lilo hoi lakou, he mau Comisina no kakou ma o ka Uhane Hemelele iloko o lakou me ka uku dala ole a me na lilo ole e ae e like me ka poe hana hewa nei.

 

Pukaka ka poe hoohui-aina o Hana, i ke Kaeaea Maineki o ka Aoao Aloha Aina. Mahalo.

 

HE LUNA HANA HOU.

 

Ua lohe ia e hoi mai ana o Mr. J. N. S. Williams e noho ma kahi o ke Sekotia i hoopauia ae la mai ka noho luna hana ana no ka Hale Hana Hao. He alii o Mr. Williams no ka Hale Ahaolelo o ke aup@ni kanawai o Hawaii nei, a i mare @ oi i ke kaikamahine o Mr. W. L. Green i make.

 

E kau mau i ka Hae o ke

Aloha Aina.

 

Mamuli o ka pane a na Wahine Kau Lei, i KA LEO O KA LAHUI. i hoopukaia ma ka Nupepa Holomua o ka la 20 i@o nei, e @oole ana i ka eiaio o na mea i hooili wale ia aku maluna o ko oukou mau poo, no na mea e pili ana i ka oukou mau hana o ka Poalua Ianuari 16 1894. Ua loaa ia'u ka hanohano nui o ka ike a@a aku, ua hoopaa l@a ia ma ko oukou mau puuwai, ke aloha no ko kakou aina, ka lahui a me ko kakou Moiwahine, a ua a-a ko oukou uhane, e hoike mai i ko oukou kulana kupaa, no ke aloha i ko kakou aina makamae. Pomaikai kakou ke hoinoia mai me ka hana ole ia mea. E kupaa mau a hiki i ka hopena. E kau mau i ka Hae o ke Aloha Aina.

Owau iho no me ka haahaa, ka oukou kauwa haahaa.

JOSEPH NAWAHI.

Peresidena o ka Hui Aloha Aina.

Houolulu Ianuari 20 1894.

 

KA HOOPUNI PUNINUI.

 

Ua oleloia maloko o ka nupepa o ka aoao Repubalica, Washington Star, Dec. 28 iwaena o ka olelo hoike a Rev. Mr. Emerson, ua hoike ae oia imua o ke Komite, ma kona ike maka ana, oia hoi, wahi a keia nupepa, penei: "Ua oleloia ua hoike aku oia he mau hooweliweli kekahi e hoopoino i kekahi poe, a ua makau ka lehulehu o hana ia na hana ino a me na hana kolohe. No keia kumu, a no ka manao e hoo pakele i ka poe Amerika me ko lakon waiwai, wahi a Mr. Emerson, oia ke kumu i hoopae ia mai ai o na koa a me na sela iuka nei o ka aina. Ua i@e pono oia aole i komo iki lakou i ka hookahuli ana i keaupuni a aole i kokua i ke kukulu ana i he aupuni P. G. a pela aku.

Ina na Rev. Mr. Emerson io keia mau olelo, alaila, ua hoike wahahee maopopo oia, a ma kona ano he kakauolelo o ka Papa Misionari Hawaii, ua kupono e hoopau ia. Ua maopopo i na mea a pau, a me na olelo hoike, a Mr. Damon. Soper. Wundenberg, Keo Kaaka a me na mea a pau i ike maka, a me keia keiki misionari naau ekaeka pu, aole i lele mai na koa a me na sela a hoonoho ia ma kahi kokoke i ka waiwai a me kahi noho o na Amerika, aka, ua laina ia lakou ma kahi e hooweli ana i ka Hale Alii a me ka Moiwahine, a me ka Hale Aupuni, a ua hoonohoia @oi lakou maluna o kahi o kekahi haole Beritania, a malaila lakou i noho ai, a hiki @ ke komo kino holookoa ana mai o ka mana o Amerika e kokua e hoopaa i ke aupuni P G. ana i kukulu ai a ku. He hilahila keia mau hana a ke kauwa o ka hoomana Kalawi@a, na kupono i ka Papa E@nelio o Hawaii nei e hoopau i keia kahu hipa hoopunipuni ma io nana keia mau olelo, a i ole e hookuka oia ma ke akea e hoole i keia mea e olelo ia nei nana ma na nupepa o na Aina E. ma kahi i manaoia, ina he oiaoi, aole e ike ia e kakou, na Hawaii. He oiaoi, he poe iliohae kai waena o na hipa Hawaii, a ua pio-o lakou.

 

Aloha Aina ma Hana.

 

Me ka hauoli makou @ hoike aku nei, no ko makou makamaka Maineki H. Reuter esq. ke kaeaea o "Ka Ua Lani Haahaa o Hana" ma ka aoao "Aloha Aina," ka mea nana epaipai ala ka lae o ka poe Hoohui-aina o Hana, maluna o ka ninau haawi aina a Aisupa a me na wahi haole hoohui-aina olaila, a hiki i ko lakou manawa i pukaka ai i keia Aloha Aina. Ke nui nei ka waha i ka hamama maloko oka nupepa Awalakai@a, no na mea a Maineki i hoopuka ai, mahope iho o kona pae ana aku mai Honolulu aku nei.

Paa ia a paa ke aloha o ka aina i eha ai ka ili o na kupuna a me ko lakou Moi no ka nai ana e lilo i hookahi Aupuni, no ka pono a me ka pomaikai o ka lakou @au mamo e ola nei; a hiki i ka lei ana i ka lei o ka lanakila mau loa ou e Hawaii a me kau mau pua aku.

He olioli ko makou uhane i ka ike ana i na wahine  opio a me na kanaka opio; e paio ana no ko lakou aina, mai ka lawe lima nui ia ana aku e ka poe pakaha. Eia kekahi mau mamala olelo kaulana: "Aole he kulana kanaka o kekahi kanaka, ke aloha ole oia i kona aina. E aho no i na aole oia i hauau ia e ka wahine."

 

KE ANO O KE AUPUNI.

 

(H@omaula)

 

KA REPUBALIKA O AMERIKA

 

He oiaio he maikai ma na mea i kakau ia ma ke kanawai kumu o America i keia wa: mawaho wale no nae ia ano. Aka, aole nae he maikai o kona manao, e hoike ana kana mau hana I ka hoopunipuni o keia mea maikai i hoopaa ia ma ka palapala. He mau helehelena hipa io no ko keia aupuni, aka, he hoike mai koe i ka waha koko o ka liona a e lohe ia aku ana kona @ e hoopuka ana i @a olelo hookiekie. Pela o Amerika e hoike nei ia ia iho i keia mau la. A pela no hoi ko kakou ike maka i ke ano o kona la@ui iwaena o kakou, a e hiki mai nei ma na mokumahu mai Kapalakiko mai. He lahui hao @na n@i. - a ua makaukau e kapae i ke kanawai i na wa a pao, me ka pepehi kanaka a me ka powa i ko ai ko lakou mau kuko. Ua like lakou, ma ke ano nui, a o na misionari na alakai maanei nei. Aole he aupuni i ikeia ka powa ia o ke kanaka ma na alanui o na kulanakauhale e like me ko Amerika, ka powa ia o na Kaahi, ke @uhi-wale ia o na hale a me na waiwai i keahi, ka moekolohe o na kahunapule, ka aihue @ a me ke kiki ia o na hana ka lepa, ka lawe kipe o na luna hana kanawai, ka hoopuipui ia o na monopole a hoopilikia ia o ka lehulehu na ike i@ keia, a oia no ke kumu e huli hoi hou mai nei o ka poe i holo aku me ka manao e noho loa aku ma kahi a lakou e kaena ai, he nani, he hemoleie, a pela ak’o.

Ma na hana rula ole, kanawai ole, o na aupuni repubalika ka oi, a o Amerika aku ana ke pookela ma ke ino o na hana. Aole e haule ana ke ano i hoike ia mai ona ma ka wanana. Ke hooko nei oia ia ano, e like me na aupuni eha o ka wanana a Daniela. Ua hala kona ano i o’eloia he like me ka hipa keiki; eia oia ke hooko nei, i ka mea i olelo hope ia mai e Ioane nona, he leo deragona kona.

Eia ke hoike mau nei na nupepa i na hana lima-nui, popo, a lapuwale o Amerika i keia wa, ma na noho ana kino a ma na noho ana aupuni. Na ka popo o na hana kanawai i hoomakaukau i ke alanui no na nana popopo ma @a wa@i a pau. Aia iloko o ka poe waiwai a me ka poe ilihune, aia iloko o na aoao hui kalaiaina a pau. E ho@niaopopo kakou i na hana e hoohana ia ana i mea e komo ai kekahi mea iloko o ka oihana. – Ka hana kipe, ka hoopunipuni, a me ke kolohe ma ka pahu balota. E like no me ia na Amerika maanei nei e hana nei. E nana i na hana kolohe nui i hoike ia e pili ana i ka hooponopono ana o na luna i ke Kulanakauhale o Nu Ioka - miliona a miliona na @ala i lawe makakeleawe ia e na luna aupuni mailoko ae o ka waihona o ke kulanakauhale. E like me ia na wahi a pau e hoohana ia nei o ke aupuni nui o Amerika.

E hoike mau ia ana na hana @ewa, na karaima, inoino loa, a me na aihue, e hooia mai ana i ka oi loa aku o keia mau hana e hooko ia nei iwaena o na papa helu o ka lahui i keia wa. Ke ku nei ka lahui holookoa o Amerika me ka hoohauoli ia e na hoike i keia @ u la o na hana popopo ma na wahi kie kie o keia aupuni. Eia @ae, he mea ole wa e no keia mau hoike i na misionari o kakou -   eia ka olelo, he milenia keia a kakou e noho nei.

Eia hoi kekahi o na hana hooweli e ike ia nei, oia ka mea ano hou loa e olelo ia nei, malalo o ke poo, "Na Hana Sociala." Malalo o keia poo e hoike hou aku ai makou i ka nani o na anoano i hooulu ia ae malalo o ke ano o ke Aupuni Repubalika.

O kekahi o na kumu i maikai ole ai o ke aupuni Ripubalica o America, ua ulu mai no ia mamuli o ka liberala loa o na kanawai a me ke kahua i kukuloia ai o ke ano o kona hookele ana, i oi lonaku  mamua o ke kupono a me ka @iki i ke ano o na kanaka ke lawe ae a boo@omaikai i ko lakou noho ana. Ua maikai ke Kumukanawai, no ka mea ua habai ia e like me ka hiki i ke kanaka maluna o ke ana hemolele a ke Akua, na kauoha mau loa o ka berita, h@ umi. i kakau ponoi ia e ka lima o ke Akua ma ke kanoha @ua maluna o elua pohaku, a e kakau ia hoi maluna o ka naau a me ka noonoo o ke kanaka ma ke kanoha hou, ka lua o ka berita.

Aole no ke kanawai ka hewa, aka no ke a@oe o ke kanaka ka mea i hewa ai. Ua like wale no ka waiwai ole o na aupuni apau no ka hoomalo ana o ke kanaka, ina aole ke kanaka i ike a i i@omaopopo i ke ano a me ka maikai o ke Kana nawai o ke nupuni nana eia e hoomalu, a ina aole he hoolohe ia o ke Kanawai, a malama ia na rula a me na olelo mana kupono mai na lu@a aupu@i mai. Mam@li o keia mau kumu nui elua i poino ai ka lahui Amerika, a pela no hoi me na lahui e aku a pau. Ua like ke kahua Kauawai kumu me he momi la imua o ka eiwa hapaumi o ka lahui, me kekahi mea i haawi ia aku i na puaa. Ua hiki ole ia lakou ke he@maopopo. Ua oi aku o ka hiki i k@ ka lahui ano hoopo no ke apo aku a malama, a malalo oia kumu, ua liko hoi ka mea hoopomaikai i manaoia no kanaka i mea hoopoino. Ma keia ano i kupono ole ai ke lawe ia na Kanawai a liberala loa e lilo i ana no na kanaka. Ua kupono kanawai i hoohana ia e alakai ana ia ia ma ke kulana e lilo ole ai he mea hoopoino nona iho.

He mea kamahao no h@i ka loaa akoakoa ana o kekahi poe kanaka, a e hooulu ia hoi @a kumu, e hiki ai ia poe kanaka e hookookoa ia lakou hoi malalo o na kumu Kanawai manao maikai e like me ko Amerika. He kakaikahi loa ka ike ia a@a o keia mea, aka, na ulu ae no keia oiaio ua hoike mua ke Akoa Mana, oia ka wa e hooko ia ai kana olelo i wanana ai no keka hi aupuni hou, he aupuni nona na ano elna i hoailona ia, e like me ia i hoike ia ma Hoikeana, 13: 1@-17; a i ko ai ia mea, ua ne@ ae hoi na hoinoino a me na hookaumaha i ka poe e hoao ana e hoomana i ke Akua e like me Kana olelo, a o keia ka poe i haalele ai ia Europa a me Enelani, a o ua poe la, oia no na hoole pope i ulu ae mahope o ka Lutera a me kona hoa, ma ia mau ao ana. Na keia poe i kukulu maa ke aupuni America, maluna o ko lakou haipule a hoopono, a pela i ku ai ke Kumukanawai hoopono a liberala o Amerika, a ku ai hoi he aupuni nona na ano i hoike ia ma na hoailona pepeiaohao elua o ka holoholona ma ka wanana - he aupuni me elua ano, -  a he oiaio he el@a ano io no o Amerika he hoole pope a he repubalika, he 3 home no na kanaka a pau i hookaumaha ia he aupuni mai ka lahui, ma o ka lahui, a no ka lahui, - he repubalika kona olelo ana.

E like me ka manao maikai a me ka hoopono a kuokoa o ka poe i @aalele ai mamuli o ko  lakou hoipo ia ma ko lakou onehanau ma Europa, pela ka maikai o ka lakou mau hana i hookumu ai i ke aupuni o Amerika, ma na ano a pau, a e like me ke ano e o ka hoailona o keia aupuni - "e olelo ana e like me ke deragona." pela no i loli mai ai ke ano maikai o keia lahui a me keia aupuni a ua kua deragona oia i keia manawa, e hana ana e like me ia mea a he wa no e h@ino a e hoao ana no oia e hoino a e hoopi'ikia i ka poe hoopono. Ma keia helu aku makou e hoike aku ai i keia ano o ke Aupuni Amerika, e like me ia e hana anoe mai nei.

He okoa loa na kanaka o ka wa mua i kukuluia ai o Amerika a lilo he aupuni repubalica. He poe Beritania ko lakou nui, a he poe kanaka naau koa, a he poe manao kuokoa, e kue ana i na hana hookoikoi a ka aoao alii mai. He poe porotesta, he poe e kue ana i na hana hookaumaha wale mai a na 'lii a me na hana a ka hoomana i kulike ole me ka olelo hemolele a ke Akua. Malalo o keia mau ano o keia poe kanaka, ua loaa ia Amerika ka poe kupono e hiki ai ke hookumu i ka lahui a me ke aupuni i hooko ia ai ka ke Akua mea i ike ai mai ke kumu mai a ka hopena e hiki mai ana i keia honua. He lahui hoopono na makua o ke Aupuni Amerika, a ua kaulana ko lakou moolelo i ke ao nei. Ua kamaaina ka inoa o Keoki Wakinekona, ko lakou alakai mua. He Beritania oia a e noho kupa ana malalo o na moi Keoki o Enelani oia au. Aka, no ko ke aupuni makua hookau ana i na auhau koikoi maluna o na makaainanao k ona mau panalaau o Amerika, me ka loaa ole ia lakou o ka mana e hoouna aku i kekahi mau lunamakaainana e kaana a hana pu i na hana kanawai maluna o lakou a ke aupuni makua e hoohana ana malunaolakou, nolaila, ua kue aku na makaainana alii i ke aupuni makua. Ma keia kakou e ike ai, o ka hoopono ka mea i koa ai o keia mau kupa heluna @uku o ka moi Keoki, e kue aku i ka hookoikoi wale a me keakea ana i ko lakou kuokoa. Malalo o keia mau kumu, ua kupono loa keia poe, no ia wa, no ka hooko ana i na hana a ke Akua, e like me ia i wanana ia. Me he la maoli no o Wasinetona, he mea i hanau ia no ia au, a no kana hana i hana ai; e like hoi, me Petero ka Nui, Napoliona ka Nui, a me na kanaka mamua aku o lakou, a mahope mai nei hoi. Pela no kona mau hoa i komo pu me ia iloko o na hooikaika e lanakila lakou mai na hana ano e wale, a kinai wale hoi i ke kuleana o kela a me keia kanaka e kul@ana like iloko o na hooponopono ana a pau @ pili ana i kon@ noho ponoi iho a me kona noho lahui ana. Ua lanakila keia poe, a ua kuokoa lakou, mahope o ke kaua ana i ka mana e kue ana i k@ lakou mau pono kanaka; i ka 1776 ko lakou kukala akea ana i ko lakou kuokoa, a he mau makahiki mahope mai, ua ike ia ko  lakou noho aupuni kuokoa ana e na lahui a pau.

I keia manawa, he aupuni nai o Amerika, i pahola aku kona iliaina mai ka uuku a ka nui, mai ka heluna kanaka he elua miliona a oi aku a ke kanaono miliona a oi aku. O ka ulu nui ana o ka lahui, aole ia mai kona lahui ae; aka, mai ka poe o na aina o Europa mai, a me ka lakou aku. O ka poe komo nui, oia no ka lahui Airiki o Irelani, ko na aina olelo e, ko Italia, a pela aku. Mamuli o keia komo nui ana mai o ke unu a me ka inio o Europa, ua lilo ka lahui Amerika i keia manawa me kekahi pahu barela i hoopiha ia i kela a me keia koena mea ai, a eia ke paila a ke kuku nei, e awili ana i ke ino a me ka maikai. I keia manawa, ua aneane e milo ia a nalowale ke ano lahui kuamoo o Amerika, ka poe o Enelani a me kekahi poe kakaikahi o na lahui e ae, nana i hookumu ae ka lahui. A e like me ko lakou ane nalo ana aku, pela no e nalowale nei na ano maikai o na makua lahui Amerika a me ko lakou hoopono, a eia ma ko lakou wahi i keia la, he lahui i awili ia mai loko mai o ke unu a me ke ino o kela a me keia lahui i pae aku i Amerika i hanau ae mahope mai. O keia iho la ke kulana o ka lahui nona ke aupuni Amerika. No keia ano i ike ai kakou i ke ino o keia repubalika i keia la. Ka pepehi kanaka, ka li-kanawai ole ia o ke kanaka, ka powa, ka pue wahine, ka moe kolohe, o na hana no a pau i kaulana, ua hana ia ma Kokoma a me Komora, a me na wahi e ae a pau i hoopai ia e ke Akua no ke ino, oia ke ike ia a ke kaulana nei no Amerika. IKABODA ka inoa kapa kupono no Amerika i keia wa. Ua lanakila ke ino, ke kuko ino, ma na ano nui a pau ma na mea a pau, a hiki i na kahunapule koe uuku aku kekahi hapa o ka lahui, a me ke kumukanawai. O ka poe hoopono i koe, he ewe mai lakou o ka poe kahiko, a oia no ka poe hoopololei e like me ke kumukanawai a me na kahu kumu[kuinu?] i kukulu ia ai ke aupuni repubalika o Amerika Huipuia.

Aole i pau.

 

Na Mamo Mikanele

 

Ke hoike nei ulakeu i ka mea pol@iei a makou i ike pono ai me ko makou mau maka, no na mamo a @a Mikanele e noho nei i keia wa, mawaena o ka Lahui Hawaii, e hoino nui ia mai nei e kekahi poe mikanele hookamani.

 

NA POE  I MARE IA.

Noloko mai o na ohana a me na mamo ponoi maoli a na mikanele; he 9 pue o lahou i mare aku i na wahine Hawaii, a hapa Hawaii; he hookahi nae oia huina, ua oki oia i kana wahine maoli. He 3 o keia poe keiki mikanele i mare ai, aia ma ka mokupuni o Hawaii e noho mai nei, he 2, aia i Maui; 1 aia ma Molokai; he 2; ma Oahu 1; ma Kauai 1.

Mai loko mai o lakou, ua hoea mai na mamo awili ia a ka poe mikanele me na Hawaii, aka, ua pono no nae keia mamuli e ka berita o ka mare, a ma ia mea makou i uhi iho ai ia ohana, maloko o ka aahu o ka hoomaikai.

E hiki anei ia Bihopa, Haida, Oleson, Emesena, Alekanedero, Gulika, Baker, Pareka, Kakela a me Alapaki Kauka, ke hoole mai i ka oiaio o keia mea a makou e hoike aku nei? I na lakou e pohihihi ana, owai la keia poe o lakou i mare i na wahine Hawaii, ua hiki loa ia makou ke hoike aku i na inoa o lakou.

 

KE KUPANAHA LOA.

O ke kupanaha loa o na hana a keia poe mikaneie, oia no ka hapala pu ana iho i ka Lahui Hawaii maoli, me na poe mamo pu no a ua poe mikanele nei i mare i na wahine Hawaii. Nolaila, @ komo pu no na mamo a ka poe mikanele iio ko o na ino, na pelapela, na hoomanakii, na pegan@, na mo@ kolohe a lakou e noke mai nei i ke kuamua@u, no ka mea na mare ka lakou po@ keiki i na wahine pegana o ka Lahui Hawaii? -  Alaila, he pegana anei ua meopuna a ua pee mikanele nei e hii la? - ka mea hoi i ha@au ia mai e ka wahine Hawaii? O keia mau hana a na mikanele, ka ka Lahui Hawaii e hoopohala nei, a e hoopuukahua mai nei, me ka olelo oiaio maol@ ana mai, he pololei loa ke kapa ia ana o na poe mikanele; he poe @.

He mahalo makou i na poe keiki mikanele i noho a mare i na wahine Hawaii o ko makou Lahui; aka, he hoopailua loa makou i na hana a ka poe keiki mikanele hoohaukae, a hana hoonaik@la i na kaikamahine opiopio o ko makou Lahui.

 

NA HANA PELAPELA, ME KA HUA I LOAA MAI.

Mamuli o na hana hoinoino i kau ia mai maluna o ko makou Lahui a me ko makou Moiwahine, e na poe mikanele hookamani, ua hi i ole ia makou ke @i iho me ka hoomanawanui, i ka boike ana aku i na hana pelapela, a hoohaumia hoi a kekahi poe mamo a na mikanele i hana iho ai maluna o kekahi @oe wahine opio o ko makou Lahui. Ua noho akea keia poe keiki me na wahine Hawaii opio, ma ke ano launa hewa, a noho ana moe koloke mau, a hapai kekahi, a hanau mai he mau keiki (kamehai) poo-ole, eia no ke ola mai nei.

He nui a lehulehu o keia ano keiki e noho mai nei mai Hawaii a Kauai. I na e hoao o Bihopa ma e ninau iwaena o ka Lahui Hawaii, e puka koke mai ana ka oiaio, a e ke no ua poe mikanele nei, me ko lakou mau maka ponoi, i na hua no loko mai o na hana haumia a na mamo a lakou. Aole hiki ke hoole iho.

Ua piha ka Pae Aina o Hawaii i ka noho ia e na mamo o keia ano keiki, i loaa mai mamuli o ke komo-hewa ana a na mamo mikanele i na wahine Hawaii, na poe wahine hoi o ka Lahni a keia poe mikanele e hoino mau nei, i loaa ke kumu e hoonele ia ai makou i ko makou aina, a me ko makou mau home.

O ka makou e olelo akea aku nei, e noho malie ka waha hookamani o ka poe mikanele, a mai noho a hoomaka hou e ohiuhiu mai i ke kee a me ka haumia o ka Lahui Hawaii, e ka poe naau ekaeka, o hue ia aku auanei, a ahu wale ko onkou mau ino imua o ke akea.

 

He Mau Leo Kahea.

 

Ua hauoli makou i ka olelo ana ae eia na leo o na kuaaina ke pae mai nei, e leo mai ana e hooikaika na alakai o ka ekalesia hou e pahola aku i na haumana e ao i ka euanelio o Karisto. Ua makaukau na kuaaina, a eia ke hea mai nei i na alakai o keia hana. Nolaila @ he poe aloha Akua a @ha kanaka ko kakou, o keia ka manawa e "hemo mai oukou" mai loko mai o Babulona Makua a me na kaikamahine hana hewa ana, a e hana aku i ka mea paewaewa ole imua Iehova Sabaota. O ke kumu o keia hooulu mai o na kuaaina, oia no keia, ua hoeha ia lakou e na kipi i nahu ia lakou, a oia poe, oia no na kahuna a me na alakai o ka hana a ke Akua i kauoha mai ia kakou e hele e hana, @ e hoohaumana aku i na lahui kanaka a pau, e hooluu ana ia lakou ma ka inoa o ka Makua, a o ke Keiki, a o ka Uhane Hemolele, e ao ana ia lakou i na mea a pau a'u i kauoha ai ia oukou." A haawi pu ia  mai ai hoi i ka manaolana penei: "Aia hoi, owau no me oukou i na manawa a pau a hiki i ka hopena o keia ao." O keia euanelio ka kakou e hooikaika i ola  ai kakou a pau, ma ka lokomaikai o ke Akua, ma o Karisto, a me ka malama ana i na kauoha a pau a me ke Kanawai hemolele mau loa o ke Akua.

 

He wahi Ano e Uuku.

 

Ua lohe mai makou ua hela aku o Mr. Young a hoopaapaa aku la ia Mr. Davies, kona poo nia ka hana hao ma ka Hale Hana Hao nia ke Ala@i Moiwahine, a ua po@na ka oia i ke kamailio ana e like me k@ keo@mana. Ua pane ia mai @ae oia e Mr. Davies me ka waipahee o ka mea maa mau i ka poe i maa i ke an@ oluolu, i ku i ke ano o ke keonimana Beriania, a o ka h@pena, ua noi ia mai keia hoa o ke aupuni "P. G." e iho mai mai kona kiekie a e haalele aku i ka hale hana hae a@a e hookele nei. Aloha no keia hoa o ka Anaolelo Kumau o ke aupuni otokarata o keia man la ma ka Paeaina nei. Ka hookoia ana keia o kela olelo kaulana, he la ko kela a me keia ilio e hiki ana iaia, - oia keia iho la i awala ia ae la e Mr. Davies.

 

Ma ke ahiahi Peakelu nei, i awa ia@lu iho ai o Miss. Elizabeth K. Lokai me J. K. Nakook@o, ia laua iho malalo o ka hipuu maemae o ka b@rita hemolelo o ka ma@; ma loko o ka Luakini o Kaumakapili, na Rev. Waiamau i hooko i ka oiha@a l@a. E hoopomaikai ia ma ko ol@a mau la me na haawina o keia ola ana me na opuu o ka hooulu lahui. Oia ka KA L@ e kal@kal@ ae nei.

 

Ke kulana o ko Hawaii Paeaina.

 

HE AUPUNI ALII MAI KA PO MAI.

 

E na hoa makaainana, na amo a ka I' ka Mahi a me Kapelena, na @we hanau o Hawaii nei,

Aloha oukou:

He mea maikai a kaulike hoi, no ka poe i loaa ka noonoo kanaka ma kua iwaena o na kanaka Hawaii Ponoi, ka poe i aloha ia Hawaii Aina, Hawaii Lahui a me Hawaii Aupuni Alii, e lawe ae i kou noonoo a kaana iho no ke kulana o kou aina makuahine e ku nei i keia la, heaha la oia?

E na hoa makaainana, e hoomaopopo kakou i ke kulana o ko kakou aina aloha.

O ka Paeaina Hawaii nei, he Paeaina Alii keia mai ka po mai, oiai, ua loaa keia aina mai a Papa laua o Wakea mai oia ka moolelo o Hawai nei. Aka, o ke kulana nae o na mokupuni ia wa ua ku kaawale kela a me keia mokupuni nona iho, a e n@ho alii ia ana kela a me keia Ahupuaa e kela alii a me keia alii a puni na mokupuni a pau. Ua mau ke kulana o na mokupuni o Hawaii nei pela, a hiki i ke au o Kamehameha I.

Aka, i ke au o ka nai aina kaulana Kamehameha I, ua nana oia; ua kiei, a ua halo, a ua ike oia he mea pono ole ka noho aialii ana o kela a me keia alii ma kela a me keia Ahupuaa, he mea hoi ia e hooulu mau mai ai i ke kaua.

Nolaila, ua hoala ae oia he mau puali koa no ke kaua ana aku i  kela a me keia alii o kola a me keia mokupuni pakahi, he mea oiaio, ua hooko io ia no.

Ua kaua aku o Kamehameha I ia Hawaii a puni, a ua lilo iaia, lilo wale mai o Maui mahope iho o ka make ana o Kahekili, kaua ia o Oahu nei, lilo ia Kamehameha I, haawi wale ia mai o Kauai.

I ka hui ana o keia mau mokupuni a pau malalo o Kamehameha I, oia ka wa i loaa ai keia inoa Paeaina Hawaii. Mahope o kona make ana, ua pani ia ma kona hakahaka e Liholiho I, Kamehameha II, ke mau ala no ka Ihiihi alii o Hawaii nei.

Make ia, pani ia kona hakahaka e Kauikeaouli Kamehameha III, ke mau ala no ke kapu alii o Hawaii nei.

Make ia, paniia k@na hakahaka e Liholiho II Kamehameha IV, he oia mau no ke kapu alii.

Make ia, pani ia ma kona hakahaka o Lota Kapuiwa Kamehameha V, mau no ke anoano eehia alii ou e Hawaii.

Make oia, koho ia ma ka balota ka mea e pani ai i ka noho alii, a puka o Lunaliko I, mau no ka ihiihi alii.

Make oia, koho hou ia ma ka balota ka mea e pani i ka noho alii, a puka o Kalakua I.

Make oia, pani ia ka noho alii e Liliuokalani I, e like kona lilo ana i hooilina ponoi no ke Kalannu o ko kakou aina makuahine.

He oia mau ke kulani Ihiihi kapu alii o Hawaii nei, he anoano eehia, he makolukolu ke kula o ke Aupuni ke nana aku.

Aka, i ka la 17 poina ole o Ianuari 1893, ua lawe pakaha  ia ae la ka hanohano o ko kakou aina aloha e na mamo misionari auamo pu, a hoolilo iho la i ka noho alii o Hawaii nei i mea ole iloko o ko lakou manao haakei.

Mai ka hookahuli ia ana a hiki i keia la, aole loa kakou e poina ana, i ka hapai ana i ka in@a laahia o ko kakou aina aloha he Aupuni Alii, aole he aupunimakaainana.

Nolaila, e na hoi makaainana aloha, mai Lopohopo no ke kulana ihi kapu e ko kakou aina aloha, he mea oiaio, e hiki io mai ana no ka hora a me ka la e keha hou ai oe e Hawaii i ka olelo kaulana a Kamehameha I i olelo ai.

"E nai wale no oukou i ku'u'pono aole e pau."

PAUMAKUA PUUWAIALOHA.