Ka Oiaio, Volume VI, Number 4, 26 January 1894 — Page 4

Page PDF (1.05 MB)

This text was transcribed by:  Laura Kamalani-paikai
This work is dedicated to:  To my maternal great-grandmother Annie (Kahula) Campbell

NUPEPA KA OIAIO.

——

HONOLULU, IANUARI 26, 1894.

——

HE MOOLELO KA AO HAWAII NO LAUKAIEIE.

——

Ke Kino Kamahao Iloko

O KA

Punohu Ua-koko.

——

Ke Kahulileole’a o ke Kuluaumoe e na Pali o Waipio Hawaii.

——

Unuhiia e Mose Manu no “KA LEO.”

——

            A wahi hou a Makanikeoe i pane aku ai: ua hele mai au mahope o ka lilo ana o ka hailona ia oe e kuu kaikuahine, nau e kii ka mea a ko haku haku wahine i aloha ai, no laila, ua ike au he nui na mea nana e hoohihia mai ana mamua o ke alahele.

            Kai no la paha, e waiho la hoi ka makemake a huli hoi mai la hoi ka kaua huakai me ka loaa a me ka ole, owau nei o kou kaikunane ka mea i kamaaina ma ia hana o ke aloha, he ulaia aku kona hope i lohe oe.

            I na e hoike au i ko’u ano hana io maoli i na kamaaina, alaila e ike no oe, aole e imo ka maka, ua like laua me ka ilio ka hahai hele mahope o’u, no ka mea, aia ko’u wahi e noho ai o loko o ka umauma a me ka onohi o na mea kino kanaka a pau, o ka’u hanaia o ke aloha, a nolaila, ua kuhi auanei oe o ka makemake hookahi wale no ia, ei aku no mamua kahi i kau mai ai.

            O keia mau olelo ku i ke aloha me ke kaukau a Makanikeoe imua o kona kaikuahine, ua pane ae la oia me kahi leo hookanaaho.

            Ua maikai kau mau olelo a pau e kuu kaikunane ana na kou mau maka ponoi no i ike ia mea a’u i i olelo aku nei ia oe, a oia hoi ka ko’u puuwai e hana ala me ke kapalili, a oiai hoi o ka@a wale no ma keia huakai, nolaila o oe wale no a me a’u nalo keia, a oia paha keia wahi hooheno:

Akahi ka ono o kuu puu la

I ka Uhu maalo i kuu maka la.

            I keia manawa a laua e kukai olelo nei, aia no o Maohelaia ma ke kikaha ala ka iwa i na pali.

            I ka hiki ana ae o ka la i ka lolo ua pau ae la ka hula ana, a hoomaha iho la ia koena la; a ua hoo hala ia iho la ia koena la ma ka papaleo ana o kamaaina me ka malihini.

            I ka uhi ana mai o na eheu anoano oia ahiahi, ua pane mai la o Kaana: ia olua hoi na lealea o keia po e na malihini?

            Aohe a Pupukanioe olelo ana, oiai, ua puai pono mai no ka leo hoounauna mai ka waha mai o ka mea ana i aloha, a o kana wale no o ka hoonaaho ana aku, oia keia mau huaolelo:

            Heaha la auanei hoi, he mea nalowale anei ia mea.

            I kuu ana iho o keia mau huaolelo, poha mai la kekahi malamalama kupaianaha mailoko mai o ka ululehua, aole no nae i liuiiu ua nalo honua aku la ua mea nei; a hoolai iho la na mea a pau me ka puai Uahi leo ole; a oia ko Pupukanioe manawa i hoopili ae ai i kona mau manamana lima akau ma kona waha, a o kona lima hema hoi, ua paa ae la oia ma kona ihu me ka upoi malie ana o kona mau manamana lima, e puai malie ana kona hanu iloko iwaho me na hua mele kaili puuwai oia po.

            Iaia i hoomaka ai e hana me kona leo nanahe e hone ana he mea i maa ole kei ano lealea i na poe kamaaina, aia hoi ke onioni a@ na iini a me ka hiaai nu i @ ke keiki Kaana a me kona mau kaikuahine, a he mahalo wale no kai ko lakou waha.

            He mea oiaio i kela po, ua hoolei pau no nanaina o na poe kamaaina maluna o Pupukanioe, ua hoi ka aha i kela wa, ua lima nui iho la ke keiki o @ina i kela manawa kupono oe e ka mea heluhelu k@ hoohana wale ae no i nei mau wahi lalani mele:

Hao ke Koolau wahine i ke hoa la lilo.

            Ma keia ano ua wehe aku la o uwahi ia Pupukanioe me ke keiki Kaana, me he mea la e ukali aku ana ia Kauhikoa, ke kau wahi mele kaulana o na kau i hala hope aku la.

            Mamuli o ka hiu ana aku la o na manu o Kaula ua ahiahi, ua lilo @ he mea @une nui ia e Maohelaia ma me kahi poe e noho @ ana, a oia hoi ka Kaiolohia i hooheno ae a ia Makanikeoe:

            Pehea no hoi oe ke lawe aku i kekahi o maua i hoa kaana @ no keia aluna ahiahi, aia no @ kau mea e lawe ai o maua, hewa ia la.

            Ua maikai ka olua i olelo mai la aka keia o ka ilina o ka ma@a huakai i hele mai nei, nolaila e hoomanawanui iki ko olua makemake a huli mai au mai ka’u huakai mai no ka mea, aole no maua ka makemake hele, he okoa ka haku nana i hoouna mai nei i kuu kaikuahine; a mamuli hoi o kona mau kapuai au i ukali mai nei, aka, ua okupe e ae nei no hoi oia; nolaila aole e hooko ia ana ko olua makemake.

            I ka pau ana o keia mau hua olelo, ua ku ne la oia iluna a ka naenae ae la: ae, aloha no hoi oe e kuu kaikuahine; nohoia i ka la o ko makemake, a owau hookahi hoi ke hele ae i ka huakai a kaua.  I ke kuu malie ana aku o keia mau olelo a Makanikeoe, ua haawi iho la oia i ke aloha hope i na kamaaina, me he imo ana ala na ka maka ua nalo aku la oia.

            Ia Makanikeoe i haalele aku la ia luna o Maunaloa, ua hele mai la oia a hiki i Kaluakoi, ua huli aku oia a nana ia Kalae, a ua ulu ae kona manao e hele ma ia wahi, no laila ua hoea aku oia ma kela punawai i kapaia kona inoa o Waialala, a ua hiki aku no hoi oia maluna pono ae o na welelau pali o Kalaupapa a me Kalawao a ke huli iho la oia a nana i ke kula palahalaha me ka luakai o Kauhako a Pele i eli ai.

            Ma keia huakai a Makanikeoe, ua hiki loa aku la oia ma na pali Koolau o Molokai, a hiki oia maluna o Koki o Wailau a me Malelewaa, ke nana ala oia ia Haupu me na keiki manu a Keolewa a ke oni malie ae la o Huelo i ke kai me ka puu o Kaunuohua ma Pelekunu.

            Aole i liuliu iho, ua haalele oia ia wahi no Halawa, a nele no ilaila; hele ana keia i ke one o Moomomi a me ka lae o Kailio, a ike aku la keia i ka lae o Kalaau e hone ae ana i ke kai.

            Ma keia wahi, ua halialia mai la imua ona kona kaikuahine, a kahea ae la oia me ka leo nui, oiai oia e a-u mai ana i na ale o ke kai o Kaiwi:

            Pupukamoe, ka pupu lolena ula ka pupu kani wale hu i ka moana kai eleele, ke kahuli leo le’a ko uka, eia ao o ko olua hanau mua, ho mai i alanui nou.”

            I ka pau ana o keia mau olelo a Makanikeoe, ua hoea koke mai la ka pupu  nui mai ke kai uli mai a i loa no iaia a kau iluna o ua pupu nei, he manawa ole hele ana keia i ka hapalua like o ke kai o Kaiwi, a ke oni aku la o Makapuu mamua pono o ia nei, a ua pae maalahi mai la keia ma Kawaihoa i Hanauma ma Oahu nei malaila keia i pae mai ai, a ua hooholo iho la keia e hele mauka nei o ka aina a o ka pupu no makai e holo ae ai; nolaila, ua kamoe aku la k@ia nei ala hele maluna aku o Kuamooakane a he hoohahana ae la hoi o Makapuu mamua oia ne me he Kaupu la.

            Me he mea la e kono mai ana keia mau lalani mele a Hiiakaikapoliopele ia kaua e ka moa heluhelu e puana ae:

Ole au e hele i na lae Ino o Koolau

I na lae Makakai o Moeaau

Wahine mana uhu kai o Makapuu.

            Ia ianei i kiei aku ai ma o aku o Waimanalo ua ike aku la oia i kekahi wahine ui launa ole e noho mai ana i ke alanui mauka iho o ka puu o Olomana, penei e maopopo ai ke ano a me na helehelena a pau o keia wahine ui:

            O ke kino holookoa a pau o keia wahine mailuna a lalo, ua like no a me ke aliali aiai o ka hau o Maunakea, a he noho ke aka iloko me he umeke laau ala a na lu i lohiia a noho ke aka.

            O ka inoa o na nohea ala oia nohea ala, oia no o Keaniani o Koolau-poko, ka hiwahiwa a Waiania me Kalapawai, ka mea nona ke kula o Alele.

            O ka hana a keia nohea e noho ai ma ke ala, oia no ka hoohoka ana i na malihini e punihei aku ana iaia, he akamai oia ma ka hoohihia ana i ka naau o ka poe akahi a ike iaia; o ke ake ana aku o kekahi mea he wahi oioina ia nona e hoomaha ai, aole e pono ana; ua heo aku la kela me Robine.

            Aka nae e nana kaua i ka punihei o kaua elele makani puahiohio a me ka ole.

            Ia ianei i ike aku ai i @a wahine nei, ua kau pono aku la ko ia nei mau maka, e kilo ana hoi i na kee a liuliu puana ae la oia:

            He ui wale no hoi a eia wale no kou wahi kee, he hookahi wale no ou ano he alohi, aka, o ka oi aku ma na hiona like ole ehiku, oia no ka haku alii @ kou kaikuahine i noho ai o Laukaieie—ka wai liula o na pali o Waipio.

            Ia Makanikeoe no e noonoo ana no neia mea iloko iho ona, aia hoi ua pae koke mai la no ka leo kahea o ua Keaniani nei me ka nanahe:

            He—mai—, e luana iki hoi me kamaaina a hele aku ma k@u huakai? aole i pau pono keia mau olelo a na Keaniani nei, ua pala@ mua aku la o Makanikeoe ma kona kino lau no Panioi ma Kaneohe, a oia ka ua ui nei i pane ae ai:

            He keu wale aku, akahi wale no o’u mea nana i hoohoka, nohea mai la kela keiki kanaka maikai.

            I ka ha@a ana mai o Heeiauli ia ianei, @ ike aku la @ i kekahi mau wahine hookalakupua elua @ iho mai ana mai uka mai o Ahulimanu a noho mai la mamua o ke alahele e hele aku ai e hooleilei ana i ka lepo iluna o ka puu, oia ka Makanikeoe i haka pono aku ai i ke ano o keia mau wahine elua hookahi wahine lauoho loloa me kona huelo, a o kekahi hoi he @ a he huelo no nae kona, oia paha kau e ka makamaka heluhelu e noonoo iho ai i ke ano o keia mau wahine elua? a oia hoi keia.

            O ka wahine mua i olelo ia ae la, he wahine moo o Maelieli kona inoa, oia ka inoa o ka puu ma Heiakea e ku nei, a o ka wahine elua nona ka umiumi, he Iole ia, oia o Iolekaa, a o keia na wa@ i kaulana ai o Koolau i ke ino, e hoomaopopo iho kaua e ka makamaka heluhelu i ke mele a Hiiaka.

            Ma ko Makanikeoe ano a hono a lele ua kanu aku la oia he anoano iloko o ua mau wahine nei, oia hoi kona hookuu ana aku i kekahi wahi hapa o kona ano kino maoliolio o ke aloha iloko o ua mau wahine eepa la o Heeia, ka mea hoi i kaulana ai oia ka aumakua o ka poe hana aloha.

            I keia wa ana i hookuu aku ai i ke aloha oi loa aku iloko o ua mau wahine la, ua niniau a eha ka pua o Koaie i @a mau wahine la, a oia ka Maelieli i olelo ae ai i kona hoa: auwe he mea kupanaha o ko kaua ike ana aku nei no hoi i kekahi keiki kanaka maikai e hele mai ana, o ka nalo honua iho nei no ka ia, ho keu aku ko’u aloha iaia, oi hoi nei mea o ke aloha aku a ua hui kino, kupanaha maoli.

            No keia mau olelo a Maelieli, ua pane ae la o Iolekaa, ua like pu no kaua ma ia mea, o na haawina i loaa ia oe oia no kai ia’u; nolaila e nana hou aku kaua.

            I @a mau wahine nei no e kuka olelo ana, aia hoi ike mai la laua ia Makanikeoe e hele ana maluna mai o Pakole ma Kahaluu, a hooholo iho la laua e uhai, a hoomana mai la ko laua uhai ana, he ole nae ka lihi launa mai mahope o ka makani puahiohio o ke ku uaumoe o na pali o Waipio Hawaii, he keiki kela ua ka i ka ai.

            I na keiki kamehai nei e hele la me ka hene aka iki ana no keia mau wahine e uhai loloa mai nei mahoope, ua hiki no ia oe e ka mea heluhelu ke puana ae;

Ku au hailoloa

I kai @ Mokuloa

Maloeloe u’a wale

Ka imina i ka hoa luhi.

            Ma keia hele ana a ua eu nei, ua hiki aku la keia ma ka lae o Kaoio ma Kualoa, ka palena hoi o Koolau poko me Koolauloa, ua hoomaha iki iho la ke@a malaila me ka manao e hoohoka i @a mau eepa nei, a oia ka kaua e ka mea heluhelu e nana ae ai.

            I @a kamahele nei e hoopu malie ana, ua hoea mai ia ua mau eepa nei, a ninau mai la ia ianei; aole anei oe i ike iho nei i kekahi keiki kanaka maikai i hala iho nei:

            Aole la, wahi a ua eu nei a ka hookolohe nui wale.

            I loa no a pau keia mau olelo; o ka nala aku la no ia o ua mau wahine nei a oia ka kaua e hoomanao ae ai, aole no i oi aku ko laua nei mana mamua o ka makani puahiohio o ke kulu aumoe.

            I ka hala ana o na mau wahine nei mamua a ke hele nei i Laiewai ua pae mai la he leo oia moo o lakou, oia hoi o Limaloa, nona ke kumu wai @uka o Laiewai, o Kapuna ka inoa.

            Mea e hoi ko olua mama e hele ae nei, heaha keia huakai awiwi a olua?

            La@e aku la ua ma eepa nei, heaha mai auanei hoi kau, e uhai ana paha maua la he keiki kanaka ui, i ka ike lihi wale ana aku no, he keu ko mana aloha, ka hele ia a poponi ko maua maka.

            No keia manawa a laua e olelo nei me Limaloa, ua pane mai la oia.

            Auhea olua, aole e loaa ana ua keiki la ia olua ke hele aku e huli, no ka mea he nui ko iala mau kino lau, a he makani kona kino oi loa aku.

            Hala mai la olua imua nei, eia aku la no @a keiki la i hope kahi i noho ai i ke alanui ma ka lae o Kaoio, oia ka mea a olua i ninau aku nei.

            Nolaila, e hoi olua me ka naauauwa i ke aloha i ka mea a olua i akenui mai nei e loaa, a mai hoopaakiki ko olua naau.

            I keia wa a Limaloa e olelo nei i ua mau haukae nei, aia hoi hala iho la kela me ka hene aka iki ana a hele ana i ke kula o Kii ma Kahuku.

            Mamuli o keia mau olelo ao maikai a Limaloa i kona mau h@a, ua hoopau ae la laua i ko laua manao huli, a haule pah@ hoi ko laua @ palaualelo.

            I keia hiki ana o na eueu nei ma Kahuku, aia oia ke n@na pono ala i na hiona kilakila o keia aina, ua alawa iki iho la keia i ke one o Pupukea, a iaia i hiki mai ai ma Waimea, ua ike aku la oia i na wahine kiai alanui oia o Keahuohapuu ka mokuna o Koolauloa me Waialua; ua kiei wale iho ia no keia ia laua me ka haawi ole iho he wahi huaolelo.

            Aole i emo ia miki ana aku a ia nei, hele ana keia i Kahokuwelowelo ma Punanue e hele mai ai i ke kula o Lauhulu, ua ike mai la oia he pi@ kanaka nui e nana ana i ka heenalu a ko laila kaikamahine kaulana o Maeaea no na hoi ka nalu o Puaena, o ka nalu keia i kaulana i ka piena o ka lio ma ke mele, a he nalu hoi no na ka mamo lawe ehu kai o Puaena, a e kamau hou iho oe:

Kaulana mai nei a o Kikila

Mahimahi o ke kai a o Puaena.

            Iaia nei e walea nei i ka nana ua na lima o La@wahine maloko i kona kiowai nui nona hoi ka loko kaulana ma ka olelo ana, pupu@ ka i’a o Ukoa; e manao ana ua wahine la o Waialua e haawi mai i wahi leo kahea no ka malihini ma ma kona ano mana aia nae, aole he wahi mea a kaukaulua ia iho eia nei, a no ko ia nei manao nui e nana pono i ke ano o na keiki kanaka maikai o Oahu nei, ua akahele iki kona hele ana, aia nae, aole he ano oia mau mea i halawai mai me kona mau ike, nolaila, ua kupau aku la keia ia wahi ma ka hele ana a hiki i Mokuleia me Kawaihapai, a hiki pono aku la keia ma ka lae o Kaena, ka lae i hoohalike ia me ka manu, oia hoi keia:

Lele Kaena me he manu la i ka maile

Me he kana na ka Ua’u la na pali o Nenele’a.

            Iaia nei e ku ana malaila, ua huii pono aku la kona nanaina i na ale kualoloa o ka moana o Kaieiewaho, aia hoi o Haupu ke ku kilakila mai la maluna ae o Kailikai, a oia kana i nalu iho ai iloko iho ona.

            Ina aia oe ilaila e ka mea a’u e huli nei i ka mea a kuu aku wahine i Walohiai, alaila e halawai ana au me oe mamua ae o ka napoo ana o ka la.

            Pau keia mau wahi olelo ana, o koia nei kahea koke aku la no ia i koia nei waa aumoana, i loa no a pane aku keia, he manawa ole, hoea ana @a pupu nei.

            I ka makaukau ana o na mea a pau, o ko ia nei kau koke iho la no ia, na ke au ka hana i ka lawe ana, a oiai oia e hoolai malie ana me ka haaheo nui, ua olelo iho la oia i ua pupu nei ana e kau nei.

            E kuu hoa aumoana o na kai makamaka ole a kaua i hele mai la; ina e hala ia ka@a ka hapalua o keia moana a kokoke ik@ aku kaua e pili aina, alaila e hoomakaukau e hookani ia oe i wahi mea hoonanea na kaua e pae aku ai i uka o ka aina, malia o lohe aku na poe kamaaina o uka i ka lealea o ko kaua leo, hele nui mai i kahakai e nana ai ia kaua a loaa ka hoi ko kaua mau makamaka nana e hookipa, a na’u ka hana e nana pono aku ia lakou i ka mea a kaua i hele mai nei.

            Ma keia mau olelo maikai a Makanikeoe, ua holo like ae la ia ka@a ia mea, a iaia i huli mai ai i hope nei, aia ka lae o Kaena ke onioni mai la iloko o ka ale, a ke kaupono iho la kaupaku hale o Kaala maluna, aia hoi ke kuahiwi o Waialeale ke waiho pono mai la mamua pono a oia ka ua opio nei i hoomaopopo iho ai ke hookokoke aku nei laua i ka aina, a oia ka@a i kahea ae ai me ka leo nui.

            E ka Pupulolenaula i ka moana nei la e kau mai.  I loa no a pau keia mapuna leo, he manawa ole, kau ana ua pu nei me kona ka palapala maikai me he anuenue ala ke ano, a o ko ia nei lalau iho la no ia a hookani ae la me kona leo nui lealea, aole o kana mai ka honehone, aia hoi ka leo o ua pu nei ke wawalo la iloko o ka lewa, a ke papa pono aku la i ko uka poe a i ka papai aku hoi kekahi a ke kai me he mea la, aia  iloko o ke kupinai: no keia leo kamahao e kani oe oe hele nei maluna o ka ili kai, ua nui ka hoanoe ia o ko Kauai poe.

            Ia ianei i aneane aku ai e pili aku ma ka lae o Nini ma kai ae o Kalapaki me Nawiliwili, ma keia wahi i hoopaa iho ai ua Makanikeoe nei i kona mau hoa he’e e lana malie ma ia wahi no kekahi manawa e hookani ai, nolaila ua kuu iho la ko lakou heleuma mawaho oia lae aia hoi ka leo o ua pupu nei ke a@ai ia ala e na welelau makani kiu o Puna, a ke ike ia aku la na kane a me na wahine me na keiki e holomoku mai ana e hoolohe a e nana i ka mea nana keia mea kani kamahao, ua piha pu na lae kahakai a me ke kula mawaena o Kalapaki a me Hanamaulu kahi hoi nona ka papale ooma, a ke ani peahi aku nei na ilma o ko uka nei poe, a oia ko Makanikeoe wa i hooneenee aku ai i kona mokuahi holo moana, a olelo iho la i kona mau hoa, e lana malie olua maanei nei me ka hookani mau ana i kou leo a owau o kakou ke lele ae i uka o keia malihini ia kakou, malia hoi o loaa hoi ia’u he ike i kahi mea kino kanaka ui, a maikai o kela poe kanaka e piha mai nei ma uka, nolaila e kalewa olua maanei a hoi mai au.

            I ka pau ana no o keia mau olelo ua lele koke mai la ua ahi kanana nei iuka o ka aina ma ke ano kino kanaka maoli a hui pu aku la me na poe kamaaina me ka panai ana aku i na huaolelo mua he aloha a ke koi ia mai la keia e kekahi poe e hoi ma kauhale, o ko ianei leo kai ae aku, ua nalowale ae la keia ma ke ano kino lau makani, aia keia ke @al@ ala ma@ a maanei iwaena o keia anaina kanaka nui, aole no nae he wahi lihi iki iki aku o ia nei i kekahi wahi kanaka ui iwaena o ia huina kanaka nui i akoakoa mai i ka ae one, koe wale no he mau wahine no ka mea o Ali-o a me Maluaka, ka mea i olelo ia, e @awe ma’ie ana ka wai i ka puhau.

——

UA HALA O C. MANAOLE

——

            Ma Kapalama Honolulu, ma ka po Poakolu Ianuari 17, 1894, ua kii mai ka Anela o ka make, a lawe aku i ke ola o ko makoa makamaka C. Manaole.  He kanaka makua oia, a na kamaaina hoi i ke Hilo poe, no na makahiki loihi.  Ua loaaia oia i ka mai lolo no kekahi wa loihi a make aku la.  Me ka ohana o ka mea i make ko makou aloha nui.

 

AOLE O OUKOU

——

            Ua kuhihewa loa ka pane ana a ka poe wahine Aloha Aina i KA LEO O KA LAHUI, ma kekahi manao i hoakaka ia malalo o ke poo, “He Hoohiluhilu Uluahewa.”

            O ka mea oiaio a’u i ike ai, oia keia, aia he poe Pogugara iluna o kekahi mau kaa pio ekolu ka nui, e kau ana iluna o ua mau kaa ala, a o ka poe e uwa ana he poe kamalii lulii oia lahui no, ua lawe ia ae keia poe a hiki ma ke kihi o ka huina o ke Alanui Beritania, a me Puowaina, a malaila i hookuu ia aku ai, malaila ko lakou wahi i lealea ai.  Oiai oia la, oia ka la mua o ka hookahuli Aupuni o Ianuari 1894.

            Hookahi hora mahope iho, ua ike ia he mau kaa i piha me na wahine Hawaii o ka poe Aloha Aina, e holo ae ana, a e hauoli ana lakou me ka maikai.

            O keia ae la maluna ka mea oiaio loa, a ua minamina nae au i ko’u ike ana i ko oukou koho kuhihewa ana, no oukou ia e o’u mau kaikuahine Aloha Aina.  Ua mahalo nui ko’u uhane i ko’u ike ana i ko oukou mau kaa e ku ana mawaho o ka Pa o Wasinetona, a haawi aku i ko oukou mau hoomaikai ana i ko kakou Moiwahine.

            Ke lawe nei au i na kaumaha a pau o keia mea i hoolaha ia maluna iho o’u, ua hala ole KA LEO O KA LAHUI.

 

Kou Oiaio

DAVID MOSES PUNINI JR.

Honolulu Ianuari 23 1894

——

HU KA AKA I KA BANA P. G. UWESE OE.

——

            I ka po Poaha iho nei, ua malama ia he mau anaina puhi ohe mawaho o Waikiki.

            O ka Bana Lahui i ka Hotele, a o ka Bana P. G. i Maki Ailana.

            A eia ka mea aka, i ka ninau ia ana aku o kekahi hoa o ka Bana P. G., pehea oukou, ka-eno pake-a ekolu l— e paani ana.

            Hu ae la ka aka o ua mau hokea nei, i keia nuhou kupanaha, oiai, he mea keia i ike ole ia, a kahi wale no a ike ia.

            Ninau aku la hoi kekahi, pehea oukou, ka piha makou, aohe wahi kaawale.

            He mea ia ua ike ia, wahi a kona hoa’loha, a o ka makou wale no e opu ae nei, oia hoi ke ola o keia noho ana.

            Ma keia e ike ai oukou e ka Lahui ua @ele i ke ohohia ia ka Bana P. G. a oia haawina like i ke Aupuni P. G.  Aloha ino.

——

PAU PULU AOHE LAU KANU OLE.

            I kekahi la o ka pule i hala aku nei, ua malama ia he paina la hanau e kekahi mau makua mea keiki mawaho o Waikiki.

            Ua nui na hoa’loha i hiki aku ilaila, e like me kono ia ana, a ua i e ia iloko oia aluka, he 12  koa o ke Aupuni P. G., a hookahi marina no ka mokukaua “Ke Kanaka Koa.”  Oiai na mea a pau e ai ana e inu ana, a e lealea ana me ka maikai, a iloko oia manawa, ua hoopuka ae la kekahi koa P. G. i kekahi huaolelo ino, e hailiili ana i ka ino maikai o ka Moiwahine Liliuokalani, a me ke kaena pu ana i ka ikaika piha o ke Aupuni P. G.

            Iloko oia manawa, ua papa mai la ke koa marina Pelekane, aole pono e hailiili wale i ka inoa o ka Moiwahine, a me Kona Lahui, aka, ua ku ka hala ke ae la @a poe koa P. G. nei, me ka olelo aku e hakaka lakou.

            Ua pane mai la ke koa Pelekane, aole loa oukou i lawa no ia hana, a he mea pono ke noho malie; aka, o ka pane i loaa mai, oia no ka hoao ana o kekahi mea e moku aku i kekahi o kona mau medala dala e kau ana iluna o kona umauma, a iloko oia wa, ua hoomaka koke ka hakaka ana.

            O na koa P. G. he 12, ua pau loa lakou i ka eha i ke koa Pelekane, a na ke kaa i hoihoi mai i Honolulu  nei.  Pau pulu, aohe lau kanu ole.

——

MAI KA PANALAAU MAI O KALAWAO.

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Aloha oe:— He nui ka make o ka Panalaau nei iloko o keia mau la.  Ua loaa mai no keia mau haawina pilihua o ke kaumaha malalo o ka hemahema a me ka lawelawe kunono ole ia.  I ka wa malalo o ka Kauka Goto lawelawe ana i na ma’i, aole loa he ulu nui o ka make me ka loaa pono hoi o na lawelawe kupono ana.

            O na ma’i a pau maloko o ka Halemai Goto, he mau hiohiona o ke ola mai, a he ikaika kupono hoi ko lakou mau kino, aka, mawaho ae o ia, aole loa no i nele ke aki ana mai o ka palahe a ka mai me ka luku nui o ka make i keia mau la.  Ua kaumaha loa ia makou i ka hoike aku, ua makemake ka keia Aupuni P. G. e hoopau i ko Kauka Goto noho ana ma ke ano Kauka no ka Panalaau nei.

            I na he oiaio keia lono, alaila aloha wale kakou, aka, ua kamailio aku au i ka heluna nui o lakou i makemake i na lapaau ana a Kauka Goto e hoomanawanui a hiki i ka wa e pono ai o ke Aupuni.

 

Me ke aloha

HAUKIPILA O GOTO

Kalawao, Ianuari 11, 1894.

 

HOOLAHA HOU!                HOOLAHA HOU

—NA—

M. S. LEVY

Ua hoihoi ae nei o

M. S. Levy i kona Halekuai

ma ka Rumi ma Ewa o ka Hale Pohaku Robikaha e ku nei ma ke Alanui Hotele ma ke aoao mauka o ka

MELE KOLAUNU HOU.

e kokoke ana i ka Nekina.  He mau waiwai Iapana kekahi ana e kuai aku ana ma ke

KUMUKUAI MAKEPONO LOA!

——

            Kawele Lima Pepa Iapana no na Papaaina.  Na Lako Pa, Pahu Iapana o kela a me keia ano, a me kekahi mau waiwai e ae he nui wale.

            E hauoli no au ke ike aku i Ko’u m u hoaloha kahiko, a me ka lehulehu holookoa e kipa mai ana a kuka pu me a’u no ke kumukuai o ka’u mau waiwai a pau.

Alanui Hotele              n850 3m-dly.

——

HEIAU O NA PAIKINI.

——

Kihi o na Alanui Papu a me Hotele

——

Ke Hoike aku nei au i na Makamaka a Pau, ma

keia Malama o Ianuari nei, e malama ana au

——

HE KUAI KUIKAWA I KELA A ME KEIA PULE

——

He mau kumukuai haahaa ke kau ia ana ma luna o na

Waiwai a pau o Kou Halekuai nei

——

O keia ka mea nana e kono aku i Ko’u mau makamaka e kipa mai i ike

maka lakou i ka emi io o

KA’U MAU KUMUKUAI

——

Na Kalakoa maikai ano hou................................................... 5 keneta o ka i-a

Na Lepo Nalo.........................................................................            5     “      “  “   “

Na Apa Paku Mekika 10 i-a o ka apa.................................... 75 o ka apa

Apa Vitoria 10 i-a o ka apa.................................................... 75 keneta

Lakeke Huluhulu o na Keikikane he...................................... 20 keneta

            Ke kono nei au i ka lehulehu holookoa e hele mai i keia manawa no ke kuai ana i na waiwai a oukou i makemake ai ma ka Heiau o na Paikini no na Kumukuai makepono loa.

S. EHRLICH

Jan. 9   tms lly

——

WAIWAI HOU          WAIWAI HOU

——

Mai ke Kulanakauhale mai o Nu Ioka

——

Ua weheia ma ka Hale kuai

——O——

N. S. SACHS

250 Alanui Papu Honolulu

——

He Hoemi Nui             He Hoemi Nui

——

Ua wehe ia ae nei na Paikini ano hou loa

——

            Ua loaa mai nei he heluna nui o na waiwai ano hou loa, ma ka mokuahi @ loa i ku mai nei, a ke kuai ia nei me ka emi loa.

            E kipa mai a e nana i keia mau waiwai ano hou loa, e kuai ia nei me ka makepono loa.

 

N. S. SACHS

104 Alanui Papu i keia manawa @20