Ka Oiaio, Volume VI, Number 27, 6 July 1894 — Page 3

Page PDF (1.13 MB)

This text was transcribed by:  Pualani Steele
This work is dedicated to:  Kamuela Kumukahi

Nupepa Ka Oiaio.

"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"

 

UA KOMO AKU ILOKO O NA MAIOO O KA LIONA.

 

            Ke ice nei makou na komopono aku nei ke aupuni P. G. iloko o ka paio me Enelani, a e nana hoi kakou owai la o laua ke puka lanakila ana.

 

HE HILAHILA.

 

            Ua lohe mai makou mai kekahi no o lakou, aole no ko lakou manao he waiwai ka hoopapau ana e kuka la i kumukanawai lima nui o lakou, aka he hoomanao wale iho no no ka hilahila, oiai wahi a keia mea, ua ike no makou, ke kuu ae ka Ahaolelo o Amerika Huipuia, ia wa o Peresidena Cleveland e hooko mai ai i kana papa hana i olelo ai, he hoihoi hou i ka Moiwahine e like me mamua.

 

KE AUHEE NEI.

 

            Ma ka mokumahu Monowai, i kau aku nei o A. S. Hatawela.  Me ka loha mua ole ia, ua hoohaohaoia ka poe i ike aku i kona holo ana no Kapalakiko, a ua lilo i mea kamailio ia, a he mea kohokoho wale na ka lehulehu.  Ka kekahi poe ua holo aku nei oia e hooikaika e ike ia mai ke aupuni a lakou, ka kekahi poe hoi i holo aku no ka hoihoi ole i ke ano o na hana i hana ia iho nei o ke kumukanawai a lakou, a me ka manaoia e kukala ia aku ana.  A he lehulehu na manao e ae.  He mea haohao no kona holo ana me ka mala.

 

UA KAENA HEWA.

 

            Ua nui na olelo kaena o na nupepa hoohui aina e ike ia ana ke aupuni repubalika a lakou e kukala ai; ma ka ike hoopono mai ke Akua mai, a mamuli o na kaana kumu ana, ke hoole loa aku nei makou ia mea, he ike ia.  Wahi a ka haiolelo a Peresidena Cleveland, o ka la 18 o Dek. 1893, ua huakaka pololei mai oia, i kona manao e pili ana i ka haawi ana aku i ka ike i ke aupuni i kukulu ia maluna o ka hana hookahuli aupuni, "aia a ike ia ua kakoo ia e ka lahui-kanaka."  A i hoohalike no keia rula, ua lawe mai oia ia Barazila i ka 1889, ma Chile i ka 1891, ma Venezuela i ka 1892; i ka mua "aia a ae ka hapanui o na kanaka o Barazila;" i ka lua, "aia a ae ka lahui kanaka o Chile," a i ke kolu "aia a ae ia e ka lahui kanaka o Venezuela."

            Nolaila, aole e ike ia mai ana lakou nei, a o ke ana o ko makou olelo ana pela, mawaho ae o ko lakou kue pono, oia no keia olelo aia na ka lahui ka hookahuli, alaila, ae ia mai e like me ka ol@lo a ka Peresidena.

 

KA LIKE O KA OLELO HOOHOLO.

 

            Ma ka hookuku ana i ka manao o ka Olelo Hooholo a ka Aha Senate me na olelo a Peresidena Cleveland, ua like loa na manao.  E olelo ana hoi ka olelo hooholo na ka lahui kanaka kaokoa e kukulu a e hoomau aku i ke ano o ko lakou aupuni e like me ko lakou makemake, pela no ka olelo a ka Peresidena ma kana haiolelo ma kahi e i ana.  "O ka hana maa mau o ke Aupuni o Amerika Huipuia, oia no ka ae aku i na lahui kanaka o na aina e kaokoa a me ke keakea ole ia iloko o ka lawelawe ana i ko lakou hana kuloko iho e like me ia a lakou i lawe ae ai no lakou iho.  A o keia mea ua hooia ia ma na kauoha ana a na Luna Aupuni o Amerika ma na aina e, aia a na ka lahui e hookahuli a e apono i hookahuli aupuni ana, me ka moakaka pono, alaila lakou ike aku, i ke aupuni i kukuluia ana i aupuni paa.  Nolaila, ua nawaliwali keia hoao ana a na luna aupuni o ke aupuni manawa e kukulu i kekahi aupuni mau, maluna o na hana koho balota o ka lahui, me ke kau ana i na kumu e keakea ai i ke koho kuokoa a keakea ole ia o ka lahui kanaka o Hawaii nei, e like me ia i ike ia iho nei.  A o ka lua o ke kumu, a oia maoli no ke kumu mua e hoole ia mai ai o ka ike ia ana mai o keia aupuni mahu e Amerika Huipuia, oia no ka lilo ana o keia mau hana he hoino maoli ana aku no i ke poo o ka lahui Amerika a me kona Aha Kuhina, oiai na lakou no i waiho aku i ka hopena o ka lakou mau hana i ka Peresidena o Amerika Huipuia, nana e hooholo mai, ma ka mea e pili ana i ko lakou makemake, ka hoohui aina, a me ko ka hoopii a ka Moiwahine Liliuokalani, a lakou i apono ai.  Ua make loa ka hoohui-aina a na hooholo o Cleveland e hoihoi hou i ka Moiwahine, malalo o na kumu ana i ike ai ua kupono loa, a ke kali wale nei no oia o ka hoomaha ae o ka Ahaolelo o Amerika, alaila hoohana mai.  Eia iho i ka la 5 o Iulai e lohe ia ai kekahi olelo ma ka ino kumahu Gae@e mai.

 

IKE IA KUHINA WILLIS.

 

            Ma ka hora 3 p.m. o ka Poakolu nei.  (Iulai 4) na kipa aku na lede o ke Komite Hooko o Hui Aloha Aina o na wahine; Mrs. James Campbell, Mrs. John A. Cummins a me Mrs. Joseph Nawahi, e ike ia Kuhina a me Mrs. Willis ma ka Hotele Hawaii.

            Pela pu hoi me ka Hon. John A. Cummins; Peresidena Hanohano mai ka Hui Aloha Aina mai o na kane.  He maikai na launa ana no ke anaina ike Kuhina.

 

NA WAWA HOOPUNIPUNI.

 

            He nui na wawa me na olelo hoopunipuni i hoopukaia iloko nei o ke kulanakauhale, mawaena o na haole a me na kanaka maoli; e olelo ana:  Ua kakau hoohiki aku o Hon. Joseph Nawahi i ke Kumukanawai hou o ke Aupuni Repubalika o Hawaii.

            O ka pololei a me ka oiaio; aole o J. Nawahi i hele e hoohiki; aole hiki ia kanaka ke hoololi i kona manao ana i ike ai oia ka po@o a me ka makee i ke Aupuni Moi maluhia.

            Ua kamailio ia keia mau olelo, i mea e hiki ai ke hoohuli koke i ka manao o ka lahui, e hoohiki no ke Kumukanawai Repubalika:  aka, ua heka loa no nae lakou.

 

Ko ke Akua Aloha.

 

            Nui ko ke Akua aloha ia kakou.  Ua hoike mai Oia i keia mai kinohi loa mai, mai ka wa o ko kakou mau makua i haule ai i ka hewa, ma Kona haawi ana i Kana Keiki hiwahiwa i mohai i ola ai ka poe hana hewa.  Ua nui na wahi ma ka moolelo hemolele e hoike ana i ka hana aloha a ke Aku i ka lahui kanaka.  Kona hoopakele ana i ka poe i hoolohe i Kana mau kauoha a i hilinai piha maluna Ona ma ka manaoio.  Ua hoopakele oia i na Kaula mai ka waha o na liona a me na holoholona ahiu, mai na manao ino o na kanaka, a pela aku, mai na ino a mai na ulia.  Ua paa kekahi mau au hoohalike e hoike ana.  @a nui o Kona mau hana aloha i na keiki a kanaka aka, o ka hapa uuku wale no kai paa moolelo, o ka nui aku aole i hoopaa ia ma ka moolelo o ke ao nei, a me he la aole no e hiki ke hoopaa ia.  Mai kinohi mai a hiki i ko ka Haku manawa i hiki kino mai ai i keia honua, i ike ia ai ko ke Akua aloha pauaho ole i ke kanaka ana i hana ai, mai Kona wa mai a keia la, ke mau nei no Kana mau hana lokomaikai i hoolohe i Kana olelo a i malama i Kana mau kauoha.  Ke ike nei no kekahi poe i keia mea; ma na hoeha ana a ma na hoopaimaikai ana ua hiki hoi i ka naau haipule, ke ike i ko ke Akua aloha ia kakou, a ke mau ko kakou hoomanawanui i na ano a pau e ili ana maluna o kakou, e ike ana no kakou i ka oiaio o Kana mau olelo kauoha e hoopomaikai ana ia kakou.  He nui no Kana mau hana aloha i ka lahui Hawaii.  Ua loihi ka olelo a ke Akua me kakou, he kukui no ko kakou mau keehina wawae a he malamalama hoi no ko kakou alahele ma keia noho ana luhi, aka, iloko o ko kakou hookuli a malama ole i Kana mau alakai a me Kana ao ana ia kakou i ka hana e loaa ai ia kakou ke ola o keia noho ana a me ko kela ao aku, eia nae aole kakou i malama; aole no nae Oia i haalele mai ia kakou, aka, o kakou kai kaupale aku i Kona aloha---Kona lokomaikai, a me Kana mau hana maikai a pau no kakou.  O na mea a pau e pono ai ko kakou ola ana Nona mai, aka, ehia e ai a e inu ana e aahu a e noho hale ana i hoomaikai a i hoomanao ae i keia aloha mau a palena ole a ke Akua.

            I keia mau la a kakou e noho iho nei, he mau la hulihia a pouli hoi o ko kakou noho ana.  Eia nae eia no kakou aole i lilo aku.  Ua manao kekahi poe e lilo ana kakou i ka hoohui ia, aole nae, e hoopoino wale ia ana, aole no.  E lawe ia ana ke ola o ko kakou moi me ke kumu ole, ua pahua hoi.  Pela aku a hiki wale i keia mau la.  I keia mau la iho nei no nui na houluulu ia o ka lahui e ka poe poholalo e alakai hewa ia lakou iloko o ka ulia poino e lilo mahele ai ke ola o ke poo a me na alakai o ka lahui a me ko ka lahui pu no hoi.  I ka la 4 o Iulai, ua kiai ia lakou e ka aoao P. G., me ka manao e luku aku ina lakou e hele aku e kue i ke kukala kanawai a ke aupuni noho manawa.

 

NA POE KIPOLOLEI.

 

            Ma ka Poakolu aku nei, (Iulai 4) ua ike ia he puulu nui o na poe haole koa me na poe kinololei, me ka lakou mau pu me na lako kaua, ua hoonohonohoia maluna o na kaupoku hale e hoopuni ana i ka Pa Hale Alii, a me na puo'a pu o ka Hale Alii.  Aia maluna iloko o ka halepule haole mamua iho o Wasinetona kekahi poe, iluna o ka Hale Mele Hou kekahi poe; iluna o ka Hale Aupuni Ahaolelo kekahi poe; aia ma ka Halekoa kekahi poe, ma kekahi hale maanei mai o Kawaiahao kekahi poe.  Ua olelo ia ae, ua hoonohoia keia poe no ka nana pono i na poe Aloha Alii ke ulu ae he hoohuoi mamuli o na manao hoohaunaele paha; a ua olelo ae kekahi poe, no ka manao i hoolala maluia e hana i na hoopoino maluna o na poe aloha aina a me ko lakou mau alakai.  O ka hiki ole ana aku o ka lehulehu, he kumu hoohuoi ano e loa ia e hoopahaohao ana i na poe nei e hekau ana maluna o na kaupoka hale, a ua noho lakou ma ia mau wahi a po ka la, aohe mea i loaa mai.

 

            O ka pili ana o keia moolelo, oia no na manao aLiu pegana i hookomoia ai iloko o kekahi wahine loko ino puni dala i kuhihewa ia oia, he anela no ka malamalama, a he aloha io i kona aina, Aole ka!

 

            O ka puni dala oia hoi ka mole o na hewa a pau.  Na ia puni dala i kumakaia i ka Haku Iesu Karisto a make oia; na ka puni dala ka make ana o Anania ma; Pela hoi keia, na ia manao hookahi no, i hoowalewale i keia wahine e hana i na mea a pau e loaa ai ia ia ke dala, no ka imi ana e pahele; i pau i ka lukuia na alakai o ka lahui a me ka lahui Hawaii ponoi.  Aohe lua o keia mau hana powa!  Nui kona aloha ole i kona lahui oiwi ponoi.

 

KE AUPUNI PIKAKE.

 

            O ke kaona o keia olelo:  oia no ke Aupuni o ka Auwana.  He manu aea a anwana ke Pikake:  e lele ana mai kekahi wahi a kahi wahi.  He luhi ke kanu ke imi i keia ano manu.

            Me makaleho na manu e ae i ka hulu gula melemele o ka manu Pikake:  aia a hoala ae ka manu Pikake i na hulu o kona puapua, a kuku kalaihi, me he peahi loulu la e hoohehelo ana iloko o na kukuna olino o ka La, alaila, ua ikeia ka nani o ka manu Pikake.

            O keia Aupuni Pikake nae hoi, aole oia i hoomohala ae nei i kona mau hulu puapua; no ka mea, ua pulu oia i ka ua, a ua opili iho la, a kuouou kona nana ana aku.  Aole ka oia i ikeia mai e na Aupuni Pikake o ke ao nei?  No keaha hoi?  No ka mea, aole oia ka makemake o ka hapa nui o na Pulelehua a me na Olepelepeohina!  Kupanaha no hoi!

 

UA KOMO ILOKO O NA HANA KALAIAINA O HAWAII NEI.

 

            He mea kupaianaha, a he mea hoi na makou e hookanalua loa ai i na hana a kela Aliimoku Capt. M. C. Cochrane o ka mokukaua Piladelepia, ma k@na haiolelo pili kalai aupuni no Hawaii nei, ma ka la 4 o Iulai nei.

            Oiai e papa ana ka olelo hooholo a Turpie iloko o ke Senate, i ke komo kuleana ole ana mai o na poe aupuni e iloko o na hana pili aupuni o Hawaii nei, a o ka oi loa aku hoi ia Amerika Aka, eia ka mea i ikeia, ke komo mai nei no na Aliimoku o na aumoku kaua o Amerika iloko o na hana pili aupuni o Hawaii nei.

            Alaila, aole anei keia poe e kapae ae ana i na kauoha a ko lakou Poe?  He mea haohao loa ia keia.

 

KA MA HUI LONO MAI.

 

            Ua manaoia ua loaa mai nei ia Kuhina Willis, he kauoha papa i ke kukulu ana i ke aupuni Repubalika o Hawaii.

            Ina he oiaio keia alaila ua hala ole makou ke olelo ae; ua nui ko J. Nawahi, ike; no ka mea, ma kana mau mapuna olelo hope loa i hoopuka ae ai i ka halawai makaainana o ka Poakahi Iulai 2; ua olelo a oia penei:

            I na owau ke Kuhina Amerika, alaila, e kauoha no au ia lakou nei (na P. G.:) e hoi hou lakou ma ko lakou kulana mua i noho ai.  (oia hoi he P. G.)

 

HE MAKEMAKE E HUNA I KA OIAIO.

 

            Ke ike nei makou i ka hoao o ka nupepa Advertiser e huna i ka mea oiaio a pololei, a ke olelo mai nei, ke alakai hewa nei KA LEO O KA LA HUI a i ka lehulehu.

            Ke pane nei makou me ka hopo ole; ua hoike akea aku makou i na manao hoopono o ka Peresidena Cleveland i hoopuka ai no ka mea pili ia Hawaii nei.  Ua hooike makou i ka mea oiaio; a ua hoolaha aku imua o ka Lahui i na hana epa hoopunipuni a na mamo a na mikanele, nana ka nupepa e alakai makapo ana i na kanaka ma ka hoapono ana i na hana hewa, a me na hana pakaha ia Hawaii nei e lilo no lakou; a o lakou ka mea mana maluna o na mea a pau loa.

            Ua hiki mai ka manawa a ka Lahui Hawaii e hoike ai i ko lakou hilinai ole ma na ano a pau maluna o keia poe mikanele a me ka lakou mau mamo pakaha aina.

 

He Mau La Haipule Keia.

 

            Oiai ke aneane aku nei e hiki mai ka wa e hoihoi hou ia ae ai ka Moiwahine a me kona aupuni, ua manao makou he mea kupono no i ka lahui kanaka, a o na haipule hoi, e malama i na hoomaikai ana i ke Akua no Kona lokomaikai nui i ka haawi ana mai i na hoopakele ana i ko kakou Moiwahine mai na kuko a me na manao hehena o ka aoao hoohui aina, e lawe i kona ola, a me ko na alakai o ka lahui, a me Kona hoopahua ana i na manao hoohaunaele o ka poe mamo misionari i kumu e hoopoino wale ai i ke ola o ka lahui Hawaii ponoi, ke kumu i hoomakaukauia ai no ia hana na hoolako ia ana o na wahi a pau, mai Hawaii a Kauai, me na pu a me na mea kaua, i mea e luku wale ai.  O keia iho la na hana koa a na misionari o Amerika, ke kii ana i na koa o Amerika e kokua mai e lawe i na lako kaua o na kanaka a koe wale iho no o na maiau, alaila, hoaano mai, a hoohaehae mai a pela aku.  Kiekie ke koa o keia mamo o Amerika Huipuia, aka, hookahi mea i maopopoia makou, i na hookahuli aupuni ana a pau, o na Geremania a me na Amerika ka poe nana e ku i kahi o ka poino, a lanakila, alaila komo mai hoi lakou.  Aka o ke ano iho la no ia o ka poe aeahaukae, aia a paa ka lima o ka mea ana i manao ai e po'a, a e hiamoe ana, oia iho la ka wa e ike ia aku ai lakou e paikau ana a e haakei ana na olelo No kakou nae, e hoomanawanui kakou, a e malama i ka maluhia o ke kanawai a e hooho i ka pono, a he mea maopopo loa, e like me ke Kaula a me kona kauwa kanaka, ua puni kakou i ka puali koa o ke 'Lii o ka Pono, e like me kana i olelo ai, aole i pokole kona lima i ka hoopakele ana i ka poe i hilinai aku ia ia, aole hoi i kaumaha kona lohe ana e lohe ole ai oia i ka kakou pule.  Oiai kakou e noho nele nei, he hoao no keia na ke Akua i ko kakou hoopono a me ko kakou hoomanawanui, a no ia mea e pule na haipule e hoopakele ia kakou, o like anei me na mamo misionari ka hookuu ia e puni i na hana hoopunipuni, a ka makua o ka hoopunipuni.  A e hoomanao no hoi kakou, o ka pule a ka mea mauaoio, oia no ka pule a me ka hana ana, oiai ka pule a me ka makaala, o komohewa auanei kakou e na hoowalewale a me na hana @ahele powa a na keiki i kukuli ke kuli ia Baala, a i lilo ka waiwai he Akua no lakou.

 

HE HAUMANA P. G.

 

            Ma ka P. C. Avataisa o keia kakahiaka, ua hoikeia ae, ua hopu a ua hoopai ia o Mary Kinoole Pitman Ailau, kekahi kaikamahine Hawaii hoohui aina, o ka ohana hoohui aina o Moeheau ma, no ka aihue ana i kekahi mau ana silika.  A na ka makua hoohui aina, Chas. R. Bishop, i uku kona hoopai Auwe! Auwe!!  Ina he oiaio keia a ka Avataisa e hoolaha nei.  Hookalii wale no wahi hiona e hiki ai ia kakou ke manao aku he oiaio paha keia olelo a ka Avataisa, oia ka launa pu ana aku nei o Mete me ka poe aihue aina.  Nui ka hoi ka waiwai a me ka pomaikai o ka poe Hawaii i hui e kuai i ko lakou aina i na aea haukae.

 

LAWE I KONA OLA.

 

PAKELE MAHUNAHUNA KA MEA I

MANAOIA E MAKE.

 

            Ma ka hora 8:45 o ke kakahiaka Poaha nei, ua hoopuiwa nui ia na poe a pau e noho ana ma ke Alanui o Pauoa mauka o Kaala, i ka lohe ana i ke kani palua ana o kekahi pu panapana me ka hikiwawe loa.  Mahope koke iho ua ike ia aku la kekahi wahine Pukiki e holo mai ana mai loko mai o keia hale me ke koko e kahe ana ma kona maka a me kona ihu.  Ua hina iho la oia ilalo, me ke kahea ana i kokua, a ua holo koke aku la ka poe e kokoke ana ma keia wahi e kokua iaia.  Ua telepona koke ia mai la i ka Halewai, a ua hiki ae elua mau makai malaila.  Ua komo aku la laua iloko o ka hale, a ua loaa aku la ke kino o kekahi Pukiki, ke kane hoi a keia wahine, e waiho ana i aneane e make loa, i hele a oki loa i ke koko, maloko o kekahi wahi lumi nuku, mahope mai o ka lumi hookipa.  Ua hiki ae o Kauka Kupa malaila, aole nae he mea hiki iaia ke hana no keia Pukiki.  Mahope iki iho ua make loa iho la oia.

            Ua ki keia Pukiki iaia iho ma kona poo ma kahi e kokoke ana i kona pepeiao akau.  E kahe ana ke koko mai kona poo aku mai ka puka aku o ka poka i komo ai.

            O ka inoa o keia Pukiki o Manuela Fereta.  Ua noho oia me keia wahine, a ua loaa elua keiki, He hookahi malama a oi i hala ae nei, ua haalele keia wahine i keia Pukiki, a ua aneane pupule maoli oia.  Ua hoi hou mai keia wahine Pukiki, mamuli o ke koi ana aku a kona mau hoaloha iaia.  Ma ke kakahiakanui ua lohe ia aku la lana e hakaka ana a e haluku ana oloko o ka hale, mamua iki iho keia o ka loha ia ana o ke kahi o ka pu panapana.  O kahi i ku ai keia wahine i ka poka aia ma kona ihu, aku la ma kona maka.  Ua lawe ia mai oia no ka Hale Mai Moiwahine a ua manaoia e ola ana no oia.

 

PAIKAU HOOKAHAKAHA PAKALIONA A NA KOA O KA MOKUKAUA IAPANA KONGO MA KE KUEA O KA PA'LII.

 

            I ka Poakahi nei, July 2, i paikau hookahakaha ae ai na koa o ka mokukaua Iapana Konga ma ke alo komohana o ke Kuea o ka Palii.

            Ma ko makou nana ana, a kilo ana i ka lakou mau lawelawe ana ma ka oihana koa, ua ike ia penei.

            O ka lakou kulana paikau, a me na lawelawe ana, oia no ke kulana lawelawe oihana koa o Beritania Nui.

            Ua hoike maoli mai no lakou i ke kulana makaukau ma ka oihana kaua aina, a kaua moana hoi.

            O na hiohiona o keia poe ma ka nana aku, he hiohiona o ke koa, a me ka wiwo ole, a ua kupono ma oli no ka uahi o ka pauda.

            Ma keia ano, e ike ai kakou i ka waiwai io o ke ao ana a ko Beritania poe ia lakou a he hoike ana mai hoi i ke kulana makaukau, a me ka hua oia a'o ana.

            A he pokole loa na makahiki i ao ia ai keia poe, no 30 a oi makahiki, a nou hoi e Hawaii, he 74 makahiki, a o ka hua i loaa ma ia a'o ia ana o kakou, oia no ke kipi ana o na mamo a ka poe nana kakou i ao mai.  E nana kakou i ka Lani a o lakou nei ke hapuku i na pu a me na waiwai ou e Hawaii, a ku, a olelo mai, he poe hapo kakou.

            O ka mea kupanaha nae, i ke a'o mai no a pau, a olelo pu mai no i ka hupo, ike ole, a pela wale aku.

            Nolaila, e haawi ana makou i na mahalo kiekie ana, i na koa Iapana a me ka Beritania a'o ana.

 

            Ua ku mai i o kakou nei he kia pa, nona kainoa Skag't iloko o 22 la holo mai Gray's Harbor mai, me ka piha papa, no ka Hui o Alani a me Bobikana, a na lawe ia ae ka hoike i ka Hale Dute, a me na @ni opiuma a ke kuke pake i huna ai, wi ka niho o ke kalohe.

 

Ka Makai Kiu

Lau Omaomao.

 

Ke Kaeaea o na kakai pali nihoniho o Misouri.

 

KA MEA NANA I HOOHOKA KA POWA IEKE A ME KONA PUALI HOLOKOA.

 

A I OLE

 

Ke Aka kino wailua o ke kuluaumoe

 

KA MEA NANA I HOOPAKELE NA KAMAHELE O KA PO.

 

Ka mea nona ka ipu kukui kamahao lua oe.

 

            I kekahi po pouli o ke Hooilo i ka wa a na kulu paka ua mao ole e hoopulu ana i ka liko o na ululaau e hoopuni ana ma ka hema o Misouri, aia hoi ua halawai mai la ka mea nona keia hoonanea me kekahi o na olelo hoike ano nui.

            O kahi a ka mea nona keia moolelo e hoohala ana i kona mau la maluna o keia ili hopua, aole no ia i mamao loa aku, mai ke taona aku o Lama; oiai oia kahi laukanaka iki, i oi ole aku no nae mamua o iwakalua ohana.

            Aia pu malaila he poe maluna o na lio, a o ka lakou hana oia no ka hookelakela ana i ko lakou mau kulana iho, a e hookahakaha mau ano hoi ma na alanui o na wahi taona nei, me ko lakou manao ole o kekahi hoa o lakou e lealea pu nei oia no ka mea nana e hoopahua aku i ka lakou mau hana puuwai eleele.

            I kekahi po, aia hoi lohe aku la o------------i kekahi leo e kahea ana:  e wehe ae i kona aahu a e hookuu aku iaia i ke kula, oiai ua konane ka mahina o keia po, a oia ka mea nana e hooi aku kona nani, a na kona mau kukuna e kiai iaia i na wa a pau, oiai hoi, oia nei ka mea nana kakou i hoopuhili mau, aka he oi aku ka pono e waiho malie no iaia iloko o keia keena pouli.

            I kela manawa, ua hookolo aku la ka makai kiu me ke kali ole ma kahi o ka leo ana i lohe ai, a ua hoomaopopo koke iho la oia, o ka hana e manao ia ana e hana, he pepeahi kanaka no ia.

            Nolaila ua lawe ae la oia i kona kulana makaukau, ma ka hoolilo ana ae i kona aiau @au lima i wawae, a kokolo aku la iloko o ke keena ana i lohe ai i ka leo.

            Iaia maloko o ua keena nei, aia hoi ike aku la oia i ua poe uhane ole nei e hoolala ana i ka lakou papahana e lawelawe ai maluna o ka lakou pio; ia manawa oia i hoolele aku ai i kona leo ma kahi aoao mai o ka hale, me he la he umi poe e kamailio ana i ka wa hookahi; na ia mea i hoopuiwa aku i ua poe nei, a holoke ae la lakou i o a ianei me ke kuekaa ana i ka mea nona ka leo.

            He makehewa ke kamailio ana no ia mea, wahi a ko lakou poo alakai i pane mai ai, oia he mau leo hanehane wale no ia:  nolaila, hookahi wale no a kakou hana o ka hoomakaukau a hele aku ma Ka kakou huakai.

            Ia wa lakou e eu like ae ai a hoomaka mai la e hele, ua papa pono aku la ka malamalama o kekahi kukui maluna o lakou, me ka poha pu ana mai o ka leo kauoha:

            E ku aku, a mai nee hou mai imua.

            I ko lakou lohe ana i keia leo ua loli koke ae ia ko lakou mau helehelena mai ka hauoli a ke kaumaha; a lohe aku la hoi lakou i ke kahi mau leo e kamailio ana:

            "He po maikai keia e Kime?"

            "Maikai no e leke, aka he keunae a ka pouli."

            "Ua maopopo no ia'u aole o oe wale no, aka he poe okoa aku o kekahi."

            "He akua lapu, he akua lapu aia ma o na halawai me a'u."

            "He wa maikai loa keia, e hana kakou i ka kakou hana ano."

            "Ea, he poe keiki kalohe keia."

            "Ahe, ahe, ahe, aole he mea e ae me ia, aka, oia wale no."

            "Ua makemake au e hopu pio ia ia."

            I ka manawa i manao ai na poe powa nei e hooko aku i ko lakou manao ekaeka maluna o ka makai kiu Lau Omaomao, aia hoi, ua halawai mai la lakou me kekahi kanaka kino nui hookalakupua, e ku ana ma kahi o ka leo a lakou i lohe ai, me kona mau maka nunui o hulili ana, a e paa ana ma kona lima kekahi laau Ihe.

            O keia kanaka e ku mea heluhelu, he kii laau keia, ua hamo ia a eleele, a na hookomo ia iloko o kona poo, he Ihoiho kukui, a oia ka mea i hulili ai kona mau maka.

            He mau hana akamai keia na ka makai kiu Lau Omaoma, a he hoohoka ana aku hoi i ua poe powa ala.

            Ia lakou i hiki aku ai ilaila, ua mio aku la ka makai kiu me ka eleu nui, i kahi o na lio o na poe powa ala e ku ana.

            Iaia i hiki aku ai malaila, aia hoi, ua loaa aku la i ka makai kiu Lau Omaomao, kekahi o na powa e kiai e kiai ana i na lio, a me ka eleu nui i loaa iaia, ua lele aku la ola a hopu aku la ma ke kania-i o ua powa ala, hapai ae la oia iaia iluna, a hoolei iho la i ka honua, aia hoi ua powa ala e waiho oni ole ana iluna o ka ili hulala o ka honua aole hoi e loaa he wa no ia powa e kahea ae ai i kokua nona.

            Oia no ka wa o ka makai kiu Lau Omaomao i wehe koke ae ai i kana u@i hoopipili, a umii ae la i na lehelehe o ua kalohe ala a paa loa, a hoopa pu ae la oia i kona mau lima i kekahi kupee hao; hapai ae la oia iaia iluna o kekahi lio a naku iho la a paa i ke kaula, a hookuu aku la i ua lio ala e holo, a o na lio e ae, ua hookuu pu aku la no keia ia lakou e hele auwana.

            I keia wa, ua pela hope aku la ka makai kiu i hope, a holo pololei aku la oia iloko o ka hale a na powa i manao ai e komo aku.

            Me ka eleu nui, ua huki mai ia ka makai kiu i ka hele e hoike ana, he malihini mawaho.

            Aka, iloko o ka wa i kani ka bele, ua hoopuiwa ia na mea a pau o loko o ua hale ala, i ke kahi ana o ka bele iwaena konu o ka po.

            A iloko o ka wa pokole, ua ike ia aku la na kukui e hoomalamalama ana ia loko holookoa o ua hale ala.

  A na keia mau hana a ka makai kiu, i hoemi hope aku i ka hooko ana o na powa i ko lakou manao puuwai eleele, a puehu aku la lakou.

            Ua holo pupuahulu aku la ua poe powa ala no kahi o na lio o lakou e ku ana, a i ka hoea ana aku, aia hoi, ua hoopahao ia lakou i ka wale honua ana o ko lakou i ka wale honua ana o ko lakou mau lio a ua nalowale pu hoi me kekahi o ko lakou mau hoa powa.

            I kela wa i hooho aku ai ka makai kiu me kona leo nui moakaka, no ka lua o ka manawa i ka pane ana aku.

            E na ilio kawau o Misouri, ke hookuu aku nei au ia oukou e hoi, no kahi a oukou i hele mai ai, a o ka makai kiu Lau Omaomao ka mea nana e ukali aku ma ko oukou mau kapuai i kiheahea me na koko hala ole o ka lehulehu, no ka hopena o ko oukou mau la ma keia ola ana.

            I ka lohe ana o na powa i keia leo, ua pii ae la ka li'a maeele o ka makau ma ko lakou mau helehelena, aole no ka makau i ka hui ana aku he alo a he alo me ka waha o ka pu panapana; aka, mamuli wale no o ko lakou lohe ana aku i ka inoa o ka mea nana e hoopahua mau nei i ka lakou mau hana.

            I ko lakou ko wa pono ana aku mai kahi aku a lakou i lohe ai i ka leo ua hoouluulu hou ae la lakou i kahi koena wiwo ole i koe iloko o lakou, a hoomaka hou aku la no ka noonoo ana i ka lakou papa hana puuwai eleele.

            Ua manao au, ua ano kuhihewa iki paha o Palainake, i ka olelo ana mai nei ia kakou, he kanaka ka mea nona ka leo mua? wahi a Ieke i pane mai ai.

            Aole au i kuhihewa, a aole no hoi owau wale no kai lohe, wahi a Palainake me ka leo o ka mea i piha i ka huhu.

            Ua pane hou mai la o Ieke, nau hoi i hooiaio loa mai i ua leo ala, a pela i haule hope ai ka kakou kumuhana i hooholo mua mai nei.  Lohe aku la oe!

            I kela wa ua pii ae la ka ena o Palainake a pane aku la:  no keaha no hoi oukou i hoolohe mai ai i ka'u olelo, ina na ike oukou aole he oiaio.  E hoomanao oukou, aole anei i like kela leo i pane hou mai nei, me ka leo a kakou i lohe mua aku nei.

            Ano e na hoahanau, aole he mea maikai ka hoololoiahili kamailio ana ma na mea waiwai ole, e hoomanao oukou, eia kakou ke hookokoke aku nei i ka huina o na alanui, a ma ia wahi e mahele ia ai kakou.

            Aole anei i haalele iho kakou ia Iapeka no ke kiai ana i na lio o kakou aku auhea oia a me na lio?

            He oiaio, wahi a ke alii o na powa i panai mai ai.