Ka Oiaio, Volume VI, Number 27, 6 July 1894 — HE MOOLELO HOONANEA NO Don M. Maseka. Ka Opio Iloko o na wiliau ana a ka Pahikaua, Ka Omole Laau Hamo Kupaianaha. A O NA MAKANA HIWAHIWA EKOLU. Ke Kavalia Maluna o ka Lio PUAKEA me na hao kila Mageneti ME NA KIAI PUKAUA EKOU. [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONANEA NO Don M. Maseka.

Ka Opio Iloko o na wiliau ana a ka Pahikaua,

Ka Omole Laau Hamo Kupaianaha.

A O NA MAKANA HIWAHIWA EKOLU.

Ke Kavalia Maluna o ka Lio PUAKEA me na hao kila Mageneti ME NA KIAI PUKAUA EKOU.

! MOKUNA v Il j Na Hooaialue oke Alo Alii. ! ; ;■ . | Aole !oā pela. aka, he man pppe- ; aio ko makou e hiki ke hooloha 5 | na ano olelo palaiialelo a pau. a he , kulī hoi ka peipoiao e like Die ka : pohakii. ; Alaila. e hoomaka aku au i ka'u I kaoiailio ana, i hooniau aku ai o | Aramisa i kaua kamaiiio ana. O ; keia kaikiimahine, he hele Ttau oia. {'s ]Ke i kona makuakane i kekahi I manawa, a oiai oia ilaila i keia la i nie ko'u hiki pu anaaku hoi, ua ioaa iho Ja ia'u Ka hanohano o ka lawe ana mai ia ia 1 kahi o ke kaa. | Ahe, he kaa ko ua kaikamahine ! 'la abe kanaka? Ua hauoii ia au !i kn loaa ana o'na ulia laki o kou i launa iu ana mt> ia, wabi a Paropa, i E Wnln a Arft'i«fiar _U a i kamaiiio niuepine aku au ia oe i ka Ihikikupono ole ia oe ke haawi i | kekahi oielo hooholo kaok6a maluIna o kekahi ninau, a he mea wai | wai ole hoi imua o ka makii o ke'kahi poe.'?eoninaana. | Ea. ena keonimana, wa'hi a Don ' Maseka, he niea pono ia kakou e j waiho i tia uianao hoomakeaka a ; pau, a e hookuu aku hoi ia Aramii sa e hoonau i ki'.i-a kamailio anp. Ae, ua !awe aku au iaia, a oi.\ koke »o ko'u >va e ike koke aku ai i I kekahi kana'ka o kc kulana pilahihi 'l';ihi oke kino, lie mau helehelena j palauli nae o ka Ui, a he niau holinainau ann kana o ke kulana keoj mmana — ua ane like loa nae keia | kanaka me ko kanaka au e huli j nui nei e Don Maeeka. : Malia paha oia aku Ja nohoi, wa--1 hi a ka kakou opio. j He aiea oiaio paha ia. Ua hele j mai keia kanaka a kokoke ia'u, ji ukali ia lioi e'eono poe okoa iho, j a i he eono paha kapuai ka maniao i mai a'u aku ua ku iho lalaß\iU nialuiia, a pane mai la keia kluiaka ia'u i ka i ana mai- ? E kuu haku. ke duke, a me ka MaUame. a Pehea, —a heaha ia ana i kamaii lio mai ai ? ī ke kaiknmahine anei j a ke Kauka ? walii a Paresa i ni- , nn\i mai ai. ' E noho malie oe e Paresa ! wahi I a Alosa. Mni nmnao oe e liiki ana ia oe ke hookuikv;i a K<* hoopokol« | mai i ka Aratmsa kamailio ana — i aolo loa nu mea nana e kokna. • E oluolu hoi oe e komo aku iloke ' o ke kaa me ka hoao ole ana ma ' na ajio a pau e kne mat a e walaaii ' hoi. | Alarla, ua manao aku la ia ooe ' ke duke o īiakinahaina, wahi n ka- ' kou Don Maseka i pane mai ai. '■ Pela paha, wahi hou a Aramisa ' C> 0 kela lede hei, wahi a Paresa ' i pakui mai ai. 1 Ua manao paha 0 kealii ke moi- ! wahine, wahi hou no a Dou Ma--1 seka. Ae he moa oiaio ia ? wahi a Arantisa. Alaila, ona diabolo a pau oka i po ka hoa e like ai 0 keia opio Gu- | eaeona, aole loa he mea e hiki k< nalohia mai kona pmn'u aku, O ka mea oiaio maoli ea, tfahi 8 i Paresa, he kulana ko Aratuisa i aik : iike me ko ua duke kanaka ui 'la koe wa)e iho no paha ka l.oomaoi i»opo ole tnai !a 0 ua kanaka ala 1 ka aahu koa 0 AramĪsa. Aole e hiki ia ia ko ike lea ma' īa tnes, oiai kekahi koloka nui t hoopum ana i ko'a kino m wa. He koloka nui a kaumaha koi • iloko o keia mahina o lulai nei ; wahi huU a Paresa. U% makau aue ke kauka o loohia ia ee i fca maij i j i ole o ike 'k p«ha oe ?

Hc noea maQ ia, — ke kn'iinu o .kekahi kanaka iio wale tio ke hlipiiHole i kona kulana a naloale kona mau helehelena, walii a Ato;aa i pwi» mai ai. I He papale nui hoi ko'u i u;i ahiI aiii 'la. ■ | E na keonimana, walii a llon ! makehewa waie Sakon ke ko-l tao kuhohonu ana a.kts itoko o h;m ihoilauwili kaiua[Ue 3hr, lie mfīa ! pono ia. kakou e huli koke ak :ui 1 malia paha e loaa auanni īa kakon na lioopoiuaikai ja mai o ka lo;v> i ana he ki e hiki ai ke loaa ka walrne a ka mea nana ka wahine i nalowale. ■ ; Heahal wahi aPare«a. 0 kekn- ; ( hi wahino anei o ke kuiana Ku>\(a;vh j e like me ia ka kakou e hwihnnhna ! iho ai i kt> kakou ku'ana keoni- j mana. * ■ ■ ' | Aole anei au 1 hoike mua akn ia oiikou e na keoniniaiia o keia wahine ke kaikamahine a piiikann hoi o La JPote, ke kauwa hoi o ka liilinai a ka moiwahine. Mnlia paha o ko ke alii ka uioiwahine manaa ia o ka hull ana aku i kwmeihann no kona ppmaikai mai kekahi wani okon aku. Uajln) a ua maopopo lea no oukou olia poe loloa a pau, he tnaa ku«nu nru lakoa e hiKi ko-t ke ai ke ik« ia mai kahi e. A aole op paha e nele iina ka ike koke mai o ko wajji a ka kakou koa'opio i p(tiīe aku ai i kona mau hoaloha. Ina hoi ha pela, e hele koke aku | oe e noi i ka oh?Ql» .) ke kanaKa i naua ka wahine e hojlilo mai 1 ka i hana m kakou ma na ano a pau, | Aohe waiwai o ia oielo au,—a he | ano palaualelo hoi—e laa ka loaa i pu ana mai ia'u o na hooia ana i»fl J aole oia e uku uiai ana ia Wakou, e 1 loaa ana no ko kakou uku ia mai mai kekahi wahi okoa; mai, I ke kuu ana iho ii ka leo o ka kakou oDio, oia koke ;.o ka wa i lohe ia aku ai o kekahi }ialulu a me ka paapaain'a o na kt|>uai wawae W : holo awiwi mai aoa ilnna o ke ala-| p/i. a oia koke ao k. w,i j he/no ] nirti al o ka puka n>o ha!u!« i>tn" 3 a ike ia aku (a e lakou nei ke konio ! ana mai o ua kanaka nei nana ka | wahine ifoko o ka rumi a lakou nei e kuka ana. • Me ka haalulu nui ua kanaka nei ' komo mai ai, a iloko hoi o ia haalulu a me ba pihoihoi ua p«3ie mai la oia i keia mau huaolelo i ka kakou kaeaea opio a me kona uiau hoaloha: E na keonimana! wahi ana i pu anaaeai: E kokua, e knkua—ae hoop&kele ae hoi ia'u ma ka 'inoa o na lani. Ei» mawaho nei he eha kanaka i hele uiai nei e hopu a e lawe pio ia'u. lloko o Keia wa i ku koke ae aī o Pareaa a me Aromisa iluna. E kali ifci! wahi a Don Maseka i pane mai ai me ka haawi ana aku hoi i kekahi hoailona o &a hoihoi hou ana iho i ka laua mau pahikaua iloko o na ilikalaDu--e hoomanawanui !ki iho no kekahi manawa, no ka mea, aole loa' keia he hana mamu'i o ka wiwo ole. aka, he hana na ka 1010 o ka ike a nie ka naauao! Ma na ano nae a pan mai ae "kakou e naawi pio e hoolapuwale iawahi a PareBa. Ca manao au e haawi aku na Don Maseka e hooko ke ! a hana, oiai, oia wale no ka mea i oi ae o »>a haawina o ka naauao mamua o kakou, wahi a v Atosa. Oiai keiß mau huaolelo e'kainailio ia ana. ua hiki mai la ua pno koa nei eha a ku nui ana ma ka ipuka o ka ruūivi hookipA, a i ~:o ia kou nana ana raaī la loko o ka rumi.ua halawai aku la me ka iko a ko lakou maa kiionohi h«eha mau koa e noho ana me ko kuuwelu «na iho hoi o ka lahou mau pahikaua ma ko lakou niau aoao, a na in kumu i hookuhau aku i ua poe koa nei me ka manao o ko lakou wa ia <8 laou īa uiai ai e na <liab tlo a wui o ka jx), a e papapau ai hoi lakou he aa ko ka ns(le. I ka wa a o4 poe koa nei ma ke kulana kuhau o ka hmhop*, oia koke no ka wa i noha mai ai o ka leo 0 ka kakou oj«o Don Maeeka i ka i ana mai: 7 R komo mai e na mai hopohopo, oiai, eia eAkou iloko o ko'u hule i koia a he mea paHa ko fukon koonii hope ana. A biai hq|he mau kauwa vral<> no i-akou asau malalo o na kauoha & kw Alii ka Moi a ino ke Kadinala kouio koke naai ano. ? Alaila, aole ianei oukou o laweae ana i na keehj|na o k® kue ana mal ia makou oiai wakou e ana 1 ka niakou hana, wahi a kekahi o lakou i pane ujiai ai. tna hv* mwi' hiki ia makon ko haawi aku ī na lima kokua ne ka

onkou hooko fina i k:i onkiu' Ikiha. | he kiinuUia ole ko'n e hiki ana in ! makovi ke l.nna walu-a ku kn— kou upio i mni ai. ! Nn kt!ia-uiau k;imailio anu aki»j, la a D'>n Mnseka i Rerti miu lnao lelo i ua poe koa nei i konio niai ai, na nien 1 wi akn i nk. nianao "pahnohāo ia l'ā"rFsā o kaliīōlhuoi~ā : iiia kiinu ninnn ac ai: Heaha la kana i kamailioafi la? E noho niaiin o<;1 Aolui oti Tie lnna, no ka nn-a, lie uali 1 1 iilit no Kaiepolepo, W:thi a At'-s:w ; A<ll o: anei oe i ,io inna. m,»; ia'n e haaui ana oe i na kokua a'na, a pau ma ko'n aoao ina an e iiiaktlmue aria. i hawanawana mni ai ke| kannkal nann k.i wahino i lawo lima nui ia! je ka kakon l 'on O ka hana liiki wale no;i)aha ma ] ko makou aoao i ka hoopajkele ana ae ia oe, oia no ka noho i[ialie ana ir.e ka lanakiia, a i «n hui oiakou c lawe ae ana i na kulana a pau o ka lioopaieele ana ae iaoe, alaila, o makou pu ana keka e komcjpoo aku ana iioko o ka naele o i pane koke aku ai ka kakou opso i ua kanaka nei. ' ■!' Aiaila. o ka'o e hooenaopopo nei, naē he me mea 'la, aia au ilokō o ka--wahi a u v kaoaka ne{ i puana ,ae ai me ke ano haalulu. | Ē hana aku oukou e na keoni- | oiana e like me ko oukou |makemake, aole loa o'u ku:eana e hoopake j le ae ai i keia kanaka- O ka muka mua loa o ko'u ike ana i keia kana-. ' ka oia no kona liHLp ana njat nei ia- i j nei i keia kakaniaka e koji ai i ka | | nfcu hoolimalima okonahjale. Aoj anei pela? E.pane koke mai oe jano, wahia Don Maseka i pane aku ai. j He mea oiaio no ia au ij kamaiiio I ae ia, aka, aole loa nae &e i—walii ! a ua kanaka nei. | E noho malie oe.no na jmea e pih ; ana ia'ul E pani kon wa;ha no na j mea e pili ana i ko'u hoaloha! j A e mumule hoi me ka ioane leo: jole ae i kekahi mea no ka Moiwahi* \ ne. A i oie oe e hana pe|ia, alaila,; 0 ko kakou i>aj/au īho la w> ia ho aa ha!e. lawe pu aku hoi i keia jkanaka. i ! pane hou ae ai o Don ifaseka. I Ae, i keia wa a ka kakou opio e kamaiiio nei. ua onōu ia j aku lae j ia Leia kanaka a noho an i i ke pohi o ka paa ana mai i ka bouu ia e 1 na koi me ka pnana ana aku hoi i i keia mau huaoielo me ka leo uui: j Ma ka inoa la o na dia boto apau !oka po, he oi oe a k« kanaka lapu- ) waie a uie ka haukae maopopo. Ua |he!e mua mai nei oe e no dalo ia'u j i keia kakahiaka-a e ps,a pio pu j hoi me oe! Ea, e na ktonimana, e | lawe koke aku oukou i keia kanak», I a ina e loaa ana iaia na īaawina o ka Japu ia ana e na akua lapu a pau o Ra po-aole ia he m?a e hon-;-iaawale ae li i ko onkon hoopaa ana iaia me ka hao. A o:ai oia iieko o ia kulana, malia palia o loaa j mai ia'u he wa e uku akv ai i ko'u i aie iaia. j O na manao hauoli me ka piUoi; j ikoi, oia kni pahola koke ve iwaeiui (O ua poe koa nei i ka wi i haawi j pio i«aku «i o kei* kanaliaeka ka- ( kou opio.'a oi.i koke no ka wa i lailau ia n.ui ai o ka lakou nea i ma- | kemake ai a lawe ia aku , la. j A oiai lakou ma ke ku|lana o ks j iawe ana iaia ua pai aku jia ka ka- | kou Don u'.a ke kipoohiwi j o ke alakai o na poe koa īei a pane j mai la; j Aole anei he mea pono ia kakou j e iuu i ke <»la o kekahi ni« kekahi? ioiai oia i ninini iho ;ii i m kiaha a ! piha ine ka wama. j iie haawi ana n»;vi ia i na Uo I ohanoluuo auH he nui. }vahl a ua (alakai nei o ka poe koa. ( A ko law. 1 nei au i ka ; e ana akn | ms ko'u aoao me ko aion \ a me K;. j manaoio- . lila pela, oia an ke inn nei i kou >>!a e —, owai la h\>i ino»? ! O llanuwela. ' .\o, ko ino nei au e M. Hanuwe!ta? ! A. ko inu nei au i kon ola e ka ! tnea nona na manao lokomaikai, a 'e ohiolo e Iwi inai i kovi h\oa? ' Dōn Mii^eka. A« inu nei au i kon ola e M. ' Pon Maseka! / Ffapai hon ao la o T>on Maseka i 'konakiaha ilnna a puana ao la i f kel)\ mau huaolelo kato);ata i na 1 >nana !;ini i ka i ana :\r: ' malnna ao o na mea a pan 0 ! mu kau i ke ola o ke Alii ka Moi a 1 tne ke K:\dinala, me na manao 0 ka ! hauoli a me ka waintvhe ; I ka pau :\na o kein mau kikeki- * aha ans >10 ko ola o ke .Vlii K* Moi U n>e ke Kadinala, ua hv t: lu>i akn ! ia keia kan.ika e hui pi: ir,o kona ; poe kv»a, a nia koke no k 1 wa a Pa--1 ros* i psne mai ai i ka k skou opio t i ka i ana mai oi*i «a i ko iho ai 0

lakon wale no keia keia eha e hia-f [kahanei: f ] Ma ka īnon. la ona iliaholo a pau ' !:> ka po, ua mnopopo no anei in o<r; j kau niea i hana iho la e.Pon j ka? Auwe ka hiiahila e! Ai'\vc 1 ko kakou hoohaahaai ko kakou ku j lana niauml) o ka ae ana aku i ke j ■ kah.i itoh;<u e komo uiai iioko o kii: kakou pu-a luna a e hopu. pio i ke- ! kahi kanaka i hnli mai i kona hoon§,kele aua uiai ko kaeo» mau liina aku! A maluna ae paha o.na niea a pau o lona ae ia ana aku e inu i karamaaona! E Paresa. wahia Aramisa i, pane mni ai mahope iho oka pau ana o ! ka P;i.resa kamailīo ana i kela mau jhuaolelo ae la maluna. Ua hni ■»w«a aku nti no hox o Atnsa ia oē he I u.ala hilii oe 110 . Kalepolepo, a u;i t hke pu ko maua manao mehi. He uie liiki loa ke hooiaio ia i keia inanawa ke kulnna oka ike a me ka noeau ou e Don Maseka. A o ka'u %vahi kauleo wale wo ia oe e kuu Poa Maseka-i kou wa e liiki »i ī kou aupuni (ma kahi o M. <le Teieviie), e hmmanao niai ia'u. ina pela-eia oi np .ka ,paha au Hoko oka pouli kahi i naku he'.e ai? wahi a Paresa. Ūa apono no anai oiua ika ko kakou hoaloha l)i.n Maseka mea i hana ihola? Ae no hoi paha! Aole waie ona haawiha o ke apono, aka, 6 ni) haawina4ekahi o ka hopmaikai -a-ku iaia no kana mea i hana iho ls, wahi a Atosa. j Kna keonimana, wahi a Don ) Maseka i pane ae ai me kona we- ] hewehe oJe aku ia Parpsa i uona kulana o. ka mea i hana ai. Aale sue! kakou a p>vu i hooluki paa niamua aku-nei. E lilo kakou a p&u i hookahi-hookahi wai'a kalike-ho-okahi pana ana aka pnuwai! Aole anei oia ko kakou moto ma kela hoohiki? j He «iaio ia! wahi a Paresa. j E hapai ae iko kakou mao lima i iluna ae- hoohiU! wahi a Atosa. ; Iloko o keia wa ua hapai like ae jla ua hoaloha eha i ko lakou mau ilima iluna a hoomaka aku ia i hooj niki )ik« iniua o na manalani oiai j ka kakou opio e heluhelu mai ana Tni a '■ irdff6ietd" Uuiuwiw, i hilinai o kekahi i kekahi, oi.i hoi: j I hookahi puu®ai-a i hookalu ka j pana like aria o kekahi 110 kekalii. j īka p;ui ana o keia mau huaolejlo hoohiki i ka hoopaa ia e ' j ma k i homin nei, a i hoopaa ia hoi | e Satana ma kana huke, ua pane j hou mai la o Don Maseka i kn i I ana mai: