Ka Oiaio, Volume VI, Number 35, 31 August 1894 — Page 2
| This text was transcribed by: | Lovey Slater |
| This work is dedicated to: | Sgt Major James Lewis Slater |
Nupepa Ka Oiaio.
"O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA"
NUPEPA KA OIAIO
J. E. BUSH, LUNAHOOPONOONO
J. K. Penikalaka, Puuku
O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA
POALIMA AUGATE 31, 1894
Ka Palapala a Peresidena
CLEVELAND,
IA S. B. DOLE
HEe Palapala Hoomaikai Pili
Ponoi kea na Dole
AOLE KEIA HE IKE ANA MAI I KA REPUBALIKA O HAWAII NEI
UA POLOLEI NA HOIKE ANA A NA ALAKAI O KA LAHUI HAWAII
Na Hons. Bush a me Nawahi
Maloko o Ka Leo o ka Lahui a me Ka Oiaio
Lanakila no o Hawaii!!
Haule Pio na Enemi
Ke hoopuke aku nei makou i ke kope oiaio maoli o ka palapala a ka Peresidena Cleveland i hoounaia mai ai na S. B. Dole ma o Kuina Willis la
O keia ka palapala a ka ohana aihui Pae Aina i haanui iho nei, he palapala ike mai (RECOGNITION) i ke aupuni Repubalika o Hawaii nei.
Ka palapala hoi a ka Nupepa Holomuli a me kona poe paalalo i makau loa ai, a pau loa lakou i ka holo olohelohe no ke ano olalau opulepule hoopilimeaai.
Eia ka unuhi ana o ua leta nei:
KA LETA
GROVER CLEVELAND
Persidena o Amerika Huipuia
I KA MEA MAHALOIA
Sandford B. Dole
Peresidena o ka Repubalika o Hawaii
Makamaka Koikoi a Maikai
Ua loaa mai ia’u kau leta o ka la 17 th aku nei, au i hoike mai nei no ke kukuluia ana a me ke kuahaua-ia ana o ka Repubalika o Hawaii ma ka la 4 o Iulai 1894, a me kou lawe ana i ka oihana Peresidena, mamuli o na loina i hoike ia ma o ke Kumukanawai la.
Ke panai aku nei au i keia manao aloha pumehana au i hoike mai nei, no ka hoomau ana aku o ua noho launa makamaka ana ka mea e mau nei mawaena o Na Moku Huuiia a me na Paemoku o Hawaii,k a e hooia aku ia oe no ko’u mau manao maikai no kou pono kino ponoi.
Kakauia ma Waeinetona i ka la 7 a o Augate 1894.
Kou Makiamaka Maikai
GOVER CLEVELAND
Na ka Peresidena,
W. Q. Gresham
Kuhina Nui o ke Aupuni
E ka Lahui Hawaii! E nana iho a e hoomaopopo i na huaolelo o ka leta, a Cleveland no ka Dole leta aku iaia: A mamuli o na rula a me na loina maa lawelawe oihana ua hiki ke hoomaopopoia, aole keia he palapala o ka IKE ANA (Recognition) mai i ke aupuni Repubalika.
Aole loa!
He haaoui, a he houpuupu wale iho no me ke ano uhiuhi o na hookamani, ka olelo a na nupepa aihue aina e hoolaha nei, ua ike ia mai ke apuni Repubalika o Hawaii ma keia leta. Aia mahea o keia leta e ikeia ai, na hoopuka ae o Cleveland i kona [Recognition] ike mai? Aole loa e loaa ia mea ma keia leta. Hookahi mea maa mau i ikeia, o ka pahola aku o ke kanaka i kona hoomaikai i kona hoa kanaka, no kana leta i loaa mai ia ia. Pela maoli keia leta a Cleveland ia Dole.
NO KA PONO O KA LEHULEHU
I mea e maopopo pono loa ai i ka Lahui Hawaii ke ano maoli o ka palapala IKE [Recognition] nolaila, ke hookomo nei makou i ke ano nui maoli o na palapala maa mau loa i waena o na ike aupuni ana.
Aoia keia penei:
Keena Oihana Aupuni o Amerika Huila,
Honolulu h. Is. Ianuaari 17 th 1893
Oiai he aupuni Kuikawa kai kukuluia ma kahi o ke Aupuni i hoopauia o ka Moiwahine Liliuokalani, a o ua Aupuni Kuikawa la ka mea e paa nei me ka mana piha i na Hale Oihana Aupuni ke Keena Buke a me ke Keena Waiwai, a me ia hoomalu piha ana i ke Kapitala o ko Hawaii Paemoku. Ma keia ke ike aku nei au i ke Aupuni Kuikawa i olelo ia, ma ke ano he de fecto government o ko Hawaii Paemoku
(Kakau inoa la) John L. Stevens
Elele Kiekie a Kuhina
Mana Nui o Amerika
Haiia
Keena Oihana o Amerika Huipuia
Honlulu H. Is. Iulai 5 th 1894
1 ka Hon F. M. Hatch
Kuhina Aina F
Ua loaa ia u ka hanohano e hoike aku ua hiki mi ka palapa o ka la 4 o Iulai 1894.
Ma ka pane ana aku i kau leta e hoike mai ana i na mea i olelo n@ua ia, ua ili mai ia’u ka hanohano, e ike me ke kuleana i loaa mai e hana aku; ke pahola aku nei i ka Repubalika o Hawaii, ika (Ke ana i ae ia aku i kona mua, ke Aupani Kuikawa hoi o ka Paeaina Hawaii.
Ke hana nei au i keia iloko o ka manao iho, ke ku nei au ma kahi o ka Peresidena o Amerika Huipuia, ka mea hoi ma kona ano, oia ka Luna Hooko Nui o ke Aupuni, e waihoia aku ai keia mea i hana ai me ka eleu no na hoapono kupono ana.
Me ka kuipu ana me oe iloko o ka manaolana i hoikela, e hoomau ia aku ka noho ana aloha pili aupuni o na la i hala, a me na hooia ana aku i na manao mahalo.
Me ka haahaa
Albert S. Willis
Elele Kiekie a Kuhina
Mana Nui o Amerika Huipuia
E ike pono iho ka Lahui Hawaii, o keia mau palapala elua, ka J. L. Stevens a me ka Albert S. Willis, oia ke ano o ka palapala ike Aupuni mai, aka aole loa he wahi helehelena i ikeia ma ka Cleveland palapala ia Dole, e olelo ana, ke ike (recognze) aku nei au i ke Aupuni Repubalike o Hawaii. Aole loa, aole loa no.
I na pela, alaila, mahea la e hiki ai i keia ohana aihue paeaina ke olelo mai, ua ikeia mai nei ka Repubalika o Hawaii nei e Peresidena Cleveland? Mahea la hoi? Ho-a-a loa ia oukou! Lalau a kuhihewa ka manao ana. Aka, aole loa he kuhihewa ike o ko makou noonoo oiai ua paulele makou maluua o ko ke Akua mana aole hoi e like me na olelo hoopuukahua a na poe aia e hooinoino ana ia makou, a e olelo ana, ua pau loa ka pono o Hawaii, aole wahi manaolana iki i koe.
O ka makou e pule nei iloko o ko makou uhane, e hiki mai ko ke Akua aupuni, a e hookoia hoi kona makemake.
He Kaao Hoomakeaka
Aia ma na Aina Hikina, he wahi Kauhale e ku kokoke aku ana malalo o ke kumu o kekahi wahi mauna uuku. O ka mea kupaianaha nae, oia ka onioni a me ka lulilulimau o ua wahi kuahi nei. I kekahi manawa, ua kahea ia he halawai Lahui, e noonoo no ke kumu o keia onioni mau o kahi mauna, a ma ia halawai, ua hooholoia na ka Meia (ka mea malama i ke kulanakauhale,) e kuahauai na kane ikaika a pau loa o ke kulanakauhale, e lawe me na mea paahana, e eli ma ke kumu o ua wahi mauna nei, a e huli pono i ke kumu o keia luliluli mau ana o ke kuahiwi.
He loihi na la i hala no ka eli ana i keia wahi mauna, a ua lilo he mea ano hou i ka manao o na poe a pau loa, ka loaa pono ana aku o keia kumu pahaohao.
Nolaila, ua hoopapau loa lakou i ka eli ana, a hiki i ka lilo ana o na wahi kuahiwi nei i mea iliwai like me he la aole mauna ma ia wahi mamua.
O ka mea hope loa nana i hou aku i ka piha kapala lepo hope loa o na wahi mauna la, oia no ka Meia o ua wahi kulanakauhale nei.
I kona hoolei ana aku i ka lepo hope loa o ua wahi kuahiwi nei, aia hoi, haule aku la he wahi iole uuku loa e ola ana, I keia wa ua hooho leo nui ae la na kanaka a pau loa, e olelo ana, O! Auwe!
Ua loaa pono iho la i ka Meia o kakou keia wahi iole ka mea ka ia nana e hoonioni nei i keia wahi kuahiwi a kakou i hoohanee iho nei!
Nui ka aka henehene o na kanaka i ka ike ana he wahi iole uuku loa ka ka mea nana i hoonaueue i kela wahi kuahiwi.
Pela hoi keia palapala a Cleveland ia Dole. Nui ka walaau o na nupepa a me na poe aihue aina, e olelo ana; O! Ua hiki mai nei ka Palapala. I ke mai a Peresidena Cleveland ia Dole, no ka ike ana mai i ke Aupuni Repubalika aka he mau la i hala aku nei a i ka Poakahi nei, i ka wa i weheia ae ai ua palapala nei auwe! he wahi iole uuku loa ka ke noho ana iloko! aole hoi he Bipi nui.
He wahi manao hoaloha wale no ko ka palapala; Aole hoi he ike Aupuni Repubalika la oia na ka Peresidena Dole.
Na Hana Pahaohao
Nui ke pahaohao o na hana eepa a ka poe pakaha aina iloko o keia mau la. Ua hoao lakou ma na ano a pau loa i puni aku ka Lahui Hawaii, aka hoike mai no nae ke Akua i ka lapuwale a me ka hoopunipuni maoli o ka lakou mau hana, alaila hoole iho la ka Lahui Hawaii me kalokahi a pakele ae la kakou i keia make a keia poe e hana nei.
Ua pau pu na poe kahunapule i ke komopoo iloko o keia mau hana lokoino; aka, e hoopakele mau ana no nae ke Akua ia kakou, mai na poino e ake ia nei e ili iho iluna o kakou.
He mau hana hoopahaohao keia i ka Lahui, aka ua weheia ko kakou mau maka a ua ike pono i na hana, a me na poino i ili mai maluna o kakou mai keia poe mai. Nolaila e kupaa a e hoomanawanui kakou a hiki i ka lanakila ana.
Kaupaleia Mai
Ua lono mai makou, ua kaupale loa ia mai kekahi o na kanaka naua i hoopahua ika makemake o ka lahui, ma ka la 14 o Ianuari, 1893; a ka Moiwahine i manao ai e hookomai ke komo ana aku iloko o Wasiuetous.
Ke mahalo nei makou i keia hana i hanaia mai iaia e na kiai o ke Alii, no ka mea, eia ia nei ke moe pu nei me keia poe powa iloko o ka huluhulu hookalii, a ke ai nei i ka lakou ala loaa. Wahi a kahiko: “Aole he malama i pau i ka iole.”
Ua Hala aku mawaho o ka Laina
Ma na lawelawe oihana pili aupuni ana mawaena o na Aupuni, ma o ko lakou mau Luna Mana Hooko ia, e noho ana iwaena o ke la a me keia Aupuni; aia he mau palena ko na hana ana, na olelo ana, na launa oihana ana a pela aku; e ikeia no ka eleu a me ka makaala hooko pololei ana o kela a me keia Luna Aupuni, mamuli o ka loaa ole o na ulia e keakea ana i na kauoha o ke Poo Nui o ka aupuni ana e noho oihana ana.
He kulike loa ka hana a ka Luna Hooko Kauoha Aupuni, me ka manao a me ka makemake maoli o kona Poo. Aole e hiki ia Luna ke alo ae, a ke aui ae mai ka hahai ana e hooko i na manao i kauoha ia ai iaia e hana aku. O keia ka maa no deplomaic (auna oluolu) o na luna aupuni a pau, a oia ka mea e pololei ai na hana aupuni ana.
Haohao nui makou i ka ike ana iho i ka Kuhina Willis mau wehewehe manao ana, ma keia Poakahi aku nei, imoa o ke anaina Repubalika o ke aupuni o Dole ma,mamua ae ae o kona haawi ana aku i ka palapala a Peresidena Cleveland ia Dole.
Ma ko makou hoomaopopo ana iho, ua hele e a pili ole maoli na olelo a ke Kuhina Willis i ka manao ponoi o ka leta a Cleveland, a Willis no hoi e paa ana ma kona ano he Kuhina.
He hiki loa i na poe holona ke ike maopopo i ke ano o ka palapala a Cleveland, a oia palapala nae: he hoopohala loa ana ae ia i na haaliki hoonini ana iho a ke Kuhina mawaho ae o ka-wa-hi o ka leta a Cleveland a Mr. Willis e paa ana.
Haohao no nae ka poe Hawaii maoli no ke ano e o keia hana a ka Luna Aupuni o Amerika; aka, oia no nae kaua ano hana e pili ana i ka palapala kanoha a Peresidena Cleveland no ka hoihoi hou ana i ka Moiwahine Liliuokalani.
I ko makou manao he mea hoopilikia ka hana a ka Luna Aupuni e hooko pololei ole ana i ke kauoha a kona Poo ma ke kulana o kona Aupuni. Aka, aole loa makou e manao nui aku ma na mea mawaho ae o ka palapala naauao a kekahi Keonimana oiaio e like la a oia no o Grover Cleveland @na pela, alaila, na hala loa aku ia ma waho o ka laina.
HE HANA KAMALII
O ka poe e kamailio nui ana no ke kaua a pela aku, ma na alanui, ua hiki ke heluia ia poe he poe opu makani, e mahu ana me ka ike ole.
E makaala ka lahui i keia poe. He poe ilio hae keia, aole he nahu. O ka ilio nahu oia no ka ilio e moe malie kiai mai ana.
Eia kekahi, eia keia poe ke hele nei e olelo i na olelo maopopo ole ia lakou o ka oiaio, a i lohea wai mai na enemi o ka lahui, e hoopahaohao ana i ka noonoo o keia lahui, a e lilo ana hoi he mea hookaumaka i ka manao ka lahui, a hiki i ka wa e puka aku ai ka olaio maloko o ka “KA LEO O KA LAHUI.” Ua hoomanawahui makou i keia poe, a oiai ke lilo nei kela he mea e hookuikui mai ai i ka lahui kanaka a e hoopio ai i ko lakou manaolana, nolaila, ua pau ko makou hoomanawanuianaia lakou, a e hoolilo ana ka”LEO” i ke kanaka e hana ana a e kamailio lolelua ana, he enemi no ka lahui, a he enemi hoi no ka palekaua a alakai o ka lehulehu, oia hoi KA LEO O KA LAHUI.
Pela no hoi makou e ahewa nei a e olelo nei he naau kipi maoli no ko Wilikini a me na noa ona e ala kai nei i na manao o na nupepa Holomua e i mai nei, ua pau loa ko kakou mau pono, ua ike ia mai nei ke aupuni repubalika e Amerika, a e pono keia lahui e hoohiki a e holo balota a pela aku. E ka lahui Hawaii, ina he aloha aina io ko oukou e kapae loa aku kakou i ka hoomoamoa ana i keia poe naau lolelua, ka poe ai a inu i ka la waiwai o ke alii Aka, e like me ka moo i oleloia ma ka moolelo Helene, e hanai ia a e hoopumehana ia lakou, alaila huli mai no a nanahu.
O keia Wilikini, i kaha i ka pono o ka Moiwahine, oia kekahi ino loa i ka la i hiki mai o ka moku la we leta Arawa, e hele ana e olelo ua pau ko kakou pono, a ua ikea mai ke aupuni repubalika, me ka olelo ana i lohe mai ke aupuni mai. Alaila, ua maopopo keia kanaka he paahana na na enemi o ka lahui a me ka Moiwahine, a i hooia ia hoi i na wa a pau, ma ka wikiwiki o kona olelo e hoolaha i na mana olelo hoopunipuni a na Luna Aupuni P. G. I kona wa o ninau ia aku ai keia mau olelo, e puka mai ana na Haki, na Kaaka opio, a na Kikila Baraunu, paha a i olelo na kekahi poe o na hoa aihue aina, me he la, he lawe hoolaha olelo oia na lakou a he hookamani wale no keia ona e hookameamea nei he aloha alii oia.
Aole o keia mau hana ka hana e hoike ana ika oiaio o ko ke kanaka a me ko ka nupepa aloha i kona aoao, o ka hololua, a wikiwiki koke o ka waa a me na kolamu e hoolaha i na mamala olelo hoopunipuni a ka aoao e kue ana i ka aoao ana i kapakapa hookamani ai o kona ia.
Ke ike nei oukou e ka Lahui Haaii i keia mau mea, a ina io he aloha oukou i ko oukou aina ko oukou kuokoa, ko oukou Moi, a pela aku, e hookaawale loa oukou i keia poe me ka lakou nupepa.
Ua Hilahila no Nae
Ma ke ahiahi i ku mai ai ka mokuahi Mariposa mai Australia mai i ke la Poaha aku nei, ua hooholo iho ia ka poe aihue Aina e hapai i na hana hoohiwahiwa no ka loaa ana mai o ka Nuhou ua ike P. G. ia ke Aupuni Repubalika Hawaii.
Nolaila, ua hooholoia, @ ke ahi ahi mai o ka Poalima e hana ia ai na mea hoohiwahiwa. Ma ke kakahiaka Poalima ae ua ko mai la ka moku Hyacinth, aohe hoi he nuhou i lohe ia no ia ikeia ana mai o ka Repubalika; nolaila, o na paiia wahie a me na barela-ta i hoomakaukau ia ai no ka hoa ana maluna o na puu, no ka hauoli ana ua pau hou i ka hoihoi ia i ko lakou wahi i waiho ai. Ma ia mea ua hiki ole iho la na manao hookelakela a ka poe aihue aina; aka ua hilahila no nae. Pela makou e olelo nei, he hoike ana mai no la i ka ike P. G. ia mai la o ka Repubalika o lakou.
HE PUPULE KA HOLOMUA!!!
Ua maopopo ia makou ua pupule maoli ka Holomua a me Kamaki Poka; mamuli o kona hana kuaaina e owili @ ana i ka Moiwahine mamuli o kana hoolaha ana, me ka olelo iho, na Bush & Co. i ao lalau aku, e hoole loa aku i ke kala piha ana aku i na poe nana i hookahuli i ke aupuni Moi.
Ke olelo nei makou he hookano lapuwale loa ka Holomua, ma ka lawe ana mai i ka inoa o ka Moiwahine iloko o kona manao huhu ulupuni, oiai, aole loa ka Moiwahine komo iki iloko o na kuka ao ana me Bush & Co. no ka hoole ana i ke kala aku i ka poe kipi punahele a ua o Kamak ma e palauma nei.
I ua no makou ponoi kana olelo ana wai, i na he ahenoia, aka o kona piikoi lapu-wale ana aku, a kaualako mai i ka Moiwahine iloko o na hana pili ole i ka oiaio,k he no ike maoli no ia o ka manao hookae maoli i ka Moiwahine.
Ke ike maila oukou e ka Lahui Hawaii i ka hana hoohaahaa lapuwale loa a ka Holomua ma o Kamaki Poka ma la.
Hookahi mea kupono loa a ka Lahui e hana ai no keia nupepa; e kiloi loa aku, a e hoonalo wale aku i ka mea e hoala ana i na manao enemi kumu ole i ke Poo o ka Lahui Hawaii.
Ka Hana a ke Kupuino!
KU I KE A HALELO KAUHALE O KAUPO
HAALELE I PUNA NA HOALOHA E
E ka Lahui Hawaii: eia ka ino ke hoea mai nei mai ka Holoua ae ma kona helu o ka la 28 nei; e koi ana i na poe a pau e paa ana i na hana Aupuni e hele lakou e hoohiki aku, malalo o keia Kumukanawai hou o ke Aupuni Repubalika o Hawaii nei.
O keia no ka nupepa i ao mnai ia kakou mamua aku nei, e hakaka a i ole e hele e hoohiki e koho no ka Repubalika. O ka mea oiaio maoli no nae, ua ai lakou i ka maunu a ka poe aihue aina, A heaha ka lakou olelo i keia la? Eia ke ao mai nei e hele e hoohiki, aole nae lakou ponoi iho i hele e hakaka mua, e like me ka lakou olelo ana.
Nolaila he hoopunipuni wale no ma na lehelehe eueu o ka lokoino ke koi ana mai i ka lahui e hele e hakaka, oiai, ua paa mua ka waha i ka loa ia i ka makau (ieie-a) a Maui.
Ua maopopo ia makou mai mua loa mai, he poe aiha @u ka poai e hoohana nei i keia nupepa Holomua he poe i komo pu iloko o na hana hookahuli aupuni mai mua mai a oia no hoi ke kumu nui o keia noho ana pilihua o kakou.
Na lakou ponoi na hana a me ua kumu hoohoihoi i ka poe ohumu hookahuli aupuni ma na la 14-17 o Ianuari 1893. aole e hiki ia lakou ke hoole mai.
O kela ohana no i hana ia mau hana kokua hookahuli aupuni, oia no keia e hana nei, a e kahea mai nei i ka Lahui Hawaii e hele aku, e hoohiki, e koho a e kokua aku i keia aupuni Repubalika a ka poe lima nui.
E ae anei ka Lahui i ka iakou nei e koi aku nei? Aole loa.
E loaa anei ia kakou he wahi pono iki, i na e ae aku e hele e hoohiki? Aole loa!
Hookahi wale no mea maopopo ina kakou e puni aku; e lilo ana nei kakou i poe kauwa kua paa na keia ohana aihue aina.
E nana iho kakou, ua lilo e no ia lakou ka hapanui o ka Ahaolelo ma keia Kumukanawai; a he hookahi mea maopopo loa e lilo hou aku ana no ka poe Lunamakaainana e kohoia ana, i poe aihamu a hoopilimeai wale malalo o ka poe kolohe nana e noho mana nei ma keia aupuni lima nui.
Hookahi wale no pakele, a hookahi no hoi ahi e loaa ka lanakila ia kakou, oia no ko kakou lokahi mea e hoole loa i ka ae ana aku e hele e hoohiki e kokua i kela Aupuni.
E hoomanao i na olelo a Mr. Blount i olelo ai; O ko oukou ae ana e hoohiki malalo o keia kumukauawai o 1887, oia ke kumu o ko oukou poino.
Aole anei i pololei, keia olelo ao ana mai a Blount Alaila heaha la ko kakou mea e hoolohe aku ai i ke koi mai a keia poe kolohe. Aole loa! Aole loa kakou e ae aku, o poino ana nei kakou, e like me ko kakou poina ana mamua i na hana pahele a Alapaki ma.
HE HOOMANAO KANIKAU NO MRS. AKIU M. KEALAKAI I HALA
Ua hanau ia mai o Mr. Akui M. Kealakai mai ka puhaka mai o Mr. Hon. P. Haupu i Honolii Hilo Hawaii Oct. 17, 1871, mare ia maua e Rev. J. Waiamauu, Nove. 14. 1885, make i Kalaupapa Molokai, Aug. 9, 1894, he wahine aloha oia i kona ohana a he aloha kane, aole i loaa kekahi kina mai ko manawa i mare ai a hiki i kona haalele ana mai lau i kana kane he mau Kaikunane. Pokii a he Kupunawahine a me ka ohana nui e Kanikau aku nei mahope ona, no ka nui o kou aloha iaia nolaila ua haku iho au i kanikau hoomanao nona.
Kuu wahine mai ka lai o Honokaupu
Mai ka la ikiiki hoi o ke Kaona
Houpuupu ke aloha aole oe
Aole iho nei kuu milimili
Kuu lei hoohie hoolai o ke kiao
Au hoi e lei ai a hoomanao
Ua meha ka hale ua hala oe
Healele iho ia’u he ukana na ke aloha
O ka ukana hookahi no ia i kuu houpo
A’u e auamo hookahi aku ai
Auwe kuu minamina e kuu wahine hoi e
Kuu wahine mai na pali kua o Nuuanu
E kopi maila i ka lau o na pali
E hoomama iki a’e ana au
I kuu manawa e au wale nei
Ua hele oe ka pili o ka home
Ia home o kaua noho i ka uka
Pulu ke oho hoomau ika ili
I na piina hoomaha ole o ke alanui
O oe e ka La ka mea nona ka lani
E hea mai a hookipa aku i kuu wahine
Auwe ka luuluu e kuu wahine hoi e
Kuu wahine mai ka ihu o Mokolii
Me na ale o Kaiwi me Pailolo
Ke alanui ia o kaua e hui ai
O mau ke aloha kapalili i ka puuwai
Hiki au i Kaunakahakai
Hoomanao aku o ka ike ia oe
Ke hea mai nei kaiolohia iau
Eia aku ko lei ke kaili mai la
A Kalae au i ka lepo a ka makani
Hoonuanua i Apuakalamaula
Auwe kuu kaumaha e kuu wahine hoi e
Kuu wahine mai ka pali o Kalaupapa
Ia pali kukele ia e ka ua
He ala ia nau i hele malihini
E hoomanawanui aku ai mahope ou
Hele no oe ka Oo manu leo lea
O hewahewa ka ike pale ka nana
Halawai akula paha oe me ka lui a kaua
O ka aina a ka ehaeha i noho a
Haele wale no aohe e malu
Aohe kaupaku e mehana ai
Auwe kuu wahine e kuu wahine hoi e
Kuu wahine mai ka ae one o Papaloa
Mai ka hale hoomaha hoi a ka Papa Ola
Aloha ka uka o Puhai
Ia wahi a kaua e noho ai
Aloha ka nui a me ka lehulehu
Na kini makamaka oia aina
Aloha no hoi kuu pokii
A maua e auamo like ai
E ou mau kupuna mai ka uka a ke kai
E pulama mai oukou i kuu aloha
E ka makua nui hoi ma ka Lani
E apo mai oe ma kou Paridaiso
M. A. Kealakai
Honolulu Aug. 28, 1894
OLELO HOOLAHA
E ike auanei na kanaka apau ma keia owau o P. Kaonohi k@ no Kamaili, Puna, Hawaii; o Ko Hawaii Pae Aina, Ke papa a ke hookapu loa ia aku nei kela a me keia; mai keia la, a mahope aku o keia, aole loa au e uku iki i kekahi aie a kou wahine mare; oia o Ane Kaonohi @ oiai ua haalele loa mai oia ia’u a me ka maua keiki uuku, nolaila o kela a me keia o hoolohe ole ana i keia, maluna iho no o lakou ko lakou poho.
Kaonohi @
Kamaili, Puna, Hawaii, Augate 27, 1894
aug 31 lm@