Ka Oiaio, Volume VII, Number 12, 24 May 1895 — Page 4

Page PDF (1.16 MB)

This text was transcribed by:  Liane Lopiccolo
This work is dedicated to:  Awaiaulu

NUPEPA KA OIAIO.

 

J.E. BUSH. Lunahooponopono.

 

O KA PONO KA AIALII E OLA AI KA AINA.

 

POALIMA, MEI 24, 1895.

 

Ka Mahaki Kiu

 

Lau Omaomao.

 

K Ka@eaoni kakai pali nihoniho o Misouri.

 

PA MEA MANA I HOOOKA KA POWA IEKE A ME KONA PUALI HOLOKOA.

 

 

AI OLE:

Ke Ala kino wailua o ke kuluuamoe

 

 

KA MEA NANA I HOOPAKELE NA KAMAHELE O KA PO.

 

Ka mea nona ka ipu kukui ka manao lua oe.

 

O ka nui o na poke pua aia nei, he elima wale no, ua like na’e wale no ke ano a pau i hana ia ai, aohe mea hoohewahewa a ka ua naulu, he like wale no mai ka mua a ka hope.

Ua hoohala ia e lakou he mau ho ra ma ke kukai olelo ana, a i ke kani ana o ka hora 10 aia po, ua hookuu ia ko lakou nanea ana, a hoi aku la e hooipo pu me Niolepua i ka aina moe uhane.

I ke koele ana o ka hamale o ka wati i ka hora 2 o ka pilina o ke ai ua aia ae la ka kaua eueu, a hele ako la e homakaukau i kona lio no ka liolio ana hoi no kana huakai hele.

Iaia hoi ma ka hale lio, aia ho koianei kamaaina, ua hiki ae la i kona rumi moe, a i ka hoea ana ae aohe kanaka aia i Mana.

Ua hele loa aku la oia e nana ka hale lio, aia hoi ike aku la oia kona hoa’loha e hana mai ana i ka lio.

Pane aku ia keia, e ku’u maka maka maikai, e hoi kaua e inu wahi kope, oiai, ua makaukau i keia wa.

Ae, wahi a ka pane a ka Maka Kiu, e hoi aku kaua, oiai ua makaukau ae la hoi ko’u wahi lio, a ua hoi kula laua nei.

Ia laua iloko o ka rumi aina, a inu kope ana, ua Makai Kiu nei, ka i ana aku, e ku’u hoa’loha oiai ka mea nana i kokua nui i ka’u hana, ina aole he nui o na pua ma loko nei o kou pa@na le he hana paakiki loa na’u ka huli ana aku i ke alanui e hiki ai ke loaa ka poe powa, a komo pono aku paha wau iloko o na paio hahana ana, no ka make a me ke olu.

Aka, e kulu @@kamaka oiaio, @pau ko’u luhi, ua kuu ka nae, aua hana malie ko’u manao a ke hoike aku nei wau ia oe he elua au kaka hiaka, i koe e hele ai, alaila, pau kou hele ana.

Pane maila o Mr. Paka a pehea i na e pau koke ana kou hele ana, pehea, e paa ana no anei kela poe powa la?

Ae, wahi a ka paue a ka Maka Kiu Lau Omaomao, e pau ana lakou a pua i ka pau iau, iloko o ka wa pokole loa.

I ka pau ana o ka laua kukai olelo ana, ua niau aku la ua eueo nei a kaua, nalo aku la iloko o ka eheehu e mtoio ana hoi kona alahele no kahi o ka poe powa.

A e like no me kona ano mau @ ka eleu pela no keia, ua hoea aku keia i ka wa pono i koia ne kahea maa mau, a kukulu kahi lio o ia nei, a hele loa aku la keia a kikeke aua mawaho ka puka pa, a oia no ka ke kiai i ninau mai ai.

Owai mawaho, wahi a ke kiai@

O kahi luahine kuai pua, wahi a ka pane a ka Makai Kiu.

Owai kainoa, wahi hou a ka ninau a ke kiai?

O ka Madame Lau Omaomao, wahi a ka pane.

I kela wa koke no, na wehe ia mai la ka puka, a komo aku la keia iloko, a kani ihola kaia nei ho@e a hula ae@, a aloha akau la i ke kiai a pela no hoi ke kiai i panoi mai ai.

Pane mai la ke kiai iaia nei, @ haela kaua, oiaai o ka wa kupono keia, oiai, @a ala maila paha ka haku wahine o makou.

Ae, aku la keia, a haele like aku la laua nei, a hiki i ka hale, ua hookipa ia aku la keia e ke alii ka wa@@ iloko o ka rumi hookipa, a noho iho la keia.

I kela wa, na kaomi aku la ua @lii ku wati nei i kekahi poheohe a holo aku la ke-o ana o ka leo o ka hele iloko o ka rumi moe o Kananimaeole, e hiolani ana.

A puoho ae la oia i ke oeoe o ka bele, a i kona nana ana aku, e kau mai ana ka hua helu lima kanaka ma kahi o ka bele e kau ana.

A ike koke iho la ua nohea nei, ua hiki mai ka ka Madame kuai pua Lau Omaomao.

Oia no kona wa i ala ae ai, a hele aku la a kaomi aku la i ka bele, a holo aku la ke o ana o ka leo i ka rumi a ka Madame kuai pua e noho ana, a hoike ana e hookipa ae i ua Madame ala iloko o ko’u rumi hookipa, a ua hooko ia ua leo aia.

O ua nohea nei hoi, ua hoomaemae iho la oia iaia iho, ma ke kahiko ana ‘i kona mau aah@ a i ka makaukau ana, ua iho aku la oia ilalo, a halawai aku la me ka Madame kuai pua, a haawi ke aloha kakahiaka, mawaena o laua me ka olu waipahe.

E like me ka mea maa mau i ua aohea nei, kona miki koke ana aku no i ka poke pua a hapai ae@a iluna a honi iho la.

Iaia e kuawili ana i ke ala o na pua, aia kona onohi maka poniponi ke haka pono ala iluna o na pua a pau o ka poke pua ana e paa ana, a paue maila oia.

E ka Madame maikai he mea haulki no’u kou ike mau ana i na pua@ke ole o kau mau poke pua a pau e lawe mau mai nei, nolaila, ua ha ao@ loa ia wau i kou lawe mau ana mai i ka pua i na kakahiaka apau.

Pane aku la ke Madame Lau Omaomao, e hooko no au e like me kau i hoike mai nei, aole loa wau e hoonele ana i kau kaoha e kuu haku wahine.

Ia lakou no e nane ana, i na kukai olelo ana, ua kani koke mai la ka bele a ke kuene, e komo mai ana ia lakou apau e naue aku e koopiha i ka ina e ka inaina.

Ua kono mai la ua Lede nei, e ka Madama e hele e ai, a ua ae aku la keia, a hele like aku la lakou apau e paina.

Ia lakou e ai ana, ua hiki mai la @e alii ku wa@a hoike mai la i ka noho e hauoli ai lakou ma o ka hoike ana mai a kekahi elele, i ka pana aua mai, ua lohe ia mai nei, ua hemo o leko mai ka hale paahoa mai o Misouri, a o kekahi mea hou ua paa pio ka ko kakou o Misisipi nei, bela mai nei ka elele i hoike mai nei.

I ka lohe ana o ua Lede nei i keia hoike, ua pane mai la oia, aole paha he oiaio o kepa maa olelo oiai ua hoike mai ka Madame nei, ua hala o Robine Huka, aia i Misouri no ke kai ana ia Ieke, a me kona poe, apau me ia, e hoopakele mai, a malia paha oia ke kumu o ka hemo ana maila o Ieke.

A malia paha, oia ke kumu i hemo ai o leke, e like me ka kakou i lohe mai ia.

Pane mai la ke alii ku wati, pela io paha, aole paha, aka, aole paha he hewa ke hoomakaukau i ko kakou mau kanaka, na ka@ hela ana iko e hakilo iloko o ke kulanakau hale i keia po.

Pane houe aku la ka Lede kanamaole, i na ua manao oe pela alaiali na hiki no, aia no ia ia oukou.

Pane akula ua Lede nei, e hia la kanaka ka nui au i manao ai e heie ma kepa huakai i keia?

Ua manao au i 50 ka nui, ao wao no hoi ke 51, alaila, lawa.

Pane aku la ka Lede o ka pono au e hana ai, no oukou like ia apua wahi a ua nohea ala i pane aku ai.

I kela wa, ua hauoli lao ia ka Makai Kiu i kona lohe ana e helehou ana kekahi poe o lakou e hookohou i ka hana, a oia kana i ike koke iho ai e pau ana ko lakou ike ana i ke ao aina, a e noho nui aka ana iloko o ka imu puki o ka poino, no ka wa mau loa.

I ka pau ana o ka lakou a i ana, ua liuliu koke ae la ka lauahine ku@ pua no ka hoi ana.

Oia ka wa Lede i haawi aku ai i ke kukukuai o na poke pua, a me na hua ai, a ku ae la keia iluna a puka aku la iwaho a hoi aku la aloko o ka rumi hookipa, a malaila lakou i heonanea iho ai.

Ia lakou iloko o ka rumi hookipa, ua lohe aku la keia i ke kani ana mai o ka ole, a hoomanao ae la keia he ole hoomakaukau keia.

A oia ka ua i ninau hoomaoe kaku a i ka Lede Kauanimaeole, he ole iha hoi keia e kani nei?

He ole hoomakaukau ne na kanaka, e hele ai i keia po iloko o ke kulanakauhale, a Misisipi, e hakiko ai i ka mea nana i hopu pio ia Robine Huka, ina ua paa pio io, aka. ua hilinai nae a’u ia oe.

Aka, me lakou aku noia, aole me kaua, wahi a ke Lede Kananimaeole i pane aku ai, iloko o ke aheahe malie.

I kela wa, na pane aku la ke Madame kuai pua, ehia ka hoi mea luuluu a kaumaha hoi, o ka lakou komo aku iloko o ka poina weliweli a lakou hoi i moe uhane moa o@ai, e hiki mai ana maluna o lakou.

Iloko no oia wa koke no, ua noi akola ka Madama kuai pua, e hookuu mai oe ia’u e hoi, oiai he loa ke @a e hoi aku ai.

Ae, wahi a ke Lede i pane mai ai o hoi, a ke hauoli ne au, he hiki hou mai oe i ke kakahiaka o ka la apopo i ou nei.

E hiki o’i mai ana no au, e like me kou makemake, wahi a ka Madame kuai pua i pane aku ai, a ku ae la keia, a hoiaku la, me kona manao iana hauoli, no ka hiki iaia ke umii i kela poe pow he 51, a ua hao aku iloko o ka imu puhi o ka hale paahao kahi hoi e paa pio ma la o Robine Huka, a me kona poe ukali.

Ua hoi Aku la keia a hihi i kahi o koia nei lio e ku ana, a kau ae la keia, a huli noi aku la iloko o ka puahi nui, e ake ana keia o ka hiki aku i kau hale.

I ka hora 12 ponoi oia la, ua hiki aku la keia i ka hale, a e like no hoi me ka ohaoha mau o kona kamaaina ke ike mai iaia nei, pela no hoi keia.

Hoikoi hoi kou nanaina@e ku’u hoa’lo@a, wahi a Mr. Paka i pane aku ai, he nuhou paha kau o kaou alahele i hele aku ne@ a hoi, maila, o keia kakahiaka?

Ae, he nuhou hauoli@i’o no ka’u, eiae a hoea mai i kela po, he 51 poe powa, o ka hui powa o Robine Huka, e hele mai ana e kaiu aloko nei o ke kulanikauahale o Misisipi nei.

Auwe! Weleweli ino, ke komo mai o kela poe ilio omo koko iloko nei o ke kulanaekauhale e luku wale ai i na kanaka, wahi a Mr. Paka i pane aku ai.

Mai kaumaha oe, e hauoli oe, no ko lakou hiki mai, a e hoomanao oehe poe pio lakou a pau na’u, iloko o ka imo ana a ka maka.

I kela wa, ua pane mai la o Mr. Paka, e hoi kakou e ai, oiai ua makaukau na mea a pua, a hoi aku ia inua nei, a e hoonani mai ana o Mrs Paka a me ka laua mau keikimahine i ka papa aina.

Hua noho iho lakou nei e nuu i na ono i hoomakaukau ia, a hiki i ka piha ana o ka lua o ka inaina, a ua naue aku la lakou no ka rumi hookipa, e hoonahea iki iho ai.

 

Ia lakou iloko o ka rumi hookipa ua ninua aku la o Mr. Paka, e kuu hoa’i ha a hoopakele hoi o ka poe pepilikia a heaha ae ia mea hou aku au i lohe ai?

Aole la, wahi a ka pane a ka Makai Kiu Lau Omaomao.

Pane aku lo o Mr. Paka, ua lohe ia mai ne ne hemo ka o Ieke mai loko aku o ka hale paahao o Misouri, oia mai nei ka lohe i lohe ia mai ne i keia la.

Pane aku la ka Makai K@ heaha auanei noi kane, o kona pakele akua la no hoi paha ia, aka, e hoike aku au ia oe, aole e liuliu loa na la i koe a lohe oe, ua paa pio hou o leke, a ua make oia ma ke kipu ia ana, e ka mea e kamilio pu ana me oe.

Pane aku la o Mr. Paka, auwe e manao ana no ka piha oe e loaa aku ana no oia ia oe, i na ua hemo i’o?

Ae, ina ke ola nei oia, e loaa aku ana no oia iau, a i na no ua make, a ua kanu@ia paha, alaila, e loaa aku ana no ia’u kona kino kupapau.

Iloko no oia wa, ua hoomaha ae la ka lakou kukai ole ana, a oia no ka wa o ka Makai Kiu i hele koke aku ai e ako pua, no ka liuliu e ana i o la honua, aole i liuliu loa, ua hoi mai la me ka pua, i hele a luiehu kane hinai ina pua like ole, a ua piha pi no hoi kana hian@ina hua ai.

 

Ua lawe mai la oia i kekahi mau pua Rose like ole, a oia keia, Roses Crimson Rambler, Roses Improved Rainbow, Roses of Recent Introduction, Tea of ever Blooming Roses, a me ka Magnolia Roses, a eia iho na kikoni wela a ka eha koni, e mohala pono ai ke ano o keia mau pua Rose a pau, i ole hoi e huikau wale.

O ka Roses Crimson Rambler, oia hoi keia. Ka Rose ulaula e hele holoholo ana, iloko o kekihapai pua .

O ka Roses Improved Rainbow,oia hoi keia. “Ua like pu ka paa o kou wai hooluu me ko ke Anuenue a ua kapaia.”  “E hoopaa pono i kou manao” O ka Roses Recent introduction oia keia, “ Hoike malihini, “ a o ka Magonoloia rose, oia keia, “Ke apo o ke aloha.”  O keia ae la ke apo o keia mau pua rose, a me na wehewehe ana , a nau e kuu makamaka heluhelu, e kui pono ae i na pua rose, a ke lawa pono, alaiala, o ka loaa noia o ka anoi a loko.

Ua hookomo iho la ua eueu nei a kaua a na rose a apau iloko o @ka poke pua mua loa ana i hana ai, a he ku i ka ni’o a me ka eleu ma ka nana, ka ua mea he ike nui wale o keia eueu i ka hana poke pua.

O ka lua o ka poke pua, ua hookomo iho oia i keia mau pua, Everlastings oia hoi keia, “Kananimaeole, i maalo ae i ke kupulau.”

Bright Rose, oia hoi keia, Ke kiko waena o ke kihapai pua.

O ke kolu o ka poke pua, ua hookomo iho oia i keia pua Rhododendron, a eia kona ano “Iloko aku e hoopaa ia ai ke aloha, a lo Lau Omaomao, ua kokoke aku noia i kou ake mama.”

O ka ha o ka poke pua, ua hookomo iho oia i keia mau pua Pine Monterey, Ua lanakila ka lahui i keia wa.”  Pine Sylverstris, “ua hala aku ka ino,” Pine Pinaster, e lokahi kakou e pono ai.

O ka limi o ka @oke pua, ua hookomo iho oia i keia pua nona kainoa Ferns, Ka peahi o ka lanakila.

O keia ae la na pua ano nui iloko o keia mau poke pua elima, aua like hoi ia me ko ke kakahiaka mamua iho.

I ka pau ana o kana hana ana ua waiho aku la oia i kana mau poke pua iloko o ua pika wa ola koua wa ia pane aku ai ia Mr. Paka, i keia ahiahi e hele hou ai kaua i ka Hotele inu rama o ka poe powa a ua manao au e paa pio pu ana ia’u ka @na aona ka Banako e ku kokoke ala ilaila, oiai, o keia wale no ka po’kupono au e hoopu ai iaia a pau pio, a’i hookahi ku lakou paa pu ana, me keia poe o lakou ina e hele io mai ana.

Ua ae aku la kopa kamaaina, e like me ka olelo a ka Makai Kiu a kakou i ike ae la.

I ke kani ana o ka hora 4 oia ahiahai, ua hele aku laua e paina, a i ka pau ana o ka lakou ai ana ua liuliu ae la laua no ka hele ana kaha ia ka Makai Kiu i oleioai.

I ka hora 5 oia ahiahi, ua haalele iho laua i ka Hotele o ke kaamaina a niau akau la laua no ka Hotele e hoelulu mai mau ai ua powa ke kahua hoi i paa pio ai o Robine Huka.

I ka hora 7 ponoi, ua hiki aku la iaua i ua Hotele ala, a e phia mai ana i na kanak o na ano like ole, na komo aku la laua nei a hookahi ka luana pu ana me lakou, lealea pu, a inu pu ana hoi, me ka hauoli nui.

I ka hora 8:45, ua ike aku la ka Makai Kiu i ke komo ana mai o kekahi p@ kanaka kino nui pupui @lako pono ina mea kaua na ano like ole, a ku noi ana iloko o ua Hotele ne@ me ka pane leo ole, a ike pu aku la no hoi keai i kekahi kanaka pioeoe loihi, i ka hele loa ana aku a hui aku la me ka ona o ua Hotele nei, a ike pu akau la keia i kuhikuhi ana mai o ka lima o ua ona Hotele nei, i koia nei kamaaina.

I kela wa koke no, ua pane aku la keia i ko ia nei kamaaina i ka ana aku, ua ike ia mai, la kaua, ua kuhikuhi mai la ka ona Hotele i ke a lakai o na powa i komo mai nei a me he ala, he kii ia mai koe o kaua e hopu ia, aka, e hoike aku au ia oe, e hopu hewa ana lakou ia ka Lolika ia maka ole.

I keia wa koke no, ua wehe ae la ua Makai Kaiu nei i kekahi owili pepa, a lo iho la i ka laau iloko o kona poho lima, a hamo aku la ia Mr. Paka, a oia no ka wa i loli ano e ae ai o kona heleheleua, a lilo iho la oia i kanaka elemakule haalele loa, a o ua Makai Kiu nei hoi, he wahi elekule kua hanunu, e pau hananuu hele ana i waena o ua poe ala.

Ia laua i loli ae ai ma na kino hoopahaohao, ua ike aku la laua nei i ka hele ana mai o ka ona Hotele, a me ua kanaka pioeoe loihi nei, a hiki imua o laua nei, a ninau mai la, e keia mau wahi elemakule, auha iho nei na kanaka i ku iho nei ma keia wahi?

Pane aku la Makai Kiu Lau Omaomao me ka leo nawaliwali, ua puka aku nei aia iwaho; ua ike aku nei maua i ka hele ana?

I kela wa ua kauoha koke ae la ke alakai o na powa, i kona poe kanaka, e puka koke iwaho, a e hopu pio aku i kahi kanaka hanai holoholona, a me kona kokoolua.

Oia no ka wa ia puka koke aku ai ua poe nei iwaho, me ka hakaha ole.

Ia lakou i puka ai iwaho oia no ka wa o ka Makai Kiu i hoolele aku ai i kona leo, i waho o ua hale ala, a poha koke mai la ka leo, i like loa me ka leo o ke kaikaina o ka ona Hotele, i ka pane ana mai, aia iloko o ka rumi o ko’u hanau mua, ua mau wahi ilio kawau ala kahi i noho ai, e kii aku! e kii aku!! o hopu ia laua e wiki! mai kali, o holo auanei.

Iloko o kela wa, ua huli hope ae la ua poe powa nei, a holo aku la iloko o ka rume o ka ona Hotele, e hopu ai i ka puahihio.

Ia lakou iloko o ua rumi ala, ua hoolele hou aku la ua eueu nei o Misouri i kona leo, hookalakupua a poha hou mai la he leo i like me ko ka wahine a ua ona Hotele ala, i ka pane ana mai eia ma ko’u rumi! eia ma kou rumi! e kokua!!! e kokua!!!! e make ana wa’u.

Iloko oia wa, ua holo koke aku ia ua poe powa nei, a me ka ora, Hotele, iloko a ka rumi moe o ka mea nona ka keo i kahea mai ai, e kokua, aka ia lakou iloko o ua rumi ala, aole mea i ike ia ua huli aku la lakou aohe mea i loaa.

 

Ia lakou e kuekaa ana ia loko o ua rumi ala, aia hoi ka Makai Kui Lau Omaomao i kela wa ma ka puka ponoi po o ua rumi ala kahi i ku a@ me ka pau ana o kona mau lima elua i na pu panapana a me ka leo noi moakake. ua pane aku la ka Makai Kiu, e ka poe @mo kok@ e haawi pio mai a no, a i ole peia, a maka koke no oukou a pau loa ia’u.

I ka wai poha aku ai o keia lea, ua huli koke mai la ua poe nei e nana, a i ka ike ana mai i ka Makai Kiu, e ku aku ana me kona kahiko piha a kaua aihaa, aia hoi kona mau metala ke luhiehu ala ma kona umauma a me ka Hoku nui, i kahakahi ia me na hua gala moakaka e hoike ana, ‘Ka Makai Kiu Lau Omaomao o kahi kauhale o Lama”.

Oia ka wa o ke alakai o na powa i buki ae ai i kana pu panapana me ka mao e ki mai, aka, ua pane koke aku la ka Makai Kiu, i na e oni kou lima e make no oe ano.

Ua hewa i ka wai ka nui o na waa me na kanaka i ke iaia mau la.

Aia iloko o keia huli pau ana o na mea apua o Kauai a pui, ua ike ia he heluna nui o na keiki kanaka oiwi kilakila a nana a me na kaikahine ui nohea iakoakoa ae ma kahi o na mea ka olelo kauoha, oiai o ka mokupuni o Kauai ka helu ekahi ma na moolelo kaao ka hiki o Hawaii nei o na kanaka ui a kaulana.

E like me Aiwohikupua Kawakahialli Hauiailike a me Kekalukaluokewa, a pela hoi me ke lii kane a ka mea nona keia moolelo kaao, he poe hiapaiole lakou ma ko lakou kulana.

Mahope iho o ka ike ana o ua ui kaulana o Kaui ua hoeko ia ko laua leo me na lako apau i hoomakaukau ia me ka hemahema ole, a ua kuka like iho ia o Kaulaihawana me Kaohiaula i ke kahua a me kahi e noho ai o ka mea no keia na nea.

A ua hooholo like iho la laua ma Waimea ke kahu kupono, he wahi hoi i kupono e luana ai me ka oluolu me ua nanea maikia no na la loihi e like me ka makemake, oiai, o kawai o ka muliwai o Waimea, he wai ulu i awili ia ka ulaula me ka wai kea o Makawali.

A he oia mau hoi ke ano oia wa a hiki i keia wa, a he maikai hoi kahi e heenalu ai ma ka nuku muliwai a hiki aku ma Papaenaena e hele aku la i ke one Luhi.

Ma keia mau hoolala ana a na kamaaian, aia hoi, ke nee malie ae la hoi ua Laukalelel nei me kona mau ohana mawaho aw o Kalanipuu- a ke kokoke aku la e hiki aku ma ka lao o Makahuena e pili ana me Poipu, a me he mea la oia, “O Haupu mauna Kilohana i kalai, a me na heke luna o Keaolewa” e haawi mai ana i ko laua mau ‘Anoai” no ke alii wahi kiekie o Waipio.

I ka hala hope ana ae o keia wahi a ke waiho pono aku nei o Hanakaape, kauapo hoi o Koloa i keia wa, a ke niau malie eku nei ka huhuakai aumoana ma Onomilu, a i ka hiki ana aku mawaho ae o Eleele ke awa ku moku ma Wahiawa i keia wa hou.

Aia hoi ua ike ia aku la he wahi ao Alaneo e kau mai ana malue ae o Kawaihoa ma Niihau aia hoi na manu o Kaula e pohai ana i ka lewa, me he mea la ua loaa ia, lakou he mao haawina halialia haupu e hoi ana, e@ae ko makou haku alii San Kawelonaakalaiehua ke huli hoi mai nei a oia no paha keia Pu Punohu ua koko i kaili kai.

O keia wahi ao Alanea iake ia aku la, me he mea la, oia ka mea nana ikono aku i ke Ao Kawauaialihi hui po me ke ao Hulaia a lilo aku la ka lewa holookoa he mea anoe, oia ka malamalama o ka lau pani – ku ia aku la.

Aoia ka hoomaka ana o na kikihune ua i kulu uakahi mai. A oia ka hoomaka ana o na olai a uwila e hana i ka lakou hana a na hoohaluku ana a ua leo hekili me ka ikaika nui.

A no , e h@w@pio koke mai @u kou i mua olu a no , i palele ni @ko o@ kou ola, mai k@ mal@ @ Kau aku ana @ualana @ oukou pakahi a @@@ a no ka @manawa e hoo@oai.

I kela wa, @o@@ he leo pane o @apoe powa nei, oiai, ua piha ia lakou i ka inaina, aka, aole e hiki ke hana mai, oiai, ua kou ka weli i na hana a ka Makai Kiu.

I kela wa ua hele mai la le a@@kai o ua poe powa nei a waiho mai la i kana mau loko kaoa o na olali nei, a kaua, e ku’u makamaka, he luhelu, a pela pu no hoi me kona poe kanana a pau, a oi no ka wa o @ a Makai Kiu i otelo a ku@ ai, e kau mai i na lima o oukou a pau imua, a kau mai la lakou.

Iloko oia wa pa hoopaa aku la oia i na lima o ua poe ala i kaua hao niho wakawaka, me ke koe ole hookahi, a kauoha aku la ia lakou e hele, a hele aku la lakou iloko o ke kupiliku a ka hao e umii ala.

Ia lakou i hoea aku ai iloko e ka rumi inu rama, ua ike koke mai la o Mr. Paka, a me na poe a pau oloko, ua paa pa lima i ka hao o ka @ua Hotele, a ona hoi o kekahi hui Banako nui, a pela hoi na lalo o ka hui powa, o Robine Huka.

Oia ka wa pi o@ ae ai o loko, me ka ninau ana na wai i hana keia hana maluna o oukou, e hoohaahaa ai i ko oukou kulana, aka, aole he leo pane.

Ia lakou maloko o ua rumi ala, ua haawi ae la ka Makai Kiu he hoailuna, ma ke ano e mnau ana he poe Makai Kiu anei kekahi iloko nei o keia hale inu rama.

I ke kuu ana iho o kaua hoailona, ua ike koke aku ia ua euau nei i kekahi heailona i ka pane ana mai, ae, he poe Makai Kiu ne.

I kela wa, hoike hou aku la oia he hoailona hou, e ninau, ehia la ko oukou nui?

He 25, wahi a ka hoailona i hoike mai ai Lau Omaomao.

Hoike hou aku la keia, ma ka hoailona e kauoha ana, a hoike ia aku ka lohe i ke keena Makai Kiu, o Misisip nei, e kii koke mai i na pio a lawe aku ia lakou e hoopaa.

Ae, wahi a ka hoailona i hoike mai ai, a hala aku la.

He 15 minute oia kali ana, hoea mai ana he puali koa kaua ho, a me hele wawai, e alakai ia ana e kekahi alii koa kiekie nona kainoa Mekia.

I ua puali koa i hiki mai ai, ua hele maila ke alakai, a me ka Makai Kiu a hui me Lau Omaomao, a ninau maila, aia i hea na nio i hopu@a iho nei?

Lia o keia poe e noho nei, he 51 poe powa, a hookahi hoi he aihue i ke dala o ke aupuni, a o lakou a pau ka oukou e lawe aku ai.

Ia wa koke no, ua pai mai la ke oolea o kekahi o ua alii koa nei iua poe bio nei, a kai huluhulu ia aku la i ke ala, a oia ka mea e ike ia ai ke ano o ka ilio metala ole.

O ua ilio metala ole.

Ke kai hululu ia a’e nei.

I na pio i hala aku ai, ua pane aku la keia ia Mr. Paka, e hoi kaua oiai o ka hora 11 keia, a ua ho@ aku ia laua.

Ia laua e hoi nei, aia no kela kino palu – apalu o ua Paka nei ke mau alu no, oiai aole i hoololi hou ia e ka Makai Kiu.

Ia laua ma ke alahele, ua pane aku la o Paka, o ka ekolu iho la keia o kou ike ana i kau mauu hana koa o ka wiwo ole, a ke hoomanao nei au i ke nui o ka poe powa @ paa pio ia oe hookahi wale no, he 81 lakou, a ke hui ia me ka ona Hotele, a Banako hoi, ua like ia me ke 82.

Ua hoomau ko laua nei kukai olelo ana ma ko laua alahele a hiki wale i ka hoea ana i ka hale o ka hora 1 ponoi no@ o ka wanaao.

Ua pane aku ia o Mr. Paka, e kuu hoa’loha, o kau mea kaumaha e pili ana no@, oia hoi keia, aole i loaa iki he wa nou i hooluolu ai, a hele aku no auanei oe, me ka moe ole.

 

 

O KE ALOHA KOU MAKEMAKE AOLE O KA MOAAI

 

Nani ka maemae a me ka hemolele o ka olelo a ka hoola panai o keia ao, ka mea hoi i kaulia ia iluna o ka laau kea no ka huhu o ka poe o keia ao i kana mau hana maikai i kokua ai i ka poe pilikia, e like ma na oepa, na maka po a pela aku.

Ua nui kona hoino @a, haikaka ia, kuhaia na maka, hoomaewaewa wale ia oia, no kona hana ana i ka hana a kona makua i kauoha mai ai iaia e hana.

Aka, iloko oia hoino ia, a hiki i kona kau ia ana iluna o ka laau kea, aole loa oia i inaina ia lakou, aka, na noi aku la oia i kona makua e kala mai oe i na hala o lakou nei, oiai, aole lakou i ike ka lakou mea e hana nei.

A no ka nui o kona aloha, ua mohai oia i kona ola iho, no kakou a pau, i mea e kala ia ai ko kakou mau hala pakahi a pau.

Nolaila e hoomanao oukou e ka lahui, o ka ona nona keia mau nupepa na @aha olelo hoi ou e Hawaii, na lawelawe oia i keia hana no ke aloha ia kakou a pau, na pahola i kana mau ao ana, aka, aole i hoolohe ia aku, na hoino ia aku oia ma na ano a pau, a hiki i keia la.  Aole hoi i nana i ka nui o ka pilikia a hoopau ae, aka, ua hoomau no a hiki i keia la, me ka hoomaha ole.

 

NA PIO

 

Aia ae la o Mekia Seward ma ka haawi laau no na mai o ka Halepaahao o Kawa.

Aole he kuu ia o W.R. Wilikoki, Lot Lane, a me Pipikane i waho e hana ai.

He pai puna ka hana a Walker, Bowler, a me Marshal e noho hana la ma Kawa.

He maikai no ke ola na pio a pau, o C. T. Gulick a me W. Rickard wale no na mea omaimai.

 

HE MOKU I HAUPUIA

 

Wahi a ka Hoku, he moku nui ka ka moku e haupuia nei e holo mai ana me na lako kaua, a pela aku, no Hawaii nei, e kaua i ke aupuni Repubalika Hawaii.  Ua haalelele ua moku la no kekahi awa o Amerika Hema, ma ka Hale Dute, i ka la 13 o Mei nei, aka, he okoa kahi e holo maoli ai, wahi a ka manaoia aku.

 

HE HAIOLELO HOOHUIAINA

 

E haiolelo hoohuiaina ana o Mr. Kakina imua o ka League Amerika i keia pule ma ko lakou wahi e hui mau nei.  Aole o Kakina i kuemi hope mai kona kulanamua he hookahuli aupuni hoohuiaina.

 

HE NOI NA NA GERMANIA

 

Eia kekahi palapala hoopii ke kakau inoa ia nei e na Geremania e kaohi aku ana aole e kipaku ia o Wishart, aka, e hoopai dala ia oia no kona kokua i ka pepehiia ana o Kapena Kuke, o ka puali makai kau lio.  E waiho ia aku ana keia palapala ia Dole ma kona ano Peresidena o ka repubalika.  He oiaio he mea maikai no i ke poo o ke aupupni e nana oluolu i na palapala hoopii a pau aka, me ka kaupaona akahele no nae i ke kulana o ka hewa i hana ia a me ke one hanau o ka mea i ahewa ia.  He okoa ke kipaku ana i ka malihini i ahewa ia, a makemake ole e noho paahao, he okoa hoi ke kulan o ke kamaaina.  E pae malihini aku ana ko nei kamaaina, e pae aku ana hoi ka malihini ia Hawaii nei i kona aina kamaiiana.

 

HAWAII NO KA OI.

 

O ka Poalima keia o keia kala makahekau o na keiki oiwi ou e Hawaii e hookuu aku ai i ka ipu makani a Laa-maomao mai ka lakou ipu makani aku (ohe keleawe) a i kukai pu ia hoi e ko lakou mau kileo ponoi, e hoike ana i ke kahuli leo lea a kauka i Olaa, ka pupu kani hoene hoi o kauka i Pihanakalani ka nei nakolo hoi Kane-luhenua.

Aoia hoi ka wae ike pono ai na kanaka ilikeokeo i ke ano i’o ma oli o na kikoni ana a na keiki o ka puali puhi ohe Lahui Hawaii Ponoi, ka poe i oleloia e ai ana i ka pohaku.

Nolaila, e Hawaii Kuali, aia ke kakela ia ala ka limu kaha kamaka o Manupakepa o ka i’o o nai’o ka iwi hoi o na iwi ou e Hawaii Ponoi i ka hauoli o Kaleponi.

Ua eo no ia Hawaii, a o Hawaii no ka oi.

E ola o Hawaii i ke Akua.

 

 

 

O Miowera ka mokuahi o kela Poalimi ae la 24, a e lohe ana ka kou i na oukou o ke ao nei ma o na la.