Ka Oiaio, Volume VII, Number 12, 24 May 1895 — NA KAHAULE [Illegible] I LOAA HOU I KEIA MANAWA KA IMI HOU ANA MANA AINA I KAMAILIO IA MA KA BAIBALA. MOKUNA V O THEBES, KA NO-AMONA O KA BAIBALA. [ARTICLE]

NA KAHAULE [Illegible]

I LOAA HOU I KEIA MANAWA

KA IMI HOU ANA MANA AINA I KAMAILIO IA MA KA BAIBALA.

MOKUNA V

O THEBES, KA NO-AMONA O KA BAIBALA.

O Tbebe o na Ipuka he Haneri— Aoi« ona Mau Fa aol« hoi lie uiau Aina o kaPoepoe Honua Eheu—Na Heiau Kelakela o Ka.-nak a me Luxor—Auo like ra* ka luakini o Solomona—Na Kii o Aißupita—Na Moolelo Kahiko i kalai ia ma na poliakn—j Medeenet Fīaboo—Ka Ramesium ! —Kii Nui o RameBe ll.—Ke Kn j Leo Kaiii Memmon—Xi Ilina o na 'Lii. He lieluljelu ae na luakini aj me na hule kupapau e kokeke iuia' ma keia vahi aku ualilo ia hoi' ke ala e hiki aku ai i mea ole i' |ie one-nee, ka i - hoomalu j keia mau liana ika wa kahiko [ |loa. He oiaio "Ke i mai nei o; lehora. . .. . .ie "hooneoneo leā {. .tn 3ka aina o Aigupika e noho

ia, mai k» palena 6 Seeua a : hiki i ka palena Q Āitiopa. "Exe. 29:«-iO. OTheba, ka No-Amona o ka Baibal», ke kulaoakauhale aliio Aigupita Luua, no kekahi manawa loihi, a lie hoa paio hookelakela me Memepe a me Nineve, e ku ana hoi ma na aoao a eliina o ka muliwai Nilē, he aneane eouo haneri mile mai ke kai aku. Ua komohia hoi kona moolelo iloko o na pohihihi he lehulehu, oiai aole hoi ona moolelo i malauiia i hiki ke hilinai ia a hala wale ke au noho alii umikumamawalu, mo Mandi 1,500. mai kinohimai. Ua haku hoi o Strabo, DiodorUB, a me kekahi poe haku moolelo kahiko e ae, ma na huaolelo nani i ,ke ano o keia kulanakanhale, i hoikeia kona waiwai nui, kona ikaika, a me ka nani maoli no o keia kulanakauliale; a ua hookaulana mau loa ia hoi oia e Homer, ke pookela o na haku mele o ke ao nei, ma ke kapa ana aku iāia o "Thebe o na Haneri-īpuka komo.'' Ua kapa aku paha ke Kahuli liaku mele o ke au kahiko i keia kulanahauhale e pili ana i kona mau kia nan'i i kuknlu 'lalani ia, ma ke komo ana aku o kona mau heiau a me kona halealii, oiai hoi ma na i loaa aku uei nona i keia mau makahiki iho nei he 'mea maopopo loa aole ona aau paia pa hoopuni, e like n.e B»bulona a īue na kulanakauhale i lioopunini me ka pa kiekie, o ka muliwai iho la no kona pale kaua ano nui; a o ka mea kamahao nui no hoi o keia mea, o ka pololei mau o ka Olelo Hemolele e hoike ana aole io no ona nian paia pa, aka ua hoopuniia, oia e na wai. Ua hoike ia mai hoi na olelo hoike poiolei loa e pili ana i ke ano o keia kulanakauhale e lil;e uie ia i loaa iho nei i ka hue ia'ana aku nei e ka imi nowelo hanu mea hou o keia au, eke Kaula Nahuma (mokuna 3,8). "Uaoiaku anei kou maikai mamua o ko No-Amona, ka mea o nolio ana ma na muliwai ua hoopuniio oia e m wai, o ke kai kona paku a o kona papohaku mai ke kai mai no ia? A he oiaiq, ua like loa keia mau huaolelo pokole me ke ano o ko No-Amo-na kulana palekaua, he wai, ilike ole ioe ka mea maa mau i ko na p&le kaua o ko na kulanakauhale e ae o ka wa kahiko e laa hoi o lerusalema a me m kulanakauhale e ae. A he' mea moopopo loa no hoi aole e kapa- j hewa ana o Homer ina oia i ike a he kanaka heluhelu i ka Baibala, e like me kana olohewa ana i na. ipuka le-. hulehu o No-Amoīift " Uft kukulu nui ia kekahi hapa nui 0 ke kulanaknuhale o No-Amona, maluna o kekahi mokupuni waena pono o ka muliwai. a o na wahi e aku { hoi oia kela a me keia kae o ka muli- j wai, ua hoopuni il\ e na alāwai oki e hoopuni ana, nunui a kohu muliwai! ke akea a me ka hohonu, e hiki nei | no ke hookolo ia jho i V\ m wa, a kul>ono ai hoi ka k« Knula olelo, he ku- 1 lanaka\ihalc io o na niuliwn.; 1 O ka uie» wale no i ko« o ktia kulanHkauhalo pilni kanaka o uu la i hala, mn na f»ono hikiua o ka muli oinwaleno ha koena helelei e ku k o aa heiau kauhua a puui keia I ao, ma Kainak a me Lu\or,--r he, mau wahi kauhale hou i ulu ae H«u ! 1» koena iho o Thebes a malālo|tu>i o ia maluinalu o keia niau hale lia ole elike&i. T ! He jH>hftku ka īnea •' kukuhun ai o ! w» Iwakini o « ua hs.uJlH u«.e | laaawwiiiwa o kqna inau p«ua: a me j wk lu»-i>ou, aka o kj.> kaukale liiaoli : iho ua haīia i& ikv ia lue na jhjhaku «ioilwpa ī hooinoa la ia, a īuamuli ! kol <0 M hu n«io o ka nmliwai "Nile, I u* p»u kkhiko io» ka heieki & kua- , lepo. a eia ke waiho la ho uuii a he iwakalua kapmn hohonu maku' ! »ho o ka ili he>mtaoue-ao 'o ke kula o | kwa w*. A ke hopohopo nei no hoi «•kou « aku ana uo la haaw i-

iia lllīo o koji:t kia honiiianao e , ku la, oifti ke xiHia mau-nei lioi kfi l . inuliwai a rae ke Awaawa !Nile t i ka| oiie-ae e pahola inuu a?ja maluna o; ka a'iua, ī kela a iri'} keia inakahiki ke hiki uuai ka .wainui,- ke .Jr<>enn le- i po i lawe ia iuai limmu lauknii niile ! ka JoiJii e hoomaka ana inai ke poo wiii uiai o keia imiliwai kau'ana mai na Kualiiwi kiekio o ka ]Maliima ka lihi hapalia hema 6 ka nliahele aiI iia lionua o Aīenea a niai na lala a īnai na loko wai nui a lehul<j;hu wale ! lioi o AfeTĪca, i'akahi wah» qoa ike ia iloko o keia nmu iwakalu kunmniali-1 īua niau .niakahiki. Eia hoi ka wai ke pahola nei a ke komo nei hpi ilo-; ko o keia nmu hiakini kaula,na e lioo-j piha man ana, i kela a me keia maka-1 hiki lie mau kapuai iue kekahi koaiia p;tak«i ittler, ka mea rana ai nei i ko lakou mau kuniu, a he niea luaopopo loa hoi iloko o kekahi manawa e lielelei a e nalo loa aku aua ke ku lanakauhale alii nani o Aigupika o na la i liala, e like uie ke ano inau o ka na kauaka inau 'niea inuu' a mea paa i kiikulu'ai. ■ Aia kahi iku ai o ka L|uakini o I Kainak.-i hoolauia hoi ia Ainoiia, ka j Tupita o Aiyupika a akua p.oo hoi o | Thel.ieH — he nueane liapa īnile paha ima ka aoao hikina o Ka muliwai. a j iie hookahi ame hapa mile, uia ka nkau o ka Luakiiii o Luxor, ua luakini elua. hoi i hoohui ia me kekahi alanui hele i kukulu ia. nia na kae me na kia-pohaku i kahiko ia a l i nie mi kii-pohaku kali o ke, poo nie | ke kiiio kipa e mue okuu una maluna t o kekahi kahua pohaku hana ia, e [ moe kike ana mawaena o na kia-po-I haku nia na aeao o ke alahele inai [kekahi luakini a kekahi. ; j Oko makou hoao ana aku i kekajhi wehewehe ana ike uno u keia lu- | akiui, kekahi hiina oi aku o ka nam kelakela a ke kanaka ī • liana ai, ua . maopopo e haule loa ana niai ka mea

10 maoli e ku nei, a no ia k'miu ke | houo aku nei makou me ke . kakanalna e kakau i keia moolelo nona. No ka wehewehe ana i ke ano o kekahi kia hookahi o keia hale e piha ana no he buke holookoa. ;Akanae aole loa he elu o keia mau kia i hana koohalikeia kekulii me kekajhi— he ōkoa hoi ko kalai kinohinohi ia umi ke pena ia ana, a me ke kalmkalia ia ana o na kii a me na olelo maluna o lakou pakahi. O. ka nui o keia iiiaina i kn ai ka lUakini o Kamak, he aneane kauaiwa eka, huioaha, he haoakolu i paa ponoi ke kino mae--11 o ka hale. He umiknmamalua hoi" mau puka pa e komo : mai ai iloko« keia anapuni pa laahia, e huli aua i na liukulu eha o ka honufl, a maloko aku hoi kekahi o kekahi_ ma ke ala e hele akn ai īka inakini, a ī hooliuiia ;ne na kia pohaku nani a me na Kii puiiaku nunui i kiilai ia ma kela a me:kena aoao o ke alaiiui, e heie a hiki. hia i ka luakioi. nia na a;iacj eha. O keia mau ipuka-kom.o a me iia alahele o kona. maa luakini, oi!a iho la nn mea nani i koe o na mea kamahao o Aigu!p.ika e ku nei i koiu wa. 0 ko lakou ano' o ke kjukuluia aiia, ua'haua "koh'u piremjtla ia a imuioanoa 'me ke kiukie 1p.,, a e ku-palua anai hto]iu;:ake:kahi nif kekain ma na p"o'e ko na j|juka'-pa i hoohui ia ua pou nia na laau kaoia mai kekahi poii .akua kekahi. E ku mai ana hoi he mau ui;i puhak u - hui.na-hi (oki..s.;) iue na kii kanaka nunui i k-ukuluia iimlnna o na kahun i hoonam ia me na kahiko nani, ma keta a me ktia aoao u ka ipuka-pa. | Ma k'ahi o k'e alo o ka piq e k'omo akii ai o na ipuka~pa, e īkei mau ia hoi he an;\ poepoe i hoppuu'a a haawe La e kekahi mau eheji manu rne na poo maau elua. he ma.ii hoailonf\ niana a me ka mau lua. Ao- ;« aoei keia hoailon*-! uiha i ka aina a I»aia i ole'o ai, (1S;I) , ,; Au»e ka aina eheu -kani, ka mea'ma keta aoao o na kahaw.M o A,itiopio." la oe e hookoko mai ai i ka Jua'kini K«rnak uia keKomohjina mai, e pii mua ana oe a luna o kekahi ( ahua i hoopuupuuia.a ia e jieic ana, ■ ina keia wahi kiekie, o ua t kia a me na "kīi i olelo uiua īa anei, ua hiki asu la hoi oe i ka ipuka ko- . aio owaho loa— he ipuka nui he ekolu haneri a me kanahiku kapufti koua iauTa ma &e a!o, he kanalimsrkapuai hohonu. a he |hookahi haneri a tne kauaha kapuai kiekie a uu\loko sku o laila oee kemo &i i kekahi wahi i hoopuiiiia e na kia paia, nona ka huina- ha haneri kapuai, uie na ala Koiifo niaua aoao niai, a māwaena hui he ialani kia ku helehi ana. Hele a|ku laoe , tna kela aianui akea...i maijiele iua 1 k e na ki;v ku luluui uuuvaeiuī, a ioaa hou aku !a he. ipu>-ja-kemo | i like no me ka i;>uka mua; ina keia ipuka kahi i ku. kiai. ai o olua |kiipoli,.ku nui o Rau.ese II (Pa- | rao.) A haU m»i ipufcjā komo, j iioua ke kaupoku he poha j ku nui ho kauaha kaj'u;ū ka ioa nnu kekahi kia a kekahi ku o ka I u>uka. hoea aku 1;\ hoi oe l ka rumi | uui o Skthi 1 makuakane 4 Eaieue ( ka Nui, ka Tarao i mauao ijaoia ko : alii l nolio aku ai htf Kkai- ' h» no A>g«pika. Me he la o kent j ka runn i oi aku koua lua j n* «tu» * p*u e k* ike n . ke kanaKa,— he . he; ou maoli : uo U oi tv.,\ kc;A av- \ uh kaukna .io t'.:i o kL'i* auoi, ( h««koHi haucvi a a he |icoWalii- ; h&in ri k&nahiku koua akew* a he ksnawalu ka;*uai kona kie&ie .uiaika i,apji-ku a ka pa|u-luiu, ( Au hvi ka hcie-i*ph&k.u o kaupoki: o keia r;nm . ksu iho an* : asatuna o na Vua ivl;skv., e koo ia ae anA niawaena kouu. o ka raa;i e ' na k'u-pohahu he hookal;|. haueri

, kaniikolu k,nrnamana Wa jjui & |q iitVa 01 o I;)kou he IwnaoAo ku ; (Uaioaono kaeuai ke kiekie tae ka I heiu ole ia o ke kahua i;ku ai, a be . iiiau inib:-ikoe pihu kt»na ana uu- ! <-: poe i. k e k ;> m K 011 id a; ti ao 110 \c a - ! pnMi. 11 o ke kia pōa uuku loa 0 Ihkuu kakumamaUi knpuma o iwhkalua-kuninmaWalu ka-li'-Ihī anauuni.' 0 keia mau kiaj o" ,na i.i ine na kahiko o ke a r, o u ku hui lilia \vai a me ka pua o ka j o ka. iiiokau o Aigiiplka, (lotns a ūie IPāpyrtis). O ka mea n>ua e loohiai !.ana ia 00 ke Konio aku i keia lunu ; . nani kuiakeia lua ole, oia 110 ka Jeo i p.nma ae, — Kani, uaui koinahao 0] j,im kauiahao. . j | Ilooinau akti Ja Jia rjoea makai kai uiai k t rumi nui i olelo ia ae la, ' Ka Kumi o na Kia -Pohaku," a kouio aku Ia hoi ma ke kolu o &a iouka i likw no nie kd ano o na ipuka mii», kahi e ku kokoke ana kekahi kii -pohaku o Tothn.es 1, e ko ino aku »na oia iloko o kekahi runn haniima o kaupoku i hoopiha ia mv na kia--j.ohaku he i>vakiiiua ku u>auiawalu ka nni. o ke Akua OsiriB,me kona inau lima e moe" pea a»a īnaluna o koua umauuia.e paa ana hookahi hma i kauln hitir kanaka ma na inaawe lehulehu 1 hipuu ia.ma I:a piko. a ma kekah/ luna uoi ke ki o ka Nile a hoai|6na hoi .o ke ela. Iloko o keia rumi kaupoku ole. he elua uiau kia-po-haku gar<2nita ulaula kahi i ku ai mainua, he Kanaiwa-kumamalua kapuai ke kiekie a he ewalu kapuai kuea",— ka~ ol kela oīau kiao ka nunui uia Aigupika, a nae ke ao holookoa 110 paha. He hookahi e moe la ilalo, ua okaoka liilii, me he la ua hiua i pa ia e ka ūwila, o kr lua hoi r»o oia k« knl&me he la ©l>oaano aku ana i Ka 0 a kH uana i luku kona lua e waiho ana ilalo o ka hohua. Nahope o ke komo hou ana aku i ka o ka īpuka komo a me eliia 1 kia-pohaku huina-ha piremida, ala- j īla hīki ioa aku la hoi ka niea liele i ke Kino inaoli 0 ka luakini, a aia maloko 0 keia w hi ka nnui hoano 0 ka Hoano loa, kahi noho o Amona. O keia kcka§r o na wahi kaliiko a eehia ioa o keia luakini, o ke au alii 12, i ka makahiki Anno Mundi 2000; aka mamuli o kona kulana helelei e ku nei o na ano hoohoihoi i ka mea maikai. Aia hou aku no hoi, he ruini kaupokuole, a mahope aku oia ka Hale Kiapohaku o Tothiues 111 ka "liumi Kupuna" a me na halepule iiilii e ae he lehulehu wale, e pau nei i ka helelei me ka awiwi loa. Aka aole e hiki ia oe ke hoomaopopo i ka nani kelakela o keia luakini, aia no a makaikai kino oe i kona mau lalani kia-pohaku a me hā kii poliaku kalaiia he nui wale, aia a komo kiao oe iloko o kona mau rumi, a ike oe i na mea a pau e ku nei hoomaopopo iho oe i ke ano o na mēa i halo akū n hoopili iho i kau e ike'aim, e hoomanao i kona mau kii hoomanaia, i na ahi e lalapa ana ma- | luna o kona mau kuahu, a e hoopiha iho hoi i kooa īnau keeua me na taui sani o nā haipule, a hooniaopopo hoi 1 ke an ) o 'na hoomana ana ina na kii i kalaiia a i pēna ia nia na paia;ao ka hope loa hoi, o pii oe a kona wahi kiekie loa, a mailaila oe e nana iho ai i k«ria hale, a mau hale hoi i kukuluia nie kona mau kia a me na kii pohaku me na r.laliele a ine na ipuka' komo nnT>.:, a īa wa, a aia wale no, ikahi a hiki maoli ke lioomaopopo ! iho i -ka nui hewahewa a me ka naui I kelakela o ka Heiau Nui o Karnak, | nana ke kahua iliaina he 90 eka! Ūa hoouiaopopo pololei loa aku īuakou i ka weliowelie ana i ke ano a pau o keia hmkini o Kamak, no ka iaea, ua kukuluia keia hale nahi i ka wa o losepa e noho kiaaina aua maluua o Aigupika, a oiai aia hoi iaia ka lioo-| pono malia paha na ke keiki punalie-' le no a lakoba i hoolaha a ii ka lua-' kini, ka luakini oi aku o nani ma' ke ao nei, e like hoi me ka piremida ; ! kamahao, o Ghizeh, na alawai oki, jme ke oki mua ia ana a loaa lie ala-' J wai mai ke Kai I7la a ke Kai Waena- ; koh» honua hia na alawai oki e hoo- ! hui atia i muliwai Nile, | jje ana no hoi keia luakini no ua | e ac malalo mai a punī ka aiu i, i hoolna ia i na akna lehulehu 0 ' AiguPifc»> i ku ai ke kapa ia ka "aina pouli." Uoko o kekahi o kvūa mau ( . luakini u a aku lu>i ia makou kc- ( kahi kii kalalai ia 0 ka manu "Kau-, j pu," he.'.el, lie kii kolakola e hoike i ano ana ia Auiona, a ia T5a 4 ke auo ( klno maoli hoi o ka L;v. Ta hooiua s opopoia hoi ko lii aimoku kn aina j oia uo ka La 0 a lio keiki : lumau hoi ua ka mai, a noUila i ! kapaia ai lakou ke iioho alii ;u\ o • -rharaoh>" mai ka huaolulo Aigm.n--j ka uo ka La, ' Phm," ka La. Maio ko aku hoi o kokahi luakiuiho pojy- | ki, i kalai jvliak\na. he kaualima \o : lakou uuv» oia w ale uo ke auo 0 keia ( Iwle lioomaua akua. A iloko jjtku hoi 0 kekalii luakiui f [ he keko uui i kalaiia mai ka pohaku v.ialv\k\ eleele ae» he kanaka» \\~ahi s , Toivfesa Dai\\ iu ehewehe aua i ko . ke kauak& hookuiuvi ia aua, a loli he 1 !e mai a ku a -kauaka uus.oll, mai ua. | huo lohulehu ws,le a ujai \e keko & ] kauaka. Ak;u ua lk>oHloia hoi , Veii« wauao kolio v\juco l\.u\rfc!& ( ' "-"a'A o!e, uj;uuv.K o kalieik*. ;naoiv | !UIA a ka luoolelo kaiiika, iua keia j ke eiiii uei ke oiu o ke kauaks kou* h<.Ktkui»u m *u* * ko ku * , lilu iwi he pii tu»i ka aioni?» *e & ke kaiwka, a iua p&ha aole vso k« iukoumkai o ke Akua io ua os« , «kku ka pololei o ka uoouoo a»s nku 0 , iho he kauaka iua koua a\;o a k»u& īuau iiaua mai ka i;uw 1 .kHUa . < īik*? uie ko ke Akua auo a o kv.» k<īi.o aku nie ke kuvu s.ua iUo

I —^ —7-; , o koiui. hut-lu'i like ai, q kp- r f pii ae a kona kujanft my4„ I i haua ia ai. ' 4 A aole atid he we-a ka,zoaliao ko kakou hoouiaopopo ana akp i kekalu, I Uhui. uoua"ua jkc kei.ikela i hiki Jce j kukulu a k<* uulauia i un haua kaulajna iku a hiki i ko kakou Tu:inq*yfl, | uiiu īuua loa iau.i, i liookaahaa, hoi i I koiia ano ma ka hoom.ina aua aku i na .K.u uiaiiHi, popoki, keko, ukuleie, . ! a pelaaku? E like me ka Sturl)o Loonuopopo ina he lehulehn na Inakini 0 Thehes, aka, e waiho 110 makou i ka helu hou ana aku i na ano a pau o ia mau • luakini, oiailūa lawa iho la ka,kou i keia mau weliewehe ana ano nui o na luakini kanlana i oleloia ae la, a oiai no hoi he auo like no ko Aigupika aiai ano kukulu ana luakini. He auo like no hoi ke kukuluia ana o kkou me ka hale a Soloiuoua i hana ai no ke Akua. Pela 110 lioi ina lahui e ae, a hiki wale i Hawaii nei, ma kekahi mau ano. Na walii' kapu, a me kah kapn loa, e lilee me na heinu kaliiko o kakou, kalu" o ko Akua e nolio ai iwaena—konu o ka heian, iim kahi o ka lele, kahi laaliia lor., ahiki ole hoi ke komoia, wale 110 i na Kalnma Nui okn papa Kahuna, a iloko oka manawa i hookaawale ia 0 komo ia ai e ke Kahuna