Ka Oiaio, Volume VII, Number 20, 19 July 1895 — HE MOOLELO HOONANEA NO EVALINA, Ke Kukui Uila o Dubelina, A O KE ALOHA KAKIA I KA IWI. A ME HAROLANA, Ka Eueu o na Kuahiwi A O KA Hoola o ka Lehulehu. [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONANEA NO EVALINA,

Ke Kukui Uila o Dubelina,

A O KE ALOHA KAKIA I KA IWI.

A ME HAROLANA,

Ka Eueu o na Kuahiwi

A O KA Hoola o ka Lehulehu.

Hoohenoia no K<< Lvo o Lahui a me Ka Oiui<<. i koua hiki au!L kiml ma kaiii a kem v*»a ahik-a <■ k';ku n<-i. iue kn ui'ia !iku Ua bi>>)jjiihv i lii i i < !.<» i;;kon ru.<»tiop i kst hiui i k< : i W'ahi' uuku, ke ]avv«*J;twu i kc;a h.nia iwke aknmai. A ua liyohukā »n aku hoi uia i keia pt e i kaeiiu ;a he poe Jt>esi m:-j ke kaka t>ani ;< ka mii i an;i ine ua I koiia hik'p mo ana ak u lu i ki - lii (1 i»a aliiko* e puoiuuiu aiii), tit<' haka pouo inai i; i ». Kaohi 111<) in oia 1 k,t !»<»!■■ <i kut» lio, eiai h<.i uia i kuup .u in;ii ai i ka hu!u ii. • ii»)iiiit<; maiiMiii'iin». A uiwia ii' OOia'.i aku lit uia i lso- , na lunii h< :, pap'a t» >ian'i i;ei me ke kal> .iia nui. | A oia li"i.sa Ji<kt>!i a ]uii ) [>ane | Oißi mī iu»- '■ e uno hoohuoi: 1C ke kn..i ui i pio, ka Jua o!e hoi : •o ka.'ui iw-ii-iiH o na kftktkaue ai paii i han .<■• ia mai e ko iakou īnau | ioakualiii) . Koe aki; i»;ilia ke kaikamaiinie! alii a hoo). im o kalaunu o Ht— j kolii,: kift »u- ; a i kUi 0110 uiiu e IeIMJ Uh pUīi la. ' I i k»?ja v u, tia hooliaahaa m;«i o<; j i ko kuak>-u akauiai knkele pah.i-| kaua. ® ii ka oniu ihe ana. Auo» mi iiona iuai )a kakou i k;t j pahu liopu na haua haotia;t}iaa l>ili uupun:. ka i»ii-a nana e rula Ha kuiiawai lahui <> ko kaiou a>au aupuiii ' pakaln. | I keia Li. ua haule attu ]a he nui a lebult h\j o ko mnkou mau koa wiwo «lt?i '!»oe pu aku ia uie ka iss-' kou aiati ti:ea kaua jio ka )a houkiu-1 lokoio hope loa <» ko ke kauaka ola; ana nia k» a ao. j Ua h<»oo hihihi pu aku h >i kou akiuoiu oiiiu flau uua i ko niakōu J wau kaeai-.i ma iahana. j A 1 keia I , ua hauie aku ia i ka ! inake ko niakou mau uioi a i eluii,' lua kahi o r.ela poe heana ī h<>okaa- | wuleui. Kahi hoi e ula j»-u mai i.ke koko mnnaonao ka poe i hehi ia e na ; kapuai o ru iio. | He hoik.' atia mai keia i ko uin-' kou luuluu. i awili pu ia hoi u.e ke | kaumaha. ! A oiai hoi. aohe o īn*kou tutti; ' alakai māwaiio ae o ka nien hiki ia ' makou ke hana. i Ko hoao uiakou e kue aku i ka * roakee huukokoke mau niai nei a iinua o ke ; to. Nolailn, hookalii walo tī<i a uta- ' kou liana pooo, o ka wnino i ka n akou m:iu mea kuua. A e iion .i «kn hoi i ka oiuolu o' ka uioi 0{ »<> o lrt'lan?. ka uien ho? n iuakou ) Johe n?, ua hīki »»ai īloka o kona ui:iu puali. E hoōpau i ke kaua, a e liauaia ke kuikahi hoaloha mawaena o na ; aoao elun Mam«ih hoi ō ko makou liooholo " aua uiahm.i o keia kanua akea o ka book"»lte k- ko. Ua oi l<;:i aku ka imi o na uiake 4U4 ka uaak.u aoao. tn:ifnti:t o ko pukou. t

A-<i krk:)!ii no hoi, he elua o niaiiiui iiioi s pu īii ko faua muu .hi. 'n.i' k;i i ;e oie » iaua walune a Imp nu kcii;i liiiii. ' A oi*i iioi ii': lu.oleaiii wale ivi ine.i »tii ) mnke o na pu'iilikon o livla n i. Uia.no ko moi hookiiln, nawaho āe lioi o nā m.«ā liīaa wau i k=i ike iii; A i keia 'wa hoi i k«kvlikē mai ai na poe alnk.ia ne mn kahi u ke kau 1 io opio e ku an». A elike ho« me keono maa maii iloko onawa kami, v?,'»iho īho la lakou i ka lakou mau pahikaua gulā. ī kinohmohi ia uie n» pohaku ■ti:ikaiiia iialo o ka 'uonua. A o keiii ka wa ī hoihōi iho ai ke kau lio opio i kana pahi iloko o Lona wa-lii*i hana maiauia. A oia kana i'pane aku ai, me ki j inuke pu aku hoi iiuua o lakou.'ka. 1 poo iiAiia keia mau ieo uwalo o ka j na:rvvi pi<>: . j llu oīhio. o ka haawi nio anu o j ka a.i;io i iiauk; pio i kona hoa paio j Uuiin o ke kaliua kaua, ! He hana niaikiā ia a ku hoi i ka j mia'-'ao, ī wahi hoi' e hoopakele ia ai na oJa he lehulehu w<i!e i makaukau ia e omo uku ilnko o ka luakupapiui. K(je wal'i iho no keia, aohe o'u kule«tia e h«na ai i atiike n>a>vae- • na o oukuu a me a'u hooieahi. i i Oi;i•, oh'«<i. he w.ihi KeiKi lialihali / inea ukana no ko 'makou' niav» pua- | liiioa. * ' ! . A ni.unuli o ko'u akeniii. e l-.omo i t kino maoii iiuko o na h;vmi 5 j h'e koko o keia la kaua oka hookahe j koko weiiweli J | Oia ko o'ikōu men e ike n(!i la'u r |e hoohana ana i kā wikani o u;i 010-1 ' iia n kuu uiaii iima. ! | Me ko'u manao ole uo k ui oia i i tho, ;« iio na ho;io aiia mai p.Uia a i H.'i ene.'ni e ke.-iki;;i. j I Ke h<>oi«taojiopo nei au, o ka mea ! ;;i : u i anni ai n'i' ka pono o ko'u «in;i 1 • .iim! ko'n moi pu. , i N.oiai'l-i, o'ka'onkou niaii i)()i 110 ; I k;i ! tu iina i ke KāUa, o l> i»i il i | iMikoii peln, uo kekahi niaii mmule : j pokole w'aie no. i ' O keia ka \ya a mi kau lio opio ; j l;t i hookoiiiii iho ni kun.i inau lima ! j il.il- o o k'i p tk<'i,e o ieonn knka e| .iH.iii nn;i, a pohi al.u ht i kun.i o ]<> i ;iuiiiilrtl<'. * i lJa ho|<i akif w >W:i1o o Lon t 1 ,'<-o f:-illī h -iielioi. iiki i ka wn : l lulih uku iii o k<> > ■ fveiK*la oi.it-,! <siiii hoi oin h nie ka alihikaua nui, «- mihi an.i no ka ualuwai« ana O! kn niol mai kahī hcomoan;i i .. ku. ■ | ■> ī l:a wa e k.ini nei o ka leo o kii ' ole oia ka wa» ka Alihīkaua nui a me ke keiu-la opīn i kaiioha iiku ai e lawe koke la mai ko laiia mau ! 110 me ke ka)i ole. ! Kiike me ke kauoha na hooko koi ke ia mni 1.-i me ka hakalia ole :i 1 elike hoi me Ke ano inaa mau, ua | hoohiko pono ia ko lana inau lio, | na jvinkauk»-ii e hiki hi kft pale s ;«kii i tia wale i.i mai." i ' ela'hoi lan;i e liuliu nei. no ka-j 111 o !<a leo o ka ole e kam mai nei j ma ki'hī m.imao aku, '«ai ko lakon ! kaliua lioiiiiio.ina aku o na puali j koa lielewawae a kauu lio o ilelani. ] 0 keka'ni kumu nui o k'o laua I imkenmke ;:na e hele kino mnoli <■! nana pono i ka'mea nana e puhi' nei keia ole. ! Uiai ko Inua makemake e huii j pono i ko ka :uoi opio.i nalowale ai mai Ka hoomaka itnao"k<; kaua '[ a hiki i ka >va i hoomaiia n\ ! lia kauoha pu ia aku la iioi ke-j kahi mahele kaua lio o ka i he- j le a lae uia ma ia hana e ukali pu I ma ko iaua hMLu. ; 1 ka vva i ai na mea.a j pau, oia ka wu.a ka aliliikaua mii a ; uie kona mao ukali i k;iu ae ai ma | lunn o ko lakou uiau līo ]>akahi. ! Me ko iakou maa maka a me ti;S j kino I nhip-a ia mailuna a la!o me | na kapa kila ;nano.moa, j lOlika nieike ano mau o na kaua : oiii nuiu la, ka paa pono me na īui ( leki.ua i hele a nianoanoa, nie ke kai;m:iha pu hoi. j If.>okolo iiku la ka lakou huakai; ma kahi o ka leo o ka o-ie e kani' pinapinai nini nei uiamuainai n ko lakou ;iia e ho!o aku noi- j Jte mea oiui<>. o ke kani hoomau ! o ka leo o ka o-le puhi a ka ii>ea e ■ puhi n«i. A iiio ke kilepakpao na kahaka-; luu»a iole keokeoo ku haawī )ūo o ko lakou muu euemi. lla'ine& ia e hoilee nuii ana i ka maiuo o ka alihikaua nni, «a kokeke ma'i ka wa e pau :\ī o ka hana, aiia i alo uuii ai no ke kowa loihi o hookahi makalnki me eiwa malamn a oi. Naim i luku ino ī kona mau koa he «m>anee pilia ka haneii 1 ti tn o n;t ola i nu>e ak\i la i ka hiamoe kaou a Niolopua- i

Ak-l- ho mt*a ol<> Uet;t in.ui me.i :i '{i.iu i l;:i maaann ka alihiK;nia 7iui i a me ke k?oel.; opio. } Ko kii i»oi opio T'ilnm.i honl.nm i pili p t:t lo.'i ma na h.ina pili kaini ■ i nupuni. | A oiai "ae iakou e kuup:iu nei i ka holii p.ileua ole o ko lukou m:ui i 11 o. I E ake oka hiki akn ina knlii o i kela mau h:ie keokeo e u-e!o m:ii j ana maluua o ua opuu pou o na haj le lole. I Aia hoi, na hoopmwa la ko lakou Im«u uiaiiao ti p.'in, mco nikou ike I ana aku ī ko hikoii ,i,./i in.m'malu-h [naokona hoj A e nana aim ana iiui i Kona iiimi , i hoa lioko o ka inen. e nolj . poloiei - i aku ana" iVīiri;,T,riīrwraru «'xu aua; —- | He inanawn })okole wale no ko i mnou uiui iiiiii, a i)0 ,i>u iie hi . ī |hrou a p:iu iioi£;; o Ku li.iU lii.nui o | ka iuan.«o. j i A oia lio: lia wa oka iiliuikaua i ' wehe ueai-i kaiia p.iHl a ])ja ma i j Kona nm.'i, a uie na'huamelo o kii, |jiUoilio£, pane iniii iu oin: i Uu liuoiiauoli imi īa uo'u puwwm i 1 ka ue ana uiai la la oe e iui ana > iina keia w.ilu a ;nas.)a i manao oie [ ! ai, ua hoea iuai oe maai.ei. j i ina hora ii.uniu» u«i, ua hou- . ' pinoilioi lUiil oe Iko luuKou noonwo, J ! mamuii o Kou 'iinlowan; \iuii ua ana i ! jioko o iia nuikiiu o isunaiOU inau j i puaLiiiOa. u.e ko na enemi. i { Aiia, Ua hoopali la nae ko inaKou j i pUiioiioi nia Ko'u ineiooKa a-na unii j ila la ot-, e n-u ana ileko o iia iioluU ; i o ko kaieou uiau eneui). i j A oia ho) So liikuu wa ;i pau 1 10-, i le ihi> a; maiiuna īh i o KO' lakou i i mau iio paKaln i Ueie a aoau 1 ka i ( hou. i U keia no noi Ka wa o na mea a i i uelie liKe ae ai i ka -la-Kou ! ! iuau pa(Uīvaua |iaKUiii, no K.i nuo- i | nanonaijp aU;i aiio X ko n.iuia aai:, .eliiie mt ke kauolia a kn aliiiua .a iIIUI. ; | Iw-ii; ilio la 1)0 noi ou niaiiin...i : i īnu o iiuiiii ilo a welie ae i:i oia 1 Ka i i -.iinu e liiiiia ana i s.ona iuno. \ ! A o kei.-i uu hoi K;t wa ī ĪM' mai i ;ti o iiii alnkoj o Kaaoao o ua eiuuni i īaia, <o;le Ka kt;ia he mi'ii Koiaiiii i i iiaaiiaa ioa. ' | Ana, i:c moi l;;i- oia i iiuun i knu.i ! inrfu iieieliel.ena, niiii sa īae w.ile ia ! ah.ii e na maka o Ka k-liuli'hu. iiuii ;it; Ja oia a kniiialiio aku la ; i koiin aiiliikiiua nui: i * kk-i.l wh na lioeu ni:;i oe lUa pai nu nopu o kou nohu hoom.inawanu:' I aoa iuahilo o iia Kauoha a K<ui in,.i i ■ i īieii; ;. Ku 1 Ka maiie i i Kui aiu iioi me Ka nuikaala i ; loa . houio amKa una ni,ii o ko i ; Kai.ud iuat* eueun noKo o na pale- i i na pau o ko KaUuii ama. I i k pa!o uiia iKe anu o ka ua ka j | nuiimi o ka muKani, a me K;i iniki j ,i neieuia a na pauku hau e laua aim ! j īliiiiii o ku piiio o na Kuaiiiwi, a li i i j ia ioa aku ilunao ua ili o Ka iionu... j i l' ; -a alo ia e ouKoii ;ka poiolei o kii j jai auie Ka makewai o Ka wui, u j I hiki i ko oukou wa i loaa mai «n o ] ina Kokua iiiiu ko oukou poo mai ! j h.a o hana kaiia. 1 j Ku imua o Kou alo i keia wa na'j llaku Kaua a kou mau enemi, a ht>j j uku punai iioi noj ka hanohano oi I Koa uoolio ana 1 kau hana i Kauoha I ! ai eku t> paio tio ka make a iue'! ! K.e o[a. J ! i Kou wa e hiki aku ai i ko ka ; ! kou Kulanakauhale alli, e ai auanei j loe ī Ka hua o kou lulii an t a kau a ! j iiu i ii:m mau iiinuio. ! j lle uku pauai iiau, na ka tno;! j Uiuiuia o ireianī a me kona iahui! ; KanaKa i haawi ai iloko o kou linia | (ehooKoaino Ke kowa loihi o kiij j uiaieahUi a oi. ! j i pau ana o keia niao oleioj j kauKau u ka uioi opio i.nua o kona j laiiiiiKaua mu „nia ke ano o kauu j j mau iiana- ! ; Ua like ole ka manao oka h;ipaj nui o ke Senrtte me ko n v Kuhina.l I ! imaka haawi ana ia K uulani i uku ! jkumau u:i olelo keKuhina llatet < »na ke ano hoopono ua nianao lakou he kupono o haawi ia na kokuu j ipuka L. I\. kiekie Alapaki. | I Ina po a nau aka poe e hole ana ' ; i ka halawai a ka puali o ka hooi» ( lua īke mau ia ka fiha o uhh iho « ka hale h ' (awai.mo na kauiahi o ! na ano l?huī like oi«.a i ka \va e ! uiaalo ae ai o Hokahi wahino,ua" hua» iak»u i ni olelo Pelapela he tnea poao i «a niakua tnea keiki e ao i ka lakou poe keiki o ili maī no aunei ka pilikia msluna © ko iākou i mau hokua. j

Oia ka wa i huli ae ai o ua kaea- ! fa la o na 'nilana © Irelani a pane! ae la imua o kona ?nau uk a 1 i. - Ano e pau ana Ro kakou lohe ana j i na leokaniuhu o ka poe makp. a wo na poe 1 hoeha ia maluna o ke-1 5a wahi i kupaa ole no ko kakou 1 mau ola kiiin ke hoomanawunui. ' | Akao k* liu.H maikai i loaa ina 31» kako i in'niii anawiiiuii ana ē litOj ana k»ko',i M'H» i ix>e pailani a hoo-1 punahel*; i.t ko kakou lahui olike] me na nK-l.i a ko knkou moi opio ! I k i;« wa g kiinei i leo oukou rn,iu Pahikaua me k i hoopololoi i k.i oi o ke lakuii i;>ao maka mnK'nii o keia iniiii pāhikauae niiiu mokaKi hfri mfluiī!io ka iii o hoū'.ia. He hoailona no k:i huawi pio aiu »rai o ko Kakon in ui eiK'lni mal.ilo o na ru|« pna Q 'kn o Iihnn kai.a, e hoike ana »:i p;iu k i l«kju hana « u« kaa ke au i'» k-ipom.-iikai ma ko kakou toao . , Okeia !ra wa i hn'ili likuae a|ka inaka o ka l: v ,o i iu,ti' p hikauu ina ko lakoti 'naii .'i iiii. A ni;» hoi ua wmi 03 0 k<> Jakf>vS mau iiiakii ke halia pnio iho 1«, maluua o im pahi e muU Mokaki ia nialal >. A ōia no fca wa o na iwiikoii ti i anie r,n Pelekane i pepeiu iho ai ko lakou, iimu k»11 i ilalo ;; ka honua ma k.i no.io o ku Jakou maii pahi h wni!)'> nei iiaii» A i k« r.an;Vi>ko i ko iakou noau jjoko o kela : wa ua like lakou me ke eahi apana pepa keo keo i he!e a haikea na helehelena. A » keia no ho ka wa i pan$ aku ai o u.-i al:hikat:a nui la nnua o ua uoe nei me ka leo nni kuiku' 0 hiKi ai ke lohe poao ia ntai kana maii oielo a'pau. Kna pokii o k« k;thu:i kaua. kn poe hoi 1 p io mai n > ka hanohano 0 ko oiikon msu moi i hookikiini ia e hana i;o ka hoakea hou ano a< 1 k® lakou 'ianohano, Ma ka I) o ana a kaili !ī 1 na nui i ka aoho m tikai ana o kekahi aupuni ihhune 1 hookupan iae ke aloba o kotia mau makaainana. Nolail» > ka hana ana i ke ku'kahi noho muluhia ua hiki mai in i keia mau minule o k'a eehia. A oia h i k» kakon e lawelawe nei i keia 1 ir,atn!iL.ko oukou aelike ana e ha ara oukou i ka pono a oiC ka po!« lei. 4 ke l}iii-><io hou onkon e uhnki ) ka oukou njaq «e like uu like i{» me k$ !, ikihnKi o ko oukouneau 1;- | oa p'hikaua a oukou i waiho ibp nei iL J > ma ke ano he Ipiopaa a hopiaip ai a i ka oukou maji olelo e bcfihiki noi. | ka p:i 1 ana o keia ol -5o n 'ua .t]a nei imua o i>a ipea a 0 kv}fīu|i ftei toii ka aoao 0 ka īakou mau pahikaua. Oia no Kona wa i kauohi aku ai ia lakou apnu eku ae iluna a e hele mai e haa<vi i ko lakou alo'ia i ka moi opio u Trplahi ka mea nana i luku a ho );;uhee aku ia lakou iloko o ka mainn bokole. "Ile oiai * e īike me ke kauoha i hnawi ia aku pela 1 hooko koke mai ai ua poe nliikoa pio la i kekauohaHele m;ii la lakou . imua me ka : inanao tun keana pahikaua ana 1 ku i kona hanohano ka l.ikou e haawi uiai ai i kolakou aloha iaia. Aka ua paleae ka moi opio ia ano a lalau oakihi mailaoia i ko kou mau l:mu u luiu lima' pu iiio h me lakou. Me he mea la ua i>au na 0 ka ene mi a o ka mea i makemake ia ob ka noho like aole IW 0 ka luku wale aku enko me ka liana a ka punikoko. o ke kanoha a ka nvn, kpj(ua ia e atihisau.i nui n< ku hooko ; ii». Ua hau )« ae 1» kekahi ahaainp nui kukai nii.wnena 0 na noao elu», lie mea h6i e hoike ana i na manaō maikai. aole ka hli a me ka niokualiana. I ka m:\krttiHuai\a otu uiea a pau.oiak i vva i kono ia aku ai 0 n* aliikoa o ka aoao i pio, a me ke lakou m*u koa pu, e komo pn mai ilo&o 0 kei 1 anaaina i hoomakaukan 1*. Ua lili> keia he mea maik<u 1 »a ka (uanao o keu po«j pio, tnamuli 0 ka haawi ma;iatvalea Ja ana 0 ke ; a jifyaf>ip.* knkni.

Ila me.L h.ii e hnike.in.it aiia, nnle ioe Ue iiianao i iHiii;i a puni h:t— kaka hoi ko ka moi o Ireiani. eTike ine ko lakou m:u> nm i iunk--', k» pnin h-n> wal»». Aia iia huaol>*io iuioinak'i ke iionpoka la niai ln. iuai ka> w:iha mai o ka -poe Sekoūa a me ua Pe.lekane Me ke Likou hoike on ae.h<ji, «ole loa laknii e hoao e uhaki i ke kmkahi noho hoaloha aua inuwaena t>nn aoao elua. ika wa i pau ai oku p«in:> an-i, oia ka wa i kiikala nini ai o.ka moe odi'o Uil:»u>a e Imik» :iu i. ua h<>" kuu ia na pio a p,tU e h->i u»> ko la knu maa home uie ka maluhia. Ua pau iia la o ka inea. a na hala hoi na la o ka huikau maw.u na o naaoao elua. no ka imi aua i ka hi ē Joaa ai o Ka lanakila. • A i keia w.i hoi, ua ike in ua eo ka iaiiakna ma ko ka moi opio aoao. A_eia h'oi kana e kukahi hei, oka poe a pau i komo i ke Kaii;; a i>īf>, e lioi aku lakou no ko lakon mau wuhi ponoi iho me ua hauoH, no ka ike hou sku i k<> lakOu uiau ohana pakahi. I keia wa no hm i panai ināi ai na aliikoa Sekotia, he mau olelo hoalohaloha no hana maikal i haawi ia akn ia lakou. He mea hoi na lakou i moeuhane ole ai . pela lakou e hana ia mai 'a'i e ko iakou mau enenn.