Ka Oiaio, Volume I, Number 3, 6 January 1896 — Page 2

Page PDF (926.75 KB)

This text was transcribed by:  Kylie
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Oiaio/Ka Oiaio Puka La/

Hoopukaia i na la a pau koe ka la Sabati a me Lapule no 30 keneta o ka mahina.

 

NA NUHOU HOPE LOA.

 

            Ma na nupepa mai na aina e mai ma ka Ausseteraila, hookahi mea kamailio mai ia oia no ke kaua.  A me he la ka mau aka la no ia o ke kamailio kaua a hiki i ke kaua io maoli ana @@@@ na aupuni ikaika o ke ao nei.

            Ma ka olelo, me he la, ua makemake loa pa aupuni Repubalika Latina o Amerika Hema, Amerika Waena, a me Mekiko, e kaua ia Enelaui hookahi.  O ke kumu o keia hoaano o na lahui koko-welawela o keia mau aupuni, ua hilinoi lakou i ka Amerika Huipuia mau kakoo ia lakou, malalo o kela mau olelo kahiko a ka Peresidena Mon oe i kuahaua ai, a i hoopaa mau ia noi e Amerika Hupuia ma ka ano oia kekahi ma o ka lakou mau kalai aupuni ana.  O ke @no nui o keia palapala kuahaua, aole hoi o Amerika e ae e komo wale mai na aupuni mawaho aku ona e komo wale mai e akeakea i ko lakou kulana o ka noho ana aupuni.  Ua waiho pu keia mea me kona hoomaopopo ole ia e na aupuni nui o ke ao.  O Amerika wale no kai hoomaopopo i keia rula, a akahi no a hookui aku nei ke aupuni o Amerika Huipuia i na aupuni o Europa, ma o Enelani ma o ke koi ana aku he kuleana kona e hooponopono i ka hihia hoopaapaa palena aina mawaena o Venezuela, kekahi Repubalika o  Amerika Hema, a me Enelanni.  Ua waiho aku o Amerika i keia koi nana o hooponopono ma ke kuleana ana i hoonoho ai he rula-nona ma ka “rula Monroe,” i hooia ole ia mamua e na aupuni.  Hoole mai nei o Enelani i kona koi ana aku a ke aupuni Amerika, oiai aia wale no ia mea mawaena ona a me Venezuela, me ka wehewehe ana mai ma kana pane i na kumu.  O keia pane aole i waiho akea ia ae imua o ka Senate; e maopopo ai kahi o ko Enelani hewa a me ko Amerika pololei.

            Puka aku nei ka ka Peresidena hoika no ia mea i ka Senate, a e like me ke ano o kalahui Amerika ua kukalahake ae nei ka Aha Senate: hooholo iho nei i na olelo hooholo e kakoo aku ana i ka Peresidena, a hookaawale ae nei i kekahi puu dala no na hoomakaukau kaua ana.  Pioloke ae la hoi ka lahui, a hoomaka mai la ka poe mea dala e  ohi i ka lakou dala, a e puliki hoi aole e hoopuka hou aku, o poho ananei, mamuli o ke kaua ke ala mai.

            I keia mau la nae, puka ae nei na olelo a Generala Mile e olelo ana, aole loa he kulana makaukau o Amerika e komo aku i ke kaua.  Ua lilo iho ia keia he mea ahewa loa ia e ka Peresidena a me ka Kuhina Oihana Kaua, ka hooahuwale ana i ke kulana oki loa maoli o Amerika no ke kaua, mawaho ae o ke kaua waha-kole nupepa a me ke kaua pulapu, e like me kana mau hana i na, aupuni liilii, e like me ko Hawaii ano.

            Aole wale hoi o ke Generala Nui, aka o na Aliimarala no kekahi e olelo ana, he oki loa ke kulana o ke aumoke kaua, he hoopapa aku me Enelani.

            Ke olelo nei Kenetala Cassius Clay o Kenetuke, me na olelo liki, ina no e hiki ole ke pua aku he aupuni i na mokuaina a me na kulana kauhale o ka Hikina ke kaua; he hiki no ke hoohoka ia no koa o Enelani ma ke puhi ia ana o na kulanakuhale, e like me Mosecowa ma Rusia ai, i ka kaua ana a Napoleona.  O keia iho la ke ano o na olelo olulau pupule a kekahi poe o Amerika @ kamailio nei, me ka hoomaopopo ole i ke ano o ko lakou kulana hemahema a me ka makukau o ko Enelani, kulana kaua i na wa a pau.

            Ua ano like loa iho la keia mau olelo me ka na lahui oki-puu o amerika Hema.  Me he la, o keia iho la ka hopena mau o na lahui malalo o ke aupuni repubalika, he uluaoa, e like me ke kuu akea ia ana ma ke kumukanawai, he poe alii wale no na kanaka a pau, a he poe k@okoa, aka o ka oiaio maoli, he lahui kauwa oiaio o Amerika malalo o ka maua dala o na hui monopoli, mai ka Peresidena a ka no’a.  Ua kekahi na aupuni o Europa koe @ Rusia i ka ahewa ia Amerika i kona lele kikoola ana aku mawaho o ke kahua i apo ia e na olelo a ka “rule Monroe.”  Wahi a kekahi nupepa Farani, aole oia i keakea ia ma kana mau hoopaapaa ana me na aupuni o Aferika, a me kona komo ana aku ma Kina a me Iapana, a me Tureke ma ka ninau Am@uia.

            Me he la ke hooko pololei nei oia i ka hoailona i wanaua ia nona ma Hoikeana 13:11: E hoike ana ma na hao o ke keiki hipa o kona ikaika hoeha iho la ia a he ikaika hoi kona o ke derenona ma ka waha.  A oia maoli no ke ano o Amerika e hoike nei nona iho i keia mau la.

            No ka ike no Amerika noono akahele a naauao maoli, he oi loa aku ko lakou poino i ua io e kaua ana o Amerika a me Beritania Nui, e lilo pio ana ko lakou mau awa a me na kulanakauhale kaulana a waiwai ma na kapakai o ka Hikina a me Komohana, a me na mokuaina maoli no e pili la i ka Moana Atelanika a me ka kuono kai o Mekiko a ma keia huli o ka Pakipika: molaila, ke halawai nei lakou e hoike akea ae i ko lakou manao ahewa loa i ke kaua ana o keia mau aupuni, me ka auku maoli no o kekahi o ka poe waiwai a poe lana aupuni, i ka hewa loa o keia mau nana a ka Peresidena.

HOOLE IA KA PAI ANA O KA “HAWAILAN@”

 

            Ua pai ia keia buke puka mahine e ka Hawalian Gazette Hui Paipalapala, he mau mahina i hala aku.  I ka malama iho la o Dekemaba ua hooki konua iho la ka hui, a luku ia kahi @ pau mua i ke pai ia.

            He hoa kike, paio, hue kumu, hooahuwale keia i na mea i haua ia i na makahiki mua o ko na haole noho ana mai i Hawaii nei, a me ka lakou mau hana: apela no hi a hiki i ka hana a na haole a hiki mai i keia manawa.  He kanaka makakila waipahe o Mr. Julian D. Hayne, ma ke kaku manao ana; he oi welenia kana mau kike a mokomoko ana me kona mau hoa paio.  Aole ona lua i ike ia ma Hawaii nei ma ke kakau ana; ua like kana mau olelo me ka houhou a ka pahi makalua, e hookaawale ana i ke kino mai ka uhahe i ka lolo mai ka iwi.  A ua paa ole oia i kona mau hoa kaka olelo, kona mau hoa paio.  Aka, aole no kona nui akamai i oi ai oia no ke ahuwale maoli no o ke kulana o kona mua hoa paio ma na mea i hana ia e lakou mai kinohi mai ma Hawaii nei, a hiki wale i keia la.  Ua olelo ia me, he hoolaha oia i na olelo pelapela oia ke kumu o keia “byoota” ia ona, a hoole ia aole e pai ia kana buke.  Ina he oiaio keia olelo, alaila e ahewa ia ana oia e ka lehulehu, ina aole, alaila, a punahele loa aku ana oia a me kana mau kalai ana.  Na ka manawa e hoike mai owai la o lakou kai hewa.  Ke hoolaha nei oia ma ka nupepa Bulletin ehaawi makaua aku i kekahi mea e hoike mai ana i kahi pelapela ai o kana mau olelo.  Wahi a ka nupepa puka la “Kuokoa” haole, i ka wa i aBihopa ma ka hoino, ke kuamuamu, hailiili, a hoopunipuni i ko ka hoa kanaka mau ano, i oi aku i ka Mr. Hayne mau olelo, he mea maikai wale no ia, oiai he hoino ana ia i ka lahui Hawaii holookoa, na lii a meka poe aleha aina.  Me ke Akua na ike a pau a nana e kaana mai ko ke kanaka hana lokoino i kona hooakanaka.  Pomaikai ka poe hoomanawanui i ka hana pono, no ka mea no lakou ka honua mahope aku, i ke au hou, mahope o ka pio ana o na hana a pau o ke hewa.

 

Na Itamu Kuloko.

 

            E puhi ana ka Bana ma Ema Kuea i keia ahiahi.

            Hola eha holo aku ka Auseteralia no Kapalakiko.

            Ua hoi mai o L. Kakina mai Ma@i mai.

            E holo ana o Peresidena Dole no Hawaii keia pule.

            Aia ma ka aoao ekahi e hoopuka mai ia aku @i na manao pili hoomana Karistiano.

            He elua hebedona o na haumana o ke Kula Kamehameha e hoomaha ai.

            Ua hoi mai o Mrs. W. O. Smith me kana mau kaikamahine mai Maui mai.

            Ua holo aku ka Moiwahine Liliuokalani ma Waikiki e hoonanea ai, a hoi hou mai no i ka Poaona nei.

            He 125 ka nui o na telepona e hoohana ia la ma Maui.

            I keia la hookahi makahiki i hala make aku la o Kale Kata a hookumu ai hoi ke kaua a na aloha aina.

            E hoo@uau ia aku ana he elua wili o ka Mahi-ko o Spreekel@ville e hoohan ia ana i ka po a me k@ ao, no elima mahina.

            Ua hoomaka aku ke kula po me 80 a oi na haumana.  He kula ao wale keia.

            He hakaka ko ka po Poaono nei mawaena o na sela o na mokukaua a me na seia o ke kiapa Mohican.

            Ua make aku noi kekeiki hope loa a Maka Kolobana, i ka mai kunu ho.  He hookahi makahiki a me eiwa mahina kona mau la o keia ola ana.

            He iwakalua kumamakahi ka nui o na paku i hopu ia i ka po Poaono ame Kapule, no ka pili waiwai a ma puhi opiuma.

            Ma Kawaiahao, he 23 poe keiki opio i pipiwai ia, a he 5 poe oo.  Like ole keia me ko Karisto hooluuia ana.

            He eiwa poe i komo hou aku i ka hoahanauu no ka Hale Hoomana Kaukeano hou.  He 24 poe i hooia i ko lakou manaio.

            Ua kipa mai la o John Wise a me R. W. Wilcox io makou nei.  Maikai no ka laua ano, a me ko laua noonoo ana.

            Ma ka heihei mawaena o Claudine ame Kinau i Lahaina aku nei, ma na hora o ka holo ana mai ka uwapo mai Honolulu aku nei a ke kuu kaula ana ma Lahaina, na Claudine ke eo.  Ma ke ku mua ana me ka nana ole i ka wa i haalele ai i ka uwapo, ua hiki mua ke Kinau.  He eha minute ka oi-o Claudine ma ka ke Kapena olelo ana.